Bronisław Żelkowski – Cichociemny
ps.: „Dąbrowa”, „Jesion”
vel Bronisław Turczuk, vel Bronisław Bogdański
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1197
mjr cc Bronisław Żelkowski
ur. 22 marca 1904 w Warszawie, poległ 11 listopada 1942 w Warszawie – major piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Obszaru Lwów AK, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, więzień gestapo, popełnił samobójstwo po aresztowaniu (1942), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, francuski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 35 lat; w dacie skoku do Polski 38 lat. Syn ziemianina
Spis treści:
Był jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.
Uczył się w klasie wstępnej Szkoły Przygotowawczej Karola Szulca w Warszawie, następnie do 1924 w Gimnazjum Państwowym im. A. Mickiewicza. 20 sierpnia 1920 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego, przydzielony do 7 kompanii 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej dowodzonej przez płk. Adama Koca. uczestniczył w wojnie polsko – bolszewickiej, brał udział w walkach w rejonie Białegostoku oraz Grodna. Ze względu na młody wiek (16 lat), zwolniony z wojska 21 października 1920.
Od września 1924 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, od września 1925 w Szkole Oficerskiej, jako podchorąży uczestniczył w wypadkach majowych 1926. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927. Przydzielony jako dowódca plutonu kompanii Szkoły Podoficerskiej 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1929, mianowany dowódcą kompanii.
Od 1 października 1932 uczył się w Centrum Wyszkolenia Łączności, następnie od 1 marca 1933 przydzielony ponownie do 31 Pułku Strzelców Kaniowskich, jako dowódca plutonu łączności oraz kompanii strzeleckiej. Awansowany na stopień kapitana, ze starszeństwem od 19 marca 1937. Od 13 lipca 1939 przydzielony jako dowódca plutonu łączności batalionu „Komańcza” 2 Pułku Korpusu Ochrony Pogranicza „Karpaty”.
II wojna światowa
Bunkier linii Maginota
W kampanii wrześniowej 1939 w składzie macierzystego oddziału, w rejonie Rymanowa (8 września), Sieniawy (9 września), Leska, Ustrzyk Dolnych (10 września), Starego Samboru, Topolnicy (11 września), drogi Ropolnica – Skole – Kamionka (12-13 września), Skole, Turka, (14 września), Jasienicy Zamkowej (16-17 września), Turki Górnej (18 września).
W nocy 19/20 września przekroczył granicę z Węgrami, internowany. 16 stycznia 1940 po otrzymaniu paszportu w Budapeszcie wyruszył w kierunku Francji, 24 stycznia przekroczył granicę z Jugosławią, 29 stycznia dotarł do Modane (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, zweryfikowany w koszarach Bessires, następnie staż w armii francuskiej na Lini Maginota. Przydzielony jako dowódca Szkoły Podoficerskiej oraz dowódca kompanii 3 batalionu w 10 Pułku Piechoty 4 Dywizji Piechoty.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji 19 czerwca 1940 ewakuowany z portu La Rochelle, 22 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od lipca 1940 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej 1 Brygadę Spadochronową, 20 października 1942 na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową. W lutym 1942 wykonał pierwsze skoki spadochronowe.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 24 kwietnia 1942 przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, 28 lipca 1942 zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień majora, ze starszeństwem od 1 października 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 października 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Hammer” (dowódca operacji: F/O Radomir Walczak, ekipa skoczków nr: XIII), z samolotu Halifax W-1229 „A” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Stanisław Jensen, pilot – F/S Karol Twardawa / nawigator – F/O Radomir Walczak / radiotelegrafista – Sgt. Franciszek Janik / mechanik pokładowy – Sgt. Zygmunt Jaworski / strzelec – Sgt. Władysław Nalepa / despatcher – Sgt. Ignacy Adamczyk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.03 z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Bór” 205 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Gościewicz, Głosków (6,5 km od Garwolina). Razem z nim skoczyli: kpt. Adam Borys ps. Pług, por. Stanisław Kotorowicz ps. Kron oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj st. strz. Jan Cegłowski ps. Konik. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko Croft (hrabstwo York) po locie trwającym 13 godzin 17 minut. Skoczków podjął oddział Batalionów Chłopskich „Bór” dowodzony przez Stefana Waneckiego ps. Kruk oraz placówki terenowe BCh z Gościewicza, Brzuskowoli i Filipówki.
Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.
Do dnia 10.X.42 nie nadeszła depesza z Kraju o przyjęciu zrzutu, ani też żadna inna depesza związana z lotami. Wskazywałoby to na trudności (…) w Dowództwie Armii Krajowej – Wydziale przyjęcia lotów. W dniu 2.X. wszystkie trzy samoloty lądować musiały poza lotniskiem Tempsford – mgła. Samolot por. Wodzickiego uległ kraksie – lądował przymusowo poza lotniskiem. Załoga wyszła bez obrażeń. Był to samolot wypożyczony. Stan naszych samolotów nie uległ więc zmianie.
W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)
Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824 z dn. 6.X.42), treści następującej: „Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, przydzielony do Obszaru Lwów AK. Aresztowany przez gestapo w nocy 11 listopada 1942 pod fałszywą tożsamością Bronisław Bogdański, w mieszkaniu żony w Wawrze (Warszawa). Prawdopodobną przyczyną aresztowania było niezachowanie wymaganych reguł ostrożności, w tym zakazu kontaktu z rodziną.
Otruł się, rozgryzając kapsułkę z cyjankali, podczas przewożenia na drugie przesłuchanie z Pawiaka (więzienie w Warszawie, przy ul. Dzielnej) do siedziby gestapo na Al. Szucha. Pochowany bez udziału Rodziny na Cmentarzu Bródnowskim – kw. 112 K, rz. 3, gr 22. W 1965 siostra Zofia oraz brat Witold przeprowadzili uroczyste odnowienie grobu.
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927
- porucznik – 15 sierpnia 1929
- kapitan – 19 marca 1937
- major – ze starszeństwem od 1 października 1942
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Jana, ziemianina z Lubelszczyzny, urzędnika bankowego oraz Reginy z domu Rzeszotarskiej. w lutym 1939 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Placek (ur. 1913). Nie mieli dzieci Żona Zofia nie załamała się podczas przesłuchań po aresztowaniu, pomimo zesłania do obozów koncentracyjnych przeżyła wojnę.
Miał brata Witolda (1905-1975), żołnierza AK, uczestnika Powstania Warszawskiego oraz siostrę Zofię po mężu Tyszkę.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
9 maja 1993 na ścianie Szkoły Podstawowej w Brzuskowoli odsłonięto tablicę upamiętniającą skok Cichociemnych (ekipy nr XIII).
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0334
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 134-136, Zwierzyniec – Rzeszów, 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-910535-4-7
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 445, Warszawa 1984,, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 96, Wojskowy Instytut Historyczny, Warszawa
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Tadeusz Żelechowski – Cichociemny
ps.: „Ring”, „Rynna”, „Lopek”, „Żuk”, „Ptaszek”, „Ptak”
Tadeusz Józef Żelechowski
vel Tadeusz Nowak, vel Tadeusz Pasicki, vel Tadeusz Markowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3182
ppor. Tadeusz Żelechowski
ur. 7 maja 1916 w Samborze (obecnie Ukraina), zm. 16 grudnia 1984 w Warszawie – porucznik piechoty, harcerz, „biały kurier”, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, Obszaru Lwów AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, więzień NKWD (Drohobycz, Kijów, Gorki, 1940-1941), więzień UB, skazany (Sosnowiec, Warszawa, Mokotów, Wronki, Rawicz, 1948-1954), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. sabotażu przemysłowego i kolejowego (STS 17, Brickendonbury Manor), podstaw wywiadu (STS 33), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 27 lat. Syn nauczyciela
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Ptak
Spis treści:
Do 1930 uczył się w szkole powszechnej w Samborze, od 1931 w Drohobyczu. W 1936 zdał egzamin dojrzałości w Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława Jagiełły. Działał w ZHP, jako zastępowy w 1 drużynie gimnazjalnej im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego.
Od września 1937 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. 10 maja 1938 awansowany na stopień starszego strzelca, 5 czerwca mianowany podchorążym. Do 16 września 1938 praktyka w 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach, następnie przeniesiony do rezerwy. Pracował w rafinerii „Polmin” w Drohobyczu.
II wojna światowa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
źródło: Indeks Represjonowanych
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. Od 17 września 1939 w tajnej drużynie harcerskiej, jako tzw. biały kurier pomagał w przerzucie żołnierzy WP na Węgry. Od 2 stycznia 1940 szef wywiadu komórki Związku Walki Zbrojnej w Drohobyczu. zagrożony aresztowaniem wyjechał do Lwowa. 30 marca 1940 aresztowany przez NKWD, osadzony w więzieniu w Drohobyczu, od 23 czerwca w więzieniu NKWD w Kijowie. 13 kwietnia 1940 jego matkę oraz siostrę Krystynę sowieci zesłali do przysiółka Białopole, rejon Bodajbo w Jakucji (Rosja); powróciły do Polski dopiero po wojnie, w 1946.
16 maja 1941 skazany na 15 lat więzienia przez Sąd Wojenny Kijowskiego Okręgu Wojskowego, osadzony w więzieniu w Gorkim. Po układzie Sikorski – Majski 22 listopada 1941 zwolniony, 16 grudnia 1941 w Tatiszczewie wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa. Przydzielony jako dowódca drużyny 3 kompanii 1 Batalionu Piechoty 5 Dywizji Piechoty. We wrześniu 1942 ewakuowany wraz z armią z Krasnowodska do Pahlewi (Iran), następnie do Iraku. Po ewakuacji w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Zgłosił się do służby w Kraju. W styczniu 1943 wyruszył statkiem „Aquitania” z Suezu, przez Durban, Kapsztad, Rio de Janeiro, Nowy Jork, wzdłuż Kanady, przez Atlantyk w maju 1943 dotarł do Wielkiej Brytanii. 1 stycznia 1943 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, 5 listopada 1943 zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 10 października 1943. W grudniu 1943 przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi we Włoszech.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 12/13 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 14” (dowódca operacji: F/O Antoni Błażewski, ekipa skoczków nr: XLI), z samolotu Halifax JW-272 „D” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Jan Dziedzic, pilot – F/S Henryk Gołębiowski / nawigator – F/O Antoni Błażewski / radiotelegrafista – F/S Jerzy Koper / mechanik pokładowy – Sgt. Józef Zubrzycki / strzelec – F/O Stefan Czekalski / despatcher – F/S Stefan Kułach). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Mysz” 242 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Bełżyce (13 km od Lublina). Razem z nim skoczyli: ppor. Adam Benrad ps. Drukarz, ppor. Zbigniew Mrazek ps. Aminius oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj plt. Jan Ciaś ps. Kula. Skoczkowie przerzucili 171 tys. dolarów, 6 tys. dolarów w złocie, dwa pasy z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także dziewięć zasobników i sześć paczek, dwa zasobniki uszkodziły się, dwie paczki rozbiły wskutek nieotwarcia spadochronów. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 06.15, po locie trwającym 10 godzin 55 minut. Zrzut przyjął oddział partyzancki AK dowodzony przez ppor. Aleksandra Sarkisowa ps. Szaruga. Oddział funkcjonował od września 1943 do lipca 1944, jego najwyższy stan osobowy to 120 żołnierzy.
Uwaga: Na LICHTARZ 7689 [zrzut] bez 7219 [skoczków], gdyż w drugim i nast. nalotach nie dostał ani 1482 ani 1944. Jeden 7904 [zasobnik zrzutowy] AMPPANC nie odczepił się. Dziś ponawiam trzy 2103 [zrzuty] na WYDRA i BOGUSŁAW oraz po jednym LILA [Liberator] na POLANA i TOPAZ oraz po jednym Hala [Halifax] na MYŚLIWIEC i PANCERNIK. Wykaz pieniędzy w cz. II i mat. w cz. III. Cz. II dep. 572(79): Pieniądze i poczta: 1/ Na WIESZAK – 7219 [skoczek] Strwiąż, Mema, Maszop, Turkuć – osiem pasów z dol. pap. Nr. 03563-66, 04428, 09446, 18480, 20267 – ogółem cztery, pięć, sześć tys. Bag. DR-7 [Delegatury Rządu] – cztery paczki DR-110-20 Nr. 1, 111-21, 113 i 114-21. Bag. DR-8 – cztery paczki DR-103-20 Nr. 1, 110-20 Nr. 2, 112-21, 115-21.
Poczta: DR 91 do 93/19 – dwie paczki ozn. X-1 i X-2. 2/ Na Mysz – 7219 Aminius, Ring, Drukarz plus 1 kmieć [kurier DR] Kula – trzy pasy z dol. pap. 03575-76, 03578, ogółem jeden, siedem, jeden tys. trzysta, dwa pasy z dol. złot, Nr. 15545, 15559 – ogółem sześć tys. jeden pas ozn. SN-5 dla KG, dwa pasy DR-60/17 i 73/18. Bag. DR-9 – sześć paczek DR-103-20 Nr 2 i 3, 107-109-20 Nr 1, 110-20 Nr. 3 Bag. DR-10 – dwie walizy ozn. DR-100-20 i DR-102-20. Przesyłki służb.: DR-81 i 82/18. Poczta: 17/43 cyl. II plus zał. Nr. 2. Sopja 572(79) [podpis mjr. Jaźwińskiego i numer depeszy](s. 284 (288)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, pod opieką „ciotki” Michaliny Wieszeniewskiej ps. Antosia, od 24 maja na terenie Obszaru Lwów AK. Od 30 maja przydzielony jako dowódca plutonu 2, potem 4 kompanii 9 Pułku Piechoty AK oraz zastępca dowódcy Oddziału Leśnego AK, dowodzonego przez kpt. Józefa Bistronia ps. Godziembo. Od połowy czerwca w Obwodzie Lubaczów AK, od lata 1944 wraz z oddziałem w rejonie Chyżej i Podlesina, następnie Korkosze i Stara Huta. Uczestniczył w wielu walkach i akcjach przeciw Niemcom i UPA, m.in. w rejonie Łukawca, Korkoszy, Łozów oraz w obronie Majdanu.
W trakcie koncentracji związanej z akcją Burza wraz z oddziałem włączony w skład I batalionu dowodzonego przez kpt. Kazimierza Maciejewicza ps. Dar. Po koncentracji, od 20 lipca wraz z kompanią w drodze w kierunku Tomaszowa Lubelskiego, następnie m.in. do skrzyżowania dróg Józefów – Zamość – Bondyrz. 26 lipca 1944 otoczony przez wojska sowieckie batalion rozformowano, po przejęciu dowodzenia kompanią 30 lipca 1944 rozwiązał ją.
Po wojnie
Od września 1944 w Cieszanowie, nawiązał kontakt z kpt. Józefem Bistroniem ps. Godziembo, następnie z ppłk. Franciszkiem Rekuckim ps. Topór, dowódcą Oddziałów Leśnych Zgrupowania „Warta” Obszaru Lwów AK. Rozpoczął organizowanie Obwodu Lubaczów AK.
19 października 1944 uniknął aresztowania przez NKWD, wyskakując przez okno z domu Stanisława Herbuta na Czereśniach. Po aresztowanym wówczas kpt. Bistroniu mianowany komendantem Obwodu Lubaczów AK, przyjął pseudonim „Ptaszek”. Przeprowadził śmiałe akcje, uwalniając w Przeworsku kpt. Bistronia, a w Lubaczowie Kazimierza Góreckiego. Zorganizował udane zamachy: na szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Mikołaja Haciuka (w noc sylwestrową 1944), na komendanta powiatowego MO Leona Bębna i jego doradcę mjra NKWD Bałyszewa (19 lutego 1945). Organizował obronę polskich wsi przed UPA.
Od kwietnia 1945 organizował Inspektorat (Przeworsk, Lubaczów, Sanok) Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz szlaki przerzutowe za granicę. Prawdopodobnie w połowie lipca 1945 uczestniczył w napadzie na bank w Krakowie. Podczas akcji aresztowany przez NKWD, uciekł z aresztu śledczego. Współpracował m.in. z Cichociemnym Jerzym Niemczyckim ps. Janczar oraz Elżbietą Unger.
cela więzienia Warszawa Mokotów
W połowie sierpnia 1945 wraz z Cichociemnym Jerzym Niemczyckim ps. Janczar udał się na teren Ziem Odzyskanych w Kłodzku. Podjął pracę w Zarządzie Miejskim, od listopada 1947 urzędnik w Państwowej Centrali Handlowej. 11 marca 1947 ujawnił się jako cichociemny w MUBP w Warszawie, podpisał zobowiązanie o współpracy, wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego, działał w ZHP. W czerwcu 1947 w Krakowie nawiązał kontakt z działaczem PSL, byłym kurierem Delegatury Rządu na Kraj Tadeuszem Chciukiem ps. Celt. W sierpniu 1948 ustalili plan ucieczki z Polski, m.in. w związku z obawą przed aresztowaniem z powodu uchylania się od współpracy z bezpieką.
28 września 1948 uciekł z Polski wraz z Cichociemnym Jerzym Niemczyckim ps. Janczar oraz Elżbietą Unger. Przez „zieloną granicę” do Czechosłowacji przeprowadził ich przewodnik Sonkiennik. W Bratysławie nawiązali kontakt z Tadeuszem Chciukiem oraz kurierem rządu emigracyjnego Wacławem Felczakiem z WiN. Zamieszkali w domku letniskowym nad Dunajem. Na początku października, dzięki pomocy przewodników, przez Wiedeń dotarli do Innsbrucku, następnie do Francji. Na prośbę Chciuka, po spotkaniu ze Stanisławem Mikołajczykiem zgodził się na powrót do Polski w celu przerzucenia za granicę grupy posłów PSL.
Więzienie we Wronkach
21 grudnia 1948 aresztowani przez Státní bezpečnost (czeska bezpieka), 16 lutego 1949 osadzony w Sosnowcu, od 19 lutego w areszcie śledczym w Warszawie na ul. Rakowieckiej. Skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 8 lat więzienia. Do 17 stycznia 1951 osadzony w areszcie na Rakowieckiej, następnie w więzieniu we Wronkach, od lipca 1951 w więzieniu w Rawiczu. Zwolniony 14 czerwca 1954 z powodu złego stanu zdrowia. Zamieszkał w Zielonej Górze, dołączając do matki i siostry.
Od lutego 1955 do 30 kwietnia 1956 kontroler jakości towarów w Powszechnym Domu Towarowym „Centrum” w Zielonej Górze, następnie w referacie planowania Składnicy Wyrobów Wełnianych. Od listopada 1957 jako starszy towaroznawca ponownie w PDT „Centrum”. Od stycznia 1962 naczelnik Wydziału Administracyjno – Gospodarczego Zielonogórskiego Zjednoczenia Budownictwa, od lipca 1969 jako inspektor, następnie kierownik zaopatrzenia, potem specjalista ds. koordynacji dostaw w Zielonogórskim Przedsiębiorstwie Robót Inżynieryjnych.
Do 5 stycznia 1982 formalnie zarejestrowany jako tajny współpracownik SB ps. Ptak przez Wydział III KW MO Zielona Góra. 31 stycznia 1979 przeszedł na emeryturę. Zmarł 16 grudnia 1984 w Warszawie.
Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Awanse
- starszy strzelec – 10 maja 1938
- podchorąży – 5 czerwca 1938
- kapral podchorąży – 1 stycznia 1943
- podporucznik – ze starszeństwem od 10 października 1943
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Jana (1886-1938) nauczyciela, uczestnika wojen polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej oraz Felicji z domu Kowal (1894-1958). Zawarł związek małżeński z Kazimierą Roszak (1920-1993). Mieli dwóch synów: Leszka (ur. 1957) oraz Andrzeja (ur. 1961).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0333
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 244-250, Zwierzyniec – Rzeszów 2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 445, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 197-198, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Józef Żakowicz – Cichociemny
ps.: „Tabu”, „Kier”, „Krokus”
po wojnie Maciej Kalina
vel Józef Witczak, vel Maciej Kalina
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1892, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1980
por. Józef Żakowicz
ur. 9 sierpnia 1920 w Jaroszynie, zm. 13 listopada 1961 w Tuszynku k. Tuszyna – porucznik łączności, żołnierz Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, radiotelegrafista Komendy Głównej AK, Obszaru Warszawa AK, więzień sowieckich łagrów (1940-1942), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjny, łączności (Sekcja Szkolna Ośrodka Radio Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 23 lata. Syn zawiadowcy PKP
Spis treści:
odznaka PW II stopnia
Uczył się w Szkole Powszechnej im Gabriela Narutowicza w Lidzie (obecnie Białoruś), następnie w Gimnazjum Państwowym im. Karola Chodkiewicza w Lidzie. W 1939 zdał egzamin dojrzałości.
Działał aktywnie w Przysposobieniu Wojskowym oraz Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”.
II wojna światowa
Afryka, sierpień 1942, po głodzie w ZSRR pomarańcze w tropikalnych hełmach. Od lewej Józef Żakowicz, w środku Przemysław Bystrzycki skan własny, źródło JW GROM
W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, przydzielony do służby pomocniczej 77 Pułku Piechoty (1-12 września).
6 stycznia 1940 aresztowany przez Sowietów podczas próby przekroczenia granicy ze strefą niemiecką. Zesłany do łagru w głąb Rosji.
Zwolniony z łagru po układzie Sikorski – Majski, 15 lutego 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 8 batalionu saperów 8 Dywizji Piechoty. Po ewakuacji wraz z armią z ZSRR oraz przekroczeniu granicy z Persją (obecnie Iran) od 1 kwietnia 1942 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
„nieśmiertelnik”, foto własne, źródło JW GROM
Od 20 maja do 28 września 1942 w 2 kompanii Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty 8 Dywizji Piechoty, następnie w oddziałach polskich na Bliskim Wschodzie.
Od 5 października 1942 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, do 17 kwietnia skierowany na szkolenie, uczestnik kursu radiowego (odpowiednik szkoły podchorążych łączności) w Ośrodku Wyszkoleniowym Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Lotnisko RAF, Tempsford
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Handley Page Halifax
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 26 listopada 1943 w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień starszego strzelca 21 lutego 1943, mianowany podchorążym od 17 kwietnia 1943. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 lipca 1943 w Audley End przez komendanta STS 43, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Józefa Hartmana ps. Sławek. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 14 września 1943.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 8” (dowódca operacji: F/L Mieczysław Malinowski, ekipa skoczków nr: XXX), z samolotu Halifax JD-158 „W” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Bronisław Hułas, pilot – F/O Mieczysław Rzewuski / nawigator – F/L Mieczysław Malinowski / radiotelegrafista – F/S Bolesław Woźniak / mechanik pokładowy – Sgt. Witold Ruciński / strzelec – F/S Stefan Miniakowski, W/O Józef Dubiel). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.05 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Czajnik” 204 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Mokra Wieś, 8 km od Tłuszcza. Razem z nim skoczyli: ppor. Stanisław Kujawiński ps. Wodnik, ppor. Anatol Makarenko ps. Tłok. Skoczkowie przerzucili 417 tys. dolarów w banknotach oraz 100 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Pogoda startu bardzo ładna. Wiatr pomyślny. Jednak duży niepokój. Szef Wydz. „S” stwierdził w samolotach „T, W, L, Q i A”, że zestawy zaczepiono wg. planu załad. Sygnał – melodia – nadany prawidłowo [przez BBC]. Żadnych depesz o spaleniu plac. odb. wzgl. odwołaniu czy zmianach.
Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana, źródło: ABW
Dn. 15.IX. Wynik lotu – bardzo niepomyślny – bardzo duże straty. – wykonane loty (Nr. – plac. odb.): 64/94 – GROCH I, 65/85 – PROSO II, 66/86 – KOC I, 67/87 – CZAJNIK, 70/80 – SPODEK i 75/95 – DYWAN. Razem sześć: 5 – polskie załogi i jedna – angielska załoga. – zaginione loty (missing): 63/83 – ŻYTO, 68/88 – KUFER, 69/89 – KUFER, 71/91 – PIERZYNA. Razem – cztery; jedna polska (doskonały nawigator por. Gębik) i trzy angielskie (najlepsze w Dyonie 138). – wrócił: – nie znalazł plac. odb. – 72/92 – PIERZYNA – załoga angielska. – nie wystartował: 74/94 – WANNA – załoga angielska. Nic nie wiadomo, czy z pośród zaginionych i ile samolotów wykonało zadanie – gdzie zostało zestrzelonych – w drodze do Polski czy z powrotem.” (s. 195)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, przydzielony jako radiotelegrafista 1 plutonu Kompanii Radiowej „Orbis” Komendy Głównej AK, następnie dowódca 2 plutonu radiotelegraficznego w Podokręgu Warszawa – Zachód Oddziału V Obszaru Warszawa AK.
„ORBIS” – Kompania Radiowa Komendy Głównej AK
maszynopis prelekcji w Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
Od 3 grudnia 1945 zarządca rejonowy Delegatury Powiatowej Tymczasowego Zarządu Państwowego w Jeleniej Górze (Urząd Likwidacyjny). Od 19 maja 1947 administrator domu wypoczynkowego w Szklarskiej Porębie. W latach 1952-1953 kierownik sklepu ogrodniczego, następnie do 1959 kierownik Biura Obsługi Turystyki. Od 1960 na rencie inwalidzkiej. Zmarł 13 listopada 1961 w Tuszynku k. Tuszyna, nieopodal Łodzi.
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Awanse
skan własny, źródło JW GROM
- starszy strzelec – 21 lutego 1943
- podchorąży – 17 kwietnia 1943
- podporucznik – ze starszeństwem od 14 września 1943
- porucznik
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Życie rodzinne
Syn Józefa, zawiadowcy PKP oraz Zofii z domu Rodkiewicz. W 1946 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Grzelązka (ur. 1922). Mieli dwie córki: Iwonę zamężną Donarską (ur. 1947) oraz Katarzynę (ur. 1957).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0332
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, s. 203-204, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 444, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 169-170, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Lech Zabierek – Cichociemny
ps.: „Wulkan”, „Wrak”, „Ulewa”, „Sokół”
vel Jerzy Wański, vel Janusz Moczulski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1663
por. cc Lech Zabierek
ur. 3 listopada 1918 w Niedarzynie (pow. płoński), zm. 17 listopada 2003 w Konstancinie Jeziornej – porucznik piechoty, harcerz, żołnierz Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, Kedywu Obszaru Zachodniego AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, WiN, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Błonie, Monachium, Eistedt, Murnau, Elsenborn, Oberlangen (1939-1941), szykanowany przez SB (m.in. pozbawiony emerytury), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, francuski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour), sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata. Syn przemysłowca
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej, następnie od 1929 w Gimnazjum Państwowym im. M. Kopernika w Toruniu, w 1938 zdał egzamin dojrzałości. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego, uprawiał wioślarstwo, myślistwo, ukończył kurs szybowcowy, balonów wodnych, należał do Aeroklubu Pomorskiego.
Od 1938 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty 65 Pułku Piechoty 4 Dywizji Piechoty w Brodnicy, po jej ukończeniu w sierpniu 1939 awansowany na stopień plutonowego podchorążego.
II wojna światowa
PWPW, 1939
W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca drużyny oraz zastępca dowódcy plutonu batalionu zapasowego 63 Pułku Piechoty 4 Dywizji Piechoty, wraz z jednostka uczestniczył w bitwie nad Bzurą. Po rozformowaniu batalionu 19 września wraz ze zorganizowaną grupą ochotników (w sile kompanii) przeprawił się przez Bzurę w rejonie Wyszogrodu. Od 21 września wraz z grupą w rejonie CIWF na Bielanach (Warszawa), następnie w obronie Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie przy ul. Zakroczymskiej, później dowódca punktu oporu na skarju lotniska bielańskiego oraz Powązek. 27 września ranny w głowę, przeniesiony do szpitala na ul. Mokotowskiej.
Od 7 października 1939 w niewoli niemieckiej, osadzony w Błoniu, nastepnie w Monachium, Eistedt, Oflag VII-B Murnau, Elsenborn oraz Stalagu VI-A Oberlangen – na terenie poligonu niemieckiej jednostki wojskowej. 2 sierpnia 1941 uciekł, przeszedł pieszo przez Ardeny, granicę niemiecko – belgijską, następnie belgijsko – francuską, dotarł do Sedanu, Lille, 25 sierpnia do Arras, Besançon, 11 października do Auch, wreszcie do polskiego obozu w Montemiraill k. Awigonu (Francja).
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
18 maja 1942 z portu Wandr statkiem rybackim dotarł do Majorki, następnie do Gibraltaru, stamtąd transportowcem „Nargunde” 12 sierpnia do Glasgow, później do Aberdeen (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 26 września na stażu w oddziałach brytyjskich.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjna i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 31 stycznia 1943 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 14 marca 1943.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Door” (dowódca operacji: F/L Austin J.B., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax BB-281 „O” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/L Austin J.B. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.58 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Kra” 602 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), 8 km od Zwolenia, w Puszczy Kozienickiej. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Kolasiński ps. Ulewa, ppor. Adam Riedl ps. Rodak oraz Węgier (radiotelegrafista) Ivan Szabo ps. Hun. Skoczkowie przerzucili 395 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwie paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym dwanaście godzin 33 minuty.
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
list brata do Sztabu Naczelnego Wodza
skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROMNastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łącznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Starym Mieście, przy ul. Brzozowej 5, następnie przy ul. Czerwonego Krzyża. Po aklimatyzacji przydzielony do Kedywu Obszaru Zachodniego AK, do oddziału dywersyjnego AK dowodzonego przez mjr Jana Mielczarskiego ps. San. Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, m.in. w nocy 15/16 lutego 1944, pod dowództwem mjr Jana Mielczarskiego ps. San, wraz z Cichociemnymi: ppor. Antonim Żychiewiczem ps. Przerwa, ppor. Witoldem Picem ps. Cholewa oraz Adamem Podkulińskim ps. Prus, uczestniczył w akcji wysadzenia pociągu towarowego.
W nocy 8/9 marca 1944 wraz z Cichociemnym ppor. Tadeuszem Benedykiem ps. Zahata, Adamem Podkulińskim ps. Prus oraz matem Kazimierzem Brzozowskim ps. Marynarz przecięli tory w rejonie posterunku blokowego Łubno, na szlaku pomiędzy Żyrardowem a Radziwiłłowem. Za udział w tych akcjach odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Powstanie Warszawskie
odpowiedź Sztabu Naczelnego Wodza, skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM
W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego przebywał w Milanówku. Od 11 sierpnia 1944 w Puszczy Kampinoskiej, jako zastępca dowódcy kompanii oraz oficer do specjalnych poruczeń dołączył do Pułku AK „Pamiry – Młociny”, dowodzonego przez Cichociemnego por. Adolfa Pilcha ps. Dolina.
22 sierpnia 1944 uczestnik akcji bojowej na Zaborów Leśny oraz tartak, podczas której zginęło ok. 160 żołnierzy nieprzyjaciela. W nocy 2/3 września 1944 dowódca jednej z trzech grup bojowych w wypadzie na stacjonujący we wsi Truskaw batalion wycofanej z Warszawy Brygady SS-RONA. Zabito 250 rosyjskich esesmanów, raniąc ok. 100, przy stratach własnych 10 poległych oraz 10 rannych.
4 września 1944 przebrany za robotnika, wraz z Cichociemnym ppor. Tadeuszem Gaworskim ps. Lawa rozpoznali w Piaskach Królewskich tartak obsadzony przez 30 Niemców oraz 100 Belgów. W nocy 6/7 września uczestnik akcji na ten tartak, podczas której zginęło 30 Niemców, pozostali się poddali, tartak spalono. Od 28 września w składzie Grupy „Kampinos”, w marszu w kierunku Bieliny – Zamczysko – Czarnów, jako dowódca oddziału rozpoznawczego na szpicy, wziął do niewoli 8 Niemców. Ciężko ranny po trafieniu serią z rkm, podczas przeprowadzania z patrolem rozpoznania w rejonie Budy – Zosiny. Na jego rozkaz żołnierze patrolu pozostawili go, zamaskowanego gałęziami. Po odzyskaniu przytomności dotarł do majątku w Chlewni, gdzie udzielono Mu pomocy. Leczony w Milanówku, następnie w Częstochowie.
Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.
Po wojnie
Po wyleczeniu zamieszkał w Warszawie. Działał w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj oraz WiN, pod ps. Ulewa oraz Sokół, w komórce łączności kurierskiej kierowanej przez jego żonę Zinajdę. Zaprzestał działalności po aresztowaniu płk. Jana Rzepeckiego oraz w związku z prowokacją MBP i NKWD, tzw. operacją Cezary.
Od 1945 przez ok. rok kierownik budowy Spółdzielni Mieszkaniowej „Zimowe Leże” w Warszawie, do 1948 współwłaściciel Biura Handlu Nieruchomościami, w latach 1948-1951 prowadził prywatne budowy, następnie przez rok kierownik budowy Spółdzielni Pracy w Otwocku. Od 1953 kierownik sekcji kwaterunkowo – budowlanej Instytutu Naukowo – Badawczego Broni Pancernej i Motoryzacji, od 1957 kierownik Spółdzielni Pracy Aparatury Oświetleniowej w Warszawie. Prowadził także zakład elektromechaniczny w Grodzisku Mazowieckim, od 1968 kierownik produkcji pomocniczej w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Opocznie, od 1972 galwanizer w Zakładzie Powłok Ochronnych Usługowej Spółdzielni Pracy w Legionowie, w latach 1976 – 1989 prowadził sklep spożywczy w Konstancinie – Jeziornie.
Represjonowany przez SB, nie otrzymał emerytury, także po 1989. W ostatnich latach życia mieszkał w Konstancinie Jeziornie, tam zmarł 17 listopada 2003.
Waldemar Grabowski – Podziemny rząd – Delegatura Rządu Rp na Kraj
Walka cywilna Polskiego Państwa Podziemnego
w: Niepodległość i Pamięć, 2015 r., nr 22/1 (49), s. 143-168
Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015
Awanse
- plutonowy podchorąży – sierpień 1939
- podporucznik – ze starszeństwem od 14 marca 1943
- porucznik
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Antoniego, przemysłowca oraz Zofii z domu Szczepankiewicz. W 1943 zawarł związek małżeński z Zinajdą z domu Mamczicz, primo voto Truszkowską (1909-1996), kurierkę KG Ak ps. Nina. Mieli 2 synów: Jerzego (ur. 1948) absolwenta SGGW, przedsiębiorcę oraz Krzysztofa (ur. 1949), absolwenta Seminarium Duchownego w Rzymie .
W 1969 zawarł związek małżeński z Grażyną z domu Waniek (ur. 1946), absolwentkę Technikum Krawieckiego. Mieli troje dzieci: Artura (ur. 1969) dyrektora technicznego francuskiej firmy samochodowej, Katarzynę (ur. 1973) kasjerkę oraz Emilię Zofię (ur. 1980).
Pisownia nazwiska
wyjaśnienie dr Krzysztofa A. Tochmana dla autora portalu elitadywersji.org
Wbrew stosowanej w kilku miejscach pisowni nazwiska jako „Żabierek”, prawidłowa pisownia to Zabierek (bez „Z” z kropką).
Wyjaśnił to dr Krzysztof Tochman – rzecz w tym, że przed II wojną św. większość urzędników literę (samo) „Z” oznaczała poziomą kreską. Dlatego taka pisownia występuje w dokumentach, do dzisiaj niektórzy tak piszą.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0331
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 119-122, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 444, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 146, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Franciszek Żaak – Cichociemny
ps.: „Mamka”, „Hiacynt”, „Przekładnia”
Franciszek Marian Żaak vel Franciszek Bakierski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1891
ppor. Franciszek Żaak
ur. 4 sierpnia 1919 we Lwowie (obecnie Ukraina), poległ zamordowany przez Niemców 19 lipca 1944 we Lwowie (obecnie Ukraina) – podporucznik łączności, żołnierz Armii Czerwonej, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, radiotelegrafista Komendy Głównej AK, Obszaru Lwów AK, więziony i zamordowany przez gestapo (1944), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, szkolenia (kursy): m.in. łączności (Sekcja Szkolna Ośrodka Radio Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), spadochronowy (1 SBS, Largo House), odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata. Syn mechanika samochodowego
Spis treści:
odznaka PW II st.
Od 1927 uczył się w szkole powszechnej we Lwowie, od 1931 w IX Państwowym Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich, w 1939 zdał egzamin dojrzałości.
Działał w Przysposobieniu Wojskowym, w 1937 zdobył odznakę instruktorską Przysposobienia Wojskowego II stopnia. Od 18 lipca do 13 sierpnia 1939 w 16 Batalionie Junackich Hufców Pracy w Wiźnie k. Łomży. Pracował jako szofer – mechanik w firmie Osińskiego we Lwowie.
II wojna światowa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
22 kwietnia 1941 powołany do odbycia służby wojskowej w Armii Czerwonej, przydzielony do jednostki w Czugojewie k. Charkowa.
20 lipca 1941 zesłany do przymusowej pracy w tzw. strojbacie – do 736 Samodzielnego Batalionu Budowlanego (Osobyj Stroitielny Batalion) w Swierdłowsku.
Mieczysław Wieliczko – Raport o „strojbatach”
w: Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia 63, 2008, s. 119-133
Po układzie Sikorski – Majski zwolniony, 5 marca 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 2 kompanii Szkoły Podchorążych Piechoty 8 Dywizji Piechoty.
Ewakuowany wraz z Armią do Iraku, następnie do Afryki Południowej, odtąd w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od września 1942 w Wielkiej Brytanii.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, przeszkolony ze specjalnością w łączności, m.in. w ośrodku STS 43 (Audley End) oraz na kursie „N” w Anstruther. Z opinii podczas szkolenia – Inteligentny i sprytny, łatwo wczuwa się w sytuację, ambitny i koleżeński. Nadaje się na dywersanta, a po przeszkoleniu na d-cę. Awansowany na stopień starszego strzelca podchorążego 21 lutego 1943. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 lipca 1943 w Audley End przez komendanta STS 43, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Józefa Hartmana ps. Sławek. Awansowany na stopień podporucznika 14 września 1943.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 7” (dowódca operacji: F/O Antoni Freyer, ekipa skoczków nr: XXX), z samolotu Halifax JD-362 „L” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Henryk Bober, pilot – F/S Stanisław Kozłowski / nawigator – F/O Antoni Freyer / radiotelegrafista – Sgt. Alfred Pawlitta / mechanik pokładowy – Sgt. Jan Prymus / strzelec – Sgt. Jan Wernikowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 17.55 z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Spodek” 209 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Mariańskie Porzecze, Łucznica, 8 km od stacji kolejowej Garwolin. Razem z nim skoczyli: ppor. Kazimierz Fuhrman ps. Zaczep, ppor. Roman Wiszniowski ps. Harcerz. Skoczkowie przerzucili 252 tys. dolarów w banknotach, 100 tys. marek na potrzeby AK oraz pas z pieniędzmi dla Delegatury Rządu na Kraj. Zrzucono także sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot powrócił do bazy po locie trwającym 10 godzin 45 minut. Skoczków podjęli wspólnie: oddział Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich z rejonu Wilga, dowodzony przez komendanta rejonu Wacława Rybarczyka ps. Opór.
Protokół ws. depozytu wkan własny, źródło JW GROM
Pogoda startu bardzo ładna. Wiatr pomyślny. Jednak duży niepokój. Szef Wydz. „S” stwierdził w samolotach „T, W, L, Q i A”, że zestawy zaczepiono wg. planu załad. Sygnał – melodia – nadany prawidłowo [przez BBC]. Żadnych depesz o spaleniu plac. odb. wzgl. odwołaniu czy zmianach.
Represje sowieckie wobec Polaków źródło: pamiec.pl
Dn. 15.IX. Wynik lotu – bardzo niepomyślny – bardzo duże straty. – wykonane loty (Nr. – plac. odb.): 64/94 – GROCH I, 65/85 – PROSO II, 66/86 – KOC I, 67/87 – CZAJNIK, 70/80 – SPODEK i 75/95 – DYWAN. Razem sześć: 5 – polskie załogi i jedna – angielska załoga. – zaginione loty (missing): 63/83 – ŻYTO, 68/88 – KUFER, 69/89 – KUFER, 71/91 – PIERZYNA. Razem – cztery; jedna polska (doskonały nawigator por. Gębik) i trzy angielskie (najlepsze w Dyonie 138). – wrócił: – nie znalazł plac. odb. – 72/92 – PIERZYNA – załoga angielska. – nie wystartował: 74/94 – WANNA – załoga angielska. Nic nie wiadomo, czy z pośród zaginionych i ile samolotów wykonało zadanie – gdzie zostało zestrzelonych – w drodze do Polski czy z powrotem.” (s. 195)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, od października przydzielony jako radiotelegrafista (według Krzysztofa Tochmana) do batalionu „Iskra” lub (wg. akt sprawy przed Wojskowym Sądem Specjalnym) do jednostki „Knadra” Oddziału V Komendy Głównej AK.
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana
źródło: ABW
1 listopada 1943 samowolnie wyjechał do swojej żony do Lwowa, do 9 grudnia 1943 pozostawał bez kontaktu z przełożonymi. 15 grudnia 1943 komendant główny AK nakazał wszcząć postępowanie w sprawie dezercji. 7 lutego 1944 Wojskowy Sąd Specjalny odmówił wydania wyroku, nakazując sprawdzenie istotnych okoliczności. Po sprawdzeniu wyjaśniono, iż nawiązał kontakt z Obszarem Lwów AK, pełni służbę w „Lutni”, nie powrócił do Warszawy, ponieważ skradziono mu pieniądze i dokumenty. 17 kwietnia 1944 Wojskowy Sąd Specjalny uniewinnił go od zarzutu dezercji.
Od 19 lutego 1944 formalnie przeniesiony do Obszaru Lwów AK, od 12 marca jako „Hiacynt” radiotelegrafista, dowódca patrolu radiołączności „Tempo” w plutonie radiowym „Opacz”.
31 maja 1944 aresztowany przez Niemców, wraz z radiotelegrafistą Władysławem Oźmińskim ps. Sęp, w lokalu we Lwowie, przy ul. Paulinów 30, podczas pracy na radiostacji o kryptonimie „Wanda” 36J, tzw. „pipsztoku” (prawdopodobnie AP-1). Prawdopodobnie radiostacja została namierzona przez niemiecki oddział radiopelengacyjny. Ciężko pobici podczas aresztowania, obaj przewiezieni do więzienia w Lwowie przy ul. Łąckiego. Przesłał do rodziny trzy grypsy pisane krwią na chusteczce. 19 lipca 1944 wraz z innymi więźniami wywieziony na rozstrzelanie.
Jacek Janiec – Biogram cichociemnego Obszaru AK Lwów
ppor. łącz. rezerwy Franciszka Michała Żaaka ps. „Mamka”, „Hiacynt”, vel Franciszek Bekielski (1919-1944)
w: Wewnętrzny Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Środowisko Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego
wrzesień 2016 nr 26, s. 46 – 55
Bartłomiej Szyprowski – Cichociemny „Mamka” przed Wojskowym Sądem Specjalnym Komendy Głównej AK
Przegląd Historyczno – Wojskowy 2013 r., nr 14 965)/3 (245), s. 202 – 206
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Awanse
- starszy strzelec podchorąży – 21 lutego 1943
- podporucznik – 14 września 1943
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie (trzykrotnie pośmiertnie)
- Medal Wojska – (dwukrotnie)
Życie rodzinne
Syn Władysława mechanika samochodowego oraz Marii z domu Hawling. Zawarł związek małżeński z Heleną z domu Świderską, 2 v. Zaręba. Nie mieli dzieci.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0330
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 145, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 443, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 171, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Ryszard Zyga – Cichociemny
ps.: „Lelum”, „Słoń”
vel Ryszard Zwara, vel Wiktor Leśniewski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1890, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1557
por. Ryszard Zyga
ur. 16 maja 1922 w Przeworsku, data i miejsce śmierci nieznane – porucznik łączności czasu wojny, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, więzień sowieckich łagrów: Charków, Nachodka, Magadan (1940-1942), niemieckich obozów koncentracyjnych: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg, KL Dachau (1944-1945), łącznościowiec, cichociemny
znajomość języków: rosyjski, francuski; szkolenia (kursy): m.ni. dywersyjny, łączności (Ośrodek Wyszkolenia Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Auchtertool, Anstruther), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 17 lat; w dacie skoku do Polski 21 lat. Syn inżyniera mechanika PKP
Spis treści:
Od 1934 uczył się w Państwowym Gimnazjum im. W. Jagiełły w Drohobyczu, następnie od 1936, w związku z przeprowadzką rodziny, uczył się w Gimnazjum im. M. Kopernika w Tarnopolu. Grał w piłkę nożną, uprawiał siatkówkę, pływanie, narciarstwo.
Od 1937 uczył się w II Państwowym Gimnazjum i Liceum w Tarnopolu, w 1940 zdał „małą maturę”. Działał w Stronnictwie Narodowym.
II wojna światowa
Represje sowieckie wobec Polaków źródło: pamiec.pl
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, z uwagi na młody wiek, miał 19 lat. Po wkroczeniu sowietów do Polski, 7 kwietnia 1940 aresztowany wraz z kilkoma kolegami przez NKWD w Tarnopolu. Skazany przez sowiecki Wojenny Trybunał na 10 lat łagrów. Zesłany do łagrów m.in. w Charkowie, Nachodce oraz kopalni złota w Magadanie (Kołyma).
Zwolniony z łagru po układzie Sikorski – Majski, przez Władywostok, Czelabińsk, Kujbyszew, Taszkient dotarł do Czok Pak. 25 stycznia 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 8 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej 8 Dywizji Piechoty, do 18 marca 1942 w Karasu. Od 1 maja do 24 września 1942 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty, następnie przez Palestynę oraz Afrykę Południową dotarł 26 września 1942 do Wielkiej Brytanii.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 5 października 1942 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, 21 kwietnia 1943 awansowany na stopień starszego strzelca. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 lipca 1943 w Audley End przez komendanta STS 43, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Józefa Hartmana ps. Sławek. Awansowany na stopień podporucznika (czasu wojny) ze starszeństwem od 14 września 1943.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 6” (dowódca operacji: F/L Wincenty Wasilewski, ekipa skoczków nr: XXX), z samolotu Halifax BB-309 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Jan Bakanacz, pilot – Sgt. Eugeniusz Kasprzak / nawigator – F/L Wincenty Wasilewski / radiotelegrafista – F/S Julian Michalski / mechanik pokładowy – Sgt. Władysław Barzdo / strzelec – Sgt. Roman Puchała, Sgt. Władysław Patlewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.06 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Koc 1” 202 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Nieporęt, 9 km od Radzymina. Razem z nim skoczyli: ppor. Zdzisław Peszke ps. Kaszmir, ppor. Jarosław Poliszuk ps. Arab. Skoczkowie przerzucili 348 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz jeden pas z pieniędzmi dla Delegatury Rządu na Kraj. Ponadto zrzucono sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot powrócił do bazy po 13 godzinach lotu.
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Pogoda startu bardzo ładna. Wiatr pomyślny. Jednak duży niepokój. Szef Wydz. „S” stwierdził w samolotach „T, W, L, Q i A”, że zestawy zaczepiono wg. planu załad. Sygnał – melodia – nadany prawidłowo [przez BBC]. Żadnych depesz o spaleniu plac. odb. wzgl. odwołaniu czy zmianach.
Dn. 15.IX. Wynik lotu – bardzo niepomyślny – bardzo duże straty. – wykonane loty (Nr. – plac. odb.): 64/94 – GROCH I, 65/85 – PROSO II, 66/86 – KOC I, 67/87 – CZAJNIK, 70/80 – SPODEK i 75/95 – DYWAN. Razem sześć: 5 – polskie załogi i jedna – angielska załoga. – zaginione loty (missing): 63/83 – ŻYTO, 68/88 – KUFER, 69/89 – KUFER, 71/91 – PIERZYNA. Razem – cztery; jedna polska (doskonały nawigator por. Gębik) i trzy angielskie (najlepsze w Dyonie 138). – wrócił: – nie znalazł plac. odb. – 72/92 – PIERZYNA – załoga angielska. – nie wystartował: 74/94 – WANNA – załoga angielska. Nic nie wiadomo, czy z pośród zaginionych i ile samolotów wykonało zadanie – gdzie zostało zestrzelonych – w drodze do Polski czy z powrotem.” (s. 195)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Radiostacja AP-4 źródło: ABW
Podczas aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, 15 października 1943 aresztowany przez gestapo wraz z Cichociemnym ppor. Jarosławem Poliszukiem ps. Arab, po donosie konfidenta Stanisława Kuleszy, zakrystiana z kościoła św. Floriana w Warszawie (zlikwidowany 8 stycznia 1944, po wyroku podziemnego Specjalnego Sądu Cywilnego). Osadzony w siedzibie gestapo na al. Szucha, następnie na Pawiaku. Przesłuchiwany także przez Abwehrę.
5 lipca 1944 wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen, 9 lutego 1945 ewakuowany do obozu koncentracyjnego KL Flossenbürg (podobóz Hersbruck), 9 kwietnia do obozu KL Dachau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy wojsk USA.
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
29 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 1 stycznia 1945. Od 28 listopada w 2 batalionie szkoleniowym przy ośrodku łączności Korpusu Polskiego, od 11 marca do 5 lipca 1946 na kursie łączności. Przydzielony do oddziału łączności XVI Samodzielnej Brygady Pancernej. Od 19 września 1946 do 7 maja 1948 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, uczył się w Radio College Oficers. Od 1948 monter, kierownik sekcji oraz młodszy menedżer w firmie radiowej Plessey w Ilford (Essex). Ukończył kurs technika przemysłowego, konstruował transformatory do aparatów radiowych i telewizyjnych.
Ulotka PKPiR
Od 1952 w Argentynie, kierownik działu produkcji (mydła i proszki) Unilever. Od 1957 ponownie w Wielkiej Brytanii, pracował jako nadzorca trzech zakładów w firmie „Vidor” (produkcja telewizorów), w której dyrektorem generalnym był Cichociemny Zbigniew Bąkiewicz. Od 1960 kierownik działu technicznego w fabryce farmaceutycznej „Glaxo Laboraties”, od 1963 kierownik produkcji w firmie „Tambrantz” w Havant. Od 1987 na emeryturze.
Działał społecznie w „The Sue Ryder Foundation”, założonej przez Margaret Susan Ryder, podczas wojny ochotniczkę z organizacji FANNY, współpracującą z Polską Sekcją SOE oraz opiekującą się Cichociemnymi na stacjach wyczekiwania na zrzut do Polski. Od 1995 wiceprzewodniczący Koła Cichociemnych w Wielkiej Brytanii, mieszkał w Rowlands Castle, Hants.
Awanse
- starszy strzelec – 21 kwietnia 1943
- podporucznik (czasu wojny) – ze starszeństwem od 14 września 1943
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1946
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
- Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
Życie rodzinne
Syn Jana, inżyniera mechanika PKP oraz Marii z domu Kostomek. W 1948 zawarł związek małżeński z Margareth z domu Reed (ur. 1922), laborantkę. Mieli syna Mariana (ur. 1949) magistra muzyki (fortepian) oraz córkę Sarah (ur. 1950), dziennikarkę.
W 1964 zawarł związek małżeński z Patricią z domu Mercy (ur. 1935). Mieli córki: Katrin (ur. 1966), ortooptyka oraz Kristin (ur. 1967), terapeutkę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0329
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 133-134, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 443, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 168, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
