Tadeusz Stocki – Cichociemny

Tadeusz Stocki – Cichociemny

ps.: „Ćma”, „Kielich”

 vel Tadeusz Skarbek, vel Karol Zawitniewicz, vel Zawisza

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1250, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1456

 

ur. 31 sierpnia 1902 w Turobinie (powiat biłgorajski), zm. 3 grudnia 1993 w Warszawie – major intendent, uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), oficer Wojska Polskiego, Sztabu Naczelnego Wodza, Polskich Sił Zbrojnych, Armii Krajowej, Kedywu Komendy Głównej AK, kierownik produkcji sprzętu dywersyjnego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, więzień obozów koncentracyjnych: KL Auschwitz, KL Buchenwald (1943-1945), Cichociemny

Znajomość języków: rosyjski, niemiecki; szkolenia – kursy specjalne m.in.: zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy),  spadochronowy,; uzupełniający: kwatermistrzowski, i in.  W dniu wybuchu wojny miał 37 lat; w dacie skoku do Polski 40 lat 1 miesiąc. Syn rolnika

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

 

Uczył się w szkole powszechnej w Turobinie, następnie w Gimnazjum im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Lublinie. W 1924 zdał egzamin dojrzałości. Od czerwca do listopada 1920 jako ochotnik w wojnie polsko – bolszewickiej, w kompanii karabinów maszynowych 201 Pułku Piechoty, w składzie grupy gen. Lucjana Żeligowskiego.

Od października 1924 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, po jej ukończeniu w maju 1925 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od czerwca do października 1925 uczestnik kursu Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej, od 16 października 1926 w Oficerskiej Szkole Inżynierii. Po jej ukończeniu 30 października 1928 awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927.

Od 30 października 1928 przydzielony jako dowódca plutonu, następnie kompanii, później kompanii szkolnej 7 Batalionu Saperów w Poznaniu. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1929. Od czerwca 1931 do września 1934 dowódca kompanii szkolnej 7 batalionu oraz instruktor Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie. Od 15 marca do 26 sierpnia 1936 także instruktor na kursie przygotowawczym Wyższej Szkoły Intendentury w Warszawie. Po praktyce w kwatermistrzostwie 32 Pułku Piechoty skierowany do Wyższej Szkoły Intendentury w Warszawie. Po jej ukończeniu 31 października 1938 przydzielony jako kierownik referatu rachunkowo – budżetowego Szefostwa Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 19 marca 1939.

 

 

II wojna światowa

Po wybuchu wojny początkowo nadal w Szefostwie Intendentury Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi, następnie ewakuowany przez Garwolin, Włodawę do Włodzimierza Wołyńskiego. Po rozwiązaniu Dowództwa Okręgu Korpusu 12 września, przydzielony do Szefostwa Intendentury Sztabu Naczelnego Wodza. 18 września 1939 wraz ze sztabem przekroczył w Kutach granicę z Rumunią.

Od 22 września internowany w Bals. 8 listopada uciekł, 9 listopada dotarł do Bukaresztu, uzyskał paszport w polskiej ambasadzie, 22 listopada wyruszył z Rumunii na statku m/s „Pułaski”, 4 grudnia dotarł do Paryża (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 5 grudnia 1939 referent w Wydziale Gospodarczym Ministerstwa Spraw Wojskowych (hotel „Regina” w Paryżu), od 21 marca 1940 oficer gospodarczy w Ośrodku Wyszkolenia Oficerów w Niort.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji 20 czerwca 1940 ewakuowany z portu La Rochelle, 23 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, od 9 października 1940 do 17 października 1941 kwatermistrz 5 Brygady Kadrowej Strzelców.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony no rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 3 października 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 2/3 października 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Lathe” (dowódca operacji: F/O Mieczysław Kuźnicki, ekipa skoczków nr: XVI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Stanisław Pankiewicz / nawigator – F/O Mieczysław Kuźnicki / radiotelegrafista – F/S Alfred Kleniewski / mechanik pokładowy – Sgt. Jerzy Sołtysiak / strzelec – Sgt. Roman Wysocki, Sgt. Janusz Barcz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Osa” 207 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Mokobody, 15 km od Siedlec. Razem z nim skoczyli: por. Antoni Jastrzębski ps. Ugór, kpt. Władysław Szubiński ps. Dach. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko Dyce k. Aberdeen (Szkocja) po locie trwającym 11 godzin 55 minut. Skoczków podjął oddział Batalionów Chłopskich, dowodzony przez Stanisława Ostasa ps. Osa. Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.

Do dnia 10.X.42 nie nadeszła depesza z Kraju o przyjęciu zrzutu, ani też żadna inna depesza związana z lotami. Wskazywałoby to na trudności (…) w Dowództwie Armii Krajowej – Wydziale przyjęcia lotów. W dniu 2.X. wszystkie trzy samoloty lądować musiały poza lotniskiem Tempsford – mgła. Samolot por. Wodzickiego uległ kraksie – lądował przymusowo poza lotniskiem. Załoga wyszła bez obrażeń. Był to samolot wypożyczony. Stan naszych samolotów nie uległ więc zmianie.

KL Buchenwald

W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)

Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824z dn. 6.X.42), treści następującej: „Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku do listopada aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, uczestnik kursu kwatermistrzowskiego w Warszawie. Od grudnia 1942 przydzielony jako kierownik produkcji sprzętu dywersyjnego do Związku Odwetu i Kedywu Komendy Głównej AK. Od maja 1943 inspektor oraz wykładowca na kursach  Oddziału IV (kwatermistrzowskiego) KG AK.

Hubert Królikowski – Zrzut na placówkę „Puchacz”. O zrzutach i placówkach odbiorczych
w powiecie siedleckim podczas II wojny światowej
w: Szkice Podlaskie 2006, nr 14 s. 71-90

 

Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25

 

13 września 1943 przypadkowo aresztowany pod fałszywą tożsamością Karol Zawitniewicz. W trakcie przewożenia na Pawiak połknął posiadane przy sobie konspiracyjne materiały. Od 21 listopada 1943 więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych KL Auschwitz, następnie KL Buchenwald. 15 kwietnia 1945 uwolniony przez wojska amerykańskie.

 

 

Po wojnie

11 czerwca zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Do 15 sierpnia w dyspozycji Oddziału VI SNW, przydzielony do Inspektoratu Szkolenia PSZ Sztabu Naczelnego Wodza.

Od 12 listopada 1945 oficer administracyjny Inspektoratu Szkolenia PSZ Sztabu Naczelnego Wodza, od 16 września 1946 w dyspozycji dowódcy 1 Korpusu Polskiego, od 1 listopada w obozie repatriacyjnym. Zdemobilizowany 8 listopada, 21 listopada 1946 powrócił do Polski, zamieszkał w Katowicach.

Od 1949 do 1956 rozpracowywany przez WUBP, następnie WUds.BP w Stalinogrodzie (Katowicach), wielokrotnie wzywany na przesłuchania, szykanowany, miał trudności ze znalezieniem pracy.

Od 15 czerwca 1947 podjął pracę w Centrali Zaopatrzenia Materiałowego Przemysłu Węglowego w Katowicach, od 1 września 1951 referent inwestycji Zakładów Koksochemicznych „Hajduki” w Chorzowie. Od 1 września 1952 w Wojewódzkim Komitecie Budowy Parku Kultury w Chorzowie, od 1 czerwca 1956 kierownik Działu Obrachunkowo – Inkasowego w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Inkasa Rejon Świętochłowice. Od 1 kwietnia 1958 kierownik Rejonu Inkasa Świętochłowice – Chorzów w Zakładzie Gazownictwa Okręgu Zabrzańskiego w Zabrzu.

Zamieszkał w Warszawie, od 1 lipca 1958 zastępca kierownika działu ekonomicznego w Biurze projektów instalacji przemysłowych „Instalprojekt” w Warszawie. Od 1 lipca 1970 na emeryturze. Działał w Zespole Historycznym Cichociemnych w Warszawie. Zmarł 3 grudnia 1993 w Warszawie.

 

 

Awanse

• kapral podchorąży – maj 1925
• podporucznik  – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927
• porucznik – 15 sierpnia 1929
• kapitan – ze starszeństwem od 19 marca 1939
• major – ze starszeństwem od 3 października 1942

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal za Długoletnią Służbę

 

 

Życie rodzinne

Syn Wincentego, rolnika oraz Ewy z domu Polskiej. W 1947 zawarł związek małżeński ze Stefanią z domu Przybysz (1911-1979), księgową. Nie mieli dzieci.

 

 

 

---

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

---

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0271
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s.203-206, Zwierzyniec – Rzeszów 2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, SBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 415, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 104-105, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii