Zrzuty – 1943 / 1944
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
- Wstęp
- Sezon operacyjny „Intonacja”
- Sezon operacyjny „Riposta”
- Sezon operacyjny „Odwet”
- Brytyjska misja wojskowa „Freston”
Kliknij nazwę operacji, aby przejść do odpowiedniej strony:
1943 – 30 operacji zrzutowych: styczeń (3) – BRACE, SCREWDRIVER, GAUGE | luty (8) – VICE, SAW, RASP, WALL, FLOOR, SPOKESHAVE, RIVET, FILE | marzec (9) – WINDOW, TILE, STOCK, BRICK, DOOR, STEP, ATTIC, BEAM, CELLAR | wrzesień (9) – NEON 4, NEON 7, NEON 10, NEON 8, NEON 6, NEON 1, NEON 3, NEON 2, NEON 5 | październik (1) – OXYGEN 8
1944 – 30 operacji zrzutowych + 3 przerzutowe „Most”: kwiecień (16) – SALAMANDER, WELLER 5, WELLER 4, WELLER 6, WELLER 7, WELLER 2, WELLER 1, WELLER 3, WELLER 14, WELLER 11, WILDHORN I (Most 1), WELLER 10, WELLER 12, WELLER 15, WELLER 21, WELLER 16 | maj (8) – WELLER 17, WELLER 26, WELLER 27, WELLER 18, WELLER 29, WELLER 23, WILDHORN II (Most 2), WELLER 30 | lipiec (2) – WILDHORN III (Most 3), JACEK 1 | wrzesień (1) – PRZEMEK 1 | październik (2) – WACEK 1, POLDEK 1 | listopad (2) – KAZIK 2, KAZIK 1 | grudzień (2) – FRESTON, STASZEK 2
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
plik NAC
Zrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z Polską Sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).
Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).
Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
„Bagażnik” skoczka
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Zrzucono 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
zobacz – Zrzuty oraz zrzuty w latach 1941/42
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Sezon operacyjny Intonacja
Lotnisko RAF, Tempsford
Od sierpnia 1942 do kwietnia 1943 do Polski wystartowało 65 samolotów (49 załóg polskich, 16 brytyjskich), 42 wykonały zadanie (29 polskich, 13 brytyjskich). Stracono 6 samolotów, poległy 3 załogi. 17 samolotów zawróciło lub nie odnalazło placówki odbiorczej.
Skok z samolotu…
Przerzucono 119 skoczków (106 CC, 9 kurierów, 1 Węgra), 4 nie przeżyło. Zginęło 12 osób z placówek odbiorczych. Zrzucono 49,5 tony zaopatrzenia (241 zasobników, 86 paczek, 58 bagażników), z tego 41,4 tony odebrano. Stracono 42 zasobniki oraz 7 bagażników. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 13 022 000 dolarów, 5 158 000 marek, 10 000 peset oraz 700 000 „młynarek” (okupacyjna waluta, emitowana na terenie Generalnego Gubernatorstwa).
Przerzucono 105 Cichociemnych, w tym: 6 oficerów sztabowych, 8 specjalistów lotnictwa, 8 łącznościowców, 12 oficerów wywiadu, 71 specjalistów dywersji. W tym sezonie Oddział VI (Specjalny) zaplanował wraz SOE 300 lotów do Polski, jednak wskutek postawy Brytyjczyków wykonano zaledwie 172 lotów.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 45):
„Po doświadczeniach uzyskanych w próbnym okresie przerzutu lotniczego zakończonego w kwietniu 1942 roku, w Oddziale VI Sztabu N.W. przystąpiono do opracowania planu na następny okres. Plan ten oparty został na przyznaniu Polsce przez British Joint Planning Staff 90 ton materiału [zaopatrzenia dla AK – przyp RMZ]. Sezon przerzutu tego materiału i przerzutu 300 ludzi miał się rozpocząć w sierpniu 1942 roku, a skończyć w kwietniu 1943 roku. (…) W planie tym opracowanym w czerwcu 1942 roku przewidywano od 8 do 12 lotów miesięcznie. W przeciągu dziewięciu miesięcy miało się odbyć około 100 lotów.”
Załadunek zasobników do Liberatora
Tak opisuje ten okres organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej, oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w „Dzienniku czynności” Wydziału „S” Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza (niepublikowany, skan oryginału „Dziennika” w archiwum portalu, Studium Polski Podziemnej sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128-136/138):
- od 25 kwietnia do 30 sierpnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „walka z Air Ministry o samodzielny polski flight. Brak zdecydowanych kroków z naszej strony pozwolił Air Ministry zlikwidować pozytywną dla nas interwencję Prez. Roosevelta [po wizycie Sikorskiego w USA – RMZ]. Obiecane 6 Halifaxów zmodernizowanych, zamiast 6 Liberatorów [których domagali się Polacy – RMZ] nie doszły do skutku. Zaledwie 3 Halifaxy postawiono z polskimi załogami – podczas gdy 14 polskich dywizjonów walczy bez przerwy za W. Brytanię.”
- od 1 września do 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „Okres ten został zapoczątkowany bardzo szczęśliwie. Plan 100 lotów w sezonie 1942/43 został uznany przez S.O.E. i O.Spec. [Oddział VI (Specjalny) SNW – RMZ] oraz przez Sztab NW za zupełnie realny”. Od 29 października ani jednego lotu do Polski
- od 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „rozpoczął się ostrą walką z Rządem Bryt. o być albo nie być dla Narodu Polskiego. Interwencja Wicepremiera R.P. Mikołajczyka została potraktowana przez Rząd Bryt. niepoważnie – w ogóle nie chciano z nim gadać. Dalsze ostre depesze z Kraju (…) spowodowały, że N.W. zdecydował się osobiście podjąć starania u Churchilla”…
Sezon operacyjny „Intonacja” – operacje lotnicze 1943:
3 operacje – styczeń 1943
- poniedziałek/wtorek 25/26 stycznia 1943 (zrzut 1) – operacja BRACE
- poniedziałek/wtorek 25/26 stycznia 1943 (zrzut 2) – operacja SCREWDRIVER
- wtorek/środa 26/27 stycznia 1943 – operacja GAUGE
8 operacji – luty 1943:
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja VICE
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja SAW
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 3) – operacja RASP
- środa/czwartek 17/18 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja WALL
- środa/czwartek 17/18 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja FLOOR
- piątek/sobota 19/20 lutego 1943 – operacja SPOKESHAVE
- sobota/niedziela 20/21 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja RIVET
- sobota/niedziela 20/21 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja FILE
9 operacji – marzec 1943:
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 1) – operacja WINDOW
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 2) – operacja TILE
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 3) – operacja STOCK
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 4) – operacja BRICK
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 5) – operacja DOOR
- niedziela/poniedziałek 14/15 marca 1943 – operacja STEP
- wtorek/środa 16/17 marca 1943 – operacja ATTIC
- piątek/sobota 19/20 marca 1943 – operacja BEAM
- środa/czwartek 24/25 marca 1943 – operacja CELLAR
Sezon operacyjny Riposta
Od sierpnia 1943 do lipca 1944 do Polski wystartowało 381 samolotów (213 załóg polskich, 168 brytyjskich), 205 z nich wykonało zadanie (131 polskich, 74 brytyjskich). Stracono 16 samolotów wraz z załogami (5 polskich, 11 brytyjskich).
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Przerzucono 146 skoczków (136 CC i 10 kurierów), 4 nie przeżyło. Przerzucono 265 ton zaopatrzenia (1996 zasobników, 2073 paczki), z tego 250 ton odebrano.
Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 15 948 300 dolarów, 161 025 dolarów w złocie, 6 986 500 marek, 1644 funtów brytyjskich w złocie oraz 40 569 800 „młynarek”. Straty wyniosły 7 proc. dolarów papierowych i 2 proc. marek.
W tym sezonie operacyjnym przeprowadzono trzy udane lotnicze operacje „Most” (brytyjski kryptonim „Wildhorn”), z lądowaniem na polowym lotnisku w okupowanej Polsce. W ostatnim sezonie operacyjnym „Odwet” planowano przeprowadzenie jeszcze dwóch operacji „Most”, ale nie doszły do skutku.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 83-84):
„Na podstawie dotychczasowych doświadczeń przewidywano, że realnie można liczyć na wykonanie 200 lotów systemem konspiracyjnym. Pozostałe zaś 250 lotów zamierzano wykonać systemem lotów masowych z pomocą lotnictwa amerykańskiego w 3-4 operacjach po 30-40 samolotów jednej nocy i przy zwiększonym udźwigu od 8-12 zasobników na samolot. W przerzucaniu systemem konspiracyjnym uwzględniono również transport około 800 spadochroniarzy (200 lotów po 4 skoczków). Potrzebny kontyngent do szkolenia około 1000 ludzi, z przewidywanym ubytkiem 25 %, spodziewano się uzyskać z rekrutacji żołnierzy na Bliskim Wschodzie. Planowano nawet stworzyć tam ośrodek szkoleniowy. (…) Jeszcze przed rozpoczęciem Riposty zdołano załatwić dostawę sprzętu wojskowego ze Stanów Zjednoczonych. Uzgodniono też z SOE, że po wspólnym porozumieniu, zapotrzebowanie dla Armii Krajowej będzie głównie dostarczone za pośrednictwem SOE względnie War Office. Sprzęt podlegający Lend Lease dostarczony zostanie bezpośrednio z USA. Polacy będą mogli nabywać na rynku prywatnym sprzęt niedostępny w Wielkiej Brytanii. (…)”
Wszystkie te plany – wskutek brytyjskiej postawy – stały się nierealne. W sprawie tych planów SOE wystosowało list do do brytyjskiego Foreign Office (Ministerstwa Spraw Zagranicznych) oraz do Ministra Wojny Ekonomicznej barona Hugo Daltona. Ale Wielka Brytania bardziej ceniła sobie dobre relacje ze Stalinem…
Sezon operacyjny „Riposta” – operacje lotnicze 1943:
9 operacji – wrzesień 1943:
- czwartek/piątek 9/10 września 1943 – operacja NEON 4
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 1) – operacja NEON 7
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 2) – operacja NEON 10
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 3) – operacja NEON 8
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 4) – operacja NEON 6
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 1) – operacja NEON 1
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 2) – operacja NEON 3
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 3) – operacja NEON 2
- wtorek/środa 21/22 września 1943 – operacja NEON 5
1 operacja – październik 1943
- poniedziałek/wtorek 18/19 października 1943 – operacja OXYGEN 8
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Riposta” (trasa północna):
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Sezon operacyjny „Riposta” – operacje lotnicze 1944:
16 operacji – kwiecień 1944:
- poniedziałek/wtorek 3/4 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja SALAMANDER
- poniedziałek/wtorek 3/4 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 5
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 4
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 6
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 3) – operacja WELLER 7
- niedziela/poniedziałek 9/10 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 2
- niedziela/poniedziałek 9/10 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 1
- środa/czwartek 12/13 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 3
- środa/czwartek 12/13 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 14
- piątek/sobota 14/15 kwietnia 1944 – operacja WELLER 11
- sobota/niedziela 15/16 kwietnia 1944 – operacja WILDHORN I (Most 1)
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 10
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 12
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 3) – operacja WELLER 15
- czwartek/piątek 27/28 kwietnia 1944 – operacja WELLER 21
- niedziela/poniedziałek 30 kwietnia / 1 maja 1944 – operacja WELLER 16
8 operacji – maj 1944
- czwartek/piątek 4/5 maja 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 17
- czwartek/piątek 4/5 maja 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 26 (skok do Polski mojego Dziadka)
- środa/czwartek 10/11 maja 1944 – operacja WELLER 27
- piątek/sobota 19/20 maja 1941 – operacja WELLER 18
- niedziela/poniedziałek 21/22 maja 1944 – operacja WELLER 29
- środa/czwartek 24/25 maja 1944 – operacja WELLER 23
- poniedziałek/wtorek 29/30 maja 1944 – operacja WILDHORN II (Most 2)
- wtorek/środa 30/31 maja 1944 – operacja WELLER 30
2 operacje – lipiec 1944
- wtorek/środa 25/26 lipca 1944 – operacja WILDHORN III (Most 3)
- niedziela/poniedziałek 30/31 lipca 1944 – operacja JACEK 1
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Riposta” (trasa południowa):
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Krzysztof Mroczkowski – Mosty, które rozwiesiła noc…
w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309) styczeń 2016, s. 39 – 44
Sezon operacyjny Odwet
Liberator przed startem
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Od sierpnia do grudnia 1944 do Polski wystartowało 400 samolotów, 227 z nich wykonało zadanie. Stracono 47 samolotów wraz z załogami. Przerzucono 138 skoczków, 1 nie przeżył.
Przerzucono 355 ton zaopatrzenia, z tego 150 ton odebrano. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 3 996 188 dolarów, 34 800 dolarów w złocie oraz 6 460 000 marek. 5 proc. stracono.
W sezonie operacyjnym „Odwet” planowano przeprowadzenie dwóch operacji „Most”, ale nie doszły do skutku.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 219-220):
„Plan przerzutu w kolejnym sezonie operacyjnym, któremu nadano kryptonim ODWET, został opracowany w Londynie przez Oddział VI Sztabu N.W. pod osobistym kierownictwem świeżo przybyłego z Polski gen. Tatara, z pominięciem Głównej Bazy Przerzutowej we Włoszech, skąd latano ze zrzutami do Polski. Nie skorzystano więc z ponad trzyletniego doświadczenia mjr. dypl. Jaźwińskiego, który od zarania organizował zrzuty dla Armii Krajowej. (…)”
Za sprawą gen. Tatara, dowództwo nad Główną Bazą Przerzutową objął nieudolny ppłk Dorotycz-Malewicz ps. Hańcza; po konflikcie z prosowieckim Tatarem mjr / płk dypl. Jan Jaźwiński został odsunięty od dowodzenia – pozbawiony uprawnień dowódcy pułku oraz prawa szyfrowanej łączności z KG AK, a także kontaktowania się z SOE. Straciwszy realna możliwość działania, 25 lipca 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński napisał do Naczelnego Wodza prośbę o zwolnienie go z funkcji dowódcy Bazy nr 11. Ostatecznie 30 sierpnia 1944 opuścił Główną Bazę Przerzutową „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi.
Późniejsze działania ppłk Dorotycz-Malewicza ps. Hańcza oraz funkcjonowanie Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” podsumowuje fragment wymownej depeszy dowódcy Armii Krajowej: (nr 65/R2/XXX/999) – Zaopatrywanie nas przez Jutrzenkę wygląda na sabotaż. W zapowiedzianych terminach [zrzuty] nie przychodzą, placówki zrzutowe się dekonspirują przez ciągłe i bezskuteczne czuwanie. W ostatnich dwu miesiącach były tylko cztery pojedyńcze zrzuty dzikie bez zapowiedzi w odległości do 35 km od placówek. Częściowo odebrano sprzęt od chłopów, część zrzucono na sygnały żandarmów na torach kolejowych. Interwencje w Jutrzence o przyspieszenie nakazanych przez KG zrzutów nie skutkują.
sezon operacyjny „Odwet” – operacje lotnicze 1944:
1 operacja – wrzesień 1944
- czwartek/piątek 21/22 września 1944 – operacja PRZEMEK 1
2 operacje – październik 1944
- poniedziałek/wtorek 16/17 października 1944 (zrzut 1) – operacja WACEK 1
- poniedziałek/wtorek 16/17 października 1944 (zrzut 2) – operacja POLDEK 1
2 operacje – listopad 1944
- sobota/niedziela 18/19 listopada 1944 – operacja KAZIK 2
- środa/czwartek 22/23 listopada 1944 – operacja KAZIK 1
2 operacje – grudzień 1944
- wtorek/środa 26/27 grudnia 1944 (zrzut 1) – brytyjska misja wojskowa FRESTON
- wtorek/środa 26/27 grudnia 1944 (zrzut 2) – operacja STASZEK 2
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Odwet”:
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Brytyjska misja wojskowa „Freston”:
Jarosław Durka – „Freston” – brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce
w: Zeszyty Historyczne nr 161, s. 97 – 121, Instytut Literacki, Paryż 2007
Zbigniew Zieliński – Misja kryptonim „Freston” wylądowała pod Częstochową 26 grudnia 1944 roku
Czy wykonała zadanie?
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200) grudzień 2006, s. 31 – 36
Źródła:
- Informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
