Cichociemni – nazwa, przysięga, znak
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski
przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza.
Spis treści:
- Nazwa >Cichociemni<
- Pisownia słowa
- Tajemnica wojskowa
- Przysięga
- Znak Spadochronowy
- Znak Cichociemnych – Znak dla Skoczków do Kraju
- Wykaz Znaków Spadochronowych Cichociemnych
- Maksyma Cichociemnych
- Hasło Cichociemnych
- Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych
Znak Spadochronowy AK
Nazwa
Cichociemni – to 316 spadochroniarzy, żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Podczas II wojny światowej nazywani byli ptaszkami lub zrzutkami. Oprócz starannej selekcji oraz wszechstronnego wyszkolenia do zadań specjalnych w okupowanej Polsce wyróżniali się swymi cechami charakteru (patrz: rekrutacja) oraz silną motywacją – Ich zawołaniem było hasło: „Wywalcz Jej [Polsce] wolność lub zgiń!”
Podczas II wojny światowej, funkcjonowało Polskie Państwo Podziemne, którego wojskową strukturą była Armia Krajowa, Cichociemni stanowili jej elitę. Niestety współcześnie, fenomen Polskiego Państwa Podziemnego – którego istotną częścią byli Cichociemni – jest zadeptywany przez różnych ignorantów i fałszerzy historii – którzy bez żenady publicznie bredzą o rzekomych „cichociemnych do innych krajów” czy też o tym, jakoby Armia Krajowa rzekomo była częścią „wydzierżawionych wojsk” czyli Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie…
Nazwa cichociemni prawdopodobnie powstała w 1941 roku, po raz pierwszy została oficjalnie użyta w instrukcji szkoleniowej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza z września 1941 pt. „Codzienne życie w Kraju. Szkic dla skoczków do września 1941 r.”. W pierwszym zdaniu czytamy: „Praca niniejsza ma za zadanie ułatwienie „cicho-ciemnym” zaaklimatyzowanie się w Kraju (…)” (źródło: CAW sygn. II.52.150.1).
Wówczas nazwa definiowała raczej sposób w jaki żołnierze znikali z macierzystych oddziałów, gdy wyrazili zgodę na skok do Kraju oraz kierowani byli na tajne, specjalistyczne szkolenia. Oto relacja Władysława Stasiaka – „Po zakończeniu odprawy z dowódcą spotkaliśmy się wreszcie z kolegami. Koledzy niemal rzucili się na nas z pytaniami (…) A my zobowiązani tajemnicą odpowiadaliśmy twardo, że mamy zakaz mówienia czegokolwiek o kursie i sprawach z nim związanych. Na drugi dzień przyszedł do mnie por. Józef Wija – znany w brygadzie dowcipniś i złośliwiec. (…) Zaczął mnie męczyć pytaniami. Odpowiedziałem mu, że przecież dobrze wie, że mamy siedzieć cicho (…)
On, złośliwie, rysując palcem kółko na czole, powiedział: „ty ciemniaku, nawet mnie nie ufasz? Taki jesteś cicho-ciemniak!”. Z biegiem czasu wszystkich uczestników szkolenia zaczęto nazywać cicho-ciemnymi” (W locie szumią spadochrony, IW PAX, Warszawa 1991, s.41-42, ISBN 83-211-1153-X).
Pierwszy zapis słowa Cichociemny – bez cudzysłowu oraz nierozdzielnie – pochodzi być może z pamiętnika Jana Górskiego, nie sposób tego zweryfikować, bowiem wnuk tego Cichociemnego… utajnił ten pamiętnik. Pod datą 30 marca 1942 ponoć zanotował: Kochany chłopak. W Warszawie w szkole nie spodziewałem się, że on taki. Urodzony Cichociemny. (Pamiętnik Jana Górskiego, niepublikowany, źródło: wg. oświadczenia ustnego archiwum rodzinne Michała Górskiego)
Po wojnie znaczenie nazwy cichociemni wyjaśniono w publikacji będącej zbiorem wspomnień CC, wydanym z inicjatywy Koła Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Londynie:
Nazywamy się cichociemnymi. Nazwa niejednemu wyda się może dziwaczna, ale spróbujcie znaleźć lepszą na określenie takiego charakternika, który potrafi zjawić się nie spostrzeżony tam gdzie się go najmniej spodziewają i pożądają, cicho a sprawnie narobić nieprzyjacielowi bigosu i wsiąknąć niedostrzegalnie w ciemność, w noc – skąd przyszedł
„Kotrowersje” dot. liczby Cichociemnych – wyjaśnienie czytaj na dole strony.
Słowo CICHOCIEMNI zawsze było tożsame z frazą Skoczkowie do Kraju, w służbie specjalnej AK – dlatego Cichociemnymi nie byli inni polscy spadochroniarze: kurierzy oraz spadochroniarze zrzucani do innych krajów, choć niekiedy mieli za sobą podobne szkolenia, a niektórzy byli zaprzysiężeni na rotę przysięgi AK.
Nie byli jednak przydzielani do służby w Armii Krajowej w okupowanej Polsce – nie służyli w wojskowych strukturach Polskiego Państwa Podziemnego.
CODZIENNE ŻYCIE W KRAJU. Szkic dla skoczków (do września 1941)
Instrukcja szkoleniowa Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza dla kandydatów na Cichociemnych
Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. CAW sygn. II.52.150.1
Pisownia słowa
Pani Agata Hącia, doktor językoznawstwa z Poradni Językowej Uniwersytetu Warszawskiego autorytatywnie wyjaśnia, że słowa cichociemni (i pokrewnych) nie należy ujmować w cudzysłów, bowiem „nie są spełnione warunki stosowania tego znaku interpunkcyjnego: a) cytowanie, b) zaznaczanie ironii, c) zaznaczanie dystansu stylistycznego, d) oznaczanie nazw własnych określonego typu (…).
Określenie cichociemni jest oparte na specyficznej grze słów, pewnej figurze wyobraźni. Mamy tendencję do tego, żeby podobne określenia ujmować w cudzysłów (zwłaszcza po to, żeby podkreślić ich nowość, świeżość, być może efemeryczność). Niegdyś na stosowanie cudzysłowu w takich sytuacjach zezwalały zasady interpunkcyjne. Współcześnie jest inaczej (…).”
Tajemnica wojskowa
Deklaracja por. cc Józefa Zająca
Rekrutacja, szkolenie, skok ze spadochronem do okupowanej Polski, już po skoku nawet wobec kolegów z Armii Krajowej, fakt bycia skoczkiem – to wszystko było objęte ścisłą tajemnicą wojskową. Rozkaz Naczelnego Wodza (L.dz. 2525/tjn.43) był jednoznaczny:
„Wszystkie bez wyjątku czynności związane z lotem do Kraju są ścisła tajemnicą wojskową. Bezwzględne przestrzeganie tej tajemnicy jest podstawowym warunkiem powodzenia samych lotów oraz całości akcji lotniczej w Kraju, jek również jedynym sposobem zabezpieczenia przed represjami rodziny skoczka.”
Każdy Cichociemny, już na etapie wstępnym, podczas rekrutacji, składał deklarację o ochotniczym zgłoszeniu do służby w Armii Krajowej:
„Zgłaszam ochotniczo swą kandydaturę do użycia mnie do pracy w Kraju.
Deklaracja niniejsza jest równoznaczna ze złożeniem przysięgi zobowiązującej do przestrzegania tajemnicy.”
Po przeszkoleniu na kursach dla Cichociemnych, przed skokiem ze spadochronem do Polski, składał kolejną deklarację:
„Ja, niżej podpisany [tu stopień, nazwisko i imię] zobowiązuję się słowem honoru, że do końca wojny:
Deklaracja por. cc Józefa Zająca
1. Zachowam całkowitą tajemnicę co do drogi, jaką przerzucony zostałem do Kraju i co do charakteru mojej pracy. Zachowanie tajemnicy zobowiązuje mnie również wobec wszystkich organów Armii w Kraju, za wyjątkiem odpowiedzi na zapytania skierowane do mnie w drodze służbowej.
2. Nie będę nadużywał alkoholu, szczególnie w lokalach publicznych.
3. Nie będę prowadził żadnej czynnej akcji politycznej.
4. Przyjmę każdy zaproponowany mi w Kraju przydział, wybierając jedynie w wypadku dania mi prawa wyboru przez przełożonych.
5. Moje stosunki z rodziną uzależnię od wskazówek udzielonych mi przez władze Armii w Kraju. W żadnym wypadku nie będę starał się nawiązać stosunków z rodziną z pominięciem władz Armii w Kraju.Prócz tego oświadczam, że nie biorę ze sobą żadnych przedmiotów lub pism nie ujawnionych odprawiającym mnie oficerom Oddz. VI. Sztabu N.W. [Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza]”
Przysięga
Cichociemni po zakończeniu wszystkich szkoleń a przed skokiem do Polski składali przysięgę cichociemnych. Od utworzenia Armii Krajowej w lutym 1942 składali również rotę przysięgi AK.
Tekst przysięgi Cichociemnych:
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako żołnierz powołany do służby specjalnej przysięgam, że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego, ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny, a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.
Tekst przysięgi Armii Krajowej:
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny Królowej Korony Polskiej, kładę swe ręce na ten święty Krzyż, znak męki i Zbawienia. Przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczpospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił, aż do ofiary mego życia.
Prezydentowi Rzeczypospolitej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy dochowam niezłomnie cokolwiek by mnie spotkać miało.
Przyjmujący przysięgę:
Przyjmuję cię w szeregi żołnierzy Armii Polskiej walczącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku. Zwycięstwo będzie twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.
Znak Spadochronowy
20 czerwca 1941 gen. Władysław Sikorski podpisał rozkaz ustanawiający Znak Spadochronowy – taki sam dla wszystkich spadochroniarzy, bez względu na rodzaj akcji bojowej w której uczestniczyli.
W rozkazie czytamy m.in.:
- Zatwierdzam Znak Spadochronowy w kształcie spadającego do walki orła. Na obczyźnie, gdzie myśli wszystkich Polaków biegną ustawicznie do chwili powrotu – a obraz jego różne w wyobraźni przybiera kształty – ma to sens szczególny. Wojsko Polskie widzi swój powrót w walce, poświęceniu i chwale. Chcemy, by orły naszych sztandarów zwycięsko spadły na wroga, zanim spoczną na swojej oswobodzonej ziemi.
- Ustalam dwa rodzaje Znaku Spadochronowego: bojowy i zwykły. Bojowy Znak Spadochronowy różni się od zwykłego tym, że orzeł ma złoty dziób i pazury.
- Znak nosi się na lewej piersi powyżej orderów.
- Na wewnętrznej stronie znaku jest wyryte hasło: „Tobie Ojczyzno” i numer ewidencyjny znaku.
- Prawo noszenia znaku bojowego mają tylko żołnierze, którzy brali udział w bojowej akcji spadochronowej. Prawo do noszenia znaku zwykłego mają żołnierze posiadający wyszkolenie przewidziane odnośnymi rozkazami dla oddziałów spadochronowych.
- Znak Spadochronowy bojowy nadaje Naczelny Wódz (…)
Marian Walentynowicz, 1947
Projekt znaku w kształcie „nurkującego do walki orła” opracował na zamówienie złożone przez kpt. Jana Górskiego, w sierpniu 1940 w Biggar, artysta grafik, sierż. Marian Walentynowicz (źródło: Jędrzej Tucholski, Spadochroniarze, PAX, Warszawa 1991 s. 69, ISBN 83-211-1057-6). Potwierdza to odręczna notatka kpt. Jana Górskiego z grudnia 1941 (CA MSW, sygn. 295/15). Referentem projektu Znaku gen. Sikorski wyznaczył kpt. Macieja Kalenkiewicza.
Zwykły Znak Spadochronowy
Zwykły Znak Spadochronowy
Wyprodukowano 6550 zwykłych Znaków Spadochronowych, z tego użyto 6252. Przydzielono je m.in. Oddziałowi VI (Specjalnemu) Sztabu Naczelnego Wodza – od nr 0001 do 0500, 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej od nr 0501 do 2195.
Cichociemnym spadochroniarzom Armii Krajowej w służbie specjalnej wydano tylko 311 zwykłych Znaków Spadochronowych. Nie wydano (nie przydzielono numerów) zwykłego Znaku Cichociemnym: Jan Lech, Józef Spychalski, Michał Tajchman, Elżbieta Zawacka. W przypadku Zawackiej było to niemożliwe, bo nie podała oficerom Oddziału VI (Specjalnego) nawet swoich danych osobowych, ponadto w dacie skoku do Polski (9/10 września 1943) nie miała nawet praw żołnierza AK (zrównanie praw kobiet i mężczyzn nastąpiło dopiero po dekrecie prezydenta R.P. z 27 października 1943 o ochotniczej służbie kobiet).
Znaki Spadochronowe otrzymali (z reguły) wszyscy spadochroniarze przeszkoleni przez Polaków w ośrodkach spadochronowych w Wielkiej Brytanii i Włoszech. Oprócz Cichociemnych zwykłe Znaki Spadochronowe otrzymali: kurierzy oraz skoczkowie do innych krajów, t.j. spadochroniarze Akcji Kontynentalnej, a także żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Znaki Spadochronowe przyznano również spadochroniarzom z innych krajów: 238 Francuzi, 172 Norwegowie, 46 Anglicy, ponadto po 4 Belgowie i Holendrzy, po 2 Amerykanie i Czesi.
„Pierwsze 2700 zwykłych znaków wykonała Grupa Techniczna Ośrodka Radio Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Po jej likwidacji i przejęciu sztancy od likwidatora Brygada [1 SBS – RMZ] powierzyła wykonanie znaków od Nr 2701 szkockiej firmie Aleksander Kirkwood & Son z Edynburga. Wianek do bojowego znaku jest pozłacany i przylutowany od spodu szpon orła, co robi wrażenie, że jest on trzymany w tych szponach. Każdy znak na odwrocie ma wyryte na jednym skrzydle orła hasło „Tobie Ojczyzno” a na drugim skrzydle indywidualny numer znaku. Podobnie wianek bojowego znaku ma indywidualny numer. Od spodu w centrum znaku jest dolutowana śrubka, którą przy pomocy nakrętki znak był przyczepiany do munduru (czy ubrania). Każdy odznaczony spadochroniarz otrzymywał legitymację ze swoim nazwiskiem i szczegółami przyznania znaku, uprawniającą do noszenia go. (Jan Lorys (oprac.), Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, Materiały. Dokumenty. Źródła. Archiwalia,, Zeszyt 9, Londyn 1993, ISBN 0-902508-20-2, ISBN 978-0-902508-20-0 s. XVII)
Bojowy Znak Spadochronowy
Bojowy Znak Spadochronowy
Wybito 2090 wianków, w tym zidentyfikowano 1771 nazwiska odznaczonych. Spośród 316 z ustalonej liczby Cichociemnych AK zrzuconych do Polski użyto zaledwie 149 numerów wianków. Jednym z powodów był m.in. fakt, iż odznaczeni Znakiem Bojowym mieli przysyłać do 1 SBS zwykłe Znaki Spadochronowe celem przylutowania złotego wianka, wtedy też nadawano numer bojowego Znaku Spadochronowego. Nie wszyscy Cichociemni, z różnych powodów, mogli starać się o otrzymanie bojowego Znaku Spadochronowego, np. część z Nich poległa.
Problemy ewidencyjne Znaków Spadochronowych
W ewidencji zwykłych i bojowych Znaków Spadochronowych są duże braki, powody są liczne i różne, główny to ten, że nigdy nie ustalono jednego ośrodka odpowiedzialnego za prowadzenie ewidencji Znaków oraz ich numerów.
Jedynym ośrodkiem dowódczym, który próbował prowadzić taką ewidencję było dowództwo 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, ale nie o każdym przypadku odznaczenia było informowane. Ewidencję tą stanowią cztery zeszyty A.V.20/86-1,2,3,4, przechowywane obecnie w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. (Jan Lorys (oprac.), Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, s. XLV – LI)
Zbigniew S. Siemaszko – Spadochroniarze w drugiej wojnie światowej
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1994, zeszyt 108, s. 221-230
Jan Lorys – Uwagi o artykule „Spadochroniarze w drugiej wojnie światowej”
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1994, zeszyt 110, s. 225-226
Znak Cichociemnych – Znak dla Skoczków do Kraju
kpt. dypl. Jan Górski oraz kpt. dypl. Maciej Kalenkiewicz, współtwórcy Cichociemnych
9 lat po wojnie, zarządzeniem nr L.dz. 72/54 Kierownika Ministerstwa Obrony Narodowej z 5 lutego 1954 gen. Tadeusza Malinowskiego – na wniosek skoczków zrzeszonych w londyńskim Kole Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, ustanowiono dla nich Znak dla Skoczków do Kraju, czyli Znak Spadochronowy AK, będący wersją Znaku Spadochronowego. Jest nieco większy, wewnątrz wieńca laurowego ma umieszczoną srebrną kotwicę „Polski Walczącej”.
Zgodnie z pkt. 3 zarządzenia z 5 lutego 1954 ten „Znak może być nadany tylko tym żołnierzom, którzy zrzuceni do Kraju, wzięli udział w bojowej akcji spadochronowej”.
Zgodnie z pkt. 5 w/w zarządzenia, „Żołnierz, który posiada „Znak spadochronowy” i „Znak spadochronowy Armii Krajowej”, może nosić tylko jeden z tych znaków.”
Na wniosek przewodniczącego Koła Cichociemnych Spadochroniarzy AK płk dypl. Kazimierza Iranka – Osmeckiego, 14 maja 1954 Naczelny Wódz, rozkazem nr L.dz. 200/pers/54, nadał Znak spadochronowy Armii Krajowej imiennie 71 „żołnierzom spadochroniarzom Armii Krajowej poległym i zmarłym” oraz 75 „żołnierzom spadochroniarzom Armii Krajowej przebywającym na Zachodzie” (IPMS sygn. A.XII.85/248).
Znak spadochronowy AK był tak naprawdę odznaką pamiątkową o charakterze kombatanckim (…) Znaki spadochronowe AK mają wymiary zbliżone do bojowych znaków spadochronowych – mogą się różnić od siebie nieznacznie, w zależności od wykonawcy. Różnice występują również w kształcie symbolu Polski Walczącej. Niektórzy cichociemni uzupełnili swoje wojenne bojowe znaki spadochronowe o symbol Polski Walczącej, łącząc tym samym cechy obu odznak” (Rafał Niedziela, „Tobie Ojczyzno”. Znaki spadochronowe i szybowcowe w Polskich Siłach Zbrojnych (1941-1947), Warszawa 2021, ISBN 978-83-942317-2-9, s. 347-351)
„(…) znak dla skoczków do Kraju różnił się cokolwiek wielkością oraz znakiem Polski Walczącej, „kotwicą” wstawioną w środek wianka” (Jan Lorys (oprac.), Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, Materiały. Dokumenty. Źródła. Archiwalia,, Zeszyt 9, Londyn 1993, ISBN 0-902508-20-2, ISBN 978-0-902508-20-0 s. XVII)
Bojowy Znak Spadochronowy
por. cc Józefa Zająca
Znak Skoczków do Kraju stał się jedynym identyfikatorem Cichociemnych. Aby zostać Cichociemnym należało pozytywnie przejść ostrą selekcję, pomyślnie ukończyć wszystkie szkolenia (nie było jednego „kursu dla cichociemnych”), złożyć przysięgę Cichociemnych, później również przysięgę Armii Krajowej oraz wykonać skok do Kraju. Dlatego Cichociemnymi nie są polscy spadochroniarze zrzucani do innych krajów, np. w ramach Akcji Kontynentalnej. Na listę 316 Cichociemnych wpisano także ośmiu oficerów przerzuconych do Polski w operacjach „Most” (Wildhorn).
Ta edycja Znaku Spadochronowego dla Skoczków do Kraju miała liczyć jedynie 316 numerowanych egzemplarzy, w praktyce było ich jeszcze mniej (patrz poniżej).
Cichociemni i Ich Znaki Spadochronowe
zwykłe / bojowe
UWAGA! Tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 30 wierszy na stronie
(kliknij w zdjęcie lub nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Nr Znaku Spadochronowego (zwykłego/bojowego) |
|---|---|---|---|---|
| kpt. |  | Adrian Florian | Liberator | |
| gen. bryg. |  | Bałuk Stefan | Starba | |
| por. lot. |  | Bator Ignacy | Opór | |
| ppłk. |  | Bazała Leon | Striwiąż | |
| mjr |  | Bąkiewicz Zbigniew | Zabawka | |
| ppor. |  | Benedyk Tadeusz | Zahata | |
| kpt. |  | Benrad Adam | Drukarz | |
| ppor. |  | Bernaczyk - Słoński Kazimierz | Rango | |
| płk |  | Bętkowski Jacek | Topór 2 | |
| płk. pil. |  | Biały Jan | Kadłub | |
| ppor. |  | Bichniewicz Jerzy | Błękitny | |
| kpt. |  | Bidziński Niemir | Ziege Karol | |
| st. sierż. lot. |  | Biedrzycki Stanisław | Opera | |
| ppłk. sap. |  | Bielski Romuald | Bej | |
| ppor. |  | Bienias Jan | Osterba | |
| ppor. lot. cw |  | Bieżuński Jan | Orzyc | |
| mjr sap. |  | Bilski Kazimierz | Rum | |
| płk. |  | Boryczka Adam | Brona | |
| ppłk. |  | Borys Adam | Pług | |
| mjr łączn. |  | Burdziński Tadeusz | Malina | |
| por. piech. |  | Busłowicz Michał | Bociek | |
| por. |  | Buyno Jerzy | Gżegżółka | |
| ppor. |  | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | |
| ppor. łączn. |  | Bzdawka Bernard | Siekiera | |
| mjr sap. |  | Cetys Teodor | Wiking | |
| ppor. łączn. |  | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | |
| mjr |  | Chmielowski Antoni | Wołk | |
| por. |  | Chyliński Eugeniusz | Frez | |
| kpt. piech. |  | Cieplik Franciszek | Hatrak | |
| mjr |  | Czaykowski Andrzej | Garda | |
| por. łączn. |  | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | |
| por. br. panc. |  | Czerwiński Kazimierz | Bryzga | |
| por. |  | Człapka Kazimierz | Pionek | |
| por. |  | Czuma Józef | Skryty | |
| ppor. piech. |  | Dąbrowski Adam | Puti | |
| płk. |  | Dekutowski Hieronim | Zapora | |
| kpt. piech. |  | Dmowski Stanisław | Podlasiak | |
| kpt. |  | Dziadosz Rudolf | Zasaniec | |
| ppłk. łącz. |  | Dzikielewski Feliks | Oliw | |
| por. |  | Eckhardt Mieczysław | Bocian | |
| płk. piech. |  | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | |
| por. |  | Farenholc Oskar | Sum | |
| kpt. |  | Fijałka Michał | Kawa | |
| ppor. |  | Flont Władysław | Grandziarz | |
| kpt. piech. |  | Fortuna Ludwik | Siła | |
| por. łączn. |  | Fuhrman Kazimierz | Zaczep | |
| kpt. |  | Gałacki Adolf | Maszop | |
| kpt. |  | Garczyński Marian | Skała | |
| kpt. |  | Gaworski Tadeusz | Lawa | |
| mjr kaw. |  | Gilowski Stanisław | Gotur | |
| ppor. łączn. |  | Godzik Władysław | Skrzat | |
| kpt. sł. zdr. |  | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | |
| płk. piech. |  | Gołębiewski Marian | Ster | |
| ppor. |  | Gołuński Norbert | Bombram | |
| mjr sap. |  | Górski Jan | Chomik | |
| ppor. |  | Górski Stefan | Brzeg | |
| mjr kaw. |  | Grodzicki Krzysztof | Jabłoń | |
| kpt. |  | Gromnicki Zygmunt | Gula | |
| kpt. piech. |  | Grun Bronisław | Szyb | |
| ppor. piech. |  | Grycz Jan | Dziadzio | |
| ppor. art. |  | Harasymowicz Stanisław | Lalka | |
| ppor. lot. |  | Hauptman Władysław | Gapa | |
| ppor. |  | Heczko Kalinowski Gustaw | Skorpion | |
| por. |  | Hencel Stanisław | Pik | |
| mjr łączn. |  | Hoffman Teodor | Bugaj | |
| ppor. |  | Hörl Jan | Frog | |
| ppłk. |  | Iglewski Antoni | Ponar | |
| rtm. kaw. |  | Ignaszak Stefan | Drozd | |
| kpt. |  | Ipohorski Lenkiewicz Wiesław | Zagroda | |
| płk. |  | Iranek Osmecki Kazimierz | Heller | |
| mjr pil. |  | Iszkowski Jerzy | Orczyk | |
| mjr piech. |  | Jabłoński Bolesław | Kalia | |
| por. piech. |  | Jachciński Henryk | Kret | |
| mjr |  | Jackiewicz Bolesław | Łabędź | |
| por. |  | Jagielski Stanisław | Gacek | |
| por. |  | Jakubowski Ewaryst | Brat | |
| kpt. |  | Jankowski Stanisław | Agaton | |
| kpt. |  | Januszkiewicz Henryk | Spokojny | |
| por. art. |  | Jarosz Janusz | Szermierz | |
| ppor. |  | Jasieński Stefan | Alfa | |
| por. piech. |  | Jastrzębski Antoni | Ugór | |
| ppor. |  | Jaworski Tadeusz | Gont | |
| kpt. piech. |  | Jaworski Tadeusz Stanisław | Bławat | |
| mjr pil. |  | Jokiel Jan | Ligota | |
| rotm. |  | Jurecki Marian | Orawa | |
| ppor. |  | Jurkiewicz Longin | Mysz | |
| ppłk. |  | Kalenkiewicz Maciej | Kotwicz | |
| ppłk. |  | Kamieński Jan | Cozas | |
| ppor. piech. |  | Kamiński Bronisław | Golf | |
| mjr piech. |  | Kaszyński Eugeniusz | Nurt | |
| sierż. |  | Kazimierczak Stanisław | Ksiądz | |
| por. piech. |  | Kiwer Edward | Biegaj | |
| por. |  | Klimowicz Władysław | Tama | |
| mjr piech. |  | Klimowski Tadeusz | Klon | |
| mjr piech. |  | Klinicki Maksymilian | Wierzba 2 | |
| por. |  | Klocek Niewęgłowski Włodzimierz | Garłuch | |
| por. |  | Kobyliński Tadeusz | Hiena | |
| płk. dypl. piech. |  | Kobyliński Wacław | Dziad | |
| por. |  | Kochański Jan | Jarema | |
| kpt. |  | Kochański Władysław | Bomba | |
| mjr |  | Kolasiński Stanisław | Śmiga, Ulewa | |
| mjr |  | Konik Bronisław | Sikora | |
| ppor. piech. |  | Konstanty Ignacy | Szmaragd | |
| mjr |  | Kontrym Bolesław | Żmudzin | |
| mjr |  | Kopisto Wacław | Kra | |
| mjr |  | Koprowski Franciszek | Dąb | |
| gen. dyw. |  | Kossakowski Tadeusz | Krystynek | |
| ppłk. dypl. br. panc. |  | Kostuch Tomasz | Bryła | |
| por. sap. |  | Kotorowicz Stanisław | Kron | |
| por. łączn. lot. |  | Kowalik Edward | Ciupuś | |
| por. sap. |  | Kowalski Jerzy | Baba | |
| ppor. sap. |  | Kowalski Ryszard | Benga | |
| kpt. piech. |  | Kozłowski Julian | Cichy | |
| kpt. dypl. |  | Kożuchowski Henryk | Hora | |
| ppłk. |  | Krajewski Henryk | Trzaska | |
| ppor. |  | Krasiński Adam | Szczur | |
| ppłk. piech. |  | Krizar Leopold | Czeremosz | |
| kpt. piech. |  | Krokay Walery | Siwy | |
| kpt. sap. |  | Kryszczukajtis Mirosław | Szary | |
| mjr |  | Krzymowski Stanisław | Kostka | |
| ppor. |  | Kuczyński Marian | Zwrotnica | |
| por. łączn. |  | Kujawiński Stanisław | Wodnik | |
| kpt. art. |  | Kułakowski Aleksander | Rywal | |
| kpt. piech. |  | Kwarciński Mieczysław | Ziut | |
| mjr br. panc. |  | Kwiatkowski Bohdan | Lewar | |
| mjr |  | Lech Jan | Granit | |
| ppor. piech. |  | Lech Włodzimierz | Powiślak | |
| kpt. łącz. |  | Leśkiewicz Marian | Wygoda | |
| st. sierż. |  | Lewandowski Aleksander | Wiechlina | |
| ppor. |  | Lewko Kazimierz | Palec | |
| mjr lot. |  | Lewkowicz Bronisław | Kurs | |
| por. kaw |  | Linowski Artur | Karp | |
| kpt. piech. |  | Lipiński Wojciech | Lawina | |
| kpt. piech. |  | Luszowicz Zdzisław | Szakal | |
| ppor. |  | Łada Lech | Żagiew | |
| kpt. |  | Łagoda Hieronim | Lak | |
| st. sierż. |  | Łakomy Albin | Twornik | |
| mjr |  | Łastowski Benon | Łobuz | |
| mjr uzbr. |  | Łojkiewicz Adolf | Ryś | |
| ppłk. kaw. |  | Łopianowski Narcyz | Sarna | |
| por. |  | Łoś Ezechiel | Ikwa | |
| mjr br. panc. |  | Mackus Adam | Prosty | |
| por. |  | Majewicz Stefan | Hruby | |
| ppłk. |  | Majorkiewicz Felicjan | Iron | |
| ppor. łączn. |  | Makagonow Makagon Aleksander | Wschód | |
| mjr łączn. |  | Makarenko Anatol | Tłok | |
| por. art. |  | Maksyś Władysław | Azot | |
| mjr dypl. piech. |  | Malik Franciszek | Piorun 2 | |
| kpt. piech. |  | Marecki Władysław | Żabik 2 | |
| por. |  | Marek Jan | Walka | |
| kpt. lot. |  | Marynowski Edmund | Sejm | |
| por. piech. |  | Matula Zbigniew | Radomyśl | |
| por. łączn. |  | Matysko Jan | Oskard | |
| ppor. łączn. |  | Mazur Stanisław | Limba | |
| por. |  | Messing Janusz | Bekas | |
| kpt. |  | Mich Stefan | Jeż | |
| kpt. uzbr. |  | Michalczewski Wincenty | Mir | |
| por. |  | Miciek Władysław | Młot | |
| mjr |  | Milewicz Zygmunt | Róg | |
| kpt. piech. |  | Mostowiec Marian | Lis | |
| por. piech. |  | Motylewicz Piotr | Grab | |
| por. |  | Mrazek Zbigniew | Aminius | |
| płk. piech. |  | Nadolczak Bruno | Piast | |
| płk. piech. |  | Nakoniecznikoff Klukowski Przemysław | Kruk 2 | |
| ppor. |  | Niedzielski Rafał | Mocny | |
| kpt. piech. |  | Niemczycki Jerzy | Janczar | |
| ppor. |  | Niepla Kazimierz | Kawka | |
| mjr art. |  | Nosek Antoni | Kajtuś | |
| kpt. |  | Nowacki Józef | Horyń | |
| ppor. łączn. |  | Nowak Piotr | Oko | |
| kpt. art. |  | Jeziorański Nowak Jan | Zych | |
| kpt. piech. |  | Nowakowski Michał | Harpun | |
| ppor. kaw. |  | Nowobilski Tadeusz | Dzwon | |
| kpt. art. |  | Nowodworski Cezary | Głóg | |
| mjr |  | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | |
| ppor. art. |  | Odrowąż Szukewicz Bolesław | Bystrzec | |
| gen. bryg. |  | Okulicki Leopold | Niedźwiadek | |
| ppłk. piech. |  | Olszewski Stanisław | Bar | |
| kpt. |  | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | |
| ppor. łączn. |  | Ostrowiński Henryk | Smyk | |
| por. piech. |  | Osuchowski Kazimierz | Rosomak | |
| ppłk. |  | Paczkowski Alfred | Wania | |
| sierż. |  | Parada Michał | Mapa | |
| plut. |  | Parczewski Jan | Kraska | |
| por. piech. |  | Pentz Karol | Skała 2 | |
| por. piech. |  | Perekładowski Feliks | Przyjaciel 2 | |
| ppor. łączn. |  | Peszke Zdzisław | Kaszmir | |
| mjr sap. |  | Pękała Górski Mieczysław | Bosak | |
| por. |  | Piasecki Zbigniew | Orlik | |
| kpt. |  | Piątkowski Bohdan | Mak | |
| ppor. |  | Pic Witold | Cholewa | |
| kpt. art. |  | Piekarski Aleksander | Turkuć | |
| por. łączn. |  | Pieniak Czesław | Bór | |
| mjr tech lot. |  | Pijanowski Wacław | Dym | |
| mjr |  | Pilch Adolf | Góra | |
| mjr |  | Piotrowski Edward | Mema | |
| kpt. piech. |  | Piotrowski Julian | Rewera 2 | |
| płk. |  | Piwnik Jan | Ponury | |
| por |  | Pluta Wilhelm | Pion | |
| por. lot. |  | Pokładecki Marian | Zoll | |
| kpt. piech. |  | Pokultinis Alfred | Fon | |
| kpt. |  | Policiewicz Zygmunt | Świerk | |
| por. |  | Poliszuk Jarosław | Arab | |
| kpt. |  | Polończyk Bolesław | Kryształ | |
| mjr piech. |  | Pospieszalski Antoni | Curie | |
| ppor. piech. |  | Poznański Jan | Pływak | |
| rtm. kaw. |  | Prądzyński Janusz | Trzy | |
| rotm. |  | Bogusławski Prus Andrzej | Pancerz | |
| ppor. |  | Przetocki Jacek | Oset | |
| kpt. łączn. |  | Przybylik Stefan | Gruch | |
| ppor. piech. |  | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | |
| mjr |  | Pukacki Franciszek | Gzyms | |
| kpt. br. panc. |  | Rachwał Bronisław | Glin | |
| rotm. |  | Raczkowski Stanisław | Bułany | |
| mjr piech. |  | Raszplewicz Kazimierz | Tatar 2 | |
| ppor. piech. |  | Ratajski Leszek | Żal | |
| ppor. |  | Riedl Adam | Rodak | |
| por. |  | Rogowski Jan | Czarka | |
| por. |  | Romaszkan Roman | Tatar | |
| ppor. |  | Rossiński Czesław | Kozioł | |
| por. |  | Rostek Jan | Dan | |
| ppor. |  | Rostworowski Jan | Mat | |
| mjr kaw. |  | Różycki Jan | Busik | |
| płk. pil. dypl. |  | Rudkowski Roman | Rudy | |
| ppłk. |  | Runge Tadeusz | Osa | |
| kpt. |  | Rybka Franciszek | Kula | |
| por. piech. |  | Rydzewski Lech | Grom | |
| por. |  | Rzepka Kazimierz | Ognik | |
| kpt. |  | Sawicki Zygmunt | Samulik | |
| ppor. |  | Scheller Czarny Edwin | Fordon | |
| por. łączn. |  | Seeman Tadeusz | Garbus | |
| kpt. piech. |  | Serafin Jan | Czerchawa | |
| mjr |  | Serafiński Fryderyk | Drabina | |
| ppłk. |  | Sędziak Stanisław | Warta | |
| ppor. łączn. |  | Siakiewicz Władysław | Mruk | |
| por. piech. |  | Sikorski Zenon | Pożar | |
| por. piech. |  | Skowron Marian | Olcha 2 | |
| ppor. łączn. |  | Skowroński Ryszard | Lechita | |
| kpt. |  | Skowroński Stanisław | Widelec | |
| rotm. |  | Skrochowski Jan | Ostroga | |
| mjr lot. |  | Skwierczyński Leopold | Aktor | |
| kpt. |  | Smela Jan | Wir | |
| kpt. art. |  | Smolski Kazimierz | Sosna | |
| mjr |  | Sokołowski Jerzy | Mira | |
| mjr dypl. |  | Sokołowski Tadeusz | Trop | |
| por. piech. |  | Sokół Tadeusz | Bug 2 | |
| por. piech. |  | Sołtys Stanisław | Sowa | |
| kpt. art. |  | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | |
| płk. piech. |  | Spychalski Józef | Grudzień | |
| mjr piech. sap. |  | Sroczyński Zdzisław | Kompresor | |
| por. łączn. |  | Starzyński Leszek | Malewa | |
| kpt. piech. |  | Starzyński Tadeusz | Ślepowron | |
| mjr int. |  | Stocki Tadeusz | Ćma | |
| ppor. |  | Stołyhwo Olgierd | Stewa | |
| mjr kaw. |  | Stpiczyński Aleksander | Klara | |
| por. |  | Straszyński Zdzisław | Meteor | |
| kpt. piech. |  | Strumpf Witold | Sud | |
| kpt. art. |  | Szczepański Mieczysław | Dębina | |
| mjr piech. |  | Szewczyk Piotr | Czer | |
| por. |  | Szpakowicz Wiesław | Pak | |
| płk. |  | Szternal Kazimierz | Zryw | |
| ppor. łączn. |  | Sztrom Jerzy | Pilnik | |
| kpt. art. |  | Szubiński Władysław | Dach | |
| ppor. |  | Szwiec Waldemar | Robot | |
| ppłk. |  | Szydłowski Adam | Poleszuk | |
| ppłk. |  | Szymański Jerzy | Boga | |
| ppłk. dypl. |  | Ściegienny Wincenty | Las | |
| sierż. łączn. |  | Śliwa Kazimierz | Strażak | |
| ppor. |  | Śmietanko Władysław | Cypr | |
| por. sap. |  | Śmigielski Tadeusz | Ślad | |
| kpt. |  | Świątkowski Andrzej | Amurat | |
| mjr pil. |  | Tajchman Michał | Mikita | |
| mjr |  | Tarnawski Aleksander | Upłaz | |
| ppor. |  | Tomaszewski Tadeusz | Wąwóz | |
| kpt. piech. |  | Trojanowski Czesław | Litwos | |
| mjr piech. |  | Trondowski Stanisław | Grzmot 2 | |
| mjr piech. |  | Trybus Adam | Gaj | |
| por. art. |  | Twardy Zbigniew | Trzask | |
| mjr kaw. |  | Uklański Witold | Herold | |
| ppłk. |  | Ulm Zygmunt | Szybki | |
| kpt. sap. |  | Walter Jan | Cyrkiel | |
| kpt. piech. |  | Waruszyński Zbigniew | Dewajtis 2 | |
| ppor. |  | Wątróbski Józef | Jelito | |
| por. kaw. |  | Whitehead Alfred | Dolina 2 | |
| por. piech. |  | Wiącek Wiktor | Kanarek | |
| kpt. sap. |  | Wiechuła Bernard | Maruda | |
| por. sap. |  | Wiechuła Ludwik | Jeleń | |
| mjr sap. |  | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | |
| kpt. |  | Wilczewski Michał | Uszka | |
| ppor. |  | Wilczkiewicz Zbigniew | Kij | |
| por. piech. |  | Winiarski Zdzisław | Przemytnik | |
| kpt. |  | Winter Stanisław | Stanley | |
| kpt. piech. |  | Wiszniewski Otton | Topola | |
| por. |  | Wiszniowski Roman | Harcerz | |
| ppor. piech. |  | Wiśniewski Władysław | Wróbel | |
| kpt. art. |  | Witkowski Ludwik | Kosa | |
| mjr |  | Wolniak Bogusław | Mięta | |
| kpt. |  | Woźniak Jan | Kwaśny | |
| rotm. |  | Zabielski Józef | Żbik | |
| por. piech. |  | Zabierek Lech | Wulkan | |
| kpt. łączn. cw |  | Zachmost Henryk | Zorza | |
| por. piech. |  | Zając Józef | Kolanko | |
| por. |  | Zalewski Janusz | Chinek | |
| kpt. art. |  | Zaorski Wacław | Ryba | |
| ppor. łączn. |  | Zapotoczny Stanisław | Płomień | |
| mjr kaw. |  | Zarembiński Wiktor | Zrąb | |
| gen. bryg. |  | Zawacka Elżbieta | Zo | |
| por. |  | Zawadzki Alfred | Kos | |
| ppłk. |  | Zub Zdanowicz Leonard | Ząb | |
| por. |  | Zyga Ryszard | Lelum | |
| ppor. łączn. |  | Żaak Franciszek | Mamka | |
| por. łączn. |  | Żakowicz Józef | Tabu | |
| ppor. |  | Żelechowski Tadeusz | Ring | |
| mjr piech. |  | Żelkowski Bronisław | Dąbrowa | |
| kpt. mar. cw |  | Żórawski Bogusław | Mistral | |
| ppor. art. |  | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa |
Źródła numerów Znaków Spadochronowych – Jan Lorys (oprac.), Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, Materiały. Dokumenty. Źródła. Archiwalia,, Zeszyt 9, Londyn 1993, s. 1-181, ISBN 0-902508-20-2, ISBN 978-0-902508-20-0
Maksyma
Kpt. Jan Górski, archiwum rodzinne Michała Górskiego
Cichociemni przyjęli jako swoją maksymę słowa: Wywalcz Jej wolność lub zgiń.
Jej autorem był Cichociemny Florian Adrian, który własnoręcznie wypisał ją na mapie Polski w ośrodku szkoleniowym w Audley End. Cichociemni przyjęli ją za swoją dewizę.
Pochodziła z więziennej „Piosenki Wileńskiej Więźniów na Łukiszkach” z drugiej połowy 1940. Najstarsze na Litwie, zlokalizowane w śródmieściu stolicy Litwy – Wilna carskie, później gestapowskie i sowieckie więzienie na Łukiszkach było miejscem kaźni Białorusinów, Litwinów, Żydów oraz tysięcy Polaków – powstańców, żołnierzy AK.
Jedna z ostatnich zwrotek „Piosenki Wileńskiej Więźniów na Łukiszkach” brzmiała: Nie dla medali twe trudy i blizny / Nie dla nagrody to czyn / Lecz z obowiązku miłości Ojczyzny / Wywalcz Jej wolność lub zgiń.
Hasło
Hasłem Cichociemnych było – TOBIE OJCZYZNO! 20 czerwca 1941 gen. Władysław Sikorski podpisał rozkaz ustanawiający Znak Spadochronowy – taki sam dla wszystkich spadochroniarzy, bez względu na rodzaj akcji bojowej w której uczestniczyli. W pkt. 4 ustalono, że „Na wewnętrznej stronie znaku jest wyryte hasło: „Tobie Ojczyzno” i numer ewidencyjny znaku”.
W akcie nadania sztandaru 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej czytamy m.in. – SURGE POLONIA! [Powstań Polsko!] Tęsknota Wasza, wybiegając naszej tęsknocie naprzeciw, wyryła na młodych znakach spadającego do walki orła ofiarne hasło: TOBIE OJCZYZNO! Jej chcecie oddać swoje myśli, swą miłość – siebie samych. Tymi to słowami sienkiewiczowski mały rycerz dławił ból serdeczny i ruszał na Dzikie Pola. I Wy zamykajcie w sobie wszystkie sprawy osobiste i przybywajcie na umiłowaną ziemię z tymi samymi słowami poświęcenia. Jakże głęboko rozumiemy uczucia Wasze, żołnierze oddaleni o lądy, morza i lata całe od Ziemi Ojczystej. Wiemy, czyją ręką zostały wyryte na Waszych znakach ofiarne Wasze hasło. Wypisała je tęsknota.
Bojowy Znak Spadochronowy
por. cc Józefa Zająca
Pan Sobieski przeszedł się kilkakrotnie po komnacie, następnie zatrzymał się nad małym rycerzem i położył mu poufale rękę na ramieniu. – Jeśli ci łzy dotąd nie obeschły, to ci je wiatr w stepie osuszy. Harowałeś ty, żołnierzyku, przez całe życie, haruj jeszcze. A jeśli przyjdzie ci kiedy do głowy, żeć zapomniano, nie nagrodzono, spocząć nie dano, żeś wysłużył nie smarowane grzanki, ale suchy chleb, nie starostwa, ale rany, nie spoczynek, ale mękę, to jeno zęby ściśnij i powiedz: „Tobie, ojczyzno!„
Innej pociechy ci nie dam, bo nie mam, jeno chociażem nie ksiądz, przecie ci mogę dać zapewnienie, że tak służąc, dalej zajedziesz na wytartej kulbace niźli inni w poszóstnych karetach i że będą takie bramy, które się przed tobą otworzą, a przed nimi zamkną.
Tobie, ojczyzno! – rzekł w duszy pan Wołodyjowski dziwiąc się zarazem, jak hetman mógł tak bystrze tajne jego myśli przeniknąć. (Henryk Sienkiewicz – Pan Wołodyjowski, rozdział VII)
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych
Pismo ppłk Józefa Hartmana, „ojca Cichociemnych” z 11 października 1946
Dwaj „historycy IPN” niezgodnie z obiektywną prawdą historyczną kwestionują liczbę 316 Cichociemnych. Obaj: Krzysztof Tochman i Waldemar Grabowski zostali wpisani na listę FAŁSZERZY HISTORII. Jeden z nich, dr Waldemar Grabowski podnosi, że:
- w przypadku przyjęcia definicji Cichociemnego jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i zrzuconego na spadochronie w Polsce – wg. niego ma być 302 Cichociemnych,
- w przypadku przyjęcia definicji CC jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i wysłanego drogą lotniczą do Polski (zarówno zrzuceni na spadochronach jak i Ci wysadzeni z samolotów lądujących w Polsce) – wg niego liczba Cichociemnych ma być większa o skoczków, którzy odmówili skoku, czyli ma być 322 CC,
- czy jako CC nie należałoby również uznać spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria). Byli Oni w dużej mierze zaprzysięgani na rotę przysięgi ZWZ-AK – post z dnia 28 września 2014 na stronie Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, Facebook [dostęp 2020-02-16] – wg niego liczba Cichociemnych byłaby większa o kolejną grupę skoczków.
Mój komentarz:
Dr Waldemar Grabowski wymyślił sobie trzy różne definicje Cichociemnych i krytykuje fakty, że do niej nie pasują. Sam się zaplątał w te definicje, bowiem wywodzi np. „w przypadku przyjęcia definicji CC jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i zrzuconego na spadochronie w Polsce” – „czy jako CC nie należałoby również uznać spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria). Byli Oni w dużej mierze zaprzysięgani na rotę przysięgi ZWZ-AK”.
Jego wywody są więc wewnętrznie sprzeczne, bowiem:
- jeśli Cichociemni to żołnierze zrzuceni do Polski – to nie „zrzucani w innych krajach europejskich”
- jeśli Cichociemni to żołnierze zaprzysiężeni na rotę przysięgi ZWZ-AK – to nie „w dużej mierze zaprzysięgani”
- skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi – tylko agentami SOE, tj. nie podlegali KG AK ale brytyjskiemu SOE. Kwestii podległości służbowej dr Grabowski nie „zauważył” bo jako cywil kompletnie nie rozumie jakie znaczenie ma kto jest dowódcą danego żołnierza…
Najistotniejsza jest jednak kwestia fundamentalna – dr Grabowski nie jest przez nikogo upoważniony do decydowania o tym, kto był – a kto nie był Cichociemnym. Jego wewnętrznie sprzeczne spekulacje nie mają znaczenia w świetle faktów historycznych.
Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na tekst przysięgi Cichociemnych:
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako ŻOŁNIERZ POWOŁANY DO SŁUŻBY SPECJALNEJ [podkreśl. RMZ] przysięgam, że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego, ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny, a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.
Z treści przysięgi Cichociemnych jednoznacznie wynika, że byli żołnierzami (a nie kurierami) powołanymi do służby specjalnej w Armii Krajowej (czyli po skoku do Kraju). Nie byli tylko (już) kandydatami do tej służby, przeszkolonymi i po przysiędze.
Listę 316 Cichociemnych spisano wprawdzie dopiero po wojnie – jako listę skoczków odznaczonych „Znakiem [Spadochronowym] dla Skoczków do Kraju” – ale uczynił to Kierownik Ministerstwa Obrony Narodowej zarządzeniem z 7 lutego 1954.
Przeciwko kształtowi tej listy nie protestował nikt, w tym żaden z kilkudziesięciu żyjących wtedy Cichociemnych. Wtedy nie było kontrowersji – te tworzone obecnie przez dr Grabowskiego można śmiało wyrzucić do kosza. Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, nie byli więc nimi kurierzy, skoczkowie zrzuceni do innych krajów lub skoczkowie zrzuceni do Polski po wojnie (po rozwiązaniu AK).
„Rewelacje” dr Grabowskiego wynikają z naciąganej definicji „cichociemnego”, nie mają oparcia w żadnym źródle historycznym. Nie potwierdza ich Studium Polski Podziemnej w Londynie ani też publikacja wydana przez samych Cichociemnych – „Drogi cichociemnych”.
Rzekomy problem z liczbą Cichociemnych polega na tym, że dr Grabowski wymyślił sobie rożne definicje „cichociemnego” a potem liczy spadochroniarzy, którzy mu pasują do wymyślonej niby „definicji”.
Faktycznie zaś Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza w porozumieniu z SOE wysłał do Polski 316 spadochroniarzy, których z czasem nazwano „cichociemnymi”. Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza…
Panom: Grabowskiemu i Tochmanowi wydaje się, że lepiej od oficerów Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza wiedzą, kogo Oddział VI zrekrutował, przeszkolił i wyekspediował do okupowanej Polski… 🙁
Krzysztof Tochman oraz Waldemar Grabowski z premedytacją KŁAMIĄ, twierdząc jakoby polscy skoczkowie do innych krajów rzekomo byli „cichociemnymi’. Faktycznie byli to spadochroniarze Akcji Kontynentalnej. Za to fundamentalne kłamstwo zostali wpisani na listę FAŁSZERZY HISTORII.
Jak podkreśla jeden z twórców Akcji Kontynentalnej, Jan Librach – „nie było, poza ogólnymi założeniami walki z wrogiem, związku organizacyjnego pomiędzy Akcją Kontynentalną a kierowanymi z Londynu pracami krajowymi”, tj. organizowanymi przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza lotniczymi zrzutami Cichociemnych, broni, sprzętu i pieniędzy dla Armii Krajowej. (Jan Librach, Nota o „Akcji Kontynentalnej”, Zeszyty Literackie 1973, nr 73, s. 162).
Ryszard M. Zając
Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych (Cichociemni i inni):
- Cichociemni – byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe. Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza.
- Emisariusze i kurierzy – byli cywilnymi łącznikami pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, a także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi, byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne. Nie byli Cichociemnymi.
- Spadochroniarze do innych krajów – działali poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. Byli wysyłani w porozumieniu z emigracyjnym rządem RP przez brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle) jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS. Nie byli Cichociemnymi.
zobacz – Okradanie Cichociemnych
Zobacz także:
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 kwietnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn 1961, wyd. II
- Jan Lorys (oprac.) – Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, Materiały. Dokumenty. Źródła. Archiwalia,, Zeszyt 9, Londyn 1993, ISBN 0-902508-20-2, ISBN 978-0-902508-20-0.
- Rafał Niedziela – „Tobie Ojczyzno”. Znaki spadochronowe i szybowcowe w Polskich Siłach Zbrojnych (1941-1947), Warszawa 2021, ISBN 978-83-942317-2-9
- Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii, materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5
- Władysław Klemens Stasiak – W locie szumią spadochrony…, Instytut Wydawniczy PAX, 1991, s. 16, ISBN 83-211-1153-X
- Krzysztof Tochman – „Ptaszki” i „Kociaki”, Kombatant nr 2 (242), biuletyn Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, luty 2011, s. 15, ISSN 0867-8952
Cichociemni – szkolenie
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Ringway
Cichociemni byli bardzo szczególną grupą żołnierzy Armii Krajowej (ZWZ/AK), wywodzących się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Armii Polskiej gen. Andersa, którzy zgłosili się na ochotnika do walki w okupowanej Polsce, do służby specjalnej w Kraju – w Armii Krajowej.
Nie stanowili zwartej formacji, nie mieli odrębnej struktury dowódczej, munduru, sztandaru, patrona. Byli w sporej mierze indywidualistami – wysokiej klasy fachowcami przeznaczonym do zadań specjalnych. Stąd też Ich szkolenie także było indywidualnie „dopasowane” do konkretnego żołnierza. Szkolenie Cichociemnych, przeznaczonych do zadań specjalnych w okupowanej Polsce, podporządkowane było potrzebom podziemnej Armii Krajowej. Szkolono takich specjalistów, jacy byli potrzebni do walki w Kraju – zgodnie z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez dowódcę Armii Krajowej.
Spis treści:
- Jak szkolono Cichociemnych?
- Wykaz kursów specjalnych
- Kursy zasadnicze:
- Kursy specjalnościowe:
- Kursy uzupełniające
- Kursy praktyczne
- Oddział VI (Specjalny) – Werbunek i szkolenie ludzi
Jak szkolono Cichociemnych?
Lundin Links, polska wieża
Szkolenie Cichociemnych, przeznaczonych do zadań specjalnych w okupowanej Polsce, podporządkowane było potrzebom podziemnej Armii Krajowej. Szkolono takich specjalistów, jacy byli potrzebni do walki w Kraju. Programy kursów stale modyfikowano.
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów specjalnych. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy szkolonych to Cichociemni ze specjalnością w dywersji, łączności oraz wywiadzie. Szkolono także oficerów sztabowych, lotników, pancerniaków oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). Rozpowszechniana przez niektórych „znawców” (nawet z IPN sic!!!) teoria, że wszystkich tych umiejętności można było rzekomo nauczyć się na jednym „kursie cichociemnego” jest absurdem, jest bezdennie kretyńska 🙁
Wykaz z akt Oddziału VI (Specjalnego) SNW
sygn. CAW II.52.359 s. 27
Prawie wszyscy kandydaci na Cichociemnych kończyli kurs spadochronowy oraz kurs odprawowy. Ponadto każdy kończył także kursy uwzględniające jego osobiste predyspozycje w określonej specjalności wojskowej (dywersja, łączność, wywiad, sztab, lotnictwo, broń pancerna, fałszowanie dokumentów itp.) oraz potrzeby Armii Krajowej.
Pierwszy kurs dla kandydatów na Cichociemnych (tzw. Kurs Wielkiej Dywersji) rozpoczął się jesienią 1940 w Inverlochy Castle k. Fort William (hrabstwo Highland, Szkocja, Wielka Brytania). Inicjatorem kursu był płk. Stanisław Sosabowski. Zamek Inverlochy z 1866, posadowiony został nieopodal najwyższego szczytu Szkocji – Ben Nevis (1345 m. n.p.m.). Jednym z zadań podczas kursu było… samotne zdobycie tego szczytu (od strony stromego, północno – wschodniego stoku). Cichociemny Antoni Pospieszalski wspominał, że zajęło mu to sześć godzin.
Okolica idealnie nadawała się do szkoleń żołnierzy wojsk specjalnych: lasy, góry, jeziora, plaże… Uczono m.in. strzelania z różnych rodzajów broni, minowania i wysadzania, dywersji, terenoznawstwa. Zajęcia praktyczne z uzbrojenia, materiałów wybuchowych, walki wręcz zaplanowano na ok. 90 godzin, zajęcia teoretyczne nt. organizacji sił wroga zaplanowano na cztery godziny. Na kursie dywersyjno – strzeleckim oraz sabotażu przeszkolono 74 kandydatów, głównie oficerów z 4 Brygady Kadrowej Strzelców, późniejszej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Ostatni kurs odprawowy (kończący cykl szkoleń) zakończył się 21 września 1944 w Wielkiej Brytanii (wcześniej 27 lipca 1944 we Włoszech).
Kandydatów na Cichociemnych szkolono dosyć indywidualnie, w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) oznaczonych arabskim numerem, także w polskich bazach, m.in. we włoskiej Ostuni.
Audley End (STS 43)
Najsłynniejszym był oczywiście STS 43 Audley End, na wyłączność oddany na potrzeby polskiej sekcji Special Operations Executive (ang. Kierownictwo Operacji Specjalnych). W kilku innych lokalizacjach przeszkoleni Cichociemni oczekiwali na skok do Kraju. W innych fałszowano niezbędne dokumenty (także pieniądze), przygotowywano zasobniki zrzutowe itp. W jeszcze innych pracowały urządzenia do łączności z okupowaną przez Niemców i Rosjan Polską. W Stanmore, na północny zachód od Londynu zlokalizowano Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe (Polish Wireless Research Unit) których zadaniem była produkcja specjalnego sprzętu radiokomunikacyjnego, w tym wówczas najlepszego na świecie „radia szpiegowskiego” – radiostacji typu AP, konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana.
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych
sporządzony przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza
Londyn 26 czerwca 1946, (CAW sygn. II.52.359.29)
Kolory dodane przez nas: zielone – kursy, czerwone – ośrodki szkoleniowe
Skróty oznaczają: k.w.k – kurs walki konspiracyjnej, k.o. – kurs odprawowy,
STS – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) czyli ośrodek szkoleniowy SOE
UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów, a także nie obejmuje wszystkich ośrodków
Nie było jednego „kursu Cichociemnego” – wielomiesięczny proces szkolenia składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów:
Kursy zasadnicze: kurs zaprawowy, kurs badan psychotechnicznych, kurs spadochronowy, kurs walki konspiracyjnej, kurs odprawowy- Kursy specjalnościowe: kurs radiotelegrafistów / radiomechaników, szkoła wywiadu, kurs służb lotniczych, kurs pancerny / przeciwpancerny, kurs kierowców, kurs legalizacji (fałszowanie dokumentów)
- Kursy uzupełniające: kurs walk ulicznych, kurs domowego wyrobu materiałów wybuchowych, kurs mikrofotografii, kurs komandosów, kurs informacyjno – wywiadowczy, kurs przetrwania (tzw. kurs „korzonkowy”), kurs czarnej propagandy, kurs tworzenia „legendy”, kurs zmiany wyglądu zewnętrznego i in.
- Kursy praktyczne: były elementem każdego z w/w kursów, ponadto w ich skład wchodziły także wielotygodniowe „praktyki zawodowe” w wybranych zawodach, pasujących do „legendy” kandydata na Cichociemnego…
Źródło: Jednodniówka karykatur, wyd. Związek Polskich Spadochroniarzy, Londyn 1992
Wykaz kursów specjalnych:
(baza obejmuje ośrodki i placówki związane z historią Cichociemnych)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Organizator | Rodzaj kursu | Nazwa kursu | Ośrodek | Nazwa ośrodka | Okres | Czas kursu |
|---|---|---|---|---|---|---|
 | zasadniczy | dywersyjno-strzelecki | Inverlochy Castle k. Fort Wiliam | 1940 - 1941 | 4 tygodnie | |
 | zasadniczy | dywersyjno - strzelecko - minerski | Garramour k. Airsaig Meoble Lodge, Inverness-shire | STS 25, STA 25a STS 26 | 1942 - 1944 | 4 tygodnie |
| zasadniczy | badan psychotechnicznych | Wanborough Manor k. Guildford | STS 7a lub STS 5 (STS 4 Winterfold) | 1942 - 1944 | 1-2 tygodnie |
 | zasadniczy | spadochronowy (wstępny) | Upper Largo k. Leven | Largo House (1 SBS) | 1941 - 1944 | 2-4 tygodnie |
| zasadniczy | spadochronowy (wstępny) | Ringway | STS 51 | 1940 - 1944 | 1 tydzień |
| zasadniczy | spadochronowy (wstępny) | Ostuni (Włochy) | Baza nr 10 | 1944 | 2 tygodnie |
| zasdniczy | spadochronowy (skoki) | Ringway (Tatton Park) | STS 51 | 1940 - 1944 | 1 lub 2 tygodnie |
| zasadniczy | spadochronowy (skoki) | Brindisi (Włochy) | 1944 | 1 lub 2 tygodnie | |
| zasadniczy | walki konspiracyjnej | Briggens | STS 38 | 1941 - 1942 | 4-8 tygodni |
| zasadniczy | walki konspiracyjnej | Audley End | STS 43 | 1942 - 1944 | 4-8 tygodni |
| zasadniczy | walki konspiracyjnej | Ostuni (Włochy) | Baza nr 10 | 1944 | 4-8 tygodni |
| zsadniczy | odprawowy | Londyn Queens Gate Terrace 1 | 1941 - 1942 | 2-6 tygodni | |
| zasadniczy | odprawowy | Audley End | STS 43 | 1942 - 1943 | 2-6 tygodni |
| zasadniczy | odprawowy | Ostuni (Włochy) | Baza nr 10 | 1944 | 2-6 tygodni |
| specjalnościowy | wywiadu ("Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej") | Londyn Kensington Park Road W.11 | 1941 - 1942 | 6 miesięcy | |
| specjalnościowy | wywiadu ("Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej") | Glasgow 1 Horselethill Street | 1942 - 1944 | 6 miesięcy | |
| specjalnościowy | łączności, motorowy | Dundee | (polski) | 1941 - 1942 | 8 tygodni |
| specjalnościowy | łączności dla radiotelegrafistów i radiomechaników | Anstruther Fife, Szkocja (przy 1 SBS) | Ośodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza | 1941 - 1942 | 8 tygodni |
| specjalnościowy | łączności dla radiotelegrafistów i radiomechaników | Auchtertool Fife, Szkocja | Ośodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza | 1942 - 1943 | 8 tygodni |
| specjalnościowy | łączności dla radiotelegrafistów i radiomechaników | Polmont Stirlingshire, Szkocja | Ośodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza | 1943 - 1944 | 8 tygodni |
| specjalnościowy | łączności | Stanmore | |||
| specjalnościowy | Eureka, Rebecca & S-Phone | Howbury Hall lub Gumley Hall, Gaynes Hall | STS 40 lub STS 41, STS 61 | 1942 - 1944 | 1-2 tygodnie |
| specjalnościowy | pancerne, p/panc., kierowców | Catterick Camp lub przy 2 Korpusie | Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej | 1943 - 1944 | 4-8 tygodni |
| specjalnościowy | pancerne na sprzęcie niemieckim | Egham oraz k. Hertford oraz k. Stevenage | STS 17 oraz STS 18 | 1944 | 2 tygodnie |
| specjalnościowy | lotniczy na sprzęcie niemieckim | Londyn | 1943 | 3 tygodnie | |
| specjalnościowy | sztabów lotniczych | ||||
| uzupełniający | szturmowy | Szkocja | przy 3 baonie 1 SBS | 1941 - 1942 | 2-4 tygodnie |
| uzupełniający | walk ulicznych | Londyn ruiny Battersea | 1942 - 1944 | 1 tydzień | |
| uzupełniający | domowego wyrobu materiałów wybuchowych i podpalających | Frogmore Park, k. Stevenage | STS 18 oraz STS 37a | 1942 - 1944 | 1-3 tygodnie |
| uzupełniający | Wyższa Szkoła Wojenna | hotel Black Barony | Eddleston (Szkocja) | 1940 - 1946 | ok. 12 miesięcy |
| uzupełniający | informacyjno - wywiadowczy | Bealieu | STS 31, STS 33 STS 34, STS 37B | 1942 - 1944 | 3 tygodnie |
| uzupełniający | łączności | Howbury Hall | STS 40 | 1942 | 8 tygodni |
| uzupełniający | mikrofotografii | Briggens | STS 38, STS 60 | 1942 - 1944 | 3-5 tygodni |
| uzupełniający | komandosów, sabotażu | Brickendonbury Manor | STS 17 | 1941 - 1944 | 3-4 tygodnie |
| uzupełniający | propagandy | STS RM | 1942 - 1944 | 3 tygodnie | |
| uzupełniający | propagandy (objazdowy) | Hertford, Polards Park House, Chalfont St. Peter | STS 17, STS 20, STS 20a, STS 20b | 1944 | 2-3 tygodnie |
| uzupełniający | zmiany wyglądu zewnętrznego | STS 15a | 1943 - 1944 | 3 dni - 1 tydzień | |
| praktyki | bytowania (korzonkowy) | Dunkeld, nad rz. Tay (przy 1 SBS) | 1941 - 1943 | do kilku tygodni | |
| praktyki | bytowania | Birmingham, Liverpool, Glasgow | 1942 - 1943 | do kilku tygodni | |
| praktyki | kolejowe | Lethworth | 1941 - 1942 | do kilku tygodni | |
| praktyki | w fabrykach samochodów | Lethworth | 1941 - 1942 | do kilku tygodni | |
| praktyki | spawalnicze | Londyn | 1941 - 1942 | do kilku tygodni | |
| praktyki | piekarskie i cukiernicze | Cambridge | 1941 - 1942 | do kilku tygodni | |
| praktyki | na fermach ogrodniczych | Hertford | 1941 - 1942 | do kilku tygodni | |
| praktyki | łączności, fotografii, mikrofotografii | Glasgow | "Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej" | 1941 - 1944 | do kilku tygodni |
| praktyki | sportowe w górach (m.in. narciarski) | Wardhouse (Wielka Brytania) Włochy | (przed zorganizowaniem bazy nr 10) | 1943 - 1944 | do kilku tygodni |
Zobacz także:
- Wykaz ośrodków szkoleniowych
- Wikipedia (eng) – ośrodki SOE
Kursy zasadnicze:
UK/PL dywersyjno strzelecki Inverlochy Castle | UK dywersyjno strzelecki Garramour oraz Meoble Lodge STS 25, STS 25a, STS 26 | UK badań psychotechnicznych STS 7a lub STS 5 (STS 4) | PL spadochronowy (wstępny) Largo House (1 SBS) | UK spadochronowy wstępny Ringway STS 51 | PL spadochronowy (wstępny) Ostuni (Baza nr 10) | UK spadochronowy (skoki) Ringway STS 51 | PL spadochronowy (skoki) Ostuni (Baza nr 10) | PL walki konspiracyjnej Briggens STS 38 | PL walki konspiracyjnej Audley End STS 43 | PL walki konspiracyjnej Ostuni (Baza nr 10) | PL odprawowy Londyn | PL odprawowy Audley End STS 43 | PL odprawowy Ostuni (Baza nr 10) |
kurs zaprawowy – obejmował zaprawę fizyczną oraz szkolenia z zakresu dywersji, minerstwa, strzelectwa, terenoznawstwa, walki wręcz. Uczono organizacji sił wroga, podstaw łączności radiowej, także języka angielskiego. Przygotowywano (także selekcjonowano) kandydatów pod względem fizycznym, poprzez program intensywnych ćwiczeń, także biegi przełajowe w terenie, z pełnym oporządzeniem.
Ćwiczenia – walka nożem
Uczono technik i metod dywersji, posługiwania się ładunkami wybuchowymi. Kandydaci musieli umieć odnaleźć się w terenie, uczono walki wręcz, walki nożem dżu-dżitsu. Podczas tego kursu kandydatów obowiązywał zakaz wchodzenia gdziekolwiek bramą, drzwiami lub furtkami, kandydaci skakali więc przez płot i wchodzili oknami…
Instruktorami szkoleń z zakresu walki wręcz, nożem, a także strzelania instynktownego, w zwarciu, zwanego potem Point Shooting, od 1941 byli: kpt. William Ewart Fairbairn oraz Eric Anthony Sykes, oficerowie i twórcy Shanghai Riot Squad – jednostki sił specjalnych szanghajskiej policji (pierwszej na świecie jednostki policyjnej typu SWAT), walczącej m.in. z chińską mafią – Cichociemni, IRA, chińska mafia
Wiliam E. Fairbairn
Cichociemni szkolili się w walce wręcz, nożem i strzelaniu instynktownym w ośrodku SOE – Comando Basic Training Centre, Achnacarry House w Szkocji, także w Audley End (STS 43), używali w walce sztyletu szturmowego Fairbairna-Sykesa (F&S). Instruktorem strzelania (także instynktownego) ze wszystkich rodzajów broni w Briggens (STS 38), Audley End (STS 43) oraz Ostuni (Włochy) był także Aleksander Ihnatowicz ps. Ataman.
Oto fragment wspomnień Cichociemnego Ryszarda Nuszkiewicza: „Fascynujące było strzelanie. Słusznie zakładano, że dywersant powinien strzelać nie tylko celnie, ale i szybko, ze względu na ewentualność liczebnej przewagi wroga. – Będziemy strzelać „instynktownie” – powiedział instruktor angielski jeszcze w Garamour. – Jak to wygląda – dopytywali zaciekawieni kursanci. – Najpierw panowie, pokażą co umieją, a ja później. Rozdał pistolety i kazał celować z odległości 25 m do ustawionych tarcz. Każdy robił to inaczej. Jedni strzelali z przedramienia, inni trzymając broń oburącz, wszyscy wszakże mrużyli oczy i długo mierzyli. W sumie efekty były mierne. – Taka zabawa, moi panowie, to dobra na strzelnicy, ale nie na wojnie i do tego w dywersji. Teraz ja spróbuję. Stanął spokojnie tyłem do tarcz. Nagle odwrócił się i w ciągu kilku sekund, bez celowania wypruł cały magazynek. – Poszły Panu Bogu w okno – zauważył ktoś sceptycznie.Gdy jednak podeszliśmy do tarcz, ze zdziwieniem stwierdziliśmy po dwa trafienia w każdej i to z niewielkim rozrzutem. – Jak on to robi? Pewnie jakiś cyrkowiec – osądził wyczyn Tadek Benedyk.
Fragment instrukcji pistoletu Welrod
Garamour dało w tym względzie przeszkolenie teoretyczne i odbyto tam kilka praktycznych prób. Zaraziło jednak wszystkich kursantów oryginalnością, nowością oraz widocznymi efektami. W Audley End strzelanie instynktowne z pistoletów i automatów stało się chlebem powszednim. Aplikowany cykl ćwiczeń obejmował najpierw strzelanie do pojedynczych sylwetek, później do kilku rozlokowanych na widocznym miejscu lub pojawiających się niespodziewanie z różnych stron. Strzelano w dzień i w nocy, w pomieszczeniach zamkniętych, w lasach, wąwozach, w marszu i w biegu, do wyskakujących i znikających w sekundzie sylwetek, do oświetlonych na moment celów, do palących się świec. Skutki takiego szkolenia były widoczne. Niemal każdy potrafił z jednego magazynku ostrzelać trafnie w ciągu kilku sekund około pięciu celów.”
(Ryszard Nuszkiewicz, Uparci, IW PAX Warszawa, ISBN 83-211-0465-7, s. 112-113)Aleksander Ihnatowicz
„Por. Ihnatowicz w ostatnim szlifie szkolenia wpajał różne sposoby noszenia i wydobywania broni. Prezentował specjalne, przemyślnie wykonane wiązania i kabury z automatycznym odbezpieczeniem pistoletu w momencie jego wyciągnięcia. Najmniej skomplikowane wydawało się noszenie broni na brzuchu pod mocno ściśniętym paskiem do której był łatwy dostęp.”
(Ryszard Nuszkiewicz, Uparci, IW PAX Warszawa, ISBN 83-211-0465-7, s. 121)
Ćwiczenia – zaprawa fizyczna
Kandydaci szkolili się w strzelaniu z różnych rodzajów broni, z różnych pozycji (najczęściej w biegu, bez celowania). Strzelano m.in. z ręcznych karabinów maszynowych Bren, pistoletów maszynowych Thompson, Suomi, pistoletu Wabley-Scot, karabinu przeciwpancernego Boys, niemieckiego pistoletu maszynowego MP-40, popularnie zwanego Schmeisserem, a także moździerzy używanych przez piechotę. Szczególny nacisk we wszystkich szkoleniach kładziono na praktyczne wykorzystywanie nabywanych umiejętności. W latach 1940 – 1942 kurs organizowano w STS 25 w Inverlochy Castle, później (1942 – 1944) w Garramour k. Airsag. Kto nie ukończył kursu zaprawowego – nie miał żadnych szans, aby zakwalifikować się na kolejne szkolenia.
Zobacz film ilustrujący technikę Point Shoting (strzelania instynktownego) w naszej grupie na Facebooku.
kurs badań psychotechnicznych – organizowany przez Anglików w STS 7a w Guildford, niewiele o nim wiadomo. Trwał od jednego do dwóch tygodni. Ukończyło go 194 kandydatów na Cichociemnych.
kurs spadochronowy – obejmował zaprawę spadochronową oraz skoki ze spadochronem. Zaprawa spadochronowa, czyli ćwiczenia fizyczne oraz zajęcia praktyczne przygotowujące do skoków, odbywały się w trzech miejscach.
Rysunek instruktażowy, RAF Ringway, 1943
Od 21 czerwca 1940 w brytyjskim ośrodku treningowym spadochroniarzy – Parachute Training School w Ringway pod Manchesterem (znajdował się tam także STS 51).
Od 8 marca 1941 w polskim ośrodku szkoleniowym 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Od stycznia 1944 także w polskiej bazie nr 10 w Ostuni k. Brindisi (Włochy).
Szkolenie w brytyjskim ośrodku trwało tydzień, w polskim od dwóch do czterech tygodni. Podstawą kursu były intensywne ćwiczenia fizyczne: codzienne długie biegi, marsze, pokonywanie specjalnego toru przeszkód, zrzucanie z wiszących trapezów, wreszcie skoki z dwu- oraz trzymetrowego „podium”.
Lundin Links, polska wieża
Skoki ćwiczono najpierw skacząc z wybudowanej przez Polaków w Lundin Links, niedaleko Largo House, funkcjonującej od 20 lipca 1941 24-metrowej wieży spadochronowej (pierwszej w Wielkiej Brytanii). W kolejnym etapie szkolenia kandydaci skakali ze spadochronem z samolotu oraz z balonu. Używano spadochronu desantowego typu Irvin QD, każdy kandydat miał obowiązek oddania kilku skoków (5 – 8) w dzień i jednego nocą.
Polski ośrodek szkoleniowy w Largo House kandydaci na Cichociemnych nazywali „Małpim Gajem”, ponieważ zlokalizowany był wśród starych dębów, tworzących atmosferę „gaju”, natomiast od szkolonych kandydatów wymagano małpiej wręcz zręczności, m.in. wymagano przechodzenia z drzewo na drzewo bez użycia jakiegokolwiek sprzętu, tylko przy użyciu gałęzi drzew. Przygotowanie oraz technikę skoku ćwiczono na trapezach, kołowrotkach, ślizgach, skoczni, przyrządach do gimnastyki oraz na wieży spadochronowej. Na bramie ośrodka widniał napis: „Szukasz śmierci – wstąp na chwilę„. Kurs spadochronowy ukończyło ogółem 703 kandydatów.
Szkolenie brytyjskich spadochroniarzy, 1941
podobnie szkolono polskich spadochroniarzy oraz Cichociemnych
kurs walki konspiracyjnej – zwany też kursem walki dywersyjnej. Początkowo nosił nazwę „kursu organizatorów”, bo miał przygotowywać jego uczestników do organizowania i przygotowywania przyszłego powstania powszechnego. Jego podstawowym celem było przygotowanie Cichociemnego do prowadzenia walki niewielką grupą żołnierzy – kilkuosobowym zespołem dywersyjno – sabotażowym działającym w warunkach konspiracji. Zaprawę fizyczną wyrabiano m.in. na torze przeszkód, na przeprawie linowej przez rzekę, a także podczas kilkunastokilometrowych biegów przełajowych ze sprzętem. Doskonalono umiejętności strzeleckie oraz minerskie, m.in. z użyciem „plastiku” oraz zapalników czasowych typu ołówkowego, także podkładania ładunków wybuchowych „domowej roboty”.
Ćwiczenia – walka wręcz
Uczono posługiwania się łącznością, planowania oraz przeprowadzania akcji bojowych. Szkolono w zakresie sposobów nawiązywania kontaktów oraz zbierania i przekazywania informacji, łączności i szyfrów. Organizowano „marsze na orientację”, uczące orientacji w terenie oraz szybkiego dotarcia do wyznaczonego celu. Strzelano z różnych odległości do tarcz, manekinów, w ciemnościach, w ruchu, podczas przeprawy przez tor przeszkód czy… wspinania się po linie. Kandydaci uczyli się podstaw zwiadu, czytania map, prowadzenia wszelkich pojazdów, ale także… taktyki działania SS. Kandydatów na Cichociemnych szkolono jak wybijać szyby w oknach głową i bezpiecznie wyskakiwać z piętra, mając ręce związane lub skute kajdankami. Uczono, jak uwalniać się z kajdanek, jak otwierać wytrychem rożne zamki a nawet sejfy, jak we właściwy sposób wyskakiwać z pędzącego pociągu…
Lundin Links, polska wieża
Podobnie jak w przypadku innych kursów, uczono praktycznego wykorzystania nabytych umiejętności. Kandydaci byli np. wywożeni samochodem (z zasłoniętymi szybami) w nieznaną okolicę, z której musieli w określonym czasie dotrzeć do zaznaczonego na mapie punktu docelowego. Nie mogli pytać o drogę miejscowej ludności, musieli unikać patroli brytyjskiej policji lub Home Guard (Obrony Narodowej). Kulminacją takich ćwiczeń było przeprowadzenie „akcji dywersyjnej” w pobliskiej miejscowości, np. podłożenia łądunku wybuchowego (ładunek był nieuzbrojony) lub „napadu na bank”, przy czym Brytyjczyków nikt nie uprzedzał o akcji, ani też o jej ćwiczebnym charakterze. Czasem jednak Brytyjczyków uprzedzano i mieli uniemożliwić przeprowadzenie akcji (nigdy im się nie udało).
Ćwiczenia – zaprawa fizyczna
W latach 1941 – 1942 kandydatów szkolono w STS 38 w Briggens (zorganizowano dwa kursy, podczas których przeszkolono 12, następnie 15 kandydatów). Od 1 maja 1942 na kursie walki konspiracyjnej szkolono w STS 43 w Audley End niedaleko Cambridge, od 1 maja 1944 także (równolegle ze szkoleniem w STS 43) w polskiej bazie nr 10 w Ostuni k. Brindisi (Włochy). Kurs walki konspiracyjnej ukończyło ogółem 630 kandydatów, nie musieli brać w nim udziału kandydaci szkoleni do pracy w wywiadzie, lotnictwie, łączności oraz niektórzy ze szkolonych do pracy w sztabie..
Warto zaznaczyć, że po jednej z „akcji ćwiczebnych” (trwającej dwie minuty) w dziesięciotysięcznym miasteczku w Wielkiej Brytanii, nieświadoma ćwiczebnego charakteru akcji brytyjska policja aresztowała kilkadziesiąt osób, szukając wśród nich sprawców „dywersji”…
Zobacz także – Cichociemni w dywersji
kurs odprawowy – był ostatnim kursem każdego cyklu szkoleniowego kandydatów na Cichociemnych. Jego celem było przekształcenie kandydata w konspiratora działającego w okupowanym kraju. W pierwszej kolejności uczono tworzenia tzw. legendy, czyli kompletnej, choć w sporej części zmyślonej, opowieści – głównie nt. własnego życiorysu – zawierającej kłamstwa logicznie pasujące do nowej, fałszywej tożsamości. Nazywano go „Wyższą Szkołą Kłamstwa”. Wszechstronnie wyszkolony żołnierz służby specjalnej miał się przeistoczyć w zwykłego, szarego mieszkańca okupowanego kraju. Czasem nawet dla uprawdopodobnienia swojej legendy, przyszły Cichociemny musiał się nauczyć podstaw jakiegoś „zwykłego” zawodu…
Lundin Links, polska wieża
Podczas kursu odprawowego kandydaci uczyli się warunków panujących w okupowanym kraju, poznawali strukturę i funkcjonowanie władz Polskiego Państwa Podziemnego, a także władz niemieckich w okupowanej Polsce. Poznawano metody prowadzenia śledztw i przesłuchań przez gestapo, uczono się przekonywującego wprowadzania w błąd przesłuchujących. Kompletowano zgodne z „legendą” danego skoczka dokumenty, ubranie i wyposażenie. Kandydaci mieli dostęp do krajowej prasy: konspiracyjnej oraz okupacyjnej, rozmawiali też z przybywającymi z okupowanego kraju kurierami.
Początkowo kurs miał postać serii wykładów dla kandydatów, organizowanych w tajnym lokalu w Londynie, przy Queen’s Gate Terrace 1. W zorganizowanej formie pierwszy kurs odprawowy przeprowadzono w lipcu 1942 w STS 43 w Audley End niedaleko Cambridge, po 15 lipca 1943 szkolono także w STS 46 w Michley k. Newport oraz w Chichely Hall (Buckinghamshire, w marcu 1944), od 1944 w polskiej bazie nr 10 w Ostuni k. Brindisi (Włochy). Kurs trwał od dwóch do sześciu tygodni, ukończyło go 606 kandydatów.
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Kursy specjalnościowe:
PL wywiadu Londyn | PL wywiadu Glasgow | PL łączności, motorowy Dundee | PL łączności Anstruther | PL łączności Auchtertool | PL łączności Polmont | PL łączności Stanmore, Blackpool | UK łączności, Eureka, Rebecca & S-Phone STS 40 lub STS 41, STS 61 | PL pancerne, p/panc., kierowców Catterick Camp | PL pancerne Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego | UK pancerne na sprzęcie niemieckim School Tank Technology, Egham | UK pancerne na sprzęcie niemieckim STS 17 oraz STS 18 | UK lotniczy na sprzęcie niemieckim Londyn | PL sztabów lotniczych Londyn |
kurs radiotelegrafistów / radiomechaników – Radiotelegrafistów oraz radiomechaników szkolono w Ośrodku Wyszkoleniowym Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Ośrodek podlegał Oddziałowi VI (Specjalnemu) Sztabu Naczelnego Wodza, jego dowódcą był ppłk. Wiktor Bernacki.
Ćwiczenia z łączności
Kurs radiotelegrafistów trwał ok trzy miesiące, kurs radiomechaników od sześciu do dziesięciu miesięcy. Szkolono również dowódców radiostacji oraz oficerów organizatorów sieci konspiracyjnej łączności radiowej. Szkolenia przeprowadzano początkowo (1941 – 1942) w rybackiej wiosce Anstruther nad zatoką Firth of Forth (hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania), przy 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.
Pod koniec 1942 zorganizowano odrębny ośrodek szkoleniowy dla łącznościowców. W latach 1942 – 1943 szkolono w budynkach browaru Auchtertool (hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania), później (1943 – 1944) w budynkach Saint Margaret’s School for Girls w Polmont (Stirlingshire, Szkocja, Wielka Brytania).
Od początku w szkolenie Cichociemnych łącznościowców byli zaangażowani ppłk. łączn. Wiktor Bernacki oraz kpt. (później major) łączn. Bogusław Wolniak, późniejszy Cichociemny. Obaj byli też spadochroniarzami; nawet podoficer rusznikarz w ośrodku wyszkolenia nie był tuzinkowy – miał za sobą służbę we francuskiej Legii Cudzoziemskiej. Spadochroniarzem, jeszcze przedwojennym, był instruktor por. Lorenz.
Eureka
Kandydatów na Cichociemnych ze specjalnością w radiołączności szkolono również w obsłudze urządzeń łączności ziemia – lotnik, typu Eureka (urządzenie do radionawigacji) i S-fon (radiotelefon), na odrębnym brytyjskim kursie The Eureka & S-Phon w STS 40 (Howbury Hall) oraz STS 61 (Gaynes’ Hall).
Umiejętności obsługi (stosowanych podczas zrzutów) urządzeń łączności ziemia – lotnik wymagano od wszystkich kandydatów na Cichociemnych. Odrębny, czteromiesięczny kurs organizowania łączności radiowej w warunkach bojowych w konspiracji, organizowano w Cowdonbeatch (Szkocja).
Ćwiczenia – przygotowanie do skoków
Kurs radiotelegrafistów ukończyło 213 kandydatów na Cichociemnych, do Kraju skoczyło 51 z Nich (w tym jeden kurier). Przeszkoleni kandydaci na Cichociemnych – łącznościowców, jeśli zostali zakwalifikowani do skoku do Kraju, kontynuowali cykl szkoleniowy w STS 43 w Audley End niedaleko Cambridge.
radiostacja konstrukcji inż Tadeusza Heftmana miała małe wymiary, duży zasięg oraz była trudna do wykrycia…
Pozostali przeszkoleni łącznościowcy pracowali w centrali łączności Sztabu Naczelnego Wodza: w ośrodku nadawczym Chipperfield Lodge, ośrodku odbiorczym Barnes Lodge k. Kings Langley (hrabstwo Hertfordshire, Wielka Brytania) oraz Conington Hall pod Cabridge. Przeszkoleni na tym kursie łącznościowcy pracowali również w centrali łączności radiowej Sztabu Naczelnego Wodza we Włoszech, tj. w „Mewa” w Mesagne przy Via Appia Antica, 15 km od Brindisi (Włochy), także przy obsłudze radiostacji Oddziału Specjalnego w innych krajach. Niektórzy z przeszkolonych pracowali w odrębnej sieci łączności polskiego wywiadu (m.in. Szwajcaria, Francja, Środkowy Wschód i in.).
Zobacz także – Cichociemni łącznościowcy
polska szkoła wywiadu – kurs przygotowujący do pracy w wywiadzie organizowano pod kamuflażem „Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej”, początkowo w tajnym lokalu przy Kensington Park Road W.11, w dzielnicy Bayswater w Londynie. Od początku 1942 kurs organizowano w Glasgow, (prawdopodobnie) w budynku przy ul. 1 Horselethill Street (patrz zdjęcie). Po lutym 1946 szkołę przeniesiono do Kirkadly k. Edynburga, pod koniec 1946 na krótko do Londynu, później do Cardas. Kadrę szkoły stanowiło 23 pracowników, w tym 11 wykładowców i instruktorów. Ogółem przeszkolono ok. 200 oficerów, po ok. 30 na kursie.
Londyn, Kensington Park Road
Cichociemni nazywali go „kursem gotowania na gazie”. Komendantem kursu był przedwojenny szef kontrwywiadu i wywiadu Sztabu Generalnego WP, płk dypl. Stefan Mayer, który wcześniej, zazwyczaj osobiście, werbował kandydatów do pracy w wywiadzie. W komisji werbunkowej był także ppłk Józef Hartman.
W polskiej „szkole szpiegów” także zwracano szczególną uwagę na „praktyczną naukę zawodu”. Kandydaci uczyli się sposobów zbierania informacji, werbowania agentów, technik oraz metod działania wywiadu i kontrwywiadu. Początkowo zaplanowano w programie szkolenia 13 przedmiotów oraz 1350 godzin szkolnych, później modyfikowano te plany w zależności od sytuacji. Pierwsze zajęcia rozpoczęły się 3 kwietnia 1941, szkoła działała do lata 1947.
Stefan Mayer – Program szkoły wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/24
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Program szkolenia obejmował m.in. studium wywiadowcze obydwu agresorów: Niemiec oraz Rosji. Uczono się podstaw radiotelegrafii, chemii wywiadowczej, prowadzenia korespondencji utajonej, szyfrów, fotografii wywiadowczej. W programie kursu były także m.in. „zajęcia ślusarskie”, czyli techniki włamywania się do pomieszczeń, otwierania wszelakich zamków. Kursanci uczyli się również prowadzenia rozmaitych pojazdów, budowy broni a także strzelania z niej. Mieli również obowiązkową zaprawę fizyczną oraz nadobowiązkową naukę (doskonalenie) języków obcych.
Kurs wywiadu trwał około sześciu miesięcy, ukończyło go 73 kandydatów. Po ukończonej szkole wywiadu szkolili się na kursie odprawowym w STS 43 w Audley End (bez kursu walki konspiracyjnej) oraz na kursie spadochronowym w Parachute Training School w Ringway pod Manchesterem (STS 51). Do okupowanej Polski zrzucono 37 Cichociemnych ze specjalnością w wywiadzie.
Skrytka na korespondencję
Niektórzy kandydaci na Cichociemnych (o innej specjalności niż wywiad) dodatkowo szkolili się także z podstaw technik i metod wywiadowczych w „szkole szpiegów” w STS 34 (także: STS 31, STS 33, STS 37B) w Bealieu (Hampshire, Wielka Brytania). Kurs podstaw wywiadu obejmował m.in. naukę rozpoznawania ludzi w tłumie, szyfry i atramenty do tajnopisów, podrabianie dokumentów, otwieranie zamków, włamania do mieszkań, strzelanie z różnych rodzajów pistoletów do celów stałych i ruchomych, konstruowanie i wykorzystywanie skrytek na przedmioty i dokumenty, sabotaż, kierowanie samochodami, ukrywanie się w mieście i na wsi, uwalnianie z kajdanek, podstawy propagandy.
Zobacz także – Cichociemni w wywiadzie
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu (1960)
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Tadeusz Dubicki – Placówki szkoleniowe polskiego wywiadu w Wielkiej Brytanii (1941-1947)
w: Kontrwywiad II RP (1914) 1918-1945 (1948), Warszawa 2019
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralny Ośrodek Szkolenia i Edukacji, t. VI, s. 222-230
kurs dla służb lotniczych – podobnie jak w przypadku innych kursów, obejmował teorię i praktykę. Ze względu na specyficzne potrzeby podziemnej Armii Krajowej w okupowanej Polsce, kandydaci na Cichociemnych ze specjalnością „lotniczą”, w zależności od posiadanego już wyszkolenia „lotniczego” szkoleni byli bardzo indywidualnie.
Program kursu obejmował studia, praktyki, lotniczy kurs specjalny nt. pilotażu oraz bieżącej obsługi niemieckich samolotów: Heinkel He 111H, Messerschmitt Bf 110C, Junkers Ju 88, Messerschmitt 110 i innych. W pilotażu i obsłudze niemieckich maszyn szkolono w specjalnej, tajnej jednostce brytyjskiej 1426 Enemy Aircraft Flight pod Londynem.
Układ świateł zrzutowiska
Kandydatów na CC ze specjalnością „lotniczą”, w tym specjalistów odbioru zrzutów lotniczych, a także CC łącznościowców szkolono również w obsłudze urządzeń łączności ziemia – lotnik, typu Eureka (urządzenie do radionawigacji) i S-Phon (radiotelefon), na odrębnym brytyjskim kursie The Eureka & Sphon w STS 40 w Howbury Hall, Bedford oraz STS 61 (Gaynes’ Hall).. Podstaw tych umiejętności wymagano od wszystkich kandydatów na Cichociemnych.
kurs pancerny / przeciwpancerny – Kandydatów na Cichociemnych ze specjalnością w broni pancernej oraz przeciwpancernej szkolono na angielskich czołgach w brytyjskim Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej i Technicznej w Catterick Camp, od 1944 szkolono w ośrodku przy 2 Korpusie Polskim we Włoszech. Kurs trwał od czterech do ośmiu tygodni, ukończyło go 43 kandydatów.
„Polskie” czołgi, Szkocja
Ponadto kandydaci szkoleni byli na niemieckim sprzęcie pancernym oraz przeciwpancernym, podczas trwającego dwa tygodnie brytyjskiego kursu pancernego.
Na zakończenie tej grupy kursów kandydatów przez osiem tygodni szkolono na polskim kursie motorowym i łączności w Dundee (Szkocja). Ukończyło go 94 kandydatów. Do okupowanej Polski zrzucono na spadochronie 11 Cichociemnych przeszkolonych w tej specjalności (w tym mojego Dziadka).
kurs kierowców (motorowy) – Prawie wszyscy Cichociemni (z nielicznymi wyjątkami) potrafili kierować rozmaitymi pojazdami, w tym także niemieckimi. Kandydaci, którzy nie posiadali tych umiejętności, byli szkoleni na polskim kursie motorowym i łączności w Dundee (Szkocja). Ukończyło go 94 kandydatów.
Polski fałszerz, Jerzy Maciejewski, Briggens
kurs legalizacji – Miał charakter wybitnie ekskluzywnego kursu dla specjalistów od fałszowania dokumentów, ukończyło go trzech Cichociemnych, przerzuconych do Kraju. Szkolili się m.in. w STS 38 w Briggens, m.in. pod okiem doświadczonego polskiego fałszerza Jerzego Maciejewskiego, przedwojennego pracownika Samodzielnego Referatu Technicznego Oddziału II (wywiad) Sztabu Generalnego WP.
Sfałszowany w Briggens paszport… Hitlera
Brytyjski ośrodek fałszowania dokumentów (także pieniędzy, w tym okupacyjnych złotych), pracował pod kierownictwem Cpt. Morton Bisset’a był zlokalizowany w wówczas „polskim” STS 38 oraz początkowo pracował tylko na polskie potrzeby.
Wkrótce zespół znakomitych fałszerzy, kreślarzy, techników, ekspertów grafologii, przy użyciu różnych specjalistycznych urządzeń, w tym ok. 50 rodzajów drukarek, wytwarzał dla wszystkich agentów SOE dokumenty (w tym m.in. paszporty, prawa jazdy, banknoty) takiej jakości, że były nie do odróżnienia od prawdziwych.
Fałszywe pieczątki do „legalizacji”…
W lipcu 1943 przez kuriera dostarczono do Wielkiej Brytanii klisze banknotów 50, 100 i 500 zł, próby papierów, znaków wodnych oraz farb, co umożliwiło wyprodukowanie w ośrodku SOE – STS 38 w Briggens ok. 50 mln okupacyjnych złotych (tzw. młynarek) dla Armii Krajowej.
Ogółem podczas wojny w tym ośrodku wytworzono ok. 275 tysięcy (sic!) różnych dokumentów dla ruchów oporu w okupowanej Europie.
Kursy uzupełniające:
PL szturmowy przy 3 baonie 1 SBS | UK walk ulicznych Londyn, Bettersea | UK domowy wyrób materiałów wybuchowych i podpalających STS 18 oraz STS 37a | UK informacyjno – wywiadowczy Bealieu STS 31, STS 33, STS 34, STS 37B | UK łączności Howbury Hall STS 40 | UK mikrofotografii Briggens STS 38, STS 60 | UK komandosów, sabotażu Brickendonbury Manor STS 17 | UK propagandy STS RM | UK propagandy (objazdowy) Hertford, Chalfont St. Peter, STS 17, STS 20, STS 20a, STS 20b | UK zmiany wyglądu zewnętrznego STS 15a | PL Wyższa Szkoła Wojenna Eddleston (Szkocja) |
Po zakończonych szkoleniach o charakterze zasadniczym oraz specjalnościowym, Cichociemni szkolili się na kursach uzupełniających:
- kurs walk ulicznych, organizowany w Londynie, w zburzonej dzielnicy Battersea (London Distric School of tactics street fighting wing).
- kurs domowego wyrobu materiałów wybuchowych (Home made devices course) w STS 18 k. Stevenage oraz STS 37a
- kurs mikrofotografii w STS 38 w Briggens oraz STS 60
- brytyjski kurs komandosów i sabotażystów (trwał miesiąc) w STS 17 k. Hertford
- podstawowy kurs informacyjno – wywiadowczy
- obowiązkowy kurs przetrwania w lesie (tzw. kurs korzonkowy), przy 1 SBS, w Dunkeld nad rzeką Tay (Szkocja)
- polski kurs szturmowy przy 3 batalionie 1 SBS w Szkocji, trwał 2-4 tygodnie
- kurs „czarnej propagandy” (Advanced propaganda course), ukończyło go 46 kandydatów
- kurs tworzenia „legendy”
- praktyki kolejowe, trwały od kilku dni do kilku tygodni,
- praktyki w fabrykach samochodów w Lethworth, trwały od kilku dni do kilku tygodni,
- praktyki spawalnicze w Londynie, trwały od kilku dni do kilku tygodni,
- praktyki piekarskie i cukiernicze, w Cambridge, trwały od kilku dni do kilku tygodni,
- praktyki na fermach ogrodniczych w Hertford, trwały od kilku dni do kilku tygodni,
- inne, w tym obowiązkowy (najkrótszy) kurs sposobów zmiany wyglądu zewnętrznego, trwał od 3 do 7 dni, w STS 15a
Zasobnik zrzutowy, typ H
Kolce drogowe
Kandydaci na Cichociemnych przewidziani do pracy sztabowej w warunkach konspiracji mieli obowiązek ukończenia rocznego kursu wojennego Wyższej Szkoły Wojennej, a następnie odbycia praktyki w Sztabie Naczelnego Wodza w Londynie (Wielka Brytania).
Część z nich ukończyła także m.in. kurs walki konspiracyjnej. Do okupowanej Polski zrzucono 24 Cichociemnych przeszkolonych w specjalności sztabowej.
Kursy praktyczne:
PL bytowania (korzonkowy) Dunkeld, nad rz. Tay (przy 1 SBS) | UK bytowania Birmingham, Liverpool, Glasgow | UK kolejowe Lethworth | UK w fabrykach samochodów Lethworth | UK spawalnicze Londyn | UK piekarskie i cukiernicze Cambridge | UK na fermach ogrodniczych Hertford | PL łączności, fotografii, mikrofotografii Glasgow | PL sportowe w górach Wardhouse |
Por. Michał Fijałka oraz ppor. Franciszek Rybka przebrani za kobiety, w środku mjr. Józef Hartman, Audley End, 1942
Kursy praktyczne były elementem każdego kursu w każdym cyklu szkoleniowym. Istotne było przecież wszechstronne wyszkolenie praktyka, który nie w teorii, ale w ciężkich realiach okupacyjnego życia będzie potrafił w pełni wykorzystać nabyte umiejętności.
Strona z jednodniówki 4 BK
Warto podkreślić, iż wśród kursów praktycznych były także np. praktyki zawodowe w wybranych zawodach, podczas których kandydaci na Cichociemnych nabywali lub utrwalali umiejętności zawodowe „pasujące” do Ich legendy, „przykrywki” w działaniach konspiracyjnych w okupowanej przez Niemców i Sowietów Polsce.
Dopiero po pomyślnym ukończeniu wszystkich wymaganych kursów, przeszkolony kandydat miał szansę zostać zakwalifikowanym do skoku, następnie skoczyć na spadochronie do okupowanej Polski i zostać Cichociemnym.
Po zakończeniu wszystkich szkoleń oraz zakwalifikowaniu do skoku, kandydat na Cichociemnego składał przysięgę na rotę Armii Krajowej, wybierał pseudonim oraz wyjeżdżał na tzw. stację wyczekiwania, gdzie oczekiwał na skok do kraju.
Na szkolenia oraz do skoku do okupowanej Polski zgłosiło się 2385 kandydatów: 1 generał (Tadeusz Kossakowski), 112 oficerów sztabowych, 894 oficerów młodszych, 592 podoficerów, 771 szeregowych. Podawana dotąd błędnie liczba 2413 wynikała z faktu, iż do żołnierzy, kandydatów na Cichociemnych błędnie doliczano 28 cywilnych kurierów politycznych. Wśród ochotników było 15 kobiet.
Zobacz także – Cichociemni w Armii Krajowej
Ewa Korsak – Wykuwanie cichociemnych.
Jak Polacy szkolili się przed desantowaniem do okupowanej ojczyzny
w: Polska Zbrojna kwiecień 2018, nr 4 (864), s. 31 – 22
Na szkolenia dla Cichociemnych przyjęto 2385 kandydatów.
Jedynie 605 z nich pomyślnie ukończyło szkolenia.
Spośród nich tylko 579 zakwalifikowano do skoku do Kraju.
Do okupowanej Polski zrzucono 316 Cichociemnych.
zobacz – 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej
Oddział VI (specjalny) – Werbunek i szkolenie ludzi
Płk dypl. w st. sp. Marian Utnik – Oddział łącznikowy Komendanta Głównego AK
przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza) część II
w: Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1981, nr 4 s. 151 – 174
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii : materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
- Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK, Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, 1954
- Ian Valentine – Baza 43. Cichociemni, wyd. Wołoszański, 2004, ISBN 83-89344-09-2
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW PAX, 1984
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni – dzieje elity polskiej dywersji na kanwie życiorysu Bolesława Polończyka ps. „Kryształ”, w: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 3/2016, s. 173 – 188, Kraków 2016, ISSN 1899-6264
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5
- Tadeusz Dubicki – Placówki szkoleniowe polskiego wywiadu w Wielkiej Brytanii (1941-1947), t. VI, w: Kontrwywiad II RP (1914) 1918-1945 (1948), Warszawa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralny Ośrodek Szkolenia i Edukacji, 2019, s. 222-230, ISBN 978-83-953038-3-8
Tł.
Cichociemni – rekrutacja
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Spis treści:
- Jak rekrutowano Cichociemnych?
- Selekcja kandydatów
- Kandydaci na Cichociemnych
- Cichociemni – znajomość języków
- Cichociemni – pochodzenie społeczne
- Cichociemni – wiek (lata życia)
- Oddział VI (Specjalny) – Werbunek i szkolenie ludzi
Wykaz „Zgłosiło się do pracy w Kraju” – zespół akt Oddziału VI (Specjalnego) w: Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.359, s.27
Cichociemni byli szczególną grupą żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Wywodzili się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Armii Polskiej gen. Andersa oraz zgłosili się na ochotnika do walki w okupowanej Polsce. Nie stanowili zwartej formacji, nie byli jednostką, nie mieli odrębnej struktury dowódczej, munduru, sztandaru, patrona. Byli wojskowymi specjalistami, wysyłanymi do okupowanej Polski w celu pełnienia służby specjalnej w konspiracyjnej Armii Krajowej.
Do służby specjalnej w okupowanej Polsce zgłosiło się ogółem 2385 kandydatów na Cichociemnych. Podawana dotąd powszechnie – błędnie – liczba 2413 wynika z faktu, iż do kandydatów na Cichociemnych doliczano 28 cywilnych kurierów politycznych.
Informacja dla propagującego żenujące kłamstwa nt. Cichociemnych portalu polskieradio24.pl – Cichociemni nie byli „elitarną jednostką komandosów – spadochroniarzy, zwanych cichociemnymi”. Jeszcze większą bzdurą jest twierdzenie, iż ta rzekoma „jednostka została utworzona na rozkaz premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla”. To rekord głupoty 🙁
Cichociemni byli w sporej mierze żołnierzami indywidualistami – wysokiej klasy fachowcami przeznaczonym do zadań specjalnych, potrafiącymi organizować, kierować i współdziałać z zespołami żołnierzy. Byli szkoleni w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 tajnych ośrodkach szkoleniowych: polskich oraz brytyjskiego SOE. Nie było jednego „kursu Cichociemnego” lecz cztery grupy szkoleń, w każdej z nich po kilka kursów. Szkolenie było indywidualnie „dopasowane” do konkretnego żołnierza – Cichociemnego, uwzględniało jego umiejętności i predyspozycje oraz zapotrzebowanie Armii Krajowej…
Jak rekrutowano Cichociemnych?
29 czerwca 1940 w Sztabie Naczelnego Wodza utworzono Oddział VI (Specjalny), którego głównym zadaniem było utrzymywanie stałej łączności z okupowaną Polską: łączności radiotelegraficznej oraz łączności lotniczej. Oddział podlegał bezpośrednio Naczelnemu Wodzowi, współpracował z utworzoną decyzją Winstona Churchilla z 19 lipca 1940, ściśle tajną brytyjską agencją rządową – Special Operations Executive (Kierownictwem Operacji Specjalnych).
Celem strategicznym było przygotowanie podziemnej Armii Krajowej do przeprowadzenia w Polsce, w końcowej fazie wojny, zwycięskiego powstania powszechnego. Celem taktycznym było prowadzenie walki bieżącej: wywiad, sabotaż, odwet, dywersja.
Cichociemni mieli wydatnie pomóc w przygotowaniu i przeprowadzeniu powstania powszechnego w Kraju! Mieli wesprzeć realizację celu strategicznego oraz taktycznego Armii Krajowej. Temu podporządkowana była Ich rekrutacja oraz szkolenie.
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Rekrutacja kandydatów na Cichociemnych od początku była ściśle tajna. Jak podkreślił Szef Oddziału VI (Specjalnego) ppłk. dypl. Michał Protasewicz w zaakceptowanej przez Naczelnego Wodza, wydanej 1 czerwca 1943 tajnej „Instrukcji dla żołnierzy przerzucanych drogą lotniczą do Kraju” L.dz. 2525/tjn. 43 – Bezwzględne przestrzeganie tej tajemnicy jest podstawowym warunkiem powodzenia samych lotów oraz całości akcji lotniczej w Kraju, jak również jedynym sposobem zabezpieczenia przed represjami rodziny skoczka.
Całe to przedsięwzięcie było tajne, czyli dowództwo Oddziału VI musiało sobie poradzić z werbunkiem ochotników bez zrywania z tajnością. Czyniono to w następujący sposób. Oficerowie tegoż oddziału osobiście udawali się do poszczególnych jednostek, pobieżnie wtajemniczali miejscowych dowódców w plany przedsięwzięcia i za ich pomoca prowadzili nabór. (…) bezpośredni dowódca znał dobrze swoich podwładnych i dzięki niemu można było wyłowić najbardziej odpowiednich ludzi. Nie zawsze jednak odbywało się to bez oporów, gdyż dowództwo danej jednostki zdawało sobie sprawę, że w ten sposób traci ze swych szeregów najbardziej wartościowych ludzi…
Wytypowani tak kandydaci proszeni byli na ściśle poufną rozmowę. W jej trakcie zostali ogólnie zapoznani z rodzajem zadania i ewentualnymi warunkami, jaki mogą ich czekać w kraju. Po tym wstępie padało pytanie o zgodę. Decyzja należała do kandydata (…) Następnie zasięgano opinii w kontrwywiadzie i w Oddziale Personalnym Sztabu NW, zgodę na powołanie kandydata wydawał szef Oddziału VI. Rafal Iwan – Cichociemni… s. 85-86
Rafał Iwan – „Cichociemni” – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski
Materiały Koła Naukowego Studentów UMCS
w: Koło Historii nr 10/2008, Lublin 2008, ISSN 1505-85-30, s. 77-106
Początkowo nie prowadzono selekcji, rekrutując kandydatów spośród ochotników. Szef sztabu Naczelnego Wodza gen. Tadeusz Klimecki sprzeciwił się pomysłowi rekrutowania kandydatów na Cichociemnych na rozkaz. Zdecydowano, że wszyscy Cichociemni muszą być ochotnikami.
Zgodnie z tajnym rozkazem Naczelnego Wodza – SNW L.dz.780/tjn/V/41, określono podstawowe warunki rekrutacji kandydatów na Cichociemnych:
- zgłoszenie ochotnicze
- nieskazitelne kwalifikacje moralne oraz ideowe
- moc charakteru oraz zdolność powzięcia decyzji
- zdolności organizacyjne
- duże wyrobienie wojskowe i życiowe
- stopień wojskowy – od szeregowca z cenzusem (tj. ze zdaną maturą) do pułkownika
- wiek – nieograniczony, ale z pełną sprawnością fizyczną
- pożądana znajomość języka wroga: niemieckiego lub rosyjskiego
Selekcja kandydatów
Żołnierz i historyk Józef Garliński w publikacji „Politycy i żołnierze” wskazuje pożądane cechy kandydata na Cichociemnego: ochotnik, najlepiej młody, w pełni sprawny fizycznie, inteligentny, przedsiębiorczy, o dużym poczuciu niezależności, choć jednocześnie karny i zdolny do poddania się ciężkiej zaprawie fizycznej. Musieli to być ludzie świadomi ryzyka i umiejący je niejednokrotnie podjąć, musieli bezwzględnie potrafić dochować tajemnicy. Oprócz tego powinni być twardzi, odważni a czasem nawet brutalni” (s. 52 – 53).
Jak podkreślają Jakub Lickiewicz, Jolanta Szymańska, Łukasz Burkiewicz w publikacji „Próba charakterystyki psychologicznej cichociemnego” – „na podstawie metod szkoleniowych i sposobu prowadzenia kursów można wywnioskować, że do najbardziej pożądanych cech należały:
- wytrzymałość psychofizyczna
kombinezon Cichociemnych
- efektywność
- zdolność dochowania tajemnicy
- uczciwość, spójność wewnętrzna i posiadanie wysokich standardów moralnych
- patriotyzm
- zdolność do szybkiej adaptacji i uczenia się (…)
- zdyscyplinowanie, zarówno indywidualne jak i wojskowe
- silna motywacja
- indywidualizm, z równoczesna umiejętnością pracy zespołowej,
- zdolności przywódcze
- twórcze rozwiązywanie problemów”
[w: Państwo i Społeczeństwo, 2015 (XV) nr 2, s. 121-122]. Autorzy zauważają, że „w linii prostej z tradycji Cichociemnych” korzysta system współczesnej selekcji kandydatów na żołnierzy Wojsk Specjalnych”.
Kandydaci na Cichociemnych
Kandydaci na przyszłych Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej selekcjonowani byli w kilku etapach. W pierwszym etapie byli typowani do służby specjalnej przez dowódców swoich dotychczasowych oddziałów, którzy najlepiej znali własnych żołnierzy i wiedzieli, który z nich do takiej służby się nadaje. Oficerowie Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza przyjeżdżali do oddziałów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, stacjonujących w Wielkiej Brytanii, Afryce oraz na Bliskim Wschodzie. W rozmowie z dowódcami tych oddziałów żądali wskazania najlepszych żołnierzy, którzy mieliby szansę po przeszkoleniu walczyć w okupowanej Polsce.
skoczek po wylądowaniu, plik NAC
Czasem napotykali na problemy, bowiem dowódcy polskich oddziałów nie chcieli oddawać swych najlepszych żołnierzy. W 1942 Naczelny Wódz wydał rozkaz, który rozwiązał ten problem – „Wiem że w dobrze rozumianym interesie swych oddziałów dowódcy niechętnie godzą się na odstępowanie swych oficerów, tym niemniej powinni oni zrozumieć, że potrzeby Kraju pod tym, jak i pod innym względem powinny stać na pierwszym miejscu„.
Nieco inaczej rekrutowano kandydatów do walki w okupowanej Polsce w wywiadzie (i kontrwywiadzie), w łączności oraz w lotnictwie. Kandydatów na Cichociemnych ze specjalnością wywiadowczą wyszukiwali i rekrutowali oficerowie Oddziału II (wywiad i kontrwywiad) Sztabu Naczelnego Wodza. Zazwyczaj kandydatów do pracy wywiadowczej rekrutował komendant polskiej szkoły wywiadu (uwaga, to nazwa potoczna, a nie nazwa własna) płk. dypl. Stanisław Mayer.
Kandydatów na Cichociemnych ze specjalnością radiotelegrafia, radiomechanika zazwyczaj rekrutował komendant Ośrodka Wyszkoleniowego Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza ppłk Wiktor Bernacki. Kandydatów na Cichociemnych ze specjalnością lotniczą wyszukiwali i rekrutowali oficerowie Oddziału III (lotnictwo) SNW.
Po wytypowaniu kandydata przez dowódcę jego oddziału, oficerowie Oddziału VI przeprowadzali z nim ściśle tajną rozmowę, pytając o zgodę na walkę w okupowanej Polsce. Czas na zastanowienie był bardzo krótki – od kilku minut bodaj do zaledwie kilku dni. Czasem kandydaci na Cichociemnych zgłaszali się sami, drogą służbową, a niektórzy bezpośrednio. Na tym etapie wytypowani kandydaci musieli zdecydować czy chcą zgłosić się ochotniczo do ciężkiej służby w okupowanym Kraju.
Po zgłoszeniu następował drugi etap selekcji. Każdego ochotnika weryfikowano w kontrwywiadzie oraz Oddziale Personalnym Sztabu Naczelnego Wodza. Po uzyskaniu pozytywnych opinii, szef Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza przeprowadzał własną weryfikację, decydując, czy skierować kandydata na szkolenia dla kandydatów na Cichociemnych.
Kolejnymi etapami selekcji kandydatów na Cichociemnych były szkolenia. Nie było jednego „kursu Cichociemnego” lecz cztery grupy szkoleń, w każdej po kilka kursów, mianowicie kursy zasadnicze, specjalnościowe, uzupełniające, praktyczne. Nieukończenie któregokolwiek ze szkoleń eliminowało kandydata z dalszych starań o wysłanie do służby specjalnej w Armii Krajowej, w okupowanej Polsce. Dopiero po pomyślnym ukończeniu wszystkich wymaganych szkoleń kandydat miał szansę skoczyć na spadochronie do okupowanej Polski i zostać Cichociemnym.
Ale selekcja odbywała się nawet po ukończeniu wszystkich szkoleń. Kierujący przerzutem lotniczym Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza mjr dypl. Jan Jaźwiński mógł każdego kandydata na Cichociemnych w każdej chwili odesłać do macierzystej jednostki, jeśli tylko uznał, że nie spełni on zadań wymaganych od Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Na szkolenia dla Cichociemnych przyjęto 2385 kandydatów.
Jedynie 605 z nich pomyślnie ukończyło szkolenia.
Spośród nich tylko 579 zakwalifikowano do skoku do Kraju.
Do okupowanej Polski zrzucono 316 Cichociemnych.
zobacz – 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej
Cichociemni – znajomość języków
To być może zaskakujące, ale okazuje się, że wskazany w tajnym rozkazie Sztabu Naczelnego Wodza – SNW L.dz.780/tjn/V/41 wymóg znajomości języka wroga: niemieckiego lub rosyjskiego, był traktowany bardzo serio. Zebrałem z teczek personalnych wszystkich Cichociemnych oraz przeanalizowałem dane dotyczące znajomości języków wśród 316 Cichociemnych. Statystycznie każdy Cichociemny był poliglotą – znał prawie dwa języki obce.
Rzecz jasna, nie zawsze była to perfekcyjna znajomość języka, ale wystarczała do porozumiewania się w nim. Znajomość większości języków została nabyta przed wojną, jednak niektórzy Cichociemni uczyli się od podstaw lub pogłębiali znajomość języka (niemiecki, rosyjski, angielski) już na potrzeby swojej służby specjalnej. Wszystkie umiejętności językowe Cichociemnych zostały nabyte i/lub utrwalone przed rozpoczęciem Ich służby specjalnej…
Rekordzista mjr cc Jan Różycki ps. Busik znał aż 7 języków: niemiecki, francuski, rosyjski, hiszpański, angielski, a także łacinę i grekę. Aż 8 Cichociemnych znało po 5 języków: ppor. cc Adam Dąbrowski, kpt. cc Władysław Kochański, ppłk. cc Alfred Paczkowski, mjr cc Edward Piotrowski, kpt. dypl. cc Jan Serafin, por. cc Roman Wiszniowski, mjr cc Wiktor Zarembiński, por. cc Alfred Zawadzki. Wszyscy z tej ósemki znali niemiecki, ukraiński, angielski i francuski, prawie wszyscy rosyjski, a niektórzy także rumuński oraz ruski.
23 Cichociemnych znało aż 4 języki obce, w tym 21 niemiecki, 18 angielski, 17 francuski, 14 rosyjski; oprócz tego 9 znało ukraiński, po 2 włoski, ruski; po 1 białoruski, hiszpański, rumuński, a nawet rusiński oraz perski. Aż 59 Cichociemnych znało trzy języki obce, w tym 42 niemiecki, tyle samo angielski, 34 francuski, 28 rosyjski, 11 ukraiński. Niektórzy z nich mówili także mniej znanymi językami: chorwackim, serbskim, estońskim, białoruskim, szwedzkim czy fińskim.
Aż 114 Cichociemnych mogło się pochwalić znajomością dwóch języków obcych: 75 znało niemiecki, 61 angielski, 41 francuski, 35 rosyjski, ponadto kilku znało białoruski. Siedemdziesięciu Cichociemnych znało jeden język obcy: 26 rosyjski, 21 niemiecki, 9 angielski, 12 francuski, pozostali dwaj – ukraiński.
Spośród 316 Cichociemnych 168 władało językiem niemieckim, 109 rosyjskim, 137 angielskim, 112 francuskim, 34 ukraińskim…
Cichociemni poligloci:
UWAGA! Tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 10 wierszy na stronie
(kliknij w nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
b.d. – brak danych
Baza danych „Cichociemni poligloci” powstała na podstawie informacji zebranych z teczek personalnych 316 Cichociemnych znajdujących się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza – archiwum Studium Polski Podziemnej, kolekcja sygn. Kol.023, a także (w kilku przypadkach) w oparciu o dane zebrane z opublikowanych wspomnień Cichociemnych
Cichociemni – pochodzenie społeczne
Termin pochodzenie społeczne jest pojęciem socjologicznym z zakresu stratyfikacji (uwarstwienia społecznego). Najogólniej rzecz ujmując oznacza zbiorowość ludzi charakteryzujących się określonym statusem społecznym, pozycją w hierarchii społecznej, wynikających z faktu wywodzenia się z określonej rodziny, będącej składnikiem grupy społecznej, czyli zbioru rodzin o porównywalnie podobnej charakterystyce socjologicznej. Status i pozycja tej grupy charakteryzują się zwłaszcza hierarchicznym układem dystansów i barier społecznych; inaczej – pewnego rodzaju piramidą szans oraz przeszkód dla jednostki na drodze do indywidualnego samorozwoju oraz osiągnięcia wyższej od obecnej pozycji w społeczeństwie.
Kryteriami pomocniczymi w określaniu przynależności danej osoby do określonej grupy społecznej są oczywiście zwłaszcza możliwości finansowe, wykształcenie, pozycja zawodowa, itp. Pochodzenie społeczne definiuje zatem te atrybuty w kontekście przynależności danej osoby do określonej rodziny, wywodzenia się z konkretnej grupy społecznej. Przynależność ta niegdyś silnie wpływała na dziedziczenie pozycji rodziców; współcześnie zauważalnie straciła na znaczeniu. Dla potrzeb opracowania niniejszej bazy danych przyjąłem uproszczony, dość podstawowy podział społeczny na grupy: niższą, średnią i wyższą.
Współcześnie, immanentną cechą społeczeństwa informacyjnego w którym żyjemy, są wbudowane mechanizmy kreowania i umacniania społeczeństwa otwartego. Jego podstawą są prawa człowieka (w tym także prawo równego dostępu do edukacji, kultury itp.), także wolność i równość wobec prawa. Pochodzenie społeczne straciło istotnie na znaczeniu, w związku z postępującą globalnie demokratyzacją społeczeństw. Jednak w przedwojennej Polsce miało dość duże znaczenie…
ppłk cc Narcyz Łopianowski
z żoną Ireną w Warszawie
Godne podkreślenia jest, iż rekrutacja kandydatów na Cichociemnych – zgodnie z rozkazem Naczelnego Wodza (L.dz.780/tjn/V/41) – choć miała wyłonić elitę Armii Krajowej, nie była ograniczona ze względu na stopień – przyjmowano na szkolenia „od szeregowca z cenzusem (wykształceniem) do pułkownika”. Oczywiście trzeba było spełnić wymagane warunki nieskazitelnych kwalifikacji moralnych i ideowych, „mocy charakteru”, zdolności organizacyjnych, dużego wyrobienia wojskowego i życiowego, pełnej sprawności fizycznej oraz pożądanej znajomości języków obu wrogów: Niemiec i Rosji…
Do służby w okupowanej Polsce, w szeregach konspiracyjnej armii zgłosiło się 2385 kandydatów, w tym 1 generał, 112 oficerów sztabowych, 894 oficerów młodszych, 592 podoficerów, 771 szeregowych, 15 kobiet, a także 28 cywilnych kurierów politycznych…
Spośród 316 Cichociemnych brak źródłowych danych o pochodzeniu 70 CC. Spośród pozostałych (czyli 246) aż 65 (ok. 26,4 proc.) wywodziło się z wyższej grupy społecznej (synowie ziemian, przemysłowców, oficerów, uznanych absolwentów uczelni itp.).
Spośród nich co najmniej osiemnastu wywodziło się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.
Spośród 247 Cichociemnych, co do których mamy dane o statusie Ich rodziców, 86 (ok. 35,4 proc.) wywodziło się ze średniej warstwy społecznej – byli to głównie synowie (1 córka) urzędników, nauczycieli, także działaczy społecznych i politycznych. Zaskakujące może być to, że (spośród 247) najwięcej, aż 97 Cichociemnych (ok. 38,9 proc.) wywodziło się z niższej warstwy społecznej (głównie synowie rolników i robotników).
Rekrutacja elitarnej grupy Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej – okazała się zdumiewająco demokratyczna…
Pochodzenie społeczne Cichociemnych:
UWAGA! Tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 10 wierszy na stronie
(kliknij w nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Pochodzenie | Grupa społ. |
|---|---|---|---|---|---|
| kpt. | | Adrian Florian | Liberator | b.d. | b.d. |
| gen. bryg. | | Bałuk Stefan | Starba | Syn przemysłowca, zesłańca syberyjskiego | wyższa |
| por. lot. | | Bator Ignacy | Opór | Syn właścicial młyna, przedsiębiorcy | średnia |
| ppłk. | | Bazała Leon | Striwiąż | Syn burnistrza, przedsiębiorcy | średnia |
| mjr | | Bąkiewicz Zbigniew | Zabawka | Syn oficera | wyższa |
| ppor. | | Benedyk Tadeusz | Zahata | Syn nauczyciela | średnia |
| kpt. | | Benrad Adam | Drukarz | Syn drukarza | średnia |
| ppor. | | Bernaczyk - Słoński Kazimierz | Rango | Syn ślusarza PKP | niższa |
| płk | | Bętkowski Jacek | Topór 2 | b.d. | b.d. |
| płk. pil. | | Biały Jan | Kadłub | Syn nauczycieli | średnia |
| ppor. | | Bichniewicz Jerzy | Błekitny | Syn wicestarosty | średnia |
| kpt. | | Bidziński Niemir | Ziege Karol | Syn urzędnika | średnia |
| st. sierż. lot. | | Biedrzycki Stanisław | Opera | b.d. | b.d. |
| ppłk. sap. | | Bielski Romuald | Bej | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Bienias Jan | Osterba | Syn rolnika | niższa |
| ppor. lot. cw | | Bieżuński Jan | Orzyc | Syn rolnika | niższa |
| mjr sap. | | Bilski Kazimierz | Rum | Syn technika kolejowego | średnia |
| płk. | | Boryczka Adam | Brona | Syn radnego, działacza ludowego | średnia |
| ppłk. | | Borys Adam | Pług | Syn właściciela mleczarni | wyższa |
| mjr łączn. | | Burdziński Tadeusz | Malina | Syn ziemianina, urzędnika | wyższa |
| por. piech. | | Busłowicz Michał | Bociek | b.d. | b.d. |
| por. | | Buyno Jerzy | Gżegżółka | Syn działacza lewicy | średnia |
| ppor. | | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | Syn burmistrza | wyższa |
| ppor. łączn. | | Bzdawka Bernard | Siekiera | Syn rolnika | niższa |
| mjr sap. | | Cetys Teodor | Wiking | Syn rzemieśnika | niższa |
| ppor. łączn. | | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | Syn Przodownika Straży Więziennej | niższa |
| mjr | | Chmielowski Antoni | Wołk | Syn rolnika | niższa |
| por. | | Chyliński Eugeniusz | Frez | Syn ławnika sądowego | średnia |
| kpt. piech. | | Cieplik Franciszek | Hatrak | Syn urzędnika sądowego | średnia |
| mjr | | Czaykowski Andrzej | Garda | Syn WItolda, ziemianina | wyższa |
| por. łączn. | | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | Syn kowala | niższa |
| por. br. panc. | | Czerwiński Kazimierz | Bryzga | Syn rolnika | niższa |
| por. | | Człapka Kazimierz | Pionek | Syn robotnika kolejowego | niższa |
| por. | | Czuma Józef | Skryty | b.d. | b.d. |
| ppor. piech. | | Dąbrowski Adam | Puti | b.d. | b.d. |
| płk. | | Dekutowski Hieronim | Zapora | Syn blacharza | niższa |
| kpt. piech. | | Dmowski Stanisław | Podlasiak | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Dziadosz Rudolf | Zasaniec | b.d. | b.d. |
| ppłk. łącz. | | Dzikielewski Feliks | Oliw | Syn rolnika | niższa |
| por. | | Eckhardt Mieczysław | Bocian | Syn nadinspektora i naczelnika w dyrekcji PKP | średnia |
| płk. piech. | | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | Potomek tureckiego emira, wysłannika sułtana na Krym, w trzecim pokoleniu urodzonych w Polsce. | wyższa |
| por. | | Farenholc Oskar | Sum | Syn lekarza | średnia |
| kpt. | | Fijałka Michał | Kawa | Pracował w Zarządzie Głównym Związku Szlachty Zagrodowej w Przemyślu, potem jako instruktor oświatowy Związku Szlachty Zagrodowej | średnia |
| ppor. | | Flont Władysław | Grandziarz | Syn stolarza PKP | niższa |
| kpt. piech. | | Fortuna Ludwik | Siła | Syn kołodzieja | niższa |
| por. łączn. | | Fuhrman Kazimierz | Zaczep | Syn właściciela restauracji | średnia |
| kpt. | | Gałacki Adolf | Maszop | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Garczyński Marian | Skała | Syn oficera | wyższa |
| kpt. | | Gaworski Tadeusz | Lawa | Syn właściciela garbarni | średnia |
| mjr kaw. | | Gilowski Stanisław | Gotur | Do 1939 działał m.in. w Związku Szlachty Zagrodowej | średnia |
| ppor. łączn. | | Godzik Władysław | Skrzat | Syn nauczyciela | średnia |
| kpt. sł. zdr. | | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | Syn ślusarza parowozowni | niższa |
| płk. piech. | | Gołębiewski Marian | Ster | Syn szewca | niższa |
| ppor. | | Gołuński Norbert | Bombram | Syn sekretarza sądu | średnia |
| mjr sap. | | Górski Jan | Chomik | Jego babką ze strony matki była Antonina Pieńkowska, z domu księżniczka katalońska de Ribas. Potomek admirała Josepha de Ribas, założyciela i budowniczego Odessy. | wyższa |
| ppor. | | Górski Stefan | Brzeg | Syn urzędnika | średnia |
| mjr kaw. | | Grodzicki Krzysztof | Jabłoń | Syn właściciela majątku ziemskiego | wyższa |
| kpt. | | Gromnicki Zygmunt | Gula | Syn maszynisty kolejowego | niższa |
| kpt. piech. | | Grun Bronisław | Szyb | Syn pracownika kolejowego | niższa |
| ppor. piech. | | Grycz Jan | Dziadzio | b.d. | b.d. |
| ppor. art. | | Harasymowicz Stanisław | Lalka | Syn inżyniera | wyższa |
| ppor. lot. | | Hauptman Władysław | Gapa | Syn rolnika | niższa |
| ppor. | | Heczko Kalinowski Gustaw | Skorpion | b.d. | b.d. |
| por. | | Hencel Stanisław | Pik | Syn absolwenta AGH | średnia |
| mjr łączn. | | Hoffman Teodor | Bugaj | Syn podpułkownika, adwokata | wyższa |
| ppor. | | Hörl Jan | Frog | Syn pułkownika | wyższa |
| ppłk. | | Iglewski Antoni | Ponar | b.d. | b.d. |
| rtm. kaw. | | Ignaszak Stefan | Drozd | Syn pracownika leśnego | niższa |
| kpt. | | Ipohorski Lenkiewicz Wiesław | Zagroda | Syn Jana, ziemianina | wyższa |
| płk. | | Iranek Osmecki Kazimierz | Heller | Syn inżyniera | wyższa |
| mjr pil. | | Iszkowski Jerzy | Orczyk | Syn nauczyciela | średnia |
| mjr piech. | | Jabłoński Bolesław | Kalia | Syn rolnika | niższa |
| por. piech. | | Jachciński Henryk | Kret | Syn rolnika | niższa |
| mjr | | Jackiewicz Bolesław | Łabędź | Syn gajowego | niższa |
| por. | | Jagielski Stanisław | Gacek | Syn nauczycieli | średnia |
| por. | | Jakubowski Ewaryst | Brat | Syn technika budowlanego | średnia |
| kpt. | | Jankowski Stanisław | Agaton | Syn adwoikata | wyższa |
| kpt. | | Januszkiewicz Henryk | Spokojny | Syn inżyniera | wyższa |
| por. art. | | Jarosz Janusz | Szermierz | Syn profesona nauk palentologicznych | wyższa |
| ppor. | | Jasieński Stefan | Alfa | herbu Dołęga | wyższa |
| por. piech. | | Jastrzębski Antoni | Ugór | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Jaworski Tadeusz | Gont | b.d. | b.d. |
| kpt. piech. | | Jaworski Tadeusz Stanisław | Bławat | b.d. | b.d. |
| mjr pil. | | Jokiel Jan | Ligota | Syn doktora medycyny | wyższa |
| rotm. | | Jurecki Marian | Orawa | Syn maszynisty kolejowego | niższa |
| ppor. | | Jurkiewicz Longin | Mysz | Syn właściciela piekarni | średnia |
| ppłk. dypl. | | Kalenkiewicz Maciej | Kotwicz | Syn Jana, ziemianina herbu Kotwicz, właściciela majątku Trokienniki, posła do Sejmu RP (1922-1927) | wyższa |
| ppłk. | | Kamieński Jan | Cozas | b.d. | b.d. |
| ppor. piech. | | Kamiński Bronisław | Golf | Syn działacza ludowego | niższa |
| mjr piech. | | Kaszyński Eugeniusz | Nurt | Syn nauczyciela | średnia |
| sierż. | | Kazimierczak Stanisław | Ksiądz | b.d. | b.d. |
| por. piech. | | Kiwer Edward | Biegaj | b.d. | b.d. |
| por. | | Klimowicz Władysław | Tama | Syn inżyniera Zawarł związek małżeński z Elżbietą (1915-1989) z domu Meraviglia-Crivelli, córką hrabiego i generała brygady Wojska Polskiego Franciszka Meraviglia-Crivelli | wyższa |
| mjr piech. | | Klimowski Tadeusz | Klon | Syn żołnierza zawodowego | rednia |
| mjr piech. | | Klinicki Maksymilian | Wierzba 2 | Syn robotnika | niższa |
| por. | | Klocek Niewęgłowski Włodzimierz | Garłuch | Syn starszego asesora w PKP, działacza niepodległościowego | średnia |
| por. | | Kobyliński Tadeusz | Hiena | b.d. | b.d. |
| płk. dypl. piech. | | Kobyliński Wacław | Dziad | b.d. | b.d. |
| por. | | Kochański Jan | Jarema | Syn skrzypka, profesora konserwatorium muzycznego | wyższa |
| kpt. | | Kochański Władysław | Bomba | b.d. | b.d. |
| mjr | | Kolasiński Stanisław | Śmiga, Ulewa | Syn technika mechanika w kopalni węgla | średnia |
| mjr | | Konik Bronisław | Sikora | Syn malarza złotnika | średnia |
| ppor. piech. | | Konstanty Ignacy | Szmaragd | Syn rymarza | niższa |
| mjr | | Kontrym Bolesław | Żmudzin | Syn pułkownika armii rosyjskiej | wyższa |
| mjr | | Kopisto Wacław | Kra | Syn Wiktora, rządcy majątku hr Józefa Potockiego | średnia |
| mjr | | Koprowski Franciszek | Dąb | Syn rzemieślnika wiejskiego | niższa |
| gen. dyw. | | Kossakowski Tadeusz | Krystynek | Syn lekarza | wyższa |
| ppłk. dypl. br. panc. | | Kostuch Tomasz | Bryła | Syn nauczyciela | średnia |
| por. sap. | | Kotorowicz Stanisław | Kron | b.d. | b.d. |
| por. łączn. lot. | | Kowalik Edward | Ciupuś | Syn urzędnika, podoficera Wojska Polskiego | średnia |
| por. sap. | | Kowalski Jerzy | Baba | b.d. | b.d. |
| ppor. sap. | | Kowalski Ryszard | Benga | b.d. | b.d. |
| kpt. piech. | | Kozłowski Julian | Cichy | Syn sędziego | wyższa |
| kpt. dypl. | | Kożuchowski Henryk | Hora | Syn urzędnika | średnia |
| ppłk. | | Krajewski Henryk | Trzaska | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Krasiński Adam | Szczur | Syn Franciszka, ziemianina, właściciela majątku Sterdyń i Izabeli z d. Potockiej | wyższa |
| ppłk. piech. | | Krizar Leopold | Czeremosz | b.d. | b.d. |
| kpt. piech. | | Krokay Walery | Siwy | Syn majora Wojska Polskiego, dowódcy batalionu 3 Pułku Strzelców Podhalańskich | wyższa |
| kpt. sap. | | Kryszczukajtis Mirosław | Szary | Syn urzędnika kolejowego | średnia |
| mjr | | Krzymowski Stanisław | Kostka | Syn pisarza gminnego, dzierżawcy majątku | średnia |
| ppor. | | Kuczyński Marian | Zwrotnica | b.d. | b.d. |
| por. łączn. | | Kujawiński Stanisław | Wodnik | Syn właściciela restauracji | średnia |
| kpt. art. | | Kułakowski Aleksander | Rywal | Syn nauczyciela | średnia |
| kpt. piech. | | Kwarciński Mieczysław | Ziut | Syn ślusarza w PKP | niższa |
| mjr br. panc. | | Kwiatkowski Bohdan | Lewar | Syn nauczyciela | średnia |
| mjr | | Lech Jan | Granit | b.d. | b.d. |
| ppor. piech. | | Lech Włodzimierz | Powiślak | b.d. | b.d. |
| kpt. łącz. | | Leśkiewicz Marian | Wygoda | Syn starszego przodownika policji | średnia |
| st. sierż. | | Lewandowski Aleksander | Wiechlina | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Lewko Kazimierz | Palec | b.d. | b.d. |
| mjr lot. | | Lewkowicz Bronisław | Kurs | Syn dyrektora Kasy Mieszczańskiej | średnia |
| por. kaw | | Linowski Artur | Karp | Syn Adama, ziemianina | wyższa |
| kpt. piech. | | Lipiński Wojciech | Lawina | Syn kierownika Spółdzielni Spożywców w Skarżysku | średnia |
| kpt. piech. | | Luszowicz Zdzisław | Szakal | Syn mistrza tapicerskiego | średnia |
| ppor. | | Łada Lech | Żagiew | Syn radcy w Ministerstwie Przemysłu i Handlu | wyższa |
| kpt. | | Łagoda Hieronim | Lak | Syn cieśli | niższa |
| st. sierż. | | Łakomy Albin | Twornik | Syn kowala | niższa |
| mjr | | Łastowski Benon | Łobuz | b.d. | b.d. |
| mjr uzbr. | | Łojkiewicz Adolf | Ryś | Syn robotnika kolejowego | niższa |
| ppłk. kaw. | | Łopianowski Narcyz | Sarna | Syn elektryka, działacza niepodległościowego | niższa |
| por. | | Łoś Ezechiel | Ikwa | Syn rolnika potomek wojewody, kasztelana | niższa |
| mjr br. panc. | | Mackus Adam | Prosty | b.d. | b.d. |
| por. | | Majewicz Stefan | Hruby | Syn górnika | niższa |
| ppłk. | | Majorkiewicz Felicjan | Iron | Syn rolnika | niższa |
| ppor. łączn. | | Makagonow Makagon Aleksander | Wschód | Syn urzędnika tartatów | średnia |
| mjr łączn. | | Makarenko Anatol | Tłok | Syn maszynisty PKP | niższa |
| por. art. | | Maksyś Władysław | Azot | Syn geometry | średnia |
| mjr dypl. piech. | | Malik Franciszek | Piorun 2 | Syn rolnika | niższa |
| kpt. piech. | | Marecki Władysław | Żabik 2 | Syn pracownika technicznego w fabryce samolotów | średnia |
| por. | | Marek Jan | Walka | b.d. | b.d. |
| kpt. lot. | | Marynowski Edmund | Sejm | b.d. | b.d. |
| por. piech. | | Matula Zbigniew | Radomyśl | Syn właściciela apteki | średnia |
| por. łączn. | | Matysko Jan | Oskard | syn rolnika | niższa |
| ppor. łączn. | | Mazur Stanisław | Limba | W 1949 zawarł związek małżeński z Susan Patience z domu Greenhill Gardyne (1917–1979), szkocką baronówną, dziedziczką zamku oraz posiadłości Finavon Castle k. Forfar. | b.d. |
| por. | | Messing Janusz | Bekas | Syn Henryka posła na Sejm w II RP, właściciela majątku Bystre, | wyższa |
| kpt. | | Mich Stefan | Jeż | Syn rolnika | niższa |
| kpt. uzbr. | | Michalczewski Wincenty | Mir | Syn rymarza | niższa |
| por. | | Miciek Władysław | Młot | Syn kowala | niższa |
| mjr | | Milewicz Zygmunt | Róg | b.d. | b.d. |
| kpt. piech. | | Mostowiec Marian | Lis | Syn woźnego szkolnego | niższa |
| por. piech. | | Motylewicz Piotr | Grab | Syn urzędnika kolejowego | średnia |
| por. | | Mrazek Zbigniew | Aminius | Syn wiertacza naftowego | niższa |
| płk. piech. | | Nadolczak Bruno | Piast | b.d. | b.d. |
| płk. piech. | | Nakoniecznikoff Klukowski Przemysław | Kruk 2 | Syn urzędnika, działacza socjalistycznego | średnia |
| ppor. | | Niedzielski Rafał | Mocny | Syn Tadeusza (1877–1953) dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Szczebrzeszynie oraz Mirosławy Wincentyny z domu Składkowskiej (1888–1945), nauczycielki, siostry premiera, gen. dyw. Felicjana Sławoja Składkowskiego | wyższa |
| kpt. piech. | | Niemczycki Jerzy | Janczar | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Niepla Kazimierz | Kawka | Syn rolnika | niższa |
| mjr art. | | Nosek Antoni | Kajtuś | Syn rolnika | niższa |
| kpt. | | Nowacki Józef | Horyń | Syn naczelnika urzędu skarbowego | średnia |
| ppor. łączn. | | Nowak Piotr | Oko | Syn górnika kopalni soli | niższa |
| kpt. art. | | Jeziorański Nowak Jan | Zych | Syn handlowca | średnia |
| kpt. piech. | | Nowakowski Michał | Harpun | Syn komisarza policji | średnia |
| ppor. kaw. | | Nowobilski Tadeusz | Dzwon | Syn nauczyciela wiejskiego | średnia |
| kpt. art. | | Nowodworski Cezary | Głóg | Syn zesłańca syberyjskiego, administratora majątku | średnia |
| mjr | | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | Syn właściciela restauracji | średnia |
| ppor. art. | | Odrowąż Szukiewicz Bolesław | Bystrzec | b.d. | b.d. |
| gen. bryg. | | Okulicki Leopold | Niedźwiadek | Syn rolnika | niższa |
| ppłk. piech. | | Olszewski Stanisław | Bar | Syn tkacza | niższa |
| kpt. | | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | Syn rolnika | niższa |
| ppor. łączn. | | Ostrowiński Henryk | Smyk | Syn oficera Wojska Polskiego | wyższa |
| por. piech. | | Osuchowski Kazimierz | Rosomak | Syn sędziego sądu okręgowego | wyższa |
| ppłk. | | Paczkowski Alfred | Wania | Syn Antoniny, ziemianki, z d. Szadurskiej | wyższa |
| sierż. | | Parada Michał | Mapa | b.d. | b.d. |
| plut. | | Parczewski Jan | Kraska | Syn Michała, ziemianina, właściciela majątku Szturmówka | wyższa |
| por. piech. | | Pentz Karol | Skała 2 | Syn rolnika | niższa |
| por. piech. | | Perekładowski Feliks | Przyjaciel 2 | b.d. | b.d. |
| ppor. łączn. | | Peszke Zdzisław | Kaszmir | b.d. | b.d. |
| mjr dypl. sap. | | Pękała Górski Mieczysław | Bosak | Syn palacza w PKP | niższa |
| por. | | Piasecki Zbigniew | Orlik | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Piątkowski Bohdan | Mak | Syn inżyniera, działacza PPS, pułkownika Wojska Polskiego | wyższa |
| ppor. | | Pic Witold | Cholewa | Syn kierownika w firmie eksportowej | średnia |
| kpt. art. | | Piekarski Aleksander | Turkuć | Syn majstra w hucie szkła | niższa |
| por. łączn. | | Pieniak Czesław | Bór | Syn rolnika | niższa |
| mjr tech lot. | | Pijanowski Wacław | Dym | Syn młynarza, właściciela dóbr ziemskich | średnia |
| mjr | | Pilch Adolf | Góra | Syn cieśli | niższa |
| mjr | | Piotrowski Edward | Mema | Syn leśniczego | średnia |
| kpt. piech. | | Piotrowski Julian | Rewera 2 | Syn technika, kierownika gorzelni | średnia |
| płk. | | Piwnik Jan | Ponury | Syn rolnika | niższa |
| por | | Pluta Wilhelm | Pion | Syn górnika | niższa |
| por. lot. | | Pokładecki Marian | Zoll | Syn tapicera | niższa |
| kpt. piech. | | Pokultinis Alfred | Fon | Syn urzędnika | średnia |
| kpt. | | Policiewicz Zygmunt | Świerk | Syn rolnika, gajowego | niższa |
| por. | | Poliszuk Jarosław | Arab | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Polończyk Bolesław | Kryształ | Syn rolnika | niższa |
| mjr piech. | | Pospieszalski Antoni | Curie | Syn architekta | wyższa |
| ppor. piech. | | Poznański Jan | Pływak | Syn urzędnika bankowego | średnia |
| rtm. kaw. | | Prądzyński Janusz | Trzy | Syn doktora filozofii | wyższa |
| rotm. | | Bogusławski Prus Andrzej | Pancerz | Syn oficera Wojska Polskiego, dziennikarza oraz lekarza okulisty | wyższa |
| ppor. | | Przetocki Jacek | Oset | Syn inżyniera | wyższa |
| kpt. łączn. | | Przybylik Stefan | Gruch | Syn rolnika | niższa |
| ppor. piech. | | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | b.d. | b.d. |
| mjr | | Pukacki Franciszek | Gzyms | Syn kontrolera Ubezpieczalni Krajowej | średnia |
| kpt. br. panc. | | Rachwał Bronisław | Glin | b.d. | b.d. |
| rotm. | | Raczkowski Stanisław | Bułany | Syn robotnika | niższa |
| mjr piech. | | Raszplewicz Kazimierz | Tatar 2 | Syn pracownika fabryki Gerlach | niższa |
| ppor. piech. | | Ratajski Leszek | Żal | Syn urzędnika skarbowego | średnia |
| ppor. | | Riedl Adam | Rodak | b.d. | b.d. |
| por. | | Rogowski Jan | Czarka | Syn Bolesława, ziemianina, właściciela wielu majątków | wyższa |
| por. | | Romaszkan Roman | Tatar | Syn dyrektora w Banku Gospodarstwa Krajowego | wyższa |
| ppor. | | Rossiński Czesław | Kozioł | Syn nadleśniczego | średnia |
| por. | | Rostek Jan | Dan | Syn rolnika | niższa |
| ppor. | | Rostworowski Jan | Mat | Syn Antoniego, ziemianina, posiadacza majątków: Milejów i Kemblo, doktora filozofii, szambelana papieża Piusa XI, współtwórcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Marii von Breza. | wyższa |
| mjr kaw. | | Różycki Jan | Busik | Syn urzędnika | średnia |
| płk. pil. dypl. | | Rudkowski Roman | Rudy | Syn ślusarza | niższa |
| ppłk. | | Runge Tadeusz | Osa | Syn starosty | średnia |
| kpt. | | Rybka Franciszek | Kula | Syn rolnika | niższa |
| por. piech. | | Rydzewski Lech | Grom | Syn inżyniera | wyższa |
| por. | | Rzepka Kazimierz | Ognik | Syn rolnika | niższa |
| kpt. | | Sawicki Zygmunt | Samulik | Syn rolnika | niższa |
| ppor. | | Scheller Czarny Edwin | Fordon | Syn oficera KOP W 1986 zawarł związek małżeński z Teresą z domu Szuksztów herbu Pobóg | wyższa |
| por. łączn. | | Seeman Tadeusz | Garbus | Syn pracownika technicznego na kolei | niższa |
| kpt. piech. | | Serafin Jan | Czerchawa | Syn kowala | niższa |
| mjr | | Serafiński Fryderyk | Drabina | Syn majstra w warsztatach kolejowych | niższa |
| ppłk. | | Sędziak Stanisław | Warta | Syn hutnika, zarządcy majątków | średnia |
| ppor. łączn. | | Siakiewicz Władysław | Mruk | Syn rolnika | niższa |
| por. piech. | | Sikorski Zenon | Pożar | Syn pracownika firmy "Norblin" | niższa |
| por. piech. | | Skowron Marian | Olcha 2 | b.d. | b.d. |
| ppor. łączn. | | Skowroński Ryszard | Lechita | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Skowroński Stanisław | Widelec | Syn komendanta posterunku Policji | średnia |
| rotm. | | Skrochowski Jan | Ostroga | Syn inspektora przemysłowego | średnia |
| mjr lot. | | Skwierczyński Leopold | Aktor | Syn leśnika | niższa |
| kpt. | | Smela Jan | Wir | Syn organisty | niższa |
| kpt. art. | | Smolski Kazimierz | Sosna | Syn inżyniera górniczego | wyższa |
| mjr | | Sokołowski Jerzy | Mira | Syn inżyniera budownictwa kolejowego | wyższa |
| mjr dypl. | | Sokołowski Tadeusz | Trop | Syn administratora majątków | średnia |
| por. piech. | | Sokół Tadeusz | Bug 2 | Syn rolnika | niższa |
| por. piech. | | Sołtys Stanisław | Sowa | Syn wizytatora szkół średnich | średnia |
| kpt. art. | | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | Syn kasjera | niższa |
| płk. piech. | | Spychalski Józef | Grudzień | Syn majstra w fabryce włókienniczej W 1927 zawarł związek małżeński z Eleonorą z domu Olszewską, ziemianką. | niższa |
| mjr piech. sap. | | Sroczyński Zdzisław | Kompresor | b.d. | b.d. |
| por. łączn. | | Starzyński Leszek | Malewa | Syn podpułkownika dyplomowanego Wojska Polskiego. Brat jego ojca Stefan Starzyński od 1934 aż do śmierci w grudniu 1939 był prezydentem Warszawy. | wyższa |
| kpt. piech. | | Starzyński Tadeusz | Ślepowron | Syn przedstawiciela handlowego firmy „Norblin” | średnia |
| mjr int. | | Stocki Tadeusz | Ćma | Syn rolnika | niższa |
| ppor. | | Stołyhwo Olgierd | Stewa | Syn znanego antropologa Kazimierza Stołyhwy | wyższa |
| mjr kaw. | | Stpiczyński Aleksander | Klara | Syn urzędnika kolei warszawsko-wiedeńskiej (wg. Krzysztofa Tochmana syn sędziego) | średnia |
| por. | | Straszyński Zdzisław | Meteor | Syn Tadeusza, urzędnika samorzadowego i posła na Sejm (1932-1935) | wyższa |
| kpt. piech. | | Strumpf Witold | Sud | Syn pracownika Gazowni Miejskiej | niższa |
| kpt. art. | | Szczepański Mieczysław | Dębina | Syn naczelnika Urzędu Pocztowego i Telegrafi | średnia |
| mjr piech. | | Szewczyk Piotr | Czer | Syn kolejarza | niższa |
| por. | | Szpakowicz Wiesław | Pak | Syn adwokata | wyższa |
| płk. | | Szternal Kazimierz | Zryw | Syn wysokokwalifikowanego wiertacza naftowego | średnia |
| ppor. łączn. | | Sztrom Jerzy | Pilnik | b.d. | b.d. |
| kpt. art. | | Szubiński Władysław | Dach | b.d. | b.d. |
| ppor. | | Szwiec Waldemar | Robot | Syn przedsiębiorcy oficera rezerwy Wojska Polskiego | wyższa |
| ppłk. | | Szydłowski Adam | Poleszuk | b.d. | b.d. |
| ppłk. | | Szymański Jerzy | Boga | Syn inżyniera | wyższa |
| ppłk. dypl. | | Ściegienny Wincenty | Las | Syn rolnika | niższa |
| sierż. łączn. | | Śliwa Kazimierz | Strażak | Syn urzędnika bankowego | średnia |
| ppor. | | Śmietanko Władysław | Cypr | b.d. | b.d. |
| por. sap. | | Śmigielski Tadeusz | Ślad | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Świątkowski Andrzej | Amurat | Syn inżyniera | wyższa |
| mjr pil. | | Tajchman Michał | Mikita | Syn rolnika | niższa |
| mjr | | Tarnawski Aleksander | Upłaz | Syn nauczycieli | średnia |
| ppor. | | Tomaszewski Tadeusz | Wąwóz | Syn dependenta (pomocnika) hipotecznego | średnia |
| kpt. piech. | | Trojanowski Czesław | Litwos | Syn inżyniera stoczni | wyższa |
| mjr piech. | | Trondowski Stanisław | Grzmot 2 | Syn urzędnika Urzędu Skarbowego | średnia |
| mjr piech. | | Trybus Adam | Gaj | Syn rolnika | niższa |
| por. art. | | Twardy Zbigniew | Trzask | b.d. | b.d. |
| mjr kaw. | | Uklański Witold | Herold | Syn naczelnika stacji PKP | średnia |
| ppłk. | | Ulm Zygmunt | Szybki | Syn radcy wojewódzkiego i starosty powiatowego w Brzozowie o | wyższa |
| kpt. sap. | | Walter Jan | Cyrkiel | Syn konduktora kolejowego | niższa |
| kpt. piech. | | Waruszyński Zbigniew | Dewajtis 2 | Syn urzędnika monopolu tytoniowego | średnia |
| ppor. | | Wątróbski Józef | Jelito | Syn rolnika | niższa |
| por. kaw. | | Whitehead Alfred | Dolina 2 | Syn Karola (Charles’a) angielskiego lekarza, współwłaściciela przędzalni wełny „Briggs and Posselt” w Markach oraz Eleonory Augusty z domu Wedel (1884–1956), córki Emila Wedla, właściciela fabryki wyrobów czekoladowych. | wyższa |
| por. piech. | | Wiącek Wiktor | Kanarek | b.d. | b.d. |
| kpt. sap. | | Wiechuła Bernard | Maruda | Syn górnika, uczestnika trzech Powstań Śląskich | niższa |
| por. sap. | | Wiechuła Ludwik | Jeleń | Syn górnika, uczestnika trzech Powstań Śląskich | niższa |
| mjr sap. | | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | b.d. | b.d. |
| kpt. | | Wilczewski Michał | Uszka | Syn posiadacza ziemskiego | wyższa |
| ppor. | | Wilczkiewicz Zbigniew | Kij | b.d. | b.d. |
| por. piech. | | Winiarski Zdzisław | Przemytnik | W latach 1937-1939 w Związku Szlachty Zagrodowej | b.d. |
| kpt. | | Winter Stanisław | Stanley | Syn dyspozytora parowozowni | niższa |
| kpt. piech. | | Wiszniewski Otton | Topola | Syn urzędnika | średnia |
| por. | | Wiszniowski Roman | Harcerz | b.d. | b.d. |
| ppor. piech. | | Wiśniewski Władysław | Wróbel | Syn rolnika | niższa |
| kpt. art. | | Witkowski Ludwik | Kosa | Syn urzędnika pocztowego | średnia |
| mjr | | Wolniak Bogusław | Mięta | Syn elektrotechnika | niższa |
| kpt. | | Woźniak Jan | Kwaśny | Syn kolejarza | niższa |
| rotm. | | Zabielski Józef | Żbik | b.d. | b.d. |
| por. piech. | | Zabierek Lech | Wulkan | Syn przemysłowca | wyższa |
| kpt. łączn. cw | | Zachmost Henryk | Zorza | Syn policjanta | niższa |
| por. piech. | | Zając Józef | Kolanko | średnia | |
| por. | | Zalewski Janusz | Chinek | b.d. | b.d. |
| kpt. art. | | Zaorski Wacław | Ryba | Syn ziemianina | wyższa |
| ppor. łączn. | | Zapotoczny Stanisław | Płomień | b.d. | b.d. |
| mjr kaw. | | Zarembiński Wiktor | Zrąb | b.d. | b.d. |
| gen. bryg. | | Zawacka Elżbieta | Zo | Córka urzędnika | średnia |
| por. | | Zawadzki Alfred | Kos | Syn mechanika kolejowego | niższa |
| ppłk. | | Zub Zdanowicz Leonard | Ząb | Syn Melitona, ziemianina | wyższa |
| por. | | Zyga Ryszard | Lelum | Syn inżyniera mechanika PKP | wyższa |
| ppor. łączn. | | Żaak Franciszek | Mamka | Syn mechanika samochodowego | niższa |
| por. łączn. | | Żakowicz Józef | Tabu | Syn zawiadowcy PKP | średnia |
| ppor. | | Żelechowski Tadeusz | Ring | b.d. | b.d. |
| mjr piech. | | Żelkowski Bronisław | Dąbrowa | Syn Jana, ziemianina z Lubelszczyzny, urzędnika bankowego | wyższa |
| kpt. mar. cw | | Żórawski Bogusław | Mistral | Syn nauczyciela | średnia |
| ppor. art. | | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | Syn absolwenta filozofii Uniwersytetu Lwowskiego, wicedyrektora spółki akcyjnej „Książnica-Atlas” | wyższa |
b.d. – brak danych
Baza danych „Pochodzenie społeczne Cichociemnych” powstała na podstawie informacji zebranych z teczek personalnych 316 Cichociemnych znajdujących się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza – archiwum Studium Polski Podziemnej, kolekcja sygn. Kol.023, a także (w kilku przypadkach) w oparciu o dane zebrane z opublikowanych wspomnień Cichociemnych. Baza wciąż aktualizowana – proszę o sygnały w sprawie ew. poprawek 🙂
Cichociemni – wiek (lata życia)
Baza nr 11 k. Brindisi, lipiec – sierpień 1944., od lewej Kazimierz Śliwa, w środku Przemysław Bystrzycki, skan: Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM
Dotąd nie wiedzieliśmy, ile lat mieli Cichociemni w chwili wybuchu wojny oraz w dacie skoku do Polski. Nie wiedzieliśmy nawet jaka była średnia wieku Cichociemnych. Spędziłem trochę godzin nad arkuszem kalkulacyjnym, wykonałem stosowne analizy. Dzieki temu powstała kolejna, już 33 unikalna baza danych. Można w niej odszukać odpowiedzi na powyższe pytania – w odniesieniu do każdego z 316 Cichociemnych. Pora na krótkie podsumowanie wyników moich dociekań.
Gdy wybuchła wojna
mjr Kazimierz Śliwa
W dacie wybuchu wojny – tj 1 września 1939 – najmłodszym był przyszły Cichociemny Kazimierz Śliwa – miał zaledwie 13 lat i 9 miesięcy. Dokładnie o rok starszy był Henryk Zachmost. Trzech miało ukończone 15 lat – Henryk Ostrowiński, Aleksander Makagonow, Marian Leśkiewicz. Siedmiu było szesnastolatkami: Jan Parczewski, Jerzy Sztrom, Przemysław Bystrzycki, Rafał Niedzielski, Ryszard Skowroński, Tadeusz Seeman, Bronisław Czepczak Górecki. 1 września 1939 spośród późniejszych Cichociemnych 11 miało ukończone siedemnaście lat. Spośród 316 przyszłych Cichociemnych w chwili wybuchu wojny aż 23 było niepełnoletnich.
Największą grupą byli właśnie młodzi, w wieku do 25 lat – aż 164, czyli sporo ponad połowa (ok. 51,9 proc.). Drugą najliczniejszą grupą – 110 CC (ok. 34,8 proc.) – byli późniejsi Cichociemni w wieku 26-34 lata. W wieku od 35 do 45 lat było 39 przyszłych CC (ok. 12,3 proc.). Najstarszym Cichociemnym w dacie rozpoczęcia wojny oraz w dacie skoku był gen. dyw. Tadeusz Kossakowski; 1 września 1939 miał ponad 51 lat i siedem miesięcy życia. Statystyczny przyszły Cichociemny w chwili wybuchu wojny miał ponad 26 lat.
Skok do Polski
gen. dyw. Tadeusz Kossakowski
Nieco inaczej wyglądają statystyki, jeśli obliczy się wiek każdego Cichociemnego w dacie Jego skoku ze spadochronem do Polski. Rzecz w tym, że bardzo różne były Ich drogi – także w wymiarze czasowym – do Polskich Sił Zbrojnych, w tym do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa (61 CC). Byli też dosyć indywidualnie szkoleni (przez różny czas), bo przecież nie było jednego „kursu cichociemnego” lecz szereg rozmaitych szkoleń o różnym czasie trwania. Po wyszkoleniu i złożeniu przysięgi nie zawsze też udawało im się skoczyć z samolotu od razu podczas pierwszej operacji zrzutowej. Czasem przeszkodziła fatalna pogoda, czasem awaria samolotu, niekiedy nie funkcjonowała właściwie placówka odbiorcza itp.
ppor. Jerzy Sztrom
ze zbiorów NAC
Obliczenia pozwoliły sprostować istotną nieścisłość. Otóż najmłodszym Cichociemnym nie był Rafał Niedzielski, siostrzeniec gen. dyw. Felicjana Sławoja Składkowskiego – lecz Kazimierz Śliwa. Cichociemny Niedzielski gdy skakał do Polski miał za sobą 18 lat, 10 miesięcy i jeden dzień życia, natomiast Cichociemny Śliwa – 18 lat dziewięć miesięcy 28 dni. Był zatem młodszy o kilka dni.
Nie więcej niż 25 lat życia miało w dacie swojego skoku ze spadochronem do Polski aż 86 (ok. 27 proc.) Cichociemnych. Najliczniejszą grupę stanowili Cichociemni spadochroniarze Armii Krajowej w wieku od 26 do 34 lat, bo aż 160 (ponad 50 proc.) CC. Skoczków w wieku od 35 do 45 lat było 59 (ok. 18 proc.). Najstarszych, w wieku od 46 do 56 lat było 9 (ok. 2,8 proc.).
por. Feliks Perekładowski
Spośród 316 Cichociemnych jeden skakał dwukrotnie (Roman Rudkowski), a ośmiu wysiadło z „Dakoty” na polowym lotnisku (przerzuceni w trzech operacjach „Most”) – uwzględniłem te fakty w wyliczeniach. Statystyczny Cichociemny w dacie skoku lub przerzutu do Polski miał 30 lat i sześć miesięcy życia.
Reasumując, w dacie skoku:
- do 25 lat – 86 Cichociemnych (ok. 27 proc.), w tym 1 przerzucony w operacji „Most”
- od 26 do 34 lat – 160 Cichociemnych (ponad 50 proc.), w tym 3 „Most”
- od 35 do 45 lat – 59 Cichociemnych (ok. 18 proc.), w tym 3 „Most”
- od 46 do 56 lat – 9 Cichociemnych (ok. 2,8 proc.), w tym 1 „Most”
Wiek Cichociemnych:
UWAGA! Tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 10 wierszy na stronie
(kliknij w nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień akt. | Nazwisko imię | Pseudonim | Data urodzenia | Lata/ 1-09-39 | Data SKOK | Lata/ skok |
|---|---|---|---|---|---|---|
| sierż. łączn. | Śliwa Kazimierz | Strażak | 1925-11-22 | 13 | 1944-09-21/22 | 18 |
| kpt. łączn. cw | Zachmost Henryk | Zorza | 1924-11-26 | 14 | 1944-04-08/09 | 19 |
| ppor. łączn. | Ostrowiński Henryk | Smyk | 1924-08-19 | 15 | 1943-09-14/15 | 19 |
| ppor. łączn. | Makagonow Aleksander | Wschód | 1924-03-01 | 15 | 1944-10-16/17 | 20 |
| kpt. łącz. | Leśkiewicz Marian | Wygoda | 1923-09-07 | 15 | 1944-09-21/22 | 21 |
| ppor. łączn. | Sztrom Jerzy | Pilnik | 1923-06-06 | 16 | 1944-04-08/09 | 20 |
| plut. | Parczewski Jan | Kraska | 1923-06-13 | 16 | 1944-12-26/27 | 21 |
| ppor. | Niedzielski Rafał | Mocny | 1923-05-25 | 16 | 1942-03-27/28 | 18 |
| ppor. | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | 1923-05-23 | 16 | 1944-11-22/23 | 21 |
| ppor. łączn. | Skowroński Ryszard | Lechita | 1922-12-17 | 16 | 1943-09-14/15 | 20 |
| por. łączn. | Seeman Tadeusz | Garbus | 1922-11-27 | 16 | 1943-09-21/22 | 20 |
| por. łączn. | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | 1922-09-18 | 16 | 1944-12-26/27 | 22 |
| por. | Zyga Ryszard | Lelum | 1922-05-22 | 17 | 1943-09-14/15 | 21 |
| ppor. łączn. | Zapotoczny Stanisław | Płomień | 1922-04-28 | 17 | 1943-09-21/22 | 21 |
| ppor. | Górski Stefan | Brzeg | 1922-04-27 | 17 | 1944-04-16/17 | 21 |
| por. | Straszyński Zdzisław | Meteor | 1922-04-01 | 17 | 1944-05-10/11 | 22 |
| ppor. | Bernaczyk - Słoński Kazimierz | Rango | 1922-02-28 | 17 | 1944-05-10/11 | 21 |
| ppor. | Niepla Kazimierz | Kawka | 1922-02-20 | 17 | 1944-04-08/09 | 22 |
| por. łączn. | Starzyński Leszek | Malewa | 1922-02-05 | 17 | 1944-07-25/26 | 22 |
| por. piech. | Sołtys Stanisław | Sowa | 1921-12-01 | 17 | 1943-01-26/27 | 21 |
| kpt. piech. | Lipiński Wojciech | Lawina | 1921-11-12 | 17 | 1943-03-13/14 | 21 |
| ppor. | Krasiński Adam | Szczur | 1921-11-08 | 17 | 1944-05-04/05 | 22 |
| por. piech. | Perekładowski Feliks | Przyjaciel 2 | 1921-09-11 | 17 | 1944-05-30/31 | 22 |
| ppor. | Wilczkiewicz Zbigniew | Kij | 1921-08-05 | 18 | 1944-05-24/25 | 22 |
| ppor. piech. | Dąbrowski Adam | Puti | 1921-06-23 | 18 | 1944-05-04/05 | 22 |
| ppor. | Horl Jan | Frog | 1921-05-28 | 18 | 1943-03-13/14 | 21 |
| ppor. łączn. | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | 1921-03-29 | 18 | 1943-09-14/15 | 22 |
| kpt. | Nowacki Józef | Horyń | 1921-02-09 | 18 | 1943-09-14/15 | 22 |
| por. | Klocek Niewęgłowski Włodzimierz | Garłuch | 1921-01-15 | 18 | 1943-10-18/19 | 22 |
| ppłk | Tarnawski Aleksander | Upłaz | 1921-01-08 | 18 | 1944-04-16/17 | 23 |
| por. | Jakubowski Ewaryst | Brat | 1920-10-14 | 18 | 1942-10-01/02 | 21 |
| kpt. piech. | Piotrowski Julian | Rewera 2 | 1920-10-07 | 18 | 1944-07-30/31 | 23 |
| por. łączn. | Żakowicz Józef | Tabu | 1920-08-09 | 19 | 1943-09-14/15 | 23 |
| kpt. sap. | Wiechuła Bernard | Maruda | 1920-07-30 | 19 | 1943-09-16/17 | 23 |
| por. sap. | Wiechuła Ludwik | Jeleń | 1920-07-30 | 19 | 1944-04-08/09 | 23 |
| ppor. piech. | Lech Włodzimierz | Powiślak | 1920-07-03 | 19 | 1944-04-14/15 | 23 |
| por. art. | Twardy Zbigniew | Trzask | 1920-05-25 | 19 | 1943-03-24/25 | 22 |
| por. | Poliszuk Jarosław | Arab | 1920-05-16 | 19 | 1943-09-14/15 | 23 |
| ppor. | Heczko Kalinowski Gustaw | Skorpion | 1920-05-19 | 19 | 1944-04-16/17 | 23 |
| por. łączn. | Kujawiński Stanisław | Wodnik | 1920-04-26 | 19 | 1943-09-14/15 | 23 |
| por. | Wiszniowski Roman | Harcerz | 1920-04-13 | 19 | 1943-09-14/15 | 23 |
| ppor. | Śmietanko Władysław | Cypr | 1920-03-04 | 19 | 1944-07-30/31 | 24 |
| ppor. | Przetocki Jacek | Oset | 1920-02-20 | 19 | 1943-02-17/18 | 22 |
| por. sap. | Śmigielski Tadeusz | Ślad | 1920-01-03 | 19 | 1942-03-27/28 | 22 |
| ppor. | Jurkiewicz Longin | Mysz | 1920-01-10 | 19 | 1943-03-13/14 | 23 |
| ppor. | Scheller Czarny Edwin | Fordon | 1919-12-06 | 19 | 1943-03-13/14 | 23 |
| por. | Marek Jan | Walka | 1919-11-05 | 19 | 1942-01-06/07 | 22 |
| ppor. sap. | Kowalski Ryszard | Benga | 1919-11-26 | 19 | 1942-10-01/02 | 22 |
| kpt. | Skowroński Stanisław | Widelec | 1919-11-13 | 19 | 1943-09-21/22 | 23 |
| kpt. | Benrad Adam | Drukarz | 1919-11-05 | 19 | 1944-04-12/13 | 24 |
| rotm. | Bogusławski Prus Andrzej | Pancerz | 1919-11-06 | 19 | 1944-05-04/05 | 24 |
| ppor. łączn. | Mazur Stanisław | Limba | 1919-10-08 | 19 | 1944-11-22/23 | 25 |
| por. | Jagielski Stanisław | Gacek | 1919-09-08 | 19 | 1942-10-01/02 | 23 |
| ppor. | Gołuński Norbert | Bombram | 1919-09-22 | 19 | 1943-09-16/17 | 23 |
| por. piech. | Kiwer Edward | Biegaj | 1919-09-24 | 19 | 1944-04-08/09 | 24 |
| kpt. art. | Szczepański Mieczysław | Dębina | 1919-09-21 | 19 | 1944-05-04/05 | 24 |
| ppor. | Bienias Jan | Osterba | 1919-09-05 | 19 | 1944-05-10/11 | 24 |
| ppor. łączn. | Żaak Franciszek | Mamka | 1919-08-04 | 20 | 1943-09-14/15 | 24 |
| por. piech. | Zabierek Lech | Wulkan | 1918-11-03 | 20 | 1943-03-13/14 | 24 |
| por. piech. | Wiącek Wiktor | Kanarek | 1919-08-17 | 20 | 1943-03-19/20 | 24 |
| ppor. kaw. | Nowobilski Tadeusz | Dzwon | 1919-03-27 | 20 | 1944-04-16/17 | 25 |
| mjr. łączn. | Makarenko Anatol | Tłok | 1919-02-12 | 20 | 1943-09-14/15 | 24 |
| ppor. art. | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | 1919-01-17 | 20 | 1943-02-17/18 | 24 |
| ppor. | Lewko Kazimierz | Palec | 1919-01-09 | 20 | 1943-09-14/15 | 24 |
| mjr. | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | 1919-01-01 | 20 | 1943-02-20/21 | 24 |
| rtm. kaw. | Ulm Zygmunt | Szybki | 1918-12-27 | 20 | 1944-05-10/11 | 25 |
| kpt. | Kochański Władysław | Bomba | 1918-11-07 | 20 | 1942-09-01/02 | 23 |
| kpt. | Garczyński Marian | Skała | 1918-11-07 | 20 | 1943-02-20/21 | 24 |
| ppor. piech. | Kamiński Bronisław | Golf | 1918-11-15 | 20 | 1944-04-14/15 | 25 |
| kpt. piech. | Niemczycki Jerzy | Janczar | 1920-08-17 | 19 | 1944-04-14/15 | 23 |
| ppor. łączn. | Peszke Zdzisław | Kaszmir | 1918-10-24 | 20 | 1943-09-14/15 | 24 |
| por. | Hencel Stanisław | Pik | 1918-09-21 | 20 | 1942-10-29/30 | 24 |
| por. łączn. | Pieniak Czesław | Bór | 1918-09-24 | 20 | 1943-02-19/20 | 24 |
| płk. | Dekutowski Hieronim | Zapora | 1918-09-24 | 20 | 1943-09-16/17 | 24 |
| kpt. łączn. | Przybylik Stefan | Gruch | 1918-09-02 | 20 | 1944-10-16/17 | 26 |
| kpt. | Rybka Franciszek | Kula | 1918-06-07 | 21 | 1942-09-01/02 | 24 |
| ppor. łączn. | Godzik Władysław | Skrzat | 1920-02-11 | 19 | 1944-10-16/17 | 24 |
| por. | Rostek Jan | Dan | 1918-05-12 | 21 | 1942-03-27/28 | 23 |
| por. | Człapka Kazimierz | Pionek | 1918-02-19 | 21 | 1943-02-19/20 | 24 |
| ppor. piech. | Poznański Jan | Pływak | 1918-01-27 | 21 | 1942-10-01/02 | 24 |
| ppor. | Pic Witold | Cholewa | 1918-01-13 | 21 | 1943-02-20/21 | 25 |
| por. | Farenholc Oskar | Sum | 1918-01-01 | 21 | 1943-03-13/14 | 25 |
| ppor. łączn. | Siakiewicz Władysław | Mruk | 1918-01-10 | 21 | 1943-09-14/15 | 25 |
| por. piech. | Jachciński Henryk | Kret | 1917-11-29 | 21 | 1943-02-20/21 | 25 |
| kpt. | Januszkiewicz Henryk | Spokojny | 1917-11-16 | 21 | 1943-02-16/17 | 25 |
| ppor. art. | Harasymowicz Stanisław | Lalka | 1917-10-26 | 21 | 1944-04-16/17 | 26 |
| kpt. | Woźniak Jan | Kwaśny | 1917-09-13 | 21 | 1942-09-01/02 | 24 |
| por. | Messing Janusz | Bekas | 1917-05-18 | 22 | 1943-03-13/14 | 25 |
| mjr. art. | Nosek Antoni | Kajtuś | 1917-04-12 | 22 | 1944-05-04/05 | 27 |
| por. piech. | Matula Zbigniew | Radomyśl | 1917-02-26 | 22 | 1944-05-24/25 | 27 |
| por. łączn. | Fuhrman Kazimierz | Zaczep | 1917-01-01 | 22 | 1943-09-14/15 | 26 |
| ppor. | Tomaszewski Tadeusz | Wąwóz | 1917-01-01 | 22 | 1944-05-30/31 | 27 |
| kpt. | Gaworski Tadeusz | Lawa | 1916-12-25 | 22 | 1943-01-25/26 | 26 |
| ppor. | Benedyk Tadeusz | Zahata | 1916-12-04 | 22 | 1943-02-17/18 | 26 |
| ppor. | Riedl Adam | Rodak | 1916-12-13 | 22 | 1943-03-13/14 | 26 |
| por. lot. | Bator Ignacy | Opór | 1916-11-13 | 22 | 1943-01-25/26 | 26 |
| por. sap. | Kowalski Jerzy | Baba | 1916-11-10 | 22 | 1943-03-16/17 | 26 |
| ppłk. br. panc. | Kostuch Tomasz | Bryła | 1916-11-21 | 22 | 1944-04-15/16 | 27 |
| kpt. | Kolasiński Stanisław | Ulewa | 1916-11-16 | 22 | 1943-03-13/14 | 26 |
| ppor. art. | Odrowąż Szukiewicz Bolesław | Bystrzec | 1916-10-02 | 22 | 1943-02-16/17 | 26 |
| por. br. panc. | Czerwiński Kazimierz | Bryzga | 1916-10-02 | 22 | 1944-11-18/19 | 28 |
| por. art. | Jarosz Janusz | Szermierz | 1916-09-13 | 22 | 1943-03-14/15 | 26 |
| ppor. łączn. | Bzdawka Bernard | Siekiera | 1916-08-14 | 23 | 1944-11-22/23 | 28 |
| kpt. sł. zdr. | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | 1916-07-11 | 23 | 1944-05-21/22 | 27 |
| ppor. lot. | Hauptman Władysław | Gapa | 1916-05-26 | 23 | 1944-04-08/09 | 27 |
| ppor. | Żelechowski Tadeusz | Ring | 1916-05-07 | 23 | 1944-04-12/13 | 27 |
| por. piech. | Winiarski Zdzisław | Przemytnik | 1916-05-04 | 23 | 1944-05-19/20 | 28 |
| por. sap. | Kotorowicz Stanisław | Kron | 1916-04-10 | 23 | 1942-10-01/02 | 26 |
| ppor. | Stołyhwo Olgierd | Stewa | 1916-04-14 | 23 | 1943-03-14/15 | 26 |
| kpt. art. | Kułakowski Aleksander | Rywal | 1916-03-08 | 23 | 1942-03-30/31 | 26 |
| kpt. art. | Nowodworski Cezary | Głóg | 1916-03-07 | 23 | 1944-05-04/05 | 28 |
| mjr. | Pukacki Franciszek | Gzyms | 1916-01-29 | 23 | 1942-03-03/04 | 26 |
| por. łączn. lot. | Kowalik Edward | Ciupuś | 1916-01-03 | 23 | 1944-04-09/10 | 28 |
| mjr. piech. | Klinicki Maksymilian | Wierzba 2 | 1916-01-13 | 23 | 1944-05-30/31 | 28 |
| kpt. | Fijałka Michał | Kawa | 1915-10-05 | 23 | 1942-09-01/02 | 26 |
| ppor. | Rostworowski Jan | Mat | 1915-10-03 | 23 | 1943-03-13/14 | 27 |
| ppor. piech. | Wiśniewski Władysław | Wróbel | 1915-09-01 | 23 | 1943-02-17/18 | 27 |
| st. sierż. lot. | Biedrzycki Stanisław | Opera | 1915-09-18 | 23 | 1944-04-03/04 | 28 |
| ppor. | Szwiec Waldemar | Robot | 1915-08-13 | 24 | 1942-10-01/02 | 27 |
| ppor. | Kuczyński Marian | Zwrotnica | 1915-07-26 | 24 | 1944-04-16/17 | 28 |
| por. piech. | Motylewicz Piotr | Grab | 1915-06-21 | 24 | 1942-03-30/31 | 26 |
| ppor. łączn. | Nowak Piotr | Oko | 1915-06-26 | 24 | 1943-02-19/20 | 27 |
| mjr. kaw. | Grodzicki Krzysztof | Jabłoń | 1915-06-10 | 24 | 1944-05-21/22 | 28 |
| por. piech. | Jastrzębski Antoni | Ugór | 1915-03-15 | 24 | 1942-10-02/03 | 27 |
| por. | Rzepka Kazimierz | Ognik | 1915-03-01 | 24 | 1943-02-20/21 | 27 |
| por. | Chyliński Eugeniusz | Frez | 1915-03-19 | 24 | 1943-03-24/25 | 28 |
| kpt. piech. | Waruszyński Zbigniew | Dewajtis 2 | 1915-03-22 | 24 | 1944-05-21/22 | 29 |
| por. piech. | Skowron Marian | Olcha 2 | 1913-03-08 | 26 | 1944-11-22/23 | 31 |
| por. | Czuma Józef | Skryty | 1915-02-06 | 24 | 1943-02-17/18 | 28 |
| st. sierż. | Łakomy Albin | Twornik | 1915-02-16 | 24 | 1944-04-09/10 | 29 |
| por. piech. | Osuchowski Kazimierz | Rosomak | 1915-01-18 | 24 | 1944-04-30/05-01 | 29 |
| por. piech. | Sikorski Zenon | Pożar | 1915-01-25 | 24 | 1944-09-21/22 | 29 |
| ppor. | Flont Władysław | Grandziarz | 1915-01-03 | 24 | 1944-10-16/17 | 29 |
| rotm. | Skrochowski Jan | Ostroga | 1914-12-28 | 24 | 1944-04-30/05-01 | 29 |
| kpt. piech. | Krokay Walery | Siwy | 1914-11-23 | 24 | 1943-02-20/21 | 28 |
| kpt. piech. | Trojanowski Czesław | Litwos | 1914-11-06 | 24 | 1944-05-04/05 | 29 |
| sierż. | Parada Michał | Mapa | 1914-10-15 | 24 | 1943-02-16/17 | 28 |
| kpt. art. | Jeziorański Nowak Jan | Zych | 1914-10-02 | 24 | 1944-07-25/26 | 29 |
| kpt. | Łagoda Hieronim | Lak | 1914-09-06 | 24 | 1942-09-01/02 | 27 |
| por. | Kobyliński Tadeusz | Hiena | 1914-09-16 | 24 | 1944-04-08/09 | 29 |
| mjr. | Chmielowski Antoni | Wołk | 1914-08-15 | 25 | 1943-03-13/14 | 28 |
| por. | Zalewski Janusz | Chinek | 1914-07-21 | 25 | 1942-03-30/31 | 27 |
| ppor. | Bichniewicz Jerzy | Błekitny | 1914-07-29 | 25 | 1942-10-29/30 | 28 |
| mjr. | Jackiewicz Bolesław | Łabędź | 1914-07-15 | 25 | 1944-04-08/09 | 29 |
| kpt. piech. | Luszowicz Zdzisław | Szakal | 1914-06-26 | 25 | 1944-05-04/05 | 27 |
| kpt. art. | Witkowski Ludwik | Kosa | 1914-06-05 | 25 | 1943-02-20/21 | 28 |
| por. piech. | Sokół Tadeusz | Bug 2 | 1914-06-15 | 25 | 1944-09-21/22 | 30 |
| ppor. | Jaworski Tadeusz | Gont | 1914-05-25 | 25 | 1943-02-17/18 | 28 |
| mjr. | Pilch Adolf | Góra, Dolina | 1914-05-22 | 25 | 1943-02-16/17 | 28 |
| ppor. | Jasieński Stefan | Alfa | 1914-04-02 | 25 | 1943-03-13/14 | 28 |
| mjr. pil. | Iszkowski Jerzy | Orczyk | 1914-03-31 | 25 | 1944-04-27/28 | 30 |
| kpt. art. | Piekarski Aleksander | Turkuć | 1914-03-31 | 25 | 1944-04-12/13 | 30 |
| por. | Kochański Jan | Jarema | 1914-02-09 | 25 | 1942-03-03/04 | 28 |
| ppor. | Wątróbski Józef | Jelito | 1914-02-19 | 25 | 1944-04-14/15 | 30 |
| por. | Piasecki Zbigniew | Orlik | 1914-01-19 | 25 | 1942-01-06/07 | 27 |
| gen. bryg. | Bałuk Stefan | Starba | 1914-01-15 | 25 | 1944-04-09/10 | 30 |
| kpt. | Mich Stefan | Jeż | 1913-12-07 | 25 | 1942-04-08/09 | 28 |
| kpt. piech. | Serafin Jan | Czerchawa | 1913-12-30 | 25 | 1944-05-19/20 | 30 |
| mjr. sap. | Bilski Kazimierz | Rum | 1913-12-10 | 25 | 1944-07-25/26 | 30 |
| por. | Rogowski Jan | Czarka | 1913-11-21 | 25 | 1942-03-03/04 | 28 |
| kpt. lot. | Adrian Florian | Liberator | 1913-11-08 | 25 | 1943-01-26/27 | 29 |
| kpt. | Boryczka Adam | Brona | 1913-09-18 | 25 | 1942-04-08/09 | 28 |
| ppłk. | Sędziak Stanisław | Warta | 1913-09-07 | 25 | 1942-09-03/04 | 28 |
| kpt. piech. | Mostowiec Marian | Lis | 1913-09-14 | 25 | 1943-01-16/17 | 29 |
| kpt. piech. | Konik Bronisław | Sikora | 1913-08-06 | 26 | 1944-05-24/25 | 30 |
| mjr. | Łastowski Benon | Łobuz | 1913-07-15 | 26 | 1944-04-09/10 | 30 |
| kpt. art. | Smolski Kazimierz | Sosna | 1913-06-23 | 26 | 1942-09-03/04 | 29 |
| por. art. | Maksyś Władysław | Azot | 1913-06-27 | 26 | 1943-03-13/14 | 29 |
| mjr. łączn. | Hoffman Teodor | Bugaj | 1913-04-09 | 26 | 1944-10-16/17 | 31 |
| mjr. lot. | Lewkowicz Bronisław | Kurs | 1913-03-09 | 26 | 1944-04-27/28 | 29 |
| kpt. piech. | Fortuna Ludwik | Siła | 1913-03-20 | 26 | 1944-05-19/20 | 31 |
| mjr. piech. | Malik Franciszek | Piorun 2 | 1913-03-06 | 26 | 1944-07-30/31 | 31 |
| płk. piech. | Nadolczak Bruno | Piast | 1913-03-30 | 26 | 1944-10-16/17 | 31 |
| por | Pluta Wilhelm | Pion | 1913-02-05 | 26 | 1943-03-19/20 | 30 |
| ppor. piech. | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | 1913-01-19 | 26 | 1944-04-16/17 | 31 |
| kpt. lot. | Marynowski Edmund | Sejm | 1913-01-14 | 26 | 1944-04-27/28 | 31 |
| sierż. | Kazimierczak Stanisław | Ksiądz | 1912-12-10 | 26 | 1943-02-16/17 | 30 |
| mjr. kaw. | Zub Zdanowicz Leonard | Ząb | 1912-11-06 | 26 | 1942-09-01/02 | 29 |
| kpt. piech. | Kwarciński Mieczysław | Ziut | 1912-11-25 | 26 | 1943-01-25/26 | 30 |
| mjr. piech. | Pospieszalski Antoni | Curie | 1912-11-10 | 26 | 1944-12-26/27 | 32 |
| kpt. art. | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | 1912-10-13 | 26 | 1944-07-30/31 | 31 |
| płk. | Piwnik Jan | Ponury | 1912-08-31 | 27 | 1941-11-07/08 | 29 |
| kpt. | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | 1912-08-17 | 27 | 1944-07-30/31 | 31 |
| por. | Zawadzki Alfred | Kos | 1912-07-30 | 27 | 1942-04-08/09 | 29 |
| por. piech. | Busłowicz Michał | Bociek | 1912-05-27 | 27 | 1943-02-16/17 | 30 |
| kpt. piech. | Grun Bronisław | Szyb | 1912-05-22 | 27 | 1943-01-25/26 | 30 |
| por. | Miciek Władysław | Młot | 1912-05-23 | 27 | 1943-01-25/26 | 30 |
| por. łączn. | Matysko Jan | Oskard | 1912-05-31 | 27 | 1944-12-26/27 | 32 |
| ppłk. piech. | Olszewski Stanisław | Bar | 1912-03-28 | 27 | 1943-01-16/17 | 30 |
| por. kaw. | Whitehead Alfred | Dolina 2 | 1912-03-21 | 27 | 1944-05-04/05 | 32 |
| mjr. | Bąkiewicz Zbigniew | Zabawka | 1912-02-05 | 27 | 1942-03-27/28 | 30 |
| kpt. sap. | Kryszczukajtis Mirosław | Szary | 1912-02-11 | 27 | 1943-09-16/17 | 31 |
| mjr. | Czaykowski Andrzej | Garda | 1912-02-07 | 27 | 1944-04-16/17 | 32 |
| rotm. | Raczkowski Stanisław | Bułany | 1912-01-29 | 27 | 1944-04-08/09 | 32 |
| mjr | Serafiński Fryderyk | Drabina | 1911-12-30 | 27 | 1943-09-09/10 | 31 |
| por. kaw | Linowski Artur | Karp | 1911-11-18 | 27 | 1942-10-01/02 | 30 |
| rtm. kaw. | Ignaszak Stefan | Drozd | 1911-11-30 | 27 | 1943-03-13/14 | 31 |
| rtm. kaw. | Prądzyński Janusz | Trzy | 1911-11-29 | 27 | 1943-03-13/14 | 31 |
| kpt. piech. | Nowakowski Michał | Harpun | 1911-11-29 | 27 | 1944-05-24/25 | 32 |
| mjr. piech. | Klimowski Tadeusz | Klon | 1911-10-15 | 27 | 1942-01-06/07 | 30 |
| kpt. | Jankowski Stanisław | Agaton | 1911-09-29 | 27 | 1942-03-03/04 | 30 |
| rotm. | Jurecki Marian | Orawa | 1911-08-10 | 28 | 1941-12-27/28 | 30 |
| kpt. art. | Szubiński Władysław | Dach | 1911-08-31 | 28 | 1942-10-02/03 | 31 |
| kpt. piech. | Marecki Władysław | Żabik 2 | 1911-08-23 | 28 | 1944-05-21/22 | 32 |
| kpt. | Gromnicki Zygmunt | Gula | 1911-05-02 | 28 | 1944-04-9/10 | 32 |
| płk. piech. | Gołębiewski Marian | Ster | 1911-04-16 | 28 | 1942-10-01/02 | 31 |
| mjr. sap. | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | 1911-03-30 | 28 | 1944-05-21/22 | 33 |
| mjr. | Kopisto Wacław | Kra | 1911-02-08 | 28 | 1942-09-01/02 | 31 |
| kpt. | Kożuchowski Henryk | Hora | 1911-01-14 | 28 | 1942-04-08/09 | 31 |
| kpt. | Ipohorski Lenkiewicz Wiesław | Zagroda | 1910-12-19 | 28 | 1942-03-30/31 | 31 |
| ppor. piech. | Grycz Jan | Dziadzio | 1910-12-10 | 28 | 1942-09-03/04 | 31 |
| kpt. | Smela Jan | Wir | 1910-11-03 | 28 | 1942-01-06/07 | 31 |
| mjr. | Sokołowski Jerzy | Mira | 1910-10-12 | 28 | 1942-03-30/31 | 31 |
| ppor. | Łada Lech | Żagiew | 1910-10-01 | 28 | 1942-03-27/28 | 31 |
| mjr. pil. | Tajchman Michał | Mikita | 1910-09-07 | 28 | 1943-01-26/27 | 32 |
| kpt. piech. | Jaworski Tadeusz Stanisław | Bławat | 1910-09-12 | 28 | 1944-05-04/05 | 33 |
| por. | Majewicz Stefan | Hruby | 1910-08-30 | 29 | 1942-03-30/31 | 31 |
| por. | Romaszkan Roman | Tatar | 1910-07-14 | 29 | 1942-04-08/09 | 31 |
| por. | Klimowicz Władysław | Tama | 1910-07-03 | 29 | 1942-10-01/02 | 32 |
| por. lot. | Pokładecki Marian | Zoll | 1910-07-01 | 29 | 1944-04-03/04 | 33 |
| kpt. piech. | Pokultinis Alfred | Fon | 1910-05-07 | 29 | 1944-05-24/25 | 34 |
| kpt. | Piątkowski Bohdan | Mak | 1910-04-11 | 29 | 1942-03-03/04 | 31 |
| kpt. piech. | Wiszniewski Otton | Topola | 1910-04-21 | 29 | 1943-09-16/17 | 33 |
| kpt. | Sawicki Zygmunt | Samulik | 1910-03-10 | 29 | 1944-04-03/04 | 34 |
| kpt. | Dziadosz Rudolf | Zasaniec | 1910-02-23 | 29 | 1944-05-19/20 | 34 |
| ppłk. | Borys Adam | Pług | 1909-12-10 | 29 | 1942-10-01/02 | 32 |
| kpt. piech. | Dmowski Stanisław | Podlasiak | 1909-11-20 | 29 | 1944-12-26/27 | 35 |
| mjr. piech. | Jabłoński Bolesław | Kalia | 1909-10-06 | 29 | 1942-09-01/02 | 32 |
| ppłk. | Szymański Jerzy | Boga | 1909-09-27 | 29 | 1944-04-16/17 | 34 |
| mjr. piech. | Kaszyński Eugeniusz | Nurt | 1909-08-22 | 30 | 1942-10-01/02 | 33 |
| mjr. piech. | Trybus Adam | Gaj | 1909-08-03 | 30 | 1942-10-01/02 | 33 |
| por. piech. | Rydzewski Lech | Grom | 1909-08-12 | 30 | 1943-02-20/21 | 33 |
| ppłk. | Paczkowski Alfred | Wania | 1909-05-11 | 30 | 1941-12-27/28 | 32 |
| mjr. piech. | Trondowski Stanisław | Grzmot 2 | 1909-04-02 | 30 | 1944-05-30/31 | 35 |
| gen. bryg. | Zawacka Elżbieta | Zo | 1909-03-19 | 30 | 1943-09-09/10 | 34 |
| kpt. piech. | Kozłowski Julian | Cichy | 1909-01-06 | 30 | 1942-09-03/04 | 33 |
| kpt. uzbr. | Michalczewski Wincenty | Mir | 1909-01-25 | 30 | 1942-09-03/04 | 33 |
| por. piech. | Pentz Karol | Skała 2 | 1908-12-17 | 30 | 1944-05-30/31 | 35 |
| st. sierż. | Lewandowski Aleksander | Wiechlina | 1908-10-13 | 30 | 1944-05-19/20 | 35 |
| mjr. piech. | Szewczyk Piotr | Czer | 1908-09-09 | 30 | 1943-02-17/18 | 34 |
| por. | Eckhardt Mieczysław | Bocian | 1908-08-29 | 31 | 1942-09-01/02 | 34 |
| mjr. sap. | Cetys Teodor | Wiking | 1908-07-27 | 31 | 1942-04-08/09 | 33 |
| kpt. art. | Zaorski Wacław | Ryba | 1908-03-03 | 31 | 1942-09-03/04 | 34 |
| kpt. | Winter Stanisław | Stanley | 1908-02-09 | 31 | 1942-09-01/02 | 34 |
| mjr. łączn. | Burdziński Tadeusz | Malina | 1908-02-26 | 31 | 1943-02-16/17 | 34 |
| kpt. piech. | Cieplik Franciszek | Hatrak | 1908-02-08 | 31 | 1944-04-30/05-1 | 36 |
| kpt. | Świątkowski Andrzej | Amurat | 1908-01-14 | 31 | 1941-12-27/28 | 33 |
| por. | Mrazek Zbigniew | Aminius | 1908-01-30 | 31 | 1944-04-12/13 | 36 |
| kpt. | Wilczewski Michał | Uszka | 1907-11-04 | 31 | 1943-10-18/19 | 35 |
| mjr. | Lech Jan | Granit | 1907-10-20 | 31 | 1942-09-03/04 | 34 |
| kpt. | Policiewicz Zygmunt | Świerk | 1907-10-03 | 31 | 1942-09-03/04 | 34 |
| kpt. br. panc. | Rachwał Bronisław | Glin | 1907-10-10 | 31 | 1943-09-16/17 | 35 |
| ppor. | Rossiński Czesław | Kozioł | 1907-08-02 | 32 | 1943-03-13/14 | 35 |
| ppor. piech. | Ratajski Leszek | Żal | 1916-06-08 | 23 | 1943-01-16/17 | 26 |
| płk. | Szternal Kazimierz | Zryw | 1907-03-04 | 32 | 1944-04-30/05-01 | 37 |
| mjr. | Wolniak Bogusław | Mięta | 1907-03-09 | 32 | 1944-07-25/26 | 37 |
| kpt. piech. | Strumpf Witold | Sud | 1905-12-18 | 32 | 1943-03-13/14 | 37 |
| por. | Szpakowicz Wiesław | Pak | 1906-11-06 | 32 | 1942-10-29/30 | 35 |
| ppłk. łącz. | Dzikielewski Feliks | Oliw | 1906-11-19 | 32 | 1943-02-16/17 | 36 |
| por. | Buyno Jerzy | Gżegżółka | 1906-11-12 | 32 | 1944-04-16/17 | 37 |
| kpt. | Polończyk Bolesław | Kryształ | 1906-09-08 | 32 | 1943-09-09/10 | 37 |
| mjr. piech. sap. | Sroczyński Zdzisław | Kompresor | 1906-09-22 | 32 | 1944-12-26/27 | 38 |
| mjr. pil. | Jokiel Jan | Ligota | 1906-07-28 | 33 | 1942-03-30/31 | 37 |
| ppłk. | Kalenkiewicz Maciej | Kotwicz | 1906-07-01 | 33 | 1941-12-27/28 | 35 |
| ppłk. | Kamieński Jan | Cozas | 1906-06-17 | 33 | 1944-04-08/09 | 37 |
| ppor. piech. | Konstanty Ignacy | Szmaragd | 1906-05-25 | 33 | 1943-03-19/20 | 36 |
| mjr. tech lot. | Pijanowski Wacław | Dym | 1906-01-21 | 33 | 1943-01-26/27 | 37 |
| płk. piech. | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | 1906-01-14 | 33 | 1944-10-16/17 | 38 |
| mjr. lot. | Skwierczyński Leopold | Aktor | 1905-12-24 | 33 | 1944-04-16/17 | 38 |
| mjr. | Sokołowski Tadeusz | Trop | 1905-09-25 | 33 | 1942-03-30/31 | 36 |
| mjr. sap. | Górski Jan | Chomik | 1905-09-11 | 33 | 1943-03-14/15 | 37 |
| ppor. lot. cw | Bieżuński Jan | Orzyc | 1905-06-17 | 34 | 1944-04-03/04 | 38 |
| ppłk. | Majorkiewicz Felicjan | Iron | 1904-11-20 | 34 | 1944-04-09/10 | 39 |
| mjr. br. panc. | Kwiatkowski Bohdan | Lewar | 1904-10-09 | 34 | 1944-05-10/11 | 39 |
| kpt. sap. | Walter Jan | Cyrkiel | 1904-07-12 | 35 | 1944-05-04/05 | 39 |
| płk | Bętkowski Jacek | Topór 2 | 1904-06-18 | 35 | 1944-07-30/31 | 40 |
| ppłk. | Bazała Leon | Striwiąż | 1904-04-14 | 35 | 1944-04-12/13 | 39 |
| mjr. piech. | Żelkowski Bronisław | Dąbrowa | 1904-03-22 | 35 | 1942-10-01/02 | 38 |
| kpt. | Bidziński Niemir | Ziege Karol | 1904-02-14 | 35 | 1941-11-07/08 | 37 |
| mjr. kaw. | Zarembiński Wiktor | Zrąb | 1903-10-11 | 35 | 1942-09-03/04 | 38 |
| kpt. piech. | Starzyński Tadeusz | Ślepowron | 1903-05-08 | 36 | 1944-04-08/09 | 40 |
| mjr. br. panc. | Mackus Adam | Prosty | 1902-12-02 | 36 | 1944-11-22/23 | 41 |
| rotm. | Zabielski Józef | Żbik | 1902-10-21 | 36 | 1941-02-15/16 | 38 |
| mjr. int. | Stocki Tadeusz | Ćma | 1902-08-31 | 37 | 1942-10-02/03 | 40 |
| kpt. mar. cw | Żórawski Bogusław | Mistral | 1902-06-15 | 37 | 1943-09-16/17 | 41 |
| kpt. | Gałacki Adolf | Maszop | 1902-04-29 | 34 | 1944-04-12/13 | 41 |
| por. piech. | Zając Józef | Kolanko | 1902-03-10 | 37 | 1944-05-04/05 | 42 |
| mjr. piech. | Raszplewicz Kazimierz | Tatar 2 | 1901-11-13 | 37 | 1944-11-22/23 | 43 |
| mjr. kaw. | Różycki Jan | Busik | 1901-03-21 | 38 | 1944-10-16/17 | 43 |
| mjr. kaw. | Gilowski Stanisław | Gotur | 1900-04-01 | 39 | 1942-03-30/31 | 41 |
| por. | Łoś Ezechiel | Ikwa | 1900-03-23 | 39 | 1943-03-16/17 | 42 |
| ppłk. | Szydłowski Adam | Poleszuk | 1900-03-10 | 39 | 1944-04-16/17 | 44 |
| mjr. | Krzymowski Stanisław | Kostka | 1899-11-13 | 39 | 1941-02-15/16 | 41 |
| ppłk. | Ściegienny Wincenty | Las | 1899-10-05 | 39 | 1942-09-03/04 | 42 |
| ppłk. sap. | Bielski Romuald | Bej | 1899-07-14 | 40 | 1944-05-29/30 | 44 |
| ppłk. | Iglewski Antoni | Ponar | 1899-01-01 | 40 | 1943-02-17/18 | 45 |
| mjr. | Piotrowski Edward | Mema | 1899-01-31 | 40 | 1944-04-12/13 | 45 |
| gen. bryg. | Okulicki Leopold | Niedźwiadek | 1898-11-12 | 40 | 1944-05-21/22 | 45 |
| ppłk. kaw. | Łopianowski Narcyz | Sarna | 1898-10-29 | 40 | 1944-04-15/16 | 45 |
| ppłk. | Runge Tadeusz | Osa | 1898-10-22 | 40 | 1944-04-09/10 | 45 |
| mjr. | Kontrym Bolesław | Żmudzin | 1898-08-27 | 41 | 1942-09-01/02 | 44 |
| ppłk. | Krajewski Henryk | Trzaska | 1898-07-07 | 41 | 1942-01-06/07 | 43 |
| mjr. sap. | Pękała Górski Mieczysław | Bosak | 1898-07-26 | 41 | 1944-10-16/17 | 46 |
| płk. pil. | Rudkowski Roman | Rudy | 1898-05-12 | 41 | 1943-01-25/26 | 44 |
| mjr. kaw. | Stpiczyński Aleksander | Klara | 1898-04-07 | 41 | 1944-09-21/22 | 46 |
| płk. piech. | Spychalski Józef | Grudzień | 1898-03-19 | 41 | 1942-03-30/31 | 44 |
| płk. | Iranek Osmecki Kazimierz | Heller | 1897-09-05 | 41 | 1943-03-13/14 | 45 |
| płk. pil. | Biały Jan | Kadłub | 1897-06-16 | 42 | 1944-04-27/28 | 46 |
| ppłk. piech. | Krizar Leopold | Czeremosz | 1896-10-30 | 42 | 1944-10-16/17 | 47 |
| płk. piech. | Kobyliński Wacław | Dziad | 1896-09-03 | 42 | 1944-10-16/17 | 48 |
| płk. piech. | Nakoniecznikoff Klukowski Przemysław | Kruk 2 | 1896-06-13 | 43 | 1944-09-21/22 | 48 |
| kpt. | Milewicz Zygmunt | Róg | 1896-05-04 | 43 | 1942-03-03/04 | 45 |
| mjr. | Koprowski Franciszek | Dąb | 1895-10-11 | 43 | 1943-03-13/14 | 47 |
| mjr. uzbr. | Łojkiewicz Adolf | Ryś | 1895-01-08 | 44 | 1944-05-30/31 | 49 |
| mjr. kaw. | Uklański Witold | Herold | 1893-03-13 | 46 | 1944-12-26/27 | 51 |
| gen. dyw. | Kossakowski Tadeusz | Krystynek | 1888-01-27 | 51 | 1944-05-29/30 | 56 |
Baza danych „Wiek Cichociemnych” powstała na podstawie informacji zebranych z teczek personalnych 316 Cichociemnych znajdujących się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza – archiwum Studium Polski Podziemnej, kolekcja sygn. Kol.023.
Oddział VI (Specjalny) – Werbunek i szkolenie ludzi
Płk dypl. w st. sp. Marian Utnik – Oddział łącznikowy Komendanta Głównego AK
przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza) część II
w: Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1981, nr 4 s. 151 – 174
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęconym Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teki personalne 316 Cichociemnych – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0001 – 0336)
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. I, Oleśnica,Kasperski Meble, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. II, Abres, Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. III, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. IV, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
- Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii, materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
- Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, 1954
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW PAX, 1984
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni – dzieje elity polskiej dywersji na kanwie życiorysu Bolesława Polończyka ps. „Kryształ”, w: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 3/2016, s. 173-188, Kraków 2016, ISSN 1899-6264
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5
Cichociemni – statystyki
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
2385 kandydatów przyjęto na szkolenia dla Cichociemnych
605 ukończyło wymagane kursy, 579 zakwalifikowano do skoku
316 Cichociemnych skoczyło do okupowanej Polski
spośród 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej:
40 walczyło o niepodległość Polski latach 1918 – 1921
225 walczyło w obronie Polski w 1939
102 poległo podczas II wojny światowej,
w tym 9 zginęło w samolocie lub podczas skoku bojowego
95 walczyło w Powstaniu Warszawskim 18 poległo
129 aresztowało gestapo, Abwehra i in., 43 straciło życie
w tym 8 zażyło truciznę po aresztowaniu przez gestapo
31 więziono w obozach koncentracyjnych, 11 (lub 13) zamordowano
122 aresztowało NKWD, w tym 6 straciło życie
83 zesłano do sowieckich łagrów, w tym 7 dwukrotnie
spośród 214 Cichociemnych żołnierzy Armii Krajowej którzy przeżyli wojnę:
32 pozostało na emigracji, aż 59 musiało uciekać z Polski
103 represjonowano w „Polsce ludowej”, 77 aresztowano, 15 torturowano,
19 skazano na śmierć, 22 na wieloletnie więzienie
9 (lub 10) zamordowały komunistyczne władze Polski
co najmniej 64 walczyło jako „Żołnierze Wyklęci” (NIE, DSZ, WiN)
ok. 30 przydzielono do służby w kadrowej organizacji ?NIE?
43 zaangażowało się w działalność Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj
32 działało w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”
5 w innych formacjach antykomunistycznych w Polsce
Na emigracji co najmniej 6 działało w Delegaturze Zagranicznej WiN
co najmniej 6 w innych emigracyjnych strukturach antykomunistycznych
ok. 9 uczestniczyło w operacjach specjalnych SIS oraz CIA
spośród 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej:
221 odznaczono Orderem Virtuti Militari
595 razy zostali odznaczeni Krzyżem Walecznych
169 walczyło w dywersji oraz partyzantce, 50 w łączności, 37 w wywiadzie Armii Krajowej
24 miało specjalność sztabową, 22 służb lotniczych, 11 pancerną, 3 fałszowanie dokumentów
Prawie każdy Cichociemny znał co najmniej dwa języki obce,
90 znało co najmniej trzy języki; 167 znało niemiecki, 109 rosyjski,
137 znało język angielski, 112 francuski, 34 ukraiński
W dacie skoku najmłodszy Cichociemny miał 18 lat, najstarszy 56 lat
Średnio Cichociemny w dacie skoku do Polski miał 30 lat 6 miesięcy
Najwięcej Cichociemnych, ok. 38,2 proc. wywodziło się z niższej warstwy społecznej
ok. 35,4 proc. wywodziło się ze średniej, a 26,4 proc. z wyższej warstwy społecznej
61 było żołnierzami 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
61 wywodziło się z Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii Andersa)
co najmniej 62 z Nich było harcerzami
26 Cichociemnych urodziło się poza granicami ówczesnej II R.P.
77 Cichociemnych urodziło się na Kresach, w tym 20 we Lwowie
Na Kresach walczyło 70 Cichociemnych, 20 poległo w walce…
Cichociemni byli elitą Armii Krajowej
żołnierzami w służbie specjalnej
Kontrowersje wokół liczby Cichociemnych
Pismo ppłk Józefa Hartmana, „ojca Cichociemnych” z 11 października 1946
Dwaj „historycy IPN” niezgodnie z obiektywną prawdą historyczną kwestionują liczbę 316 Cichociemnych. Obaj: Krzysztof Tochman i Waldemar Grabowski zostali wpisani na listę FAŁSZERZY HISTORII. Jeden z nich, dr Waldemar Grabowski podnosi, że::
- w przypadku przyjęcia definicji Cichociemnego jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i zrzuconego na spadochronie w Polsce – wg. niego ma być 302 Cichociemnych,
- w przypadku przyjęcia definicji CC jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i wysłanego drogą lotniczą do Polski (zarówno zrzuceni na spadochronach jak i Ci wysadzeni z samolotów lądujących w Polsce) – wg niego liczba Cichociemnych ma być większa o skoczków, którzy odmówili skoku, czyli ma być 322 CC,
- czy jako CC nie należałoby również uznać spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria). Byli Oni w dużej mierze zaprzysięgani na rotę przysięgi ZWZ-AK – post z dnia 28 września 2014 na stronie Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, Facebook [dostęp 2020-02-16] – wg niego liczba Cichociemnych byłaby większa o kolejną grupę skoczków.
Mój komentarz:
Dr Waldemar Grabowski wymyślił sobie trzy różne definicje Cichociemnych i krytykuje fakty, że do niej nie pasują. Sam się zaplątał w te definicje, bowiem wywodzi np. „w przypadku przyjęcia definicji CC jako żołnierza PSZ zaprzysiężonego na rotę przysięgi ZWZ-AK i zrzuconego na spadochronie w Polsce” – „czy jako CC nie należałoby również uznać spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria). Byli Oni w dużej mierze zaprzysięgani na rotę przysięgi ZWZ-AK”.
Jego wywody są więc wewnętrznie sprzeczne, bowiem:
- jeśli Cichociemni to żołnierze zrzuceni do Polski – to nie „zrzucani w innych krajach europejskich”
- jeśli Cichociemni to żołnierze zaprzysiężeni na rotę przysięgi ZWZ-AK – to nie „w dużej mierze zaprzysięgani”
- skoczkowie zrzucani do innych krajów nie byli Cichociemnymi – tylko agentami SOE, tj. nie podlegali KG AK ale brytyjskiemu SOE
Najistotniejsza jest jednak kwestia fundamentalna – Cichociemni byli żołnierzami Polskiego Państwa Podziemnego. Dr Grabowski nie jest przez nikogo upoważniony do decydowania o tym, kto był – a kto nie był Cichociemnym. Jego wewnętrznie sprzeczne spekulacje nie mają znaczenia w świetle faktów historycznych.
Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na tekst przysięgi Cichociemnych:
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako ŻOŁNIERZ POWOŁANY DO SŁUŻBY SPECJALNEJ [podkreśl. RMZ] przysięgam, że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego, ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny, a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.
Z treści przysięgi Cichociemnych jednoznacznie wynika, że byli żołnierzami (a nie kurierami) powołanymi do służby specjalnej w Armii Krajowej (czyli po skoku do Kraju). Nie byli tylko (już) kandydatami do tej służby, przeszkolonymi i po przysiędze.
Listę 316 Cichociemnych spisano wprawdzie dopiero po wojnie – jako listę skoczków odznaczonych „Znakiem [Spadochronowym] dla Skoczków do Kraju” – ale uczynił to Kierownik Ministerstwa Obrony Narodowej zarządzeniem z 7 lutego 1954.
Przeciwko kształtowi tej listy nie protestował nikt, w tym żaden z kilkudziesięciu żyjących wtedy Cichociemnych. Wtedy nie było kontrowersji – te tworzone obecnie przez dr Grabowskiego można śmiało wyrzucić do kosza. Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, nie byli więc nimi kurierzy, skoczkowie zrzuceni do innych krajów lub skoczkowie zrzuceni do Polski po wojnie (po rozwiązaniu AK).
„Rewelacje” dr Grabowskiego wynikają z naciąganej definicji „cichociemnego”, nie mają oparcia w żadnym źródle historycznym. Nie potwierdza ich Studium Polski Podziemnej w Londynie ani też publikacja wydana przez samych Cichociemnych – „Drogi cichociemnych”.
Rzekomy problem z liczbą Cichociemnych polega na tym, że dr Grabowski wymyślił sobie różne definicje „cichociemnego” a potem liczy spadochroniarzy, którzy mu pasują do wydumanej niby „definicji”.
Faktycznie zaś Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza w porozumieniu z SOE wysłał do Polski 316 spadochroniarzy, których z czasem nazwano „cichociemnymi”…
Jak podkreśla jeden z twórców Akcji Kontynentalnej, Jan Librach – ?nie było, poza ogólnymi założeniami walki z wrogiem, związku organizacyjnego pomiędzy Akcją Kontynentalną a kierowanymi z Londynu pracami krajowymi?, tj. organizowanymi przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza lotniczymi zrzutami Cichociemnych, broni, sprzętu i pieniędzy dla Armii Krajowej. (Jan Librach, Nota o „Akcji Kontynentalnej”, Zeszyty Literackie 1973, nr 73, s. 162).
Ryszard M. Zając
zobacz – Okradanie Cichociemnych
Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych (Cichociemni i inni):
- Cichociemni – byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe.
- Emisariusze i kurierzy polityczni – byli cywilnymi łącznikami pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, a także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi, byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne. Nie byli Cichociemnymi.
- Spadochroniarze do innych krajów – działali poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. Byli wysyłani w porozumieniu z emigracyjnym rządem RP przez brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle) jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS. Nie byli Cichociemnymi.
Zobacz także:
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 kwietnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęconym Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu
- Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii, materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
- Janusz Kurtyka – Na szlaku AK (NIE, DSZ, WiN), w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1990, zeszyt 94, s. 13-47
- Agnieszka Polończyk – Cichociemni. Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5
- Witold Bagieński – Działalność wywiadowcza i kontrwywiadowcza polskich emigrantów w pierwszych latach po II wojnie światowej, w: Biuletyn Informacyjny, wrzesień 2016, nr 09 (317), s. 113-120
- Andrzej Friszke, Jerzy Poksiński – Pomiędzy Londynem a Warszawą. Rozmowa z Marianem Utnikiem,w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1994, zeszyt 108, s. 121-138
- Franciszek Grabowski – Ostiary i nie tylko. Lotnicy polscy w operacjach specjalnych SIS, OPC i CIA w latach 1949-1965, w: Pamięć i Sprawiedliwość 2009, nr 8/1 (14), s. 305-341
- Wojciech Frazik – Operacja „Cezary”. Prowokacyjna V Komenda WiN, w: Biuletyn IPN 2008 nr 1-2, s. 167-170
- Wojciech Frazik – Agent „Roman” – członek tzw. V Komendy WiN, w: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944-1989, IPN Rzeszów 2011, nr 1 (8-9) s. 139-151
- Wojciech Frazik (oprac.) – Operacja „Cezary” – ubecka analiza „gry” z WiN-em, ?Zeszyty Historyczne WiN-u?, nr 15/2001
- Andrzej Zaćmiński – Współpraca Delegatury Zrzeszenia WiN za granicą „Dardanele” z Zawiązkiem Sztabu Głównego, w: Ludzie. Idee. Wojny. Studia z dziejów Europy Środkowowschodniej. Księga pamiątkowa z okazji 70. rocznicy urodzin profesora Włodzimierza Jastrzębskiego, Bydgoszcz 2009, s. 124?141
- Sprawozdanie Komisji do Rozpatrzenia spraw łączności z Krajem, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1987, zeszyt 79, s. 4-73
- Wniosek ministra sprawiedliwości K. Okulicza o wszczęcie sprawy Bergu przed Sądem Obywatelskim, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1987, zeszyt 79, s. 73-87
- Stanisław Jan Rostworowski – Delegatura WiN za granicą (1946-1948), w: Zeszyty Historyczne WiN-u, czerwiec 1993, nr 3, s. 5-27
- red. Leszek Żebrowski – Wywiadowcza i kontrwywiadowcza działalność podziemia narodowego 1944-1956, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Warszawa 2019, ISBN 978-83-953038-6-9
- Archiwista – Zestawienie wydarzeń dotyczących kierowania konspiracją w kraju po Powstaniu Warszawskim, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1973, zeszyt 26, s. 207-216
- Marian Utnik – Likwidacja Oddziału VI, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1982, zeszyt 62, s. 201-205
Cichociemni spadochroniarze AK
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
Znak Spadochronowy Cichociemnych
Nazywamy się cichociemnymi
Nazwa niejednemu wyda się może dziwaczna,
ale spróbujcie znaleźć lepszą na określenie takiego charakternika,
który potrafi zjawić się nie spostrzeżony tam
gdzie się go najmniej spodziewają i pożądają,
cicho a sprawnie narobić nieprzyjacielowi bigosu
i wsiąknąć niedostrzegalnie w ciemność, w noc – skąd przyszedł
„Drogi Cichociemnych”, Londyn 1961
Informacja dla propagującego brednie nt. Cichociemnych portalu polskieradio24.pl – Cichociemni nie byli „elitarną jednostką komandosów – spadochroniarzy, zwanych cichociemnymi”. Jeszcze większą bzdurą jest twierdzenie, iż ta rzekoma „jednostka została utworzona na rozkaz premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla”. To rekord głupoty 🙁
Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych (Cichociemni i inni):
- Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe. Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza.
- Emisariusze i kurierzy polityczni – byli cywilnymi łącznikami pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, a także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi, byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne. Nie byli Cichociemnymi.
- Spadochroniarze do innych krajów – działali poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. Byli wysyłani w porozumieniu z emigracyjnym rządem RP przez brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle) jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS. Nie byli Cichociemnymi.
Zobacz także:
Kim byli Cichociemni?
Cichociemny po wylądowaniu
w zbiorach NAC
Cichociemni byli komandosami wolności, elitą dywersji. Żołnierzami konspiracyjnej Armii Krajowej, wywodzącymi się z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Armii Polskiej gen. Andersa, którzy ochotniczo zgłosili się do służby na terenie Polski okupowanej przez Niemców i Rosjan, zostali przerzuceni do Kraju drogą lotniczą, staraniem Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, współpracującego z brytyjskim SOE oraz zajmującą się odbiorem zrzutów (ludzi oraz zaopatrzenia) komórką Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającą pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad.
Pismo ppłk Józefa Hartmana, „ojca Cichociemnych” z 11 października 1946
Nie stanowili zwartej formacji, nie mieli odrębnej struktury dowódczej, munduru, sztandaru, patrona. Byli w sporej mierze indywidualistami – wysokiej klasy fachowcami przeznaczonym do zadań specjalnych. Stąd też Ich szkolenie także było indywidualnie „dopasowane” do konkretnego żołnierza. Szkolenie Cichociemnych, przeznaczonych do zadań specjalnych w okupowanej Polsce, podporządkowane było potrzebom podziemnej Armii Krajowej. Szkolono takich specjalistów, jacy byli potrzebni do walki w Kraju – zgodnie z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez dowódcę Armii Krajowej.
Po przejściu morderczego, tajnego szkolenia specjalnego, przerzucani byli samolotami z Wielkiej Brytanii, a potem z Włoch, skacząc na spadochronach do Polski. Kilku wylądowało samolotem (operacje Most) na polowym lotnisku. Wszyscy dostawali przydziały do Armii Krajowej. Ich zadaniem było prowadzenie partyzanckiej walki z hitlerowskim okupantem, akcje dywersyjne, sabotaż, organizowanie i szkolenie żołnierzy Armii Krajowej, działalność wywiadowcza, utrzymywanie łączności i in. Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza.
Trzystu szesnastu. Cichociemni
dodatek specjalny „Tygodnika Powszechnego” oraz IPN z 27 marca 2011 nr 13, Kraków 2011
Rafał Iwan – „Cichociemni” – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski
w: Koło Historii nr 10/2008, Lublin 2008, ISSN 1505-85-30, s. 77 – 106
Materiały Koła Naukowego Studentów UMCS:
dr Krzysztof A. Tochman – „Ptaszki” i „Kociaki”
w: Kombatant – biuletyn UdSKiOR, luty 2011, nr 2 (242) s. 15 – 21
Andrzej Chmielarz – Cichociemni
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 1 – 10
Rekrutacja
Prowadził ją Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza, współpracujący z brytyjskim Zarządem Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE).
Od lata 1940 do jesieni 1943 na przeszkolenie w celu podjęcia służby w okupowanym Kraju zgłosiło się 2413 oficerów i podoficerów Polskich Sił Zbrojnych. Wśród nich: 1 generał, 112 oficerów sztabowych, 894 oficerów młodszych, 592 podoficerów, 771 szeregowych, 15 kobiet, 28 kurierów cywilnych.
Ochotników poddano surowej i bardzo wymagającej selekcji. 703 z nich ukończyło kurs spadochronowy. Przeszkolono 606 osób, do przerzucenia do Polski zakwalifikowano 579 żołnierzy i kurierów. Więcej info – REKRUTACJA
Jakub Lickiewicz, Jolanta Szymańska, Łukasz Birkiewicz – Próba charakterystyki psychologicznej cichociemnego
w: Państwo i Społeczeństwo, 2015 (XV) nr 2, s. 113 – 123
Szkolenie
Prowadzone było – w zdecydowanej większości przez polskich instruktorów, według polskich programów szkolenia – w brytyjskich ośrodkach SOE użyczonych Polakom, m.in.: w Brighton, Chalfont and Latimer, Inchmery, po 1942 w Audley End.
Program szkolenia był bardzo wszechstronny, obejmował cztery bloki szkoleniowe: kursy zasadnicze, specjalnościowe, uzupełniające oraz praktyki. Wszyscy CC musieli przejść kurs spadochronowy i tzw. odprawowy. Pozostałe kursy dostosowane były indywidualnie do specjalności danego skoczka.
Kursy zasadnicze: szkolenie militarne, tj. zaprawa fizyczna, strzelecka i dywersyjno-minerska; angielski kurs psychotechniczny, kurs spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy, tj. szkolenie z fałszywego życiorysu, tzw. legendy.
Kursy specjalnościowe: polski kurs wywiadu, lotniczy kurs specjalny (niemieckie samoloty); polskie kursy pancerne, przeciwpancerne, kierowców, angielski kurs pancerny (sprzęt niemiecki), polski kurs motorowy (zobacz: Vademecum kierowcy), angielski kurs łącznościowy. Więcej info – SZKOLENIE
Po przeszkoleniu kandydaci na Cichociemnych składali przysięgę:
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako żołnierz powołany do służby specjalnej przysięgam,
że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego,
ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny,
a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji
i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.
Skok do Kraju
Do Polski przerzucono 316 Cichociemnych (w tym jedną kobietę) oraz 26 kurierów politycznych do Delegatury Rządu na Kraj. 17 zrzucono na teren Albanii, Francji, Grecji Jugosławii oraz Włoch. Tylko Cichociemni byli rekrutowani, selekcjonowani, szkoleni oraz ekspediowani do Polski przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza. Początkowo Cichociemnych nazywano „ptaszkami” lub „zrzutkami”, a kurierów politycznych „kociakami” (od nazwiska ministra Stanisława Kota). Po skoku do Polski, w początkowej fazie aklimatyzacji do warunków okupacyjnych, opiekowały się nimi „ciotki” – kobiety, żołnierze AK, których zadaniem było oswoić skoczków z warunkami życia i walki w konspiracji.
Cichociemnych przerzucali do Polski początkowo lotnicy (także polscy) brytyjskiego 138 dywizjonu do zadań specjalnych, później lotnicy wydzielonej polskiej eskadry. Zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej organizował Oddział VI (Specjalny), głównie mjr dypl. Jan Jaźwiński. Do pierwszego przerzutu użyto samolotu Whitley, następnie wykorzystywano Halifaxy z dodatkowymi zbiornikami paliwa.Od października 1943 r. wykorzystywano również czteromotorowe amerykańskie Liberatory. Lot tam i z powrotem trwał od 11 do14 godzin. Załogami samolotów byli lotnicy: Polacy, Brytyjczycy, Południowi Afrykańczycy, Amerykanie.
Pierwszy zrzut miał miejsce w nocy z 15 na 16 lutego 1941 (operacja Adolphus), ostatni w nocy z 26 na 27 grudnia 1944 (operacja Freston). Ogółem zorganizowano 82 zrzuty. Zrzucano także sprzęt – od 12 lutego 1941 do 31 grudnia 1944 odbyło się 868 lotów do Polski, dzięki którym dostarczono 600 ton sprzętu i zaopatrzenia, niestety kilkakrotnie mniej niż zrzucono do Francji czy Jugosławii. Niemcy strącili 70 samolotów. Więcej info – ZRZUTY
zobacz – zrzuty Cichociemnych
zobacz – wykaz zrzutów Cichociemnych
Podczas wojny miały też miejsce 3 tajne lądowania w ramach operacji lotniczych „Most„. W nocy z 15 na 16 kwietnia 1944 wylądował na lądowisku nieopodal Bełżyc samolot Dakota, który zabrał z kraju 5 emisariuszy, w tym gen. Stanisława Tatara. W nocy z 29 na 30 maja 1944 z lądowiska „Motyl” w rejonie Biskupic pod Tarnowem, także samolotem Dakota odleciało 3 emisariuszy oraz skrzynie z dokumentami Komendy Głównej Armii Krajowej.
W nocy z 25 na 26 lipca 1944 także z lądowiska „Motyl” odleciało Dakotą kilka osób, wśród nich przyszły premier Tomasz Arciszewski. Ten lot był szczególny, bowiem samolot zabrał zdobyte przez AK, z udziałem Cichociemnych, elementy broni V-2 oraz jej dokumentację. Więcej info – OPERACJE MOST
Służba w okupowanej Polsce
Cichociemni byli elitą dywersji, najlepiej wyszkolonymi żołnierzami Armii Krajowej. Dowodzili oddziałami, okręgami AK, organizowali akcje sabotażowe, dywersyjne, przeprowadzali zuchwałe operacje uwalniania osadzonych w więzieniach. Walczyli z gestapo – także organizując zamachy na hitlerowskich dygnitarzy, m.in. na kata Warszawy Kutscherę. Służyli w wywiadzie, legalizacji, zajmowali się produkcją broni i amunicji. Pozyskali tajne dane o niemieckiej super broni: rakietach V-1, V-2, Pantera, Panzerfaust, Focke-Wulf. Walczyli z UPA oraz z NKWD. Ostatnim dowódcą Armii Krajowej był Cichociemny, gen. Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek. Zadaniem Cichociemnych (szkolonych wg. „zapotrzebowania” AK) było wzmocnienie Ich specjalistycznymi umiejętnościami podziemnej Armii Krajowej (podczas wojny), przygotowywanie planowanego powstania powszechnego w okupowanej Polsce (pod koniec wojny) oraz udział w odtwarzaniu Sił Zbrojnych (po wojnie). Dobrze zasłużyli się Polsce!
List Cichociemnego, por. Michała Busłowicza do rodziny
skan: Fundacja dla Demokracji w zbiorach JW GROM
Więcej info:
CICHOCIEMNI
w: e-terroryzm.pl, sierpień 2013, nr 8(20), s. 31-35
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 r. powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 kwietnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
- Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii : materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
SOE
Spis treści:
- Wstęp
- Siedziba i kierownictwo SOE
- Piony SOE
- Sekcje narodowe SOE
- Raport nt. operacji specjalnych SOE dot. Polski
- Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945
w tym budynku w Londynie, przy Baker Street 64 mieściła się w latach 1940 – 46 centrala SOE
SOE (ang. Kierownictwo Operacji Specjalnych) – to brytyjska, ściśle tajna agencja rządowa, utworzona decyzją Winstona Churchilla z 19 lipca 1940, działająca do stycznia 1946. Dzięki niej możliwe było m.in. przeszkolenie i wysłanie do Polski Cichociemnych oraz sprzętu, broni i uzbrojenia dla Armii Krajowej. Jej zadania definiowała tzw. Karta SOE, uchwalona przez brytyjski Gabinet Wojenny 22 lipca 1940. Dokument ten do dzisiaj jest tajny. W przestrzeni publicznej funkcjonuje uproszczona wersja polecenia brytyjskiego premiera Winstona Churchilla – agenci SOE mieli „podpalić Europę”.
Powstała z połączenia działających od czerwca 1940: Departamentu – MI R, Ministerstwa Wojny Sekcji D (sabotaż), części tajnej służby SIS/MI6 (Secret Intelligence Service) oraz zespołu ministerstwa spraw zagranicznych ds. propagandy.
Zadaniem SOE było głównie prowadzenie dywersji, sabotażu, operacji specjalnych, koordynacja działań politycznych i propagandowych oraz wspieranie ruchu oporu w okupowanych przez hitlerowców podczas II wojny światowej krajach Europy oraz w państwach Osi.
Siedziba i kierownictwo SOE
Pierwszą siedzibą SOE były trzy piętra czerogwiazdkowego, wiktoriańskiego hotelu – St. Ermin’s Hotel – w centrum Londynu, położonego nieopodal stacji metra St James Park, w pobliżu opactwa Westminster, Pałacu Buckingham i Houses of Parliamen
Colin Gubbins
Centrala SOE mieściła się w Londynie przy Baker Street 64, pod zakonspirowaną nazwą Union Trading Company. Miała swoje placówki w głównych miastach Europy i Afryki, m.in. w Sztokholmie, Lizbonie, Madrycie, Bari, Algierze. Agenci SOE byli szkoleni w Anglii oraz na zachodnim wybrzeżu Szkocji, w kilkudziesięciu ośrodkach szkoleniowych – zobacz.
St. Ermin’s Hotel, Londyn
Gdy hitlerowcy rozpoczęli bombardowania Londynu, komórki SOE ulokowano na terenie majątków ziemskich w Szkocji: w Grendon, Poundon, Dunbar, Bister, miały kryptonimy: Stations 53-A, 53-B, 53-C, 53-D.
Zwierzchnikiem SOE był minister wojny ekonomicznej dr Hugh Dalton, od lutego 1942 Lord Selborne (wicehrabia Wolmer). SOE kierował dyrektor: sir Frank Nelson (sierpień 1940 – maj 1942), sir Charles Hambro (maj 1942 – wrzesień 1943), bryg. Colin McVean Gubbins (wrzesień 1943 – styczeń 1946). Kierownictwo SOE składało się z 16 osobowej Rady: dyrektorów i ich zastępców, doradców i asystentów reprezentujących wszystkie służby i regiony. Wewnątrz SOE funkcjonowały trzy zarządy: dyrektor finansowy, zarząd ds. łączności, zarząd ds. badań, rozwoju, zaopatrzenia. Ponadto SOE miało pięciu dyrektorów terytorialnych, odpowiadających za podległe im obszary: londyński, obszar Francji, Holandii, Belgii, obszar Morza śródziemnego, Kair, Bliski Wschód, obszar Bałkanów oraz obszar „MN”, tj. Polska i Czechosłowacja.
Piony SOE
W ramach SOE działały trzy piony:
- SO-1: propaganda. Jego zadaniem była propaganda destrukcyjna. Od 1941 roku zadanie to przejęło powołane Kierownictwo Wojny Politycznej (Political Warfare Executive).
- SO-2: operacje. Jego zadaniem było szkolenie agentów, wywiad, kierowanie dywersją i sabotażem, współpraca oraz wsparcie ruchom oporu oraz wojskowym organizacjom wyzwoleńczym na terenach okupowanych przez hitlerowców.
- SO-3: planowanie. Jego zadaniem było planowanie operacyjne, współpraca z przemysłem i laboratoriami, zabezpieczenie materiałowo-techniczne, magazynowanie i pakowanie, służby pomocnicze, służby rozliczeniowo-księgowe.
schemat organizacyjny SOE i jego usytuowanie w strukturze dowodzenia
Sekcje narodowe SOE
Hotel St-Ermins , Londyn
Sztabowi Regionalnemu SOE w Londynie, odpowiadającemu za działania na terytorium Europy, podlegały sekcje narodowe:
- francuska RF – współpracowała z ruchem oporu „Wolna Francja” (Francais Libres) generała de Gaulle
- francuska F – współpracowała z pozostałymi środowiskami niepodległościowymi
- polska EU/P – wspomagała działania Akcji Kontynentalnej oraz współpracowała z Polonią we Francji, Belgii, Holandii i Luksemburgu, m.in. potajemnie przerzuciła do Wielkiej Brytanii ok. 1,5 tys. zdemobilizowanych żołnierzy polskich, z których utworzono polskie jednostki w Wielkiej Brytanii
- sekcja X – działała na półwyspie iberyjskim
- sekcja DF – specjalizująca się w przerzucaniu i organizowaniu powrotów agentów, kurierów i innych osób
- holenderska N
- belgijska T
- norweska NOR
- duńska DAN
siedziba Secret Intelligence Service w Londynie
Sztabowi Regionalnemu SOE w Kairze, odpowiadającemu ponadto za Bliski i Daleki Wschód, podlegały sekcje:
- grecka GR
- jugosłowiańska JUG
- albańska ALB
- włoska WŁ
- rumuńska, węgierska, bułgarska D – utworzona w 1943
- polska, czeska Force-139 – od połowy 1943
Działalność wszystkich sekcji SOE objęta była najwyższą klauzulą tajności. Ponadto nie znały się wzajemnie, nie wiedziały o swoim istnieniu, pracowały według własnych metod. Współpracowały m.in. z wywiadem SIS oraz innymi agendami brytyjskiego Gabinetu Wojennego Premiera.
W styczniu 1946 SOE została rozwiązana, a jej agenci w większości przeszli do pracy w Secret Intelligence Service. W maju 1944 z SOE współpracowało ok. 10 tys. mężczyzn oraz 3 tys. kobiet. Do krajów okupowanych przerzucono ok. 1,8 tys. agentów oraz 10 tys. ton sprzętu. Dokumenty zawierające dane o działaniach SOE otrzymały klauzulę 75 albo 100 lat tajności….
Raport nt. operacji SOE dot. Polski
odtajniony raport Lt. Col. H.M. Threlfall’a z 30 maja 1945
nt. operacji specjalnych dot. Polski
(archiwum UK National Archives):
Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945
zobacz także: Special Operations Executive oraz tajny raport ppłk. H.M. Threlfall’a
Zobacz także:
- Special Operatiins Executive
- Współpraca Polaków z SOE
- Bajki o SOE
- Oddzial VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza
- Jan Jaźwiński
- Akcja Kontynentalna
- Polacy i SOE – rekord rozczarowań (recenzja)
- Polska sekcja SOE – „agencja transportowa” (recenzja)
Źródła:
- Tadeusz Dubicki, Daria Nałecz, Tessy Stirling – Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. t. I. Ustalenia Polsko – Brytyjskiej Komisji Historycznej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, ISBN 83-89115-11-5
- Lynne Olson – Wyspa ostatniej nadziei. Anglicy, Polacy i inni. Braterstwo i zdrada, Bellona Warszawa 2017, s. 162 ISBN 978-830-11-15176-5
- Waldemar Grabowski – „Agenci” SOE? Polscy spadochroniarze w okupowanej Europie, Biuletyn IPN 2011 nr 8-9, s. 98-107
- Hanna Świderska – Z powiązań Polska – SOE – NKWD Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 112 (pdf)
- Kajetan Bieniecki – Współpraca SOE z NKWD i Polacy Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 121 (pdf)
Zobacz:
- Jarosław Durka – Freston. Brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 161 (pdf)
- Mord katyński w dokumentach SOE Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 116 (pdf)
