Wiktor Jan Wiącek – Cichociemny

Wiktor Jan Wiącek – Cichociemny

ps.: „Kanarek”, „Czasza”, „Rakoczy”

vel Wiktor Biliński

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1217, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1599

 

ur. 17 sierpnia 1919 w Miechocinie (obecnie Tarnobrzeg), data i miejsce śmierci nieznane – porucznik piechoty, żołnierz Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, oficer Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Wilno AK, instruktor dywersji, zastępca dowódcy, dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK, uczestnik bitwy o Narvik, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Juża (1939), Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, ukraiński; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata 7 miesięcy

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Do 1924 mieszkał w Tarnobrzegu, następnie w Nisku, w latach 1926 – 1928 w Rzeszowie, do 1932 w Skole, później w Rohatynie.  W 1938 zdał egzamin dojrzałości w Rohatynie. Miał zdolności malarskie i dekoratorskie, uprawiał narciarstwo, pływanie, wioślarstwo. W latach 1938 – 1939 uczestnik dywizyjnego Kursu Podchorążych Dywizji Piechoty przy 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu, po jego ukończeniu przydzielony do 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, w składzie 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Brzeżanach, Ośrodka Zapasowego 12 Dywizji Piechoty. Walczył z Sowietami pod Monasterzyskami (Kowalówka), od 19 września w sowieckiej niewoli, wywieziony do łagru NKWD w Juży, ok. 47 km od stacji kolejowej Wiażniki.

24 listopada  1939 zwolniony z łagru, uciekł na Węgry, od 30 grudnia 1939 we Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako zastępca dowódcy plutonu 5 Małopolskiego Pułku Strzelców Pieszych, następnie 6 Kresowego Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych.Od marca 1940 przydzielony do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik (28 maja), odznaczony Krzyżem Walecznych.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Po upadku Francji przez Hiszpanię i Portugalię 10 września 1940 dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców, od 29 grudnia 1941 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 1 grudnia 1942.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 31 stycznia 1943  w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 19/20 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Beam” (dowódca operacji: F/O Jerzy Polkowski, ekipa skoczków nr: XXVII), z samolotu Halifax BB-340 „D” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Polnik, pilot – F/S Bronisław Wojno / nawigator – F/O Jerzy Polkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 17.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Mewa” 958 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Odrowąż, Wielka Dabrówka, 12 km od Opoczna. Razem z nim skoczyli: ppor. Ignacy Konstanty ps. Szmaragd, ppor. Wilhelm Pluta ps. Pion. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko Driffield w hrabstwie York (Wielka Brytania) po locie trwającym 13 godzin 5 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„W dn. 16, 19, 20.III. zostały wysłane następujące loty: Lot Nr.: 45/59, PIPE, (…) 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Bratek, zapas. Wrona, nawigator squ/ldr. Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.00; Lot Nr.: 46/60, ekipa ATTIC, ludzie: Baba i 2, (…) 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Żaba, zapas. Rej. 2, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.05; Lot Nr.: 47/61, LOCK, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Kaczka, zapas. Wrona, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.55; 19.III.43. – z awizowanych przez S.O.E. 7-9 lotów, Lot Nr.: 48/62, ekipa BEAM, ludzie: Kanarek i 2, (…) 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Mewa, zapas. Jajo, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 49/63, KEY, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Jawor, zapas. Herb, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 17.40; Lot Nr.: 50/64, KNOB, 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Osa, zapas. Igła, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 17.35; 20.III. z zapowiedzianych 4 lotów, wystartowały: Lot Nr.: 52/66, GLASS, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Sokół, zapas. Gęś, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 53/67, BASIN, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Rak, zapas. Zatoka, nawigator kpt. obs. Kuźnicki, załoga polska, start godz. 17.55.

W/g relacji nawigatorów: – lot 45/59 wykonany całkowicie na plac. BRATEK, – lot 46/60 wykonany całkowicie na plac. Żaba, – lot 47/61 wykonany całkowicie na plac. KACZKA, – lot 48/62 wykonany całkowicie na plac. Mewa, – lot 49/63 wykonany całkowicie na plac. HERB, plac. JAWOR nie dała 1944 [sygnałów świetlnych], – lot 50/64 wykonany całkowicie na plac. Narcyz, – lot 51/65 powrócił – plac. OSA i IGŁA nie dały 1944, – lot 52/66 wykonany całkowicie na plac. SOKÓŁ, – lot 53/67 zawrócił od 3-go stopnia – nawalił silnik – niedopływała oliwa (…).” (s. 166)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, do końca lipca 1943 instruktor dywersji oraz minerstwa w konspiracyjnych szkołach podchorążych w Warszawie. Od sierpnia 1943 przydzielony jako instruktor dywersji do Kedywu Okręgu Wilno AK, pod koniec sierpnia przydzielony do oddziału Cichociemnego por. Adama Boryczki ps. Brona.

1 września 1943 areszowany przez Niemców na stacji kolejowej Jaszuny, wraz z  Henrykiem Meszczyńskim ps. Podróżnik oraz Jerzym Tymanem ps. Jerry. Przewieziony do Wilna, osadzony w obozie pióromonckim na stadionie. 14 września uciekł, dołączył w rejonie miejscowości Sorok Tatary do oddziału Cichociemnego por. Adama Boryczki ps. Brona – 6 Brygady Partyzanckiej AK (zwanej także Wileńską, Samodzielną, Dyspozycyjną), mianowany dowódcą 3 drużyny.

15 października 1943 w rejonie Rudni ranny (przestrzał łopatki, uszkodzenie kości policzkowej), wskutek ostrzelania przez żołnierzy łotewskich, leczony do 1 listopada. Od 2 listopada przydzielony jako instruktor dywersji, następnie dowódca 1 plutonu oddziału por. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, w sile ok 180 żołnierzy, późniejszej 5 Wileńskiej Brygady AK, zwanej „Brygadą Śmierci”. Nazwa „Brygada Śmierci” związana jest z przekłamanym meldunkiem po niemieckim ataku 31 stycznia, jakoby wszyscy żołnierze brygady polegli – jednak zamiast ponieść śmierć w wyniku zasadzki niemieckiego oddziału, to oni zadali śmierć wrogom – stali się Brygadą Śmierci dla tych, którzy podnieśli na nich swą broń.

Uczestnik wielu bojowych akcji przeciwko Niemcom, Sowietom, Litwinom, m.in. ataku na niemiecki pociąg gospodarczy w pobliżu Łyntup (23 listopada 1943, zdobyto broń i sprzęt bez strat własnych), likwidacji komendanta posterunku policji litewskiej w Świrze (24 grudnia), starciu z Niemcami w Żodziszkach (12 stycznia 1944), rozbiciu niemieckiej pacyfikacji wsi Worniany (31 stycznia, 85 zabitych Niemców, zdobyto broń i amunicję). 2 lutego 1944 dowodził plutonem podczas bitwy z 3 brygadami sowieckimi (ok. 700 żołnierzy) w rejonie Radziusz, w której zabito 100 żołnierzy sowieckich przy 2 zabitych po stronie polskiej. 1 marca 1944 zaatakował sowiecko – litewską bandę rabunkową E. Taujenasa ps. „Borodacz” (16 zabitych, bez strat własnych).

Od marca 1944 zastępca dowódcy 5 Wileńskiej Brygady AK oraz dowódca kompanii szturmowej (4 szwadron). 10 marca w rejonie Malat (nad jeziorem Golona), wraz z 1 i 3 plutonem stoczył walkę z oddziałami litewskimi gen. Plechaviciusa.  W 2 połowie marca wraz z grupą żołnierzy wydzielonych z 4 i 5 Brygady AK w rejonie Bujki – Barany zatrzymał niemiecki pociąg, zabijając 7 Niemców, bez strat własnych, zdobyto broń i zaopatrzenie. Ok. 20 marca w rejonie Świranek uczestniczył w koncentracji oddziałów partyzanckich 4, 5 i 6 Brygady AK, wypierając sowieckie bazy w rejonie jezior Narocz oraz Wiszniew.

Od 9 kwietnia dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK w zastępstwie por. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka, którzy wyruszył do Wilna. 16 kwietnia dowodził atakiem na miejscowość Janiszki, opanowując miasteczko, rozbijając 24-osobowy posterunek policji litewskiej oraz zdobywając broń i żywność. 19 kwietnia 1944 mjr Mieczysław Potocki ps. Węgielny, podczas koncentracji oddziałów AK w rejonie Balingródka nad rzeką Wilią, objął dowództwo 5 Wileńskiej Brygady AK oraz przekazał informację o aresztowaniu przez gestapo por. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka.

Cichociemny Wiktor Wiącek ps. Rakoczy wysłał do gestapo list z żądaniem uwolnienia por. Zygmunta Szendzielarza, następnie drugi list zapowiadający represje wobec Niemców oraz zamknięcie linii kolejowej Wilno – Dyneburg. Wskutek zorganizowanych zasadzek na konwoje niemieckie, m.in. zatrzymano w rejonie Wornian transport ciężarówek z zaopatrzeniem do Świru, wzięto do niewoli 15 Niemców, w tym 2 oficerów. Zatrzymano litewskiego burmistrza Świra oraz kilkunastu jego urzędników. 28 kwietnia w rejonie Bołoszy zaatakowano 150-osobowy oddział niemiecki, zdobyto 2 samochody, broń, zarekwirowano bydło.

2 maja powrócił, zwolniony przez gestapo, por. Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszka, od 3 maja uroczyście, po mszy św. w Żukojniach Strackich, objął dowodzenie 5 Wileńskiej Brygady AK, liczącej wówczas ok. 400 żołnierzy. 20 czerwca żołnierze 5 Brygady stoczyli walkę z policjantami litewskimi w Podbrzeziu, w rejonie majątku Glinciszki, zabijając 4 z nich. W odwecie oddział Litewskiego batalionu Schutzmannschaft (niem. Litauische Schutzmannschaftsbataillone, lit. Policiniai Batalionai) – litewskiego oddziału pomocniczego policji niemieckiej zastrzelił 38 cywilnych mieszkańców Glinciszek, w tym kobiety i dzieci. Była to zbrodnia wojenna.

W reakcji na śmierć mieszkańców Glinciszek 23 czerwca 1944 żołnierze 5 Brygady AK zaatakowali zamieszkaną przez wojskowych osadników litewskich ufortyfikowaną wieś Dubinki, w tym bunkier obsadzony przez litewskich policjantów. Zabito ok. 27 – 68  mieszkańców wsi, wskazanych przez miejscową siatkę AK jako współpracujących z okupantem. Według oceny niektórych historyków wydarzenia te należy zaklasyfikować jako zbrodnię wojenną (Paweł Rokicki, Glinciszki i Dubinki. Zbrodnie wojenne na Wileńszczyźnie w połowie 1944 roku i ich konsekwencje we współczesnych relacjach polsko-litewskich, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2015, 384 s., seria Monografie, t. 101) .

W związku z operacją Ostra Brama, od 4 lipca 1944 wraz z 5 Wileńską Brygadą AK ruszył na zachód, rozbito niemiecką kolumnę na drodze Wilno – Podbrodzie. 6 lipca 1944 zdobyto miasteczko Suderwa, zlikwidowano stację nasłuchową Luftwaffe. 1 lipca 1944 awansowany na stopień porucznika, wraz ze swoim oddziałem przeprawił się przez Wolię, od 17 lipca w rejonie Olity. Po otrzymaniu informacji o sowieckich aresztowaniach wśród żołnierzy i oficerów AK 5 Wileńska Brygada AK została rozwiązana.

 

 

Po wojnie

Do stycznia 1945 pozostał w konspiracji, utrzymując kontakt z dowództwem AK. Po rozwiązaniu AK w styczniu 1945 pozostał w Polsce do końca lipca 1945.

1 sierpnia opuścił Polskę, 7 września 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, dalsze losy nieznane.

 

 

Awanse

• podchorąży – 1939
• podporucznik – ze starszeństwem od 1 grudnia 1942
• porucznik -1 lipca 1944

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 lipca 1944

 

 

Życie rodzinne

Syn Ludwika oraz Ludwiki z domu Sławek.

 

 

Upamiętnienie

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0305
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 106-111, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-902499-5-2
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 431, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 155, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii