Leon Bazała – Cichociemny

Leon Bazała – Cichociemny

ps. „Strwiąż”, „Polana”

Zwykły Znak Spadochronowy nr 2992

 

ur. 14 kwietnia 1904 w Chyrowie (powiat dobromilski, województwo lwowskie, obecnie Ukraina), zm. 12 marca 1983  w Aleksandrowie Kujawskim – podpułkownik, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, wykładowca Wyższej Szkoły Wojennej, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Oddziału VI (Specjalnego), Armii Krajowej, Komendy Obszaru Lwów AK, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Charków, Diagilewo, Griazowiec (1944-1947), Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 35 lat 4 miesiące; w dacie skoku do Polski 39 lat 11 miesięcy. Syn przedsiębiorcy budowlanego, burmistrza

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1914 uczył się w Gimnazjum OO Jezuitów w Chyrowie. W październiku 1918 uczestniczył jako ochotnik w dwutygodniowych walkach z Ukraińcami. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, w 1920 jako ochotnik w oddziale wywiadowczym Komendy Lwowskich Oddziałów Ochotniczej Armii. Po wojnie kontynuował naukę w Gimnazjum OO Jezuitów w Chyrowie, od 1922 w Państwowym Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Samborze, w 1923 zdał egzamin dojrzałości.

Od 1 sierpnia 1923  w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie, od 1 października 1923  podjął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim. 20 marca 1929  obronił dyplom doktora wszechnauk lekarskich, następnie na stażu w klinice uniwersyteckiej, w Szpitalu Szkolnym Centrum Wyszkolenia Sanitarnego oraz sanatorium wojskowym w Ciechocinku.

6 lipca 1929  awansowany na stopień podporucznika. Od 5 stycznia 1931 lekarz 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Stryju, od 23 października 1931  lekarz 1 Pułku Artylerii Motorowej w Stryju. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1933, na stopień kapitana 1 października 1934. Od 1 listopada 1935  uczestnik kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie (XVI promocja), po jego ukończeniu, od 1 listopada 1937 wykładowca taktyki sanitarnej WSW. W tym samym czasie także ordynator w Okręgowym Szpitalu Wojskowym im. J. Piłsudskiego. 11 listopada 1938 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 referent Szefostwa Sanitarnego Armii „Karpaty”, przemianowanej 6 września na Armię „Małopolska”. Uczestniczył w walkach na szlaku bojowym od Rzeszowa do Lwowa, m.in. w Rejonie Janowa, Lelechówki. 19 września 1939  przekroczył granicę z Węgrami, internowany w obozie Ipolyszoka, pełnił funkcję lekarza obozowego. Na początku stycznia 1940 przez Budapeszt, Triest, Mediolan dotarł do Francji.

13 stycznia 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od 24 stycznia 1940 w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Coëtquidan i Coumbourg, m.in. jako wykładowca na kursach dla oficerów lekarzy oraz podchorążych sanitarnych. Od 12 kwietnia 1940 dowódca kompanii sanitarnej w 4 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany 23 czerwca 1940 z portu Cherbourg, dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 24 czerwca 1940 referent w szefostwie sanitarnym 1 Brygady Strzelców w Cupar, od 4 września 1940  dowódca 1 kompanii sanitarnej 1 Brygady Strzelców. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 1 stycznia 1943.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 12 kwietnia 1943 w dyspozycji Oddziału Personalnego, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 13 kwietnia 1943 w Londynie, przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przyjął pseudonim Striwiąż od nazwy rzeki w miejscu swego urodzenia. Od listopada do grudnia 1943 w Oddziale VI (Specjalnym) przy kompletowaniu medykamentów w zasobnikach zrzutowych. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 12/13 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 3” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: XL), z samolotu Halifax JP-180 „V” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Kazimierz Szrajer, pilot – F/S Roman Szwedowski / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Bazyli Chmaruk / mechanik pokładowy – Sgt. Marcin Chmielewski / strzelec – Sgt. Antoni Wesołowski / despatcher – Sgt. Józef Pertyszak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę „Wieszak” 226 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Zalesie, 14 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: por. mar. Adolf Gałacki ps. Maszop, por. Aleksander Piekarski ps. Turkuć, mjr Edward Piotrowski ps. Mema. Skoczkowie przywieźli m.in. 456 tys. dolarów na potrzeby AK. Był to trzeci lot tej ekipy, w poprzednich (3/4 oraz 9/10 kwietnia) nie można było wykonać zadania. Zrzucono także dziewięć zasobników oraz 6 paczek, wraz ze skoczkami w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą o godz. 01.21. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 6.25, po locie trwającym 11 godzin 5 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dn. 12/13.IV.44 startowała czwarta operacja. Przebieg jak dep. Sopja 582(79) – Lawina KKP/S [depesza szyfrowana do dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego]. Wczoraj załadowanych trzynaście. Zefir dwanaście. Wykonały trzy duety nasze [trzy samoloty z polskimi załogami] na 2568 [placówkę odbiorczą] – WIESZAK, MYSZ i LICHTARZ. Duety 4429 [samoloty z brytyjskimi załogami] na skutek chodzenia na wysokim pułapie i mgły przyziemnej nic nie znalazły i wróciły. Nasz Lila [Liberator] był nad MICHAŁ i WACŁAW, ale obie nie dały ani 1482 [sygnał świetlny nr 1] ani 1944 [sygnał świetlny placówki odbiorczej].

Uwaga: Na LICHTARZ 7689 [zrzut] bez 7219 [skoczków], gdyż w drugim i nast. nalotach nie dostał ani 1482 ani 1944. Jeden 7904 [zasobnik zrzutowy] AMPPANC nie odczepił się. Dziś ponawiam trzy 2103 [zrzuty] na WYDRA i BOGUSŁAW oraz po jednym LILA [Liberator] na POLANA i TOPAZ oraz po jednym Hala [Halifax] na MYŚLIWIEC i PANCERNIK. Wykaz pieniędzy w cz. II i mat. w cz. III. Cz. II dep. 572(79): Pieniądze i poczta: 1/ Na WIESZAK – 7219 [skoczek] Strwiąż, Mema, Maszop, Turkuć – osiem pasów z dol. pap. Nr. 03563-66, 04428, 09446, 18480, 20267 – ogółem cztery, pięć, sześć tys. Bag. DR-7 [Delegatury Rządu] – cztery paczki DR-110-20 Nr. 1, 111-21, 113 i 114-21. Bag. DR-8 – cztery paczki DR-103-20 Nr. 1, 110-20 Nr. 2, 112-21, 115-21. Poczta: DR 91 do 93/19 – dwie paczki ozn. X-1 i X-2. 2/ Na Mysz – 7219 Aminius, Ring, Drukarz plus 1 kmieć [kurier DR] Kula – trzy pasy z dol. pap. 03575-76, 03578, ogółem jeden, siedem, jeden tys. trzysta, dwa pasy z dol. złot, Nr. 15545, 15559 – ogółem sześć tys. jeden pas ozn. SN-5 dla KG, dwa pasy DR-60/17 i 73/18. Bag. DR-9 – sześć paczek DR-103-20 Nr 2 i 3, 107-109-20 Nr 1, 110-20 Nr. 3 Bag. DR-10 – dwie walizy ozn. DR-100-20 i DR-102-20. Przesyłki służb.: DR-81 i 82/18. Poczta: 17/43 cyl. II plus zał. Nr. 2. Sopja 572(79) [podpis mjr. Jaźwińskiego i numer depeszy](s. 284 (288)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

Po skoku początkowo w Mińsku Mazowieckim przy ul. Okrzei u por. S. Głowackiego, następnie aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Żelaznej 10/142 u Heleny Zawadzkiej. Od maja 1944 przydzielony jako zastępca szefa służby sanitarnej Obszaru IV Lwów Komendy Obszaru Lwów AK. Instruktor podczas szkoleń podoficerów sanitarnych, organizował punkty opatrunkowe i zespoły chirurgiczne, magazyny leków i materiałów sanitarnych.

W lipcu 1944 szef służby sanitarnej podczas  akcji Burza we Lwowie, 25 lipca 1944 uczestniczył w kontrnatarciu przeciwko oddziałom SS-Galizien w rejonie Rogatek Janowskich. Po zajęciu Lwowa przez Sowietów w składzie delegacji Komendy Obszaru Lwów AK na rozmowy w Żytomierzu z gen. Michałem Rolą-Żymierskim.

31 lipca 1944 aresztowany przez NKWD w sztabie AK we Lwowie, przy ul. Kochanowskiego 27, osadzony w pałacu Biesiadeckich przy pl. Bernardyńskim, następnie w więzieniu przy ul. Łąckiego.

Zesłany do obozu w Charkowie, od 5 stycznia 1946 zesłany do obozu NKWD nr 179 Diagilewie koło Riazania., od lipca 1947 osadzony w obozie NKWD nr 150 w Griazowcu.

 

 

Po wojnie

27 grudnia 1947 powrócił do Polski w stanie skrajnego wyczerpania, przez kilka miesięcy na leczeniu. Od marca 1948 naczelny lekarz uzdrowiska Czerniawa-Zdrój, od czerwca 1949 lekarz naczelny uzdrowiska i sanatorium PKP w Szczawnie-Zdroju. Od 1 listopada 1955 ordynator Sanatorium Kolejowego w Aleksandrowie Kujawskim, lekarz przychodni obwodowej.

W latach 1954 – 1955 nękany przesłuchaniami przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa.

Od 1 kwietnia 1980 na emeryturze. Zmarł 12 marca 1983 w Aleksandrowie Kujawskim, pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym.

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1929
• porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1931
• kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1934
• major – ze starszeństwem od 1 stycznia 1943
• podpułkownik – kwiecień 1944

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 1 stycznia 1945
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Krzyż Partyzancki
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal Wojska – 1946

 

 

Życie rodzinne

Syn Jana, burmistrza, przedsiębiorcy budowlanego oraz Julii z domu Banach. W 1930 zawarł związek małżeński ze Stanisławą z domu Jankowską. Mieli córkę Janinę (ur. 1931), lekarza dermatologa, zamężną Warakomską oraz syna Witolda (ur. 1938).

Po tragicznej śmierci w 1941 pierwszej żony, w 1949 zawarł związek kałżeński z Lucyną z domu Michałowską. Mieli synów: Juliana (ur. 1951), lekarza stomatologa oraz Piotra (ur. 1953), lekarza pediatrę.

 

 

---

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

---

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0004
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 18-19, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 8390249901
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 133-136,386, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 290, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378