Janusz Jarosz – Cichociemny
ps.: „Szermierz”, „Floret”
Janusz Mieczysław Jarosz
vel Jan Kania, vel Kazimierz Gradowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0108
por. Janusz Jarosz
źródło: NAC
ur. 13 września 1916 w Zakopanem, zm. 20 listopada 1993 w Phoenix (Arizona, USA) – porucznik artylerii, inżynier rolnik, szermierz, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Białystok AK, torturowany przez gestapo, więzień obozów koncentracyjnych: KL Auschwitz, KL Sachsenhausen, KL Buchenwald (1943-1945), cichociemny
Znajomość języków: angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), sabotażu przemysłowego (STS 31), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 22 lata; w dacie skoku do Polski 26 lat. Syn profesora nauk paleontologicznych Akademii Górniczej w Krakowie
Spis treści:
Od 1923 uczył się w szkole powszechnej w Łodzi, od 1925 w Krakowie. Od 1929 w gimnazjum w Zakopanem, od 1931 w Krakowie. W 1933 zdał egzamin dojrzałości. Podjął studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w 1939 obronił dyplom inżyniera rolnika. Akademicki mistrz Polski w szermierce (floret). Pracował jako fryzjer, kierowca mechanik, szewc. W latach 1931 – 1934 należał do Związku Strzeleckiego.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. Od 8 września ochotniczo jako kierowca kolumny sanitarnej Dowództwa Okręgu Korpusu X w Przemyślu. 18 września wraz z kolumną sanitarną w Jabłonicy przekroczył granicę z Węgrami, internowany.
24 listopada uciekł, 26 listopada przekroczył granicę w Modane (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 4 Warszawskiego Pułku Strzelców Pieszych 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Od 15 stycznia do 10 czerwca 1940 w Szkole Podchorążych Artylerii w Camp de Coëtquidan.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany 23 czerwca do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 11 lipca 1940 przydzielony jako oficer baterii 1 Pułku Artylerii Ciężkiej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Źródło: Arolsen Archives
Zgłosił się do służby w Kraju. Od lipca 1942 w dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 26 października 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika 31 października 1942 ze starszeństwem od 1 grudnia 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Step” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XXV), z samolotu Halifax DT-543 „G” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Józef Waszak, pilot – F/O Bolesław Koprowski / nawigator – F/O Czesław Wrzesień, F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – Sgt. Stefan Gadomski / mechanik pokładowy – Sgt. Antoni Mentlak / strzelec – Sgt. Stanisław Turlej, Sgt. Jan Mironow). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.15 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Bat” 610 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Książenice, 7 km. od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: mjr dypl. Jan Górski ps. Chomik, ppor. Olgierd Stołyhwo ps. Stewa. Skoczkowie przerzucili 335 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwie paczki. W drodze powrotnej samolot został ostrzelany nad Bałtykiem, uszkodzone zostały stery, samolot z trudnością utrzymał się na kursie, wylądował na resztkach paliwa na lotnisku Cottam k. Lincoln, o godz. 8 rano, po locie trwającym trzynaście godzin czterdzieści pięć minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„14.III., natychmiast po otrzymaniu raportu załóg, ustalony został Plan Startu na dzień 14.III. (warianty: 3, 4, 5, i 6 lotów). Uruchomiony został wariant następujący: Lot Nr.: 44/55, ekipa STEP, ludzi: Chomik plus 2, (…) placówka zasadn. Bat, zapas. Żaba, nawigator kpt. obs. Król, załoga polska, start godz. 18.15; Lot Nr.: 41/56, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R., placówka zasadn. Wrona, zapas. Bratek, nawigator F/sgt. Smith, załoga brytyjska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 42/57, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R., placówka zasadn. Hiena, nawigator kpt. obs. Kuźnicki, załoga polska, start godz. 18.10; Lot Nr.: 45/58, PIPE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R., placówka zasadn. Kaczka, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.05;”.
KL Buchenwald
Dn. 14.III. wynik operacji: – lot 44/55 wykonany na pl. odb. BAT, zrzut jak plan. (335.000 dol. ), – lot 41/56 m i s s i n g, – lot 42/57 wykonany na pl. odb. HIENA, zrzut jak plan. – lot 45/58 p o w r ó c i ł.
Operacje 138 Dyonu, w dniu 14.III. nie były szczęśliwe = na 12 lotów, które wystartowały, wykonano tylko 4 operacje i 4 op. m i s s i n g. Przyczyny jeszcze nie znamy – żadna z maszyn nie lądowała w Tempsford a głownie w Szkocji, w Tempsford mgła do godz. 14.oo.” (s. 165)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
rewers karty personalnej wystawionej przez wydział zatrudnienia więźniów w KL Auschwitz na nazwisko Kazimierz GRADOWSKI (właściwie Janusz JAROSZ), źródło: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Po skoku początkowo w Podkowie Leśnej, następnie od 16 marca aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Po aklimatyzacji przydzielony do Okręgu Białystok AK.
29 kwietnia 1943 aresztowany pod fałszywą tożsamością Kazimierz Gradowski, wraz z Cichociemnymi: ppor. Olgierdem Stołtyhwą ps. Stewa, ppor. Janem Hörlem ps. Frog oraz jego siostrą Zofią, przez Kriminalpolizei w Warszawie, na ul. 6 Sierpnia 4, pod zarzutem handlu bronią.
awers karty personalnej wystawionej przez wydział zatrudnienia więźniów w KL Auschwitz na nazwisko Kazimierz GRADOWSKI (właściwie Janusz JAROSZ), źródło: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Osadzony w więzieniu w siedzibie gestapo na Al. Szucha oraz na Pawiaku, przesłuchiwany przez gestapo, w ciężkim śledztwie brutalnie bity do nieprzytomności.
24 sierpnia 1943 wywieziony transportem z Pawiaka do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz Birkenau. Od 29 października 1944 w obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen.
Źródło: Arolsen Archives
Od 11 listopada 1944 w obozie koncentracyjnym KL Buchenwald, pracował niewolniczo w podziemnej fabryce części samolotowych Junkers w Vansleben am See. 11 kwietnia 1945 ewakuowany w pieszej kolumnie ok. 2 tys. więźniów, 13 kwietnia w rejonie Kothen uciekł wraz z Tadeuszem Wiszniewskim oraz Tadeuszem Kopalińskim. 16 kwietnia spotkał się z wkraczającymi na ten teren żołnierzami 1 Armii Amerykańskiej.
Po wojnie
Oddział VI, Londyn
Źródło: Arolsen Archives
2 maja 1945 alianckim samolotem przetransportowany do Brukseli, dzięki pomocy attache wojskowego w Poselstwie Polskim skontaktował się z oficerem Secret Intelligence Service. Od 5 maja w Dover, 10 maja zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.
Od 11 sierpnia 1945 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Centrum Wyszkolenia Artylerii. 11 czerwca 1946 awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 1 stycznia 1946.
Pozostał na emigracji, początkowo w Wielkiej Brytanii, następnie w USA. Pracował jako mechanik, sprzedawca i przedstawiciel Volkswagena oraz Chevroleta na stan Arizona w Phoenix. Po 1956 dwukrotnie odwiedził Polskę. Zmarł 20 listopada 1993 w Phoenix (USA)
Awanse
- podporucznik – 31 października 1942, ze starszeństwem od 1 grudnia 1942
- porucznik – 11 czerwca 1946, ze starszeństwem od 1 stycznia 1946
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Życie rodzinne
Źródło: Arolsen Archives
Syn Jana Jarosza (1877-1944), profesora nauk paleontologicznych Akademii Górniczej w Krakowie oraz Janiny z domu Haczewskiej. W 1947 zawarł związek małżeński z Ewą z domu Dworakowską (1917-1993), architektem.
Mieli trzy córki: Margot zamężną Schrap, Ewę, Katrinę zamężną Franklin oraz syna Piotra.
Bratem jego ojca był Romuald Jarosz (1875-1937) prezydent Drohobycza, prezes Związku Uzdrowisk Polskich.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0089
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 84-85, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 327, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 151
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Henryk Januszkiewicz – Cichociemny
ps.: „Spokojny” , „Procent”
Henryk Tadeusz Januszkiewicz
vel Henryk Laskowski, vel Władysław Korowski, vel Władysław Zaorski, vel Władysław Januszkiewicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0109, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1630
kpt. Henryk Januszkiewicz
ur. 16 listopada 1917 w Mińsku (Rosja, obecnie Białoruś), zm. 14 czerwca 1996 we Wrocławiu – kapitan, harcerz, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Kraków AK, uczestnik zamachu na Hansa Franka, żołnierz wyklęty, więzień UB, torturowany, skazany (Warszawa, 1945-1950), represjonowany w PRL, cichociemny
Znajomość języków: francuski, angielski; szkolenia (kursy) m.in.: gazowy, oficerów gazowych, dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End) i in. W dniu wybuchu wojny miał 21 lat; w dacie skoku do Polski 25 lat. Syn inżyniera mechanika
Spis treści:
kpt. Henryk Januszkiewicz
źródło: NAC
Był jednym z 26 spośród 316 Cichociemnych, urodzonych poza granicami II R.P. Od 1920 wraz z rodziną w Polsce, mieszkał w Grudziądzu, w 1922 przeprowadził się do Bydgoszczy, zamieszkał przy ul. Reja 5 m. 4. Od 1926 uczył się w szkole powszechnej przy Miejskim Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy, od 1 września 1927 w tym gimnazjum (wydział matematyczno – przyrodniczy). 25 maja 1938 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1926 – 1939 działał w Związku Harcerstwa Polskiego oraz w „Bratniej Pomocy”.
Od 1937 słuchacz Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, po jej ukończeniu w 1938 awansowany na stopień plutonowego podchorążego. W 1938 podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny) w Poznaniu.
Dokumenty ze studiów Henryka Januszkiewicza
Źródło: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, akta personalne sygn. P 699
II wojna światowa
Świadectwo dojrzałości
Żródło: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, akta sygn. P 699
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, od 7 września w obronie Warszawy jako ochotnik w 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej im. Marszałka Edwarda Rydza – Śmigłego. Ukrywał się w Warszawie, od 16 grudnia 1939 w Tomaszowie Lubelskim, od 10 stycznia 1940 w Krakowie.
12 lutego 1940 w kilkuosobowej grupie w rejonie Szczawnicy przekroczył granicę ze Słowacją. Przy przekraczaniu granicy z Węgrami aresztowany, osadzony w więzieniu, nastepnie w szpitalu na leczeniu odmrożonych nóg. Po wyleczeniu uciekł, dotarł do Budapesztu, następnie przez Jugosławię, Włochy w kwietniu 1940 do Marsylii (Francja).
Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, prawdopodobnie w obozie Carpiagne, następnie w Camp de Coëtquidan. Od 10 kwietnia 1940 przydzielony do Centrum Wyszkolenia Artylerii w Niort, później do formowanej 4 Dywizji Piechoty. W czerwcu 1940, podczas niemieckiego nalotu ranny w oko.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Świad. dojrzałości
Źródło: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, akta P 699
Camp Coetquidian
Po upadku Francji ewakuował się z portu La Rochelle angielską węglarką, 22 czerwca 1940 dopłynął do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 baterii 16 Dywizjonu Artylerii Motorowej, później przemianowanego na 1 Pułk Artylerii Motorowej 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Od 17 września do 1 października 1940 uczestnik kursu gazowego w Douglas, następnie kursu dla oficerów gazowych w Kirriemuir (hrabstwo Angus, Szkocja, Wielka Brytania).
Od 16 listopada 1941 przydzielony do 5 baterii 16 dywizjonu, następnie do 11 dywizjonu. Awansowany na stopień ogniomistrza podchorążego ze starszeństwem od 20 czerwca 1942, od 6 lipca na stażu w oddziałach brytyjskich.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 26 października 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 17 lutego 1943.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 lutego 1943, w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Saw” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XX), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.29 z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Koń”, w okolicach miejscowości Włodzimierzów, Sulejów, widły Pilicy i Czarnej, 21 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: ppor. Michał Busłowicz ps. Bociek, ppor. Bolesław Odrowąż – Szukiewicz ps. Bystrzec, ppor. Adolf Pilch ps. Góra. Cichociemny Bolesław Odrowąż-Szukiewicz poniósł śmierć wskutek tylko częściowego otwarcia spadochronu. Skoczkowie przerzucili 315 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 17 minut.
„16.II. Po raz pierwszy w b. okresie operacyjnym S.O.E. zapowiedziało pogotowie do lotu: początkowo dla 5 ekip, a następnie dla 4 ekip. Odprawa ekip na STS 20 i stacji ubierania się odbyła się w miłym spokoju (…) Komunikat MET z godz. 16.oo pomyślny, zarządzono start.
17.II. Wynik operacji jest, wg. meldunków nawigatorów, następujący: = lot 23/31 i lot 26/33 doskonale na plac. zasadnicze, 1944 [sygnały świetlne placówki odbiorczej] dobrze widoczne, = lot 27/34 wykonany częściowo, tylko skoczkowie na =1602 [rejon zrzutu] plac. SUM, = lot 24/32 zawrócił znad Danii, nawalił jeden a następnie drugi motor (…) .” (s. 151)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Odznaka 1 PAM
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Rakowieckiej 45. Po aklimatyzacji przydzielony do organizacji dywersyjnej Kedyw Okręgu Kraków AK, od czerwca 1943 oficer operacyjny dywersji, od lutego 1944 inspektor dywersji. Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, rozbrojeniowych i likwidacyjnych. 12 października 1943 wraz z Cichociemnym Ryszardem Nuszkiewiczem ps. Powolny uczestniczył w Krakowie przy ul. Długiej 12 w likwidacji agenta gestapo Michała Pankowa vel Pańkowa, jednego z morderców kanclerza Austrii Engelberta Dollfussa.
pomnik w miejscu zamachu
Wykonując wydany 20 stycznia 1944 rozkaz Cichociemnego płk Józefa Spychalskiego ps. Luty zorganizowania zamachu na generalnego gubernatora Hansa Franka, pomógł Cichociemnemu Ryszardowi Nuszkiewiczowi ps. Powolny w zaplanowaniu tego zamachu.
Wg. relacji Cichociemnego Ryszarda Nuszkiewicza, zaproponowano – jako miejsce zasadzki rejon zalewu wodnego znajdującego się między drogą Cudów-Niepołomice a stacją kolejową Grodkowice. Niewielki zalew wodny przy torze kolejowym i las stanowiły istotny atut dla zasadzki ogniowo-ruchowej, natomiast tor kolejowy nie był ani lepszy, ani gorszy od każdego innego odcinka trasy. (Ryszard Nuszkiewicz, Dynamit. Z dziejów Ruchu Oporu w Polsce Południowej).
Henryk Januszkiewicz, 1938
Żródło: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, akta sygn. P 699
Zamach (niestety, nieudany) przeprowadzono w nocy 29/30 stycznia 1944, wysadzając fragment torów na szlaku kolejowym pomiędzy stacjami Podłęże i Grodkowice (obecnie Szarów) w Puszczy Niepołomnickiej. W akcji wzięło udział 25 żołnierzy z oddziałów „Błyskawica” oraz „Grom” oraz pięcioosobowy patrol minerski i sześcioosobowy patrol pozorujący. W akcji uczestniczył także Cichociemny Władysław Wiśniewski ps. Wróbel. Akcja spowodowała 2-dniową przerwę w ruchu kolejowym na ważnej linii strategicznej, poderwanie morale okupanta oraz personalne przesunięcia we władzach Generalnej Guberni.
Po aresztowaniu 24 marca 1944 przez gestapo w Krakowie Cichociemnego płk Józefa Spychalskiego ps. Czarny, komendanta Okręgu Kraków AK, w maju 1944 m.in. wraz z Cichociemnymi: por. Władysławem Miciek ps. Mazepa oraz por. Ryszardem Nuszkiewiczem ps. Powolny współorganizował akcje odbicia, ataku na więzienie w Krakowie przy ul. Montelupich, porwania lub zamachu na dowódcę policji i SS w Generalnej Guberni, generała Wafen-SS Wilhelma Koppe’go, jednak z akcji tych wówczas zrezygnowano.
3 maja 1944 awansowany na stopień porucznika, od lipca 1944 adiutant mjr Jana Pańczakiewicza ps. Skała, dowódcy Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” oraz dowódca 2 kompanii „Błyskawica”. W składzie batalionu także Cichociemny por. Maksymilian Klinicki ps. Wierzba, dowódca 3 kompanii „Grom – Skok”. Batalion „Skała” operował w rejonie Miechowa, liczył ok. 500 żołnierzy. Uczestniczył w walkach batalionu w rejonie Sadek, Moczydłowa, Zaryszyna (21 i 28 sierpnia), w Lasach Sancygniowskich, 10/11 września 1944 w lasach w rejonie Złotego Potoku. Instruktor dywersji żołnierzy wchodzących w skład Batalionu oddziałów „Błyskawica”, „Huragan”, „Grom” i „Skok”.
Od października 1944 ponownie w Kedywie Okręgu Kraków AK, m.in. jego dowódca w zastępstwie mjr Jana Pańczakiewicza ps. Skała. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1945, ponownie mianowany inspektorem dywersji.
Kazimierz Lorys – Samodzielny Batalion Partyzancki „SKAŁA” 1945 – 1990, Kraków 1990
Po wojnie
Po rozwiązaniu 19 stycznia 1945 AK wyjechał do Warszawy, mieszkał przy ul. Długiej 25, następnie Targowej 70/74. Pozostał w konspiracji, działał w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj oraz Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. W trakcie działalności w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj utrzymywał kontakty konspiracyjne m.in. z Cichociemnymi: Piotrem Szewczykiem ps. Czer vel Piotrem Brzegiem oraz Wojciechem Lipińskim ps. Lawina, vel Wojciechem Kopczewskim.
Od maja 1945 pracował jako sekretarz dyrektora DOKP w Warszawie oraz członek Komisji Rewindykacyjnej Ministerstwa Komunikacji do rejonów: Opola, Wrocławia, Głogowa, Frankfurtu nad Odrą, Szczecina, Kołobrzegu oraz Gdańska. Od 10 października 1945 jako asesor Biura Personalnego DOKP w Warszawie.
22 listopada 1945 aresztowany przez UB we własnym mieszkaniu, osadzony w więzieniu na Mokotowie, ciężko przesłuchiwany, torturowany, m.in. bity przez czterech przesłuchujących kijami i nogą od krzesła, przetrzymywany w celi z otwartym oknem przy dużym mrozie, w trakcie przesłuchań wybito Mu zęby.
Cela więzienia Warszawa Mokotów
Oskarżony o to, że „brał udział w nielegalnych związkach: Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj i 'Wolność i Niezawisłość’, mających na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego”, „zbierał wiadomości stanowiące tajemnicę państwową na terenie Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych”, „bez prawnego zezwolenia władzy przechowywał broń palną, pistolet firmy Bohmische Wafenfabtik A.G. in Prag”, „do Wojska Polskiego sie nie stawił”.
19 lutego 1947 przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazany na sześć lat więzienia. 25 kwietnia 1947 Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyrok oraz odstąpił od zarzutu szpiegostwa, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. 17 czerwca 1947 ponownie skazany na sześć lat więzienia. 22 września 1947 przez Wojskowy Sąd Rejonowy skazany na sześć lat więzienia, 7 czerwca 1948 skazany ostatecznie na pięć lat więzienia. Osadzony w więzieniu we Wronkach, zwolniony 22 listopada 1950, po zwolnieniu szykanowany przez UB.
Od stycznia 1951 podjął pracę jako technolog programista w Zakładach Waciarskich w Warszawie, od 1 sierpnia 1952 likwidator w Politechnice Wrocławskiej. Od 1 marca 1956 kierownik działu administracyjno – gospodarczego, od 31 marca 1976 specjalista, asystent dyrektora, od 1 września 1982 kierownik samodzielnej sekcji administracyjnej Instytutu Telekomunikacji i Akustyki Politechniki Wrocławskiej. Od 31 grudnia 1982 na emeryturze.
20 grudnia 1967 Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy orzekł o zatarciu skazania. 19 marca 1993 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał za nieważne wyroki z 19 lutego 1947 oraz 7 czerwca 1948 oraz uznał Jego działalność za działania na rzecz niepodległego i suwerennego bytu Państwa Polskiego. Zmarł 14 czerwca 1996 we Wrocławiu, pochowany na Cmentarzu Grabiszyńskim – pole 46, rząd 3 grób 103.
Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015
Awanse
- plutonowy podchorąży – czerwiec 1938
- ogniomistrz podchorąży – ze starszeństwem od 20 czerwca 1942
- podporucznik – ze starszeństwem od 17 lutego 1943
- porucznik – 3 maja 1944
- kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Krzyż Partyzancki
- Medal Wojska Polskiego
- Krzyż Armii Krajowej
Życie rodzinne
Syn Gwidona, inż. mechanika oraz Otylii z domu Baranowskiej. W 1952 zawarł związek małżeński z Marią z domu Wojtaszek, uczestniczką Powstania Warszawskiego. Mieli syna Wojciecha (ur. 1956) oraz córkę Sylwię (ur. 1961)
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0088
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3. Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2002, s. 40-44, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Stanisław Jankowski – Cichociemny
ps.: „Burek”, „Agaton”, „Kucharski”
Stanisław Michał Jankowski
vel Stanisław Wszucki, vel Stanisław Kowalski, vel Stanisław Wiśniewski, vel Stanisław Zawadzki, vel Stanisław Brzózka
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0953, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1459
kpt. Stanisław Jankowski
ur. 29 września 1911 w Warszawie, zm. 5 marca 2002 w Warszawie – kapitan artylerii, harcerz, architekt urbanista, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, adiutant gen. Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, więzień niemieckich obozów jenieckich: Kruglanken, Langwasser, Colditz, Tittmonning, Laufen, Altenmarkt im Pongau (1944-1945), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat; w dacie skoku do Polski 30 lat. Syn adwokata
Spis treści:
Od 1922 uczeń prywatnego gimnazjum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej (tzw. Szkoły Ziemi Mazowieckiej) w Warszawie, w maju 1929 zdał egzamin dojrzałości. Od 1923 harcerz, drużynowy 21 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej.
Znak Spadochronowy cc Stanisława Jankowskiego (rewers)
źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
Od października 1929 w Szkole Sztuk Pięknych im. W. Gersona (wg. Krzysztofa Tochmana – wg. relacji Rodziny prawdopodobnie nie studiował w SSP). Od 1930 studia historii sztuki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu im. J. Piłsudskiego w Warszawie (wg. Krzysztofa Tochmana – według relacji Rodziny studiował przez rok prawo na Uniwersytecie Warszawskim), następnie na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Od 17 września 1934 do czerwca 1935 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, praktyka w 8 Pułku Artylerii Lekkiej w Płocku. Przeniesiony do rezerwy, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1938.
Od czerwca 1936. projektant w pracowni prof. Bohdana Pniewskiego, od 1938 asystent u prof. Adolfa Szyszko – Bohusza w Katedrze projektowania na Wydziale Architektury, 30 czerwca 1938 uzyskał dyplom inżyniera architekta.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
II wojna światowa
Camp Coetquidian
Zmobilizowany 2 września 1939, przydzielony jako oficer zwiadowczy formowanej 1 baterii dywizjonu artylerii Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej nr 3 w Wilnie. Po agresji ZSRR na Polskę 21 września przekroczył granicę z Litwą, do 16 października internowany w obozie w Połądze.
Uciekł, dzięki pomocy litewskiej Polonii w Kownie zdobył paszport oraz wizy. W nocy z 2 na 3 listopada przekroczył granicę z Łotwą, przez Estonię, Szwecję, Danię, Holandię i Belgię 10 listopada dotarł do Francji.
11 listopada w Bessieres wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 3 grudnia w Ośrodku Szkolenia Artyleryjskiego w Bressuire (departament Deux-Sevres) wraz z późniejszym Cichociemnym ppor. Januszem Zalewskim ps. Chinek. Do 7 maja 1940 praktyka na linii Maginota we francuskim 36 Pułku Artylerii Lekkiej, następnie od 7 maja w Polskim Ośrodku Szkoleniowym w Coëtquidan. Do 18 czerwca przydzielony do 2 dywizjonu 3 Pułku Artylerii Lekkiej 3 Dywizji Piechoty w Ludeac, m.p. Plelan le Granad.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Archiwum UW sygn. RP 33018
Po upadku Francji piesza ewakuacja w kierunku Nantes, przez Redon, St. Nazaire, Croisique, następnie brytyjską korwetą dotarł 21 czerwca 1940 do Plymouth (Wielka Brytania). Tego samego dnia w Palmirach pod Warszawą Niemcy rozstrzelali Jego ojca i brata. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 17 lipca przydzielony jako oficer zwiadowczy 1 baterii 1 Dywizjonu Artylerii Lekkiej 1 Brygady Strzelców w St. Andrews.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, m.in. od 1 kwietnia do 10 grudnia 1941 na „Oficerskim Kursie Doskonalącym Administracji Wojskowej” (kryptonim polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 11 grudnia 1941 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Józefa Smoleńskiego ps. Łukasz. Przekazany do dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 3 marca 1942.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Marcin Kwiecień, Grzegorz Mazur – Wykłady pułkownika Stefana Mayera
o wywiadzie polskim w okresie II RP
w: Zeszyty Historyczne nr 42, s. 81 – 130, Instytut Literacki, Paryż 2002
Znak Spadochronowy cc Stanisława Jankowskiego źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
lotnisko RAF Stradishall
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942, w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Razem z nim skoczyli: por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Zygmunt Milewicz ps. Róg, kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak, por. Franciszek Pukacki ps. Gzyms, por. Jan Rogowski ps. Czarka. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin.
„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).
Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Marek Ney-Krwawicz – Bezpieczeństwo służby a życie codzienne żołnierza Armii Krajowej
na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju
w: Dzieje Najnowsze, rocznik LI – 2019, nr 3, s. 179-209, ISSN 0419-8824
Szkic miejsca zrzutu
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, u „ciotki” Michaliny Wieszeniewskiej. Przydzielony, od września 1942, jako kierownik Wydziału Legalizacji i Techniki do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK. Zadaniem tego Wydziału było m.in. przygotowywanie fałszywych dokumentów dla oficerów wywiadu działających w okupowanej Europie, „pakowanie” konspiracyjnej poczty KG AK wysyłanej do Londynu oraz wykonywanie stacjonarnych i przenośnych skrytek na materiały wywiadowcze. Używał wówczas pseudonimu „Kucharski” oraz kryptonimu „198”.
Dokumenty kpt. cc Stanisława Jankowskiego ps. Agaton źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
Dziękujemy Rodzinie za życzliwą zgodę na udostępnienie dokumentów na naszym portalu
Mariusz Olczak, Archiwum Akt Nowych – Wydział Legalizacji i Techniki Oddziału II KG AK
Kryptonimy 198, C-8, 518, Wd-68, 218, Agaton
źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
Dziękujemy Rodzinie kpt. cc Stanisława Jankowskiego za życzliwą zgodę na udostępnienie prezentacji na naszym portalu
Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475
Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227
Powstanie Warszawskie
Warszawa – Wola 3 sierpnia 1943, płk Kazimierz Iranek-Osmecki, po prawej Stanisław Jankowski
W Powstaniu Warszawskim od 2 sierpnia 1944 jako dowódca plutonu „Agaton” w batalionie „Pięść” Zgrupowania „Radosław”, który obsadził Cmentarz Ewangelicki na Woli. Lekko ranny 9 sierpnia na Stawkach, przy ul. Bonifraterskiej, uczestniczył w walkach batalionu „Czata 49”.
W nocy 13/14 sierpnia wraz z 3 oficerami, w tym Cichociemnym Stefanem Bałukiem ps. Kubuś przeszedł w pierwszym patrolu kanałami ze Starówki na Żoliborz (i z powrotem), w celu nawiązania łączności z płk. Mieczysławem Niedzielskim ps. Żywiciel. W składzie patrolu byli także: Jan Wojtowicz ps. Wojtek oraz Kazimierz Piechotka ps. Jacek. Po nawiązaniu łączności i powrocie, uczestnik natarcia na Dworzec Gdański.
Przejścia cc Jankowskiego kanałami źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
Powstanie Warszawskie, sierpień 1944 patrol plutonu „Agaton”, na czele – Stanisław Jankowski
Wraz z patrolem jeszcze dwukrotnie przechodził kanałami pomiędzy Starówką a Żoliborzem. 28 sierpnia odznaczeni Orderem Virtuti Militari V kl. Przechodził kilkakrotnie kanałami także na Mokotów, Sadybę, Śródmieście.
Od 4 września 1944 dowódca „Oddziału Łączności nr 59”, składającego się z plutonu „Agaton” oraz części kompanii „Zemsta”. Jego zadaniem była osłona Komendy Głównej AK, kwaterującej w Śródmieściu Południowym.
22 września odznaczony Krzyżem Walecznych po raz drugi. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 15 lipca 1944.
Aleksander Dobraczyński – Kanały warszawskie. Ich rola podczas Powstania Warszawskiego 1944 r.
w: Koło Byłych Żołnierzy AK – Oddział Londyn, polishresistance-ak.org
Po kapitulacji Powstania adiutant Naczelnego Wodza gen. Tadeusza Komorowskiego ps. Bór. Od 5 października w niewoli niemieckiej, osadzony w obozach: od 6 października obóz SS w Kruglanken, od 12 października w oflagu 73 Langwasser, od 12 kwietnia 1945 w oflagu C4 Colditz, od 20 kwietnia 1945 w oflagu Tittmonning, od 1 maja 1945 w oflagu Laufen, Stalag XVIII C (317) Altenmarkt im Pongau. 5 maja 1945 uwolniony na szosie tyrolskiej razem z gen. Komorowskim oraz innymi wyższymi oficerami AK przez żołnierzy amerykańskiej 103 Dywizji Piechoty.
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Stanisław Jankowski – „Ambas” i inni. Szkolenie
w: Biuletyn informacyjny AK nr 6 (326) czerwiec 2017, s. 12 – 20
Andrzej Bogusławski – Jeszcze o „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 101, s. 212 – 217, Instytut Literacki, Paryż 1992
Po wojnie
Od 12 maja 1945 w Londynie, nadal jako adiutant gen. Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, po ok. 4 miesiącach zwolniony na własną prośbę. W w lipcu 1946 uzyskał dyplom Civic Design na studium urbanistycznym Uniwersytetu w Liverpoolu.
Biuro Odbudowy Stolicy, pracownia urbanistyczna Śródmieście, drugi od lewej Stanisław Jankowski
Powrócił do Polski 8 września 1946, po potwierdzeniu możliwości zatrudnienia w Biurze Odbudowy Stolicy, w Pracowni Urbanistycznej Warszawy przekształconej w Biuro Planowania Rozwoju Warszawy. Jako architekt urbanista w Pracowni Planu Ogólnego Biura Odbudowy Stolicy. Do 1949 starszy asystent Katedry Urbanistyki na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Od 1949 do 1986 kierownik Pracowni: Planu 6-letniego, Planu Ogólnego, Planu Śródmieścia oraz głównego specjalisty. Współautor projektu i realizacji trasy W-Z (1947-1949), MDM – Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (1950-1952).
Dziennik Pracowni MDM
W latach 1961 – 1962 urbanista Ministerstwa Gospodarki Komunalnej Iraku w Bagdadzie, współautor planów ogólnych i regionalnych wielu miast, m.in. Mosulu, Basry, Karbali.
W 1964 kierownik zespołu polskich urbanistów, realizujących zwycięski projekt odbudowy po trzęsieniu ziemi Skopje (Jugosławia, obecnie stolica Macedonii Północnej). W latach 1971 – 1972 w zespole polskich urbanistów opracowujących projekt odbudowy po trzęsieniu ziemi Chimbote (Peru).
W latach 1973-1975 ekspert Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie ds. projektu i realizacji programu budowy mieszkań dla ofiar bombardowań w Wietnamie. Od 1976 konsultant „Miastoprojekt Kraków” ds. Programu Mieszkaniowego Iraku. W latach 1982-1983 kierownik Pracowni Planu Ogólnego miasta Nicosia (Cypr). Współautor Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów (Umschlagplatz) w Warszawie, powstałego w latach 1988 – 1989.
Od 1977 przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Światowego Kongresu Międzynarodowej Unii Architektów, który miał miejsce w Warszawie w 1981. Laureat wielu nagród, konkursów architektonicznych i urbanistycznych. Autor filmów, wystaw publikacji nt. Warszawy. Członek Towarzystwa Urbanistów Polskich, Stowarzyszenia Architektów Polskich, Instytutu Architektów Amerykańskich, Stowarzyszenia Architektów Meksyku. Współzałożyciel i członek Rady Naczelnej Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Zmarł 5 marca 2002 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Ewangelickim przy ul. Obozowej – kw. D, rz. 1, gr. 57.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1938
- porucznik – ze starszeństwem od 3 marca 1942
- kapitan – ze starszeństwem od 15 lipca 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 28 sierpnia 1944
- Krzyż Walecznych – 1944, dwukrotnie
- Order Sztandaru Pracy
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1949
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 1994
- Krzyż Armii Krajowej
Życie rodzinne
Syn Czesława adwokata oraz Elżbiety z domu Śliwickiej. W 1936 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Garlicką (1912-1942) architektem, żołnierzem ZWZ – AK, zamordowaną w grudniu 1942 w Oświęcimiu. Mieli córkę Magdalenę (ur. 1939) redaktorkę PIW, zamężną Stajewską.
W 1946 zawarł związek małżeński z Hanną z domu Woyzbun (1926-1995) łączniczką AK ps. Krystyna w Dziale Legalizacji i Techniki Oddziału II KG AK, sanitariuszką w Powstaniu Warszawskim, urbanistkę. Mieli dwóch synów: Michała (1947-2015) doktora informatyki, wykładowcę UW i Piotra (ur. 1949) inż architekta, adiunkta na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz córkę Hannę (ur. 1953) mgr psychologii zamężną Gorską.
Zobacz stronę – stanislawjankowskiagaton.pl
Upamiętnienie
W 1980 ukazała się książka – Stanisław Jankowski: Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, Wspomnienia 1939-1946. T 1/2, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980, trzykrotnie wznawiana.
W 1990 powstał czteroczęściowy film dokumentalny (biograficzny) w reżyserii Ludwika Perskiego o Stanisławie Jankowskim, pt. „Dawno temu cichociemny” (4 x ok. 30-40 min.), wyprodukowany przez Telewizję Polską, Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie.
W 1995 Stanisław Jankowski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Warszawy.
W 2009 Jego imię otrzymał skwer w Warszawie (Śródmieście, Powiśle), położony pomiędzy ulicami: Browarną, Karową, Dobrą i Gęstą.
W 2015 Szczep 211 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych Związku Harcerstwa Polskiego przyjął imię kpt. Stanisława Jankowskiego „Agatona”. Miejsce działania Szczepu: Szkoła Podstawowa nr 246 im. I WDP „T. Kościuszki”, Warszawa, ul. Białowieska 22 oraz Parafia Najczystszego Serca Maryi, Warszawa, ul. gen. Chłopickiego 2.
W 2017 Jego imię nadano auli w Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie.
Dziękuję Rodzinie kpt. cc Stanisława Jankowskiego za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0087
- stanislawjankowskiagaton.pl
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 68-72, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także
- stanislawjankowskiagaton.pl
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 1
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 2
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 3
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 4
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 5
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 6
- Dziennik Pracowni MDM (pdf) cz. 7
- biogram w Wikipedii
Ewaryst Jakubowski – Cichociemny
ps.: „Brat”, „Dzieciak”
Ewaryst Franciszek Jakubowski vel Jan Zmasz, vel Jan Kulesza
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0075, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2088
por. cc Ewaryst Jakubowski
ur. 14 października 1920 w Łodzi, zm. 31 sierpnia 1944 w Warszawie – porucznik, podchorąży Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Kielce AK, instruktor szkoły dywersji Kedywu „Zagajnik”, uczestnik Powstania Warszawskiego, adiutant dowódcy Brygady Dywersji „Broda 53”, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy, prowadzenia pojazdów (samochody, motocykle), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 18 lat; w dacie skoku do Polski 21 lat. Syn technika budowlanego
Spis treści:
Od 1926 uczył się w szkole powszechnej w Wilnie (obecnie Litwa), od 1930 w Gimnazjum Państwowym im. J. Lelewela, w 1938 zdał egzamin dojrzałości. Od 1938 podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W tym samym roku wstąpił do Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 w batalionie podchorążych Centrum Wyszkolenia Saperów, w obronie linii Kozienice – Maciejowice. Od 10 września zastępca dowódcy plutonu kompanii zmotoryzowanej saperów. 20 września przekroczył granicę z Węgrami, internowany do 6 kwietnia 1940 w Esztergon Tabor. Uciekł, przez Jugosławię dotarł 6 kwietnia do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 3 batalionu saperów 3 Dywizji Piechoty w St. Gemmes.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji 24 czerwca dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Samodzielnej Kompanii Saperów.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 października 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 października 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Gimlet” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XIV), z samolotu Halifax W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Franciszek Sobkowiak, pilot – P/O Kazimierz Szrajer / nawigator – F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – F/S Walenty Wasilewski / mechanik pokładowy – Sgt. Jerzy Sołtysiak / strzelec – F/S Rudolf Mol, Sgt. Janusz Barcz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Zamek” 210 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Pawłowice i Życzyn, 16 km od Dęblina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Gołębiewski ps. Ster, ppor. Stanisław Jagielski ps. Gacek, por. Władysław Klimowicz ps. Tama, ppor. Ryszard Kowalski ps. Benga, ppor. Jan Poznański ps. Pływak. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 45 minut. Skoczków podjęła kompania Batalionów Chłopskich z rejonu Stężyca dowodzona przez Jana Ptaszka ps. Rzutny.
Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).
„Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.
W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)
Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824 z dn. 6.X.42), treści następującej: „Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Po skoku oraz aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od listopada 1942 przydzielony jako oficer techniczny do oddziału dyspozycyjnego Komendy Głównej AK – Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych „Osa” – „Kosa 30”. Od sierpnia 1943 przydzielony jako oficer administracyjno – techniczny do Biura Studiów Kedywu o kryptonimie „Apteka”. Od września 1943 do stycznia 1944 przydzielony do Kedywu Okręgu Kielce AK jako oficer w bazie kieleckiej (zaopatrzenia) w Warszawie, działającej pod kryptonimem „Start IV”. Po aresztowaniu 4 stycznia 1944 dotychczasowego dowódcy, Cichociemnego Jana Rogowskiego ps. Czarka, do marca 1944 dowódca bazy kieleckiej „Start IV”.
Od kwietnia 1944 instruktor dywersji w Oddziale Dyspozycyjnym Kedywu „Broda 53”, a także instruktor szkoły dywersji o kryptonimie „Zagajnik”, zorganizowanej przez Cichociemnego ppłk. Henryka Krajewskiego ps. Trzaska. Szkoła funkcjonowała do lipca 1944, przeszkolono w niej ok. 1200 żołnierzy AK. Oprócz Niego instruktorami byli także Cichociemni: rtm Jerzy Sokołowski ps. Mira, por. Stanisław Kotorowicz ps. Crown, por. Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, por. Jan Piwnik ps. Ponury, kpt. Alfred Paczkowski ps. Wania, por. Jan Rogowski ps. Czarka, por. Jan Marek ps. Walka, por. Zbigniew Piasecki ps. Orlik.
Halina Czermińska-Żelaźniewicz ps. Urszula – Ludzie z „Zagajnika” 1942-1944
w: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej,
teczka 492/WSK: Czermińska-Żelaźniewicz Halina ps. Urszula, s. 11 – 40
Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa
(Dziękujemy Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej za życzliwą zgodę na publikację):
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim jako adiutant mjr Jana Kajusa Andrzejewskiego ps. Jan, dowódcy Brygady Dywersji „Broda 53”, wchodzącej w skład Zgrupowania „Radosław”. W skład Brygady włączono Batalion „Zośka” oraz oddziały: Osjan, Dysk, Leśnik, oddziały harcerskie, kompanię „Topolnicki” oraz oddział samochodowy (motorowy) „Żuk”.
Uczestniczył w walkach „Brody 53” na Woli, Muranowie oraz na Starym Mieście. Poległ 31 sierpnia 1944 przy ul. Bielańskiej, podczas częściowo udanej próby przedarcia się ze Stawek do Śródmieścia. 2 października odznaczony Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze żołnierzy batalionu „Zośka” – A 20, rząd 5, grób 13 (mogiła zbiorowa).
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 października 1942
- porucznik
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 2 października 1944 (pośmiertnie)
- Krzyż Walecznych – 2 października 1944 (pośmiertnie)
Życie rodzinne
Syn Czesława, technika budowlanego oraz Marii z domu Przedpełskiej. Rodziny nie założył.
Starszy brat Konrad (ur. 19 lutego 1913), w kampanii wrześniowej porucznik saperów 1 Dywizji Piechoty Legionów, od lutego 1940 komendant rejonu ZWZ-AK w Okręgu Wilno AK. Aresztowany we wrześniu 1943 przez gestapo, w stopniu kapitana, więziony w więzieniu na Łukiszkach, Prowaniszkach, wywieziony na roboty do Francji, uciekł, 20 kwietnia 1945 dotarł do Wielkiej Brytanii.
Upamiętnienie
Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW
W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0086
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 53-54, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Stanisław Jagielski – Cichociemny
ps.: „Gacek”, „Siapek”
Stanisław Marian Jagielski vel Stanisław Grzywacz, vel Stachowiak
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0855
por. Stanisław Jagielski
źródło: NAC
ur. 8 września 1919 w Rozdzielu (powiat bocheński), poległ zamordowany przez Niemców z gestapo 6 marca 1944 w Kurowie – podporucznik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Lublin i Puławy AK, aresztowany przez Niemców podczas pacyfikacji Ługowa, zamordowany, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski francuski; szkolenia (kursy): m.in. dowódców plutonów łączności, STS 31 (Beaulieu), sabotażu przemysłowego (STS 18), motorowy (Biggar), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 23 lata. Syn nauczycieli
Spis treści:
Uczył się w Państwowym Gimnazjum Męskim w Wieliczce, w 1938 zdał egzamin dojrzałości. Od 28 września 1938 uczestnik dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 20 Pułku Piechoty w Krakowie, po jego ukończeniu 31 maja 1939 przydzielony do pułku manewrowego Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie. Od 25 sierpnia 1939 przydzielony do Ośrodka Zapasowego 6 Dywizji Piechoty. Uprawiał narciarstwo.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 od 8 września jako dowódca drużyny strzeleckiej, w składzie 20 Pułku Piechoty w Krakowie. Od 22 września w rejonie Tomaszowa Lubelskiego w niewoli niemieckiej, 15 października uciekł.
22 października przekroczył granicę z Rumunią, od 10 listopada we Francji, od 11 listopada w szpitalu wojskowym w Paryżu. Od 7 grudnia w Chateubriant, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 8 lutego 1940 uczestnik kursu podchorążych w Camp de Coëtquidan. Od 28 lutego instruktor w batalionie szkolnym Marynarki Wojennej, od 26 kwietnia w Coëtquidan, od 5 maja 1940 przydzielony do 8 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji wypłynął z portu Le Turballe, od 21 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 22 lipca przydzielony do plutonu łączności 2 batalionu 1 Brygady Strzelców.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
22 sierpnia 1941 zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, awansowany na stopień plutonowego podchorążego ze starszeństwem od 25 grudnia 1941, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika 1 października 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 października 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Gimlet” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XIV), z samolotu Halifax W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Franciszek Sobkowiak, pilot – P/O Kazimierz Szrajer / nawigator – F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – F/S Walenty Wasilewski / mechanik pokładowy – Sgt. Jerzy Sołtysiak / strzelec – F/S Rudolf Mol, Sgt. Janusz Barcz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Zamek” 210 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Pawłowice i Życzyn, 16 km od Dęblina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Gołębiewski ps. Ster, ppor. Ewaryst Jakubowski ps. Brat, por. Władysław Klimowicz ps. Tama, ppor. Ryszard Kowalski ps. Benga, ppor. Jan Poznański ps. Pływak. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 45 minut. Skoczków podjęła kompania Batalionów Chłopskich z rejonu Stężyca dowodzona przez Jana Ptaszka ps. Rzutny.
Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).
„Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.
W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)
Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824 z dn. 6.X.42), treści następującej: „Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Przydzielony do Związku Odwetu Okręgu Lublin AK, prowadził w obwodzie puławskim szkolenia dywersyjne i sapersko – minerskie. Od grudnia 1942 przydzielony jako dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Lublin i Puławy AK. Po śmierci Cichociemnego Jana Poznańskiego ps. Ewa, od 22 października 1943 dowódca oddziału dyspozycyjnego Kedywu Inspektoratów Lublin i Puławy, składającego się z sześciu plutonów. Uczestnik wielu bojowych akcji, m.in. akcji likwidacyjnej agentki gestapo Zofii w Lublinie (7 sierpnia), dywersyjnej – wysadzenie niemieckiego pociągu urlopowego w rejonie Czesławic, na linii Lublin – Dęblin (21 listopada).
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
7 grudnia 1943 aresztowany przez Niemców podczas pacyfikacji wsi Ługowo, gdzie przebywał na leczeniu wraz z kpt. Stanisławem Łabędzkim ps. Łabędź, szefem taborów Komendy Okręgu Lublin AK. Przesłuchiwany w ciężkim śledztwie przez gestapo, nikogo nie wydał. Nie powiodły się próby jego wykupienia. 6 marca 1944 w Kurowie zamordowany przez Niemców przez powieszenie podczas publicznej egzekucji, wraz z kpt. Stanisławem Łabędzkim ps. Łabędź. Pochowany na cmentarzu w Żyrzynie.
Awanse
- plutonowy podchorąży – ze starszeństwem od 25 grudnia 1941
- podporucznik – 1 października 1942
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari – (pośmiertnie)
Życie rodzinne
Syn nauczycieli Józefa oraz Stanisławy z domu Porębskiej. Rodziny nie założył.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW
W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0085
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 67-68, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Bolesław Jackiewicz – Cichociemny
ps.: „Łabędź”, „Wilia”, „Ryś”, „Wszemir”
vel Bolesław Jankowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1049
mjr Bolesław Jackiewicz
ur. 28 lipca 1914 w majątku Zahorze (powiat mołodeczański, obecnie Litwa), zm. 17 lipca 1982 w Kielcach – major dyplomowany, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Komendy Okręgu Radom – Kielce AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, WiN, uczestnik kampanii norweskiej, żołnierz wyklęty, więzień UB (Warszawa, 1945-1947), poseł na Sejm PRL (1957-1961), cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. Wyższa Szkoła Wojenna (Szkocja), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), narciarski, spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat; w dacie skoku do Polski 29 lat. Syn gajowego
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej w Lebiedziewie, następnie w gimnazjum w Mołodecznie, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. Od 1934 słuchacz Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie – Ostrowi Mazowieckiej, po jej ukończeniu awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 1 października 1937. Przydzielony jako dowódca plutonu do 1 Pułku Piechoty Legionów 4 Dywizji Piechoty Legionów. W 1937 ukończył kurs szybowcowy w Ustianowej, w 1938 kurs narciarski w Bukowinie. Ponadto pływał, jeździł konno, uprawiał wspinaczkę górską.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 w składzie macierzystej jednostki, w Grupie Operacyjnej „Wyszków”. 11 września ranny pod Kałuszynem, do 19 września w szpitalu w Brześciu nad Bugiem, następnie w Wilnie. Po przekroczeniu granicy z Litwą od 19 września 1939 w szpitalu w Kownie, następnie do 20 grudnia 1939 internowany.
Uciekł, przez Łotwę, Szwecję, Wielką Brytanię dotarł 31 grudnia 1939 do Francji. 14 stycznia 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 1 Pułku Grenadierów 1 Dywizji Grenadierów. Od 15 lutego jako dowódca plutonu 3 kompanii 1 batalionu 1 Samodzielnej Brygady Podhalańskiej stacjonującej w Bretanii.
Przerzucony wraz z oddziałem statkiem do portu rybackiego w Harstad. Od maja do czerwca 1940 uczestnik kampanii norweskiej, w rejonie Beifjordu oraz wzgórza 773, a także walk pod Narwikiem. Odznaczony Krzyżem Walecznych.
Powrócił wraz z jednostką do Francji, po poddaniu się jego oddziału 18 czerwca 1940 pod Combourg uciekł, wyruszył do nieokupowanej części Francji, dotarł do Tuluzy. Od 11 sierpnia 1940 w obozie Camp de Carpiagne i innych.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
9 czerwca 1941 przekroczył granicę z Hiszpanią, przez Portugalię dotarł 16 sierpnia 1941 do Gibraltaru, następnie 11 października do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
Od 4 listopada w 7 Brygadzie Strzelców, 18 marca 1942 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1943. Od 28 września 1942 uczestnik Kursu Wyższej Szkoły Wojennej (II na obczyźnie), po jego ukończeniu 31 marca 1943 mianowany oficerem dyplomowanym, skierowany na praktykę sztabową.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 8 marca 1943 przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa, w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Od 20 marca w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 10 października 1943, przeniesiony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 8/9 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 4” (dowódca operacji: F/O Edward Bohdanowicz, ekipa skoczków nr: XXXV), z samolotu Halifax LW-284 „T” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Michał Goszczyński, pilot – F/S Zygmunt Wieczorek / nawigator – F/O Edward Bohdanowicz / radiotelegrafista – Sgt. Witold Gołębiewski / mechanik pokładowy – Sgt. Alfons Filipiak / strzelec – F/S Zygmunt Skopiński, Sgt. Jan Rutkowski / despatcher – Sgt. Izydor Kołacz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale w Brindisi (Włochy), zrzut na placówkę odbiorczą „Mirt 1” 136 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Cisów k. Kielc. Razem z nim skoczyli: ppor. Edward Kiwer ps. Biegaj, rtm. Stanisław Raczkowski ps. Bułany, ppor. Ludwik Wiechuła ps. Jeleń. Skoczkowie przerzucili 507 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także dziewięć zasobników i sześć paczek w dwóch nalotach, w godz. 00.43 – 00.48. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 9 godzin 15 minut. Skoczków przyjął oddział AK „Wybranieccy”, dowodzony przez ppor. Mariana Sołtysiaka ps. Barabasz.
„Dn. 8/9.IV.44 startowała druga operacja. Przebieg: – L.dz. 559(73). Depesza – szyfr. Dn. 9.IV.1944. Lawina KKP/S [depesza szyfrowana do dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego]. Wczoraj, z zadysponowanych dwadzieścia 2262 [samolotów] – zefir siedemnaście do Was i jeden do Czech. Wykonane u Was dwanaście i jeden do Czech. Po jednym na 2568 [placówkę odbiorczą] – POLANA, WILK, ZYDEL, JODŁA, MIRT, PALMA, SITO, TCHÓRZ, TASAK i BORÓWKA oraz dwa na bast. [bastion – placówka odbiorcza zdolna do przyjęcia zrzutu z kilku samolotów] NIL. Wszystkie 2262 wróciły. (…)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od maja 1944 szef Oddziału III Komendy Okręgu Radom – Kielce AK, z początkiem sierpnia 1944 oficer operacyjny Kieleckiego Korpusu AK, składającego się z 2 Dywizji Piechoty Legionów oraz 7 Dywizji Piechoty.
1 października 1944 awansowany na stopień majora, ze starszeństwem od 8 września 1944. Po rozwiązaniu Kieleckiego Korpusu AK ponownie jako oficer operacyjny w sztabie Okręgu Radom – Kielce AK, 1 stycznia 1945 odznaczony Virtuti Militari za odwagę, szczególnie w walce pod Krasówkiem.
Po wojnie
Po rozwiązaniu AK pozostał w konspiracji, jako szef Oddziału III Sztabu Obszaru Zachodniego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, następnie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (Bydgoskie, Poznańskie, Olsztyńskie, Gdańskie), m.in. jako szef Wydziału Organizacyjnego Komendy Obszaru Zachodniego WiN (I Zarząd).
23 listopada 1945 pod fałszywą tożsamością „Bolesław Jankowski” aresztowany w Poznaniu przez UB, osadzony w więzieniu w Warszawie, na Mokotowie. W związku z amnestią zwolniony 28 lutego 1947. Represjonowany oraz szykanowany przez bezpiekę, pozbawiony możliwości zatrudnienia.
Od lipca 1947 w Banku Rolnym w Gdańsku, od 1948 w księgowości w Banku Rolnym w Kielcach, zwolniony po głosowaniu przeciwko wysłaniu telegramu z okazji 70 urodzin Stalina. Od 1951 główny księgowy w Pomocniczej Spółdzielni Metalowców w Kielcach.
20 stycznia 1957 jako bezpartyjny wybrany posłem na Sejm PRL II kadencji (od 20 lutego 1957 do 20 lutego 1961), przejściowo w Kole Poselskim „Znak”. Od 1961 księgowy w Wojewódzkim Związku Spółdzielczości Pracy, od 1968 na rencie inwalidzkiej. Zmarł 17 lipca 1982 w Kielcach, pochowany na Cmentarzu Parafialnym „Nowym”, sektor B4, rząd 1, grób 4.
Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 października 1937
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1941
- oficer dyplomowany – 31 marca 1943
- kapitan dyplomowany – ze starszeństwem od 10 października 1943
- major dyplomowany – 1 października 1944, ze starszeństwem od 8 września 1944
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Józefa, gajowego oraz Anny z domu Potaszkiewicz. W 1945 zawarł związek małżeński z Jadwigą Słoń (ur. 1921), sierż ZWZ-A, DSZ, WiN. Mieli dwoje dzieci: Annę po mężu Czeczot (ur. 1946) nauczycielkę, absolwentkę Politechniki Szczecińskiej oraz Marka (ur. 1951) technika mechanika.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0023
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 66-67, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także
- biogram na stronie Sejmu R.P.
- Biuletyn IPN nr 1-2/2008 – WiN
- Produkcje filmowe TVP nt. WiN – wolnosciiniezawislosc.info
- biogram w Wikipedii
