Spadochroniarstwo polskie

Spis treści:

Wstęp
Spadochroniarstwo polskie
Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy
1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych
Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej
Polskie jednostki po wojnie

Pierwszym spadochroniarzem w dziejach świata był ponoć cesarz chiński Shun (2258 – 2208 p.n.e), który miał ratować się skokiem z wysokiej płonącej stodoły, trzymając dwa ogromne słomiane kapelusze dla zamortyzowania upadku.

Pierwszy projekt rzeczywiście działającego spadochronu skonstruował Leonardo da Vinci. Francuski fizyk Louis-Sébastien Lenormand 26 grudnia 1783 podobno skoczył na spadochronie. Na pewno uczynił to Andre Jacques Garnerin na pokazie 22 października 1797. Skoczył z ok. 700 m., na siedmiometrowym spadochronie własnej konstrukcji w paryskim Parku Monceau.

leonardo_da_vinci_spadochron-300x227 Spadochroniarstwo polskie

projekt spadochronu Leonardo da Vinci

Istotą działania spadochronu jest zmniejszenie prędkości spadania do bezpiecznej dla skoczka, dzięki wykorzystaniu oporu powietrza. Planowano wykorzystać go w siłach zbrojnych już podczas I wojny światowej. Dowódca Sił Powietrznych USA we Francji gen. William Mitchel planował zrzucenie w 1919 na tyły niemieckie całej dywizji (ok. 20 tys. żołnierzy), z użyciem aż 2 tys. samolotów. Jednak wojna zakończyła się wcześniej.

W 1935 podczas radzieckich manewrów pod Kijowem, z udziałem zagranicznych obserwatorów, pokazano desant 1,2 tys. żołnierzy z przystosowanych do tego radzieckich samolotów bombowych TB-3.

Jako pierwsi w Europie swoje jednostki powietrznodesantowe zaczęli organizować Niemcy. Do 1939 sformowali 7 Dywizję Lotniczą (2 pułki spadochronowe) oraz 22 Dywizję Piechoty (piechota powietrzna). Podczas II wojny światowej 7 Dywizja brała udział w walkach w Polsce, ale nie zrzucono desantu. Niemieccy spadochroniarze odegrali istotną rolę przejmując mosty i lotniska w Danii, Norwegii i Holandii w 1940. Rok później uczestniczyli w dużej operacji powietrznodesantowej „Merkury”, której celem było zdobycie Krety. W 1943 uczestniczyli w akcji odbicia Mussoliniego.

Spadochroniarstwo polskie

skoki spadochronowe z wieży polskiej konstrukcji, ze zbiorów NAC

Sowiecki pokaz możliwości spadochroniarzy podczas manewrów pod Kijowem, przyspieszył organizowanie wojsk powietrznodesantowych we Francji, Włoszech oraz w Polsce. Istniały dwie koncepcje wykorzystania spadochroniarzy: do celów dywersyjnych oraz w wielkich operacjach morsko – lądowo – powietrznych.

Warto dodać, że 25 sierpnia 1893 warszawianka Janina Mey jako pierwsza Polka skoczyła ze spadochronem. W listopadzie 1914 Polak Włodzimierz Mazurkiewicz został instruktorem w armii chińskiej.

W 1929 uruchomiono w Legionowie warsztat spadochronów typu Irvin (miękkie, o okrągłej czaszy). Także tego roku mjr. dyp. pil. Marian Romeyko opublikował w „Przeglądzie Lotniczym” artykuł „Wyprawy specjalne”. Pisał w nim:

Przetransportowanie dwoma – trzema samolotami plutonu piechoty wraz z karabinami maszynowymi nie wydaje się już dziś dziełem nie do osiągnięcia. W niedalekiej przyszłości (a na Zachodzie już dziś) – może stać się zjawiskiem normalnym. Natomiast wysadzenie pojedynczych szpiegów będzie się odbywało prawdopodobnie za pomocą spadochronów (wobec udoskonalenia tychże). Pewna ilość zdyscyplinowanych, uzbrojonych żołnierzy z bronią maszynową, stać się może na tyłach dość groźną jednostką, szczególnie wobec obiektów komunikacyjnych.

W Polsce spadochroniarstwo rozpoczęło się na dobre w 1936. Popularyzująca je od 1923 paramilitarna organizacja Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej właśnie wtedy intensywnie propagowała hasło „Młodzież na spadochrony!”, inicjując uprawianie sportu spadochronowego. W Legionowie pod Warszawą zorganizowano kursy instruktorów spadochronowych. Postawiono wieżę spadochronową w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, na której mieli się szkolić wszyscy podchorążowie. Wtedy też wieża spadochronowa stanęła na Polach Mokotowskich w Warszawie. Do 1939 postawiono w Polsce 16 wież. Największą (50 metrową) wybudowano w Katowicach, w Parku im. Tadeusza Kościuszki.

Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy

Skoczkowie_LOPP_Warszawa3-maja-1939-300x177 Spadochroniarstwo polskie

Skoczkowie polscy, Warszawa 3 maja 1939

W 1939 utworzono na lotnisku w Bydgoszczy Wojskowy Ośrodek Spadochronowy (WOS), który od 1 maja szkolił kandydatów do polskich wojsk powietrznodesantowych.

5 sierpnia 1939 pierwszy pełny kurs ukończyło 80 oficerów i podoficerów, absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Zostali przeszkoleni w skokach dziennych i nocnych, walce wręcz, strzelaniu z różnych typów broni oraz w dywersji: niszczeniu mostów, wiaduktów, torów kolejowych.

Więcej info – Prekursorzy Cichociemnych

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Po wybuchu II wojny światowej żołnierze bydgoskiego WOS uczestniczyli w formowaniu 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Była największą spośród niebrytyjskich jednostek Korpusu Powietrznego Wojsk Lądowych (Army Air Corps). Anglicy zamierzali dowódcę brygady, gen. Stanisława Sosabowskiego, mianować dowódcą brytyjsko – polskiej dywizji spadochronowej! Nie zgodził się na to Sztab Naczelnego Wodza, bowiem w polskich planach 1 SBS miała zostać użyta do wsparcia planowanego powstania powszechnego w Polsce.

Więcej info – 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

21 czerwca 1940 brytyjski RAF utworzył w Ringway pod Manchesterem Szkołę Treningu Spadochronowego, Parachute Training School. Pierwszym komendantem jej sekcji polskiej (zastępcą brytyjskiego komendanta ośrodka) został por. pilot Jerzy Górecki, jego zastępcą i szefem wyszkolenia spadochronowego ppor. Julian Gębołyś – obaj najlepsi instruktorzy z WOS w Bydgoszczy. Polacy, żołnierze bydgoskiego WOS byli też w niej instruktorami, przeszkolili 4825 spadochroniarzy – Belgów, Francuzów, Norwegów, Czechów, Polaków – Cichociemnych. Pierwszy „polski” kurs spadochronowy rozpoczął się 17 lutego 1941. Od 1 marca 1941 polskich spadochroniarzy, w tym Cichociemnych, szkolono także w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Także Polacy wybudowali w Lundin Links, niedaleko Largo House, funkcjonującą od 25 sierpnia 1941 24-metrową wieżę spadochronową, pierwszą w Wielkiej Brytanii (nazywano ją polską wieżą).

Polish Paratroops. Spadochroniarze polscy
wyd. prawdopodobnie Sztab Naczelnego Wodza, 1944
ze zbiorów Marcina Zugaja. Bardzo dziękujemy!

Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych

Można wyróżnić trzy zasadnicze grupy polskich spadochroniarzy do zadań specjalnych podczas II wojny światowej:

Cichociemni – 316 Cichociemnych było żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe.
Emisariusze i kurierzy polityczni – 31 kurierów i emisariuszy politycznych było cywilnymi łącznikami pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, a także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi, byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne.
Spadochroniarze do innych krajów – 77 spadochroniarzy było agentami alianckich służb działającymi poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. Byli wysyłani w porozumieniu z emigracyjnym rządem RP przez brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle) jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS.

Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej

Wojciech Markert – Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej, 1944-1945
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy, 2012,nr 13 (64)/ 1 (239), s. 83-108

Polskie jednostki po wojnie

Po wojnie pierwszą jednostkę powietrznodesantową – 6 Pomorską Dywizję Powietrznodesantową utworzono w czerwcu 1957 w Krakowie. Intensywnie rozwinął się w Polsce sport spadochronowy.