Mieczysław Kwarciński – Cichociemny

Mieczysław Kwarciński – Cichociemny

ps.: „Ziut”, „Jaskółka”, „Leszcz”

Mieczysław Józef Kwarciński

vel Józef Bartołomowicz, vel Mieczysław Skwarczyński, vel Władysław Wilczyński, vel Karol Niedźwiedzki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0046, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1952

 

ur. 25 listopada 1912 w Nowym Sączu, zm. 23 lutego 1978 w Londynie – kapitan piechoty, nauczyciel, inżynier, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Lublin AK, m.in. dowódca łączności 3 Dywizji Piechoty Legionów AK, oficer WiN, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, uwolniony przez AK (1944-1945), skazany na śmierć, poszukiwany listem gończym, Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, czeski; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), walki konspiracyjnej (STS 38 Briggens), spadochronowy (1 SBS), odprawowy STS 43 (Audley End); uzupełniające: łączności (Dundee), sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 30 lat 1 miesiąc. Syn ślusarza w PKP

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1919 uczył się w szkole powszechnej im. S. Konarskiego w Nowym Sączu, następnie w Państwowym Seminarium Męskim im. J. Długosza w Starym Sączu, w 1932 zdał egzamin dojrzałości oraz uzyskał uprawnienia nauczyciela szkół powszechnych.

Od 1 października 1932 do 10 lutego 1933 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Od 18 września 1933 uczestnik dywizyjnego kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Po jego ukończeniu na praktyce, 16 lipca 1934 przydzielony do 3 kompanii ciężkich karabinów maszynowych 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku, 17 września 1934 przeniesiony do rezerwy. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1936.

Po praktyce telegraficznej na stacji PKP w Nowym Sączu, od 1 stycznia 1935 podjął pracę w PKP jako dyżurny ruchu, kolejno na stacjach: Nowy Sącz, Tymbark, od 15 grudnia 1938 Cieszyn Zachodni.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, reklamowany przez PKP. Po ewakuacji stacji Cieszyn Zachodni pracował na stacjach: Rzeszów, Tarnów, Lwów Podzamcze, Zaleszczyki. Od 12 października u rodziców w Nowym Sączu. Od 1 stycznia 1940 wezwany przez niemieckiego naczelnika stacji Nowy Sącz do pracy na stacji kolejowej Męcina, tam do 13 maja 1940.

Wraz z dwoma kolegami przez Czerecz przekroczył granicę ze Słowacją, następnie w rejonie Preszowa 17 maja 1940 granicę z Węgrami. Po uzyskaniu dokumentów w ambasadzie R.P. w Budapeszcie dotarł 23 maja do Splitu (Jugosławia). 27 maja wypłynął statkiem „Patris”, dotarł 1 czerwca 1940 do Marsylii (Francja).  21 czerwca 1940 w Carpiagne wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany z St. Jean de Luz statkiem m/s Batory, dotarł 25 czerwca 1940 do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.

Do 1 września w obozie Crawford, od 17 września 1940 przydzielony jako zastępca dowódcy plutonu ciężkich karabinów maszynowych 7 batalionu 3 Brygady Kadrowej Strzelców w Moffat. Od 10 lutego 1942 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz radiotelegrafii, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK W kwietniu 1941 uczestnik kursu dywersyjno – strzeleckiego (STS 25, Inverlochy). Od 6 czerwca 1941 uczestnik kursu „organizatorów dywersji”, następnie od lutego 1942 uczestnik kursu spadochronowego w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Przeszkolony ponadto na kursie łączności w  Dundee. 7 kwietnia 1942  w Londynie, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 25 stycznia 1943. Po przeszkoleniu przerzucony na stację wyczekiwania wraz z Cichociemnym Władysławem Miciek.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 25/26 stycznia 1943,  w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Screwdriver” (dowódca operacji: P/O Kingsford-Smith, ekipa skoczków nr: XVIII), z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – P/O Kingsford-Smith / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Krzak” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), 16 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Bronisław Grun ps. Szyb, ppor. Władysław Miciek ps. Młot oraz kurier ppor. Stanisław Łuczkiewicz ps. Sęp. Skoczków z bagażnikami zrzucono w rejonie placówki, nie zrzucono zasobników, bo placówka odbiorcza nie wyłożyła świateł sygnalizacyjnych. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 22 minuty.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Wystartowały: – ekipa „SCREWDRIVER” – nawigator P/o. K. SMith – plac. odb. KRZAK (106) – godz. 17.40, – ekipa „SPOKSHAVE” – nawigator Cpt. Kuźnicki – plac. odb. KOŃ (102) – g. 18.45, – ekipa „BRACE” – nawigator Cpt. Król – plac. odb. CHMIEL (103) – g. 18 50, – ekipa „VICE” – nawigator S/Ldr. Boxter – plac. odb. SUM (104) – g. 20.30. Każda ekipa po 4 ludzi, 6 containerów, 2 bagażniki.

Dnia 26.I. powróciły wszystkie samoloty z następującym wynikiem: – ekipa SCREWDRIVER – zrzut na rejon – tylko ludzie; 2568 [placówka odbiorcza] nie dała 1944 [sygnału świetlnego], – ekipa SPOKSHAVE – powróciła do Anglii; 2568 nie dała 1944, ekipa odmówiła skoku na rejon, – ekipa BRACE – zrzut na rejon – tylko ludzie, 2568 nie dała 1944, – VICE – powróciła do Anglii. Nad Polską nawalił jeden silnik – nawigator nie mógł ustalić swego położenia i zawrócił na trzech silnikach do bazy (…).” (s. 137)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Hipotecznej 3/6 u Heleny Gabriel. Od stycznia 1943 przydzielony do organizacji dywersyjnej Kedyw Okręgu Lublin AK jako oficer dywersji Inspektoratu Rejonowego Radzyń AK.

Od października 1943 przydzielony do Inspektoratu Rejonowego Zamość AK jako dowódca radiostacji Wanda 77 oraz dowódca plutonu radio, następnie dowódca kompanii łączności i radiostacji Wanda 28. Od grudnia 1943 do marca 1944 instruktor na kursie podchorążych, w oddziale ppor. Tadeusza Kuncewicza ps. Podkowa, operującym w Lasach Zwierzynieckich, rejonie Kawęczyna, Florianki, Maziarzy oraz Bondyrz.

Od 22 marca 1944 oficer łączności 9 Pułku Piechoty Legionów AK, od 22 lipca 1944 dowódca łączności 3 Dywizji Piechoty Legionów AK. Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, m.in. w nocy 12/13 maja 1944 jako dowódca grupy minerów uczestniczył w wysadzeniu mostu kolejowego na rzece Wieprz w Zwierzyńcu (Rudka). Od 15 lipca do 1 sierpnia 1944 uczestnik Akcji „Burza” jako dowódca Batalionu Sztabowego 9 Pułku Piechoty Legionów  3 Dywizji AK. Awansowany na stopień kapitana 22 lipca 1944, zweryfikowany ze starszeństwem od 4 czerwca 1945. 30 lipca 1944 9 Pułk Piechoty Legionów AK złożył broń oddziałom sowieckim, po zawiadomieniu Londynu, zdał radiostację, wyruszył do Warszawy.

Aresztowany w Falenicy, wywieziony do Majdanka, uciekł, 22 sierpnia 1944 dotarł do Szczebrzeszyna. Nawiązał konspiracyjne kontakty z oficerami z 9 PPLeg., utrzymywał łączność radiową z Londynem. Nadał ok. 20 depesz m.in. z rejonu Kawęczyna, Szperówki, Nielisza, Łabuni, Pawłowki, Kalinówki, Tyszowic, Siemięża, tropiony przez oddziały radiopelengacyjne.

 

18 listopada 1944 w Szczebrzeszynie aresztowany w związku z planowaniem porwania wraz z kolegą ppor. Zygmuntem Kopeć ps. Doniec, sowieckiego samolotu w celu wydostania się z Polski do Włoch. W tym celu nawiązali kontakt z sowieckim lotnikiem, prawdopodobnie uległ prowokacji NKWD. Od 13 grudnia 1944 osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim. Oskarżony o to, że  „należał do takiej organizacji AK mającej na celu obalenie Demokratycznego  ustroju [pisownia oryginału] Państwa Polskiego i biorąc w niej czynny udział w charakterze oficera łączności (…), utrzymywał kontakt pomiędzy oddziałami i członkami (…) AK jak również Rządem Emigracyjnym w Londynie za pomocą radiostacji (…) bez prawnego zezwolenia władzy przechowywał w mieszkaniu Kuklińskiego Michała (…) w wiosce Siemiesz, pow. Tomaszów (…) dwie (…) radiostacje typu A-4 (…), ponadto nie zgłosił się do mobilizacji”. 2 lutego 1945 skazany przez Wojskowy Sąd Garnizonowy w Lublinie na śmierć.

W nocy 18/19 lutego 1945 uwolniony dzięki wspólnej akcji 12 wartowników z Batalionu Ochrony Jeńców, dowodzonych przez plut. Józefa Mazurkiewicza ps. Ryszard oraz kilkudziesięciu żołnierzy AK (wg. Krzysztofa A.Tochmana – 40), m.in. ppor. Wojciecha Rokickiego oraz sierż. Stanisława Łukasika.

Po zlikwidowaniu dowódcy warty i jednego z wartowników oraz otwarciu cel nr 2 i 3, w których osadzono skazanych na śmierć, oprócz Niego uwolniono także dziesięciu więźniów: mjr. Konstantego Witkowskiego ps. Miller, dowódcę 35 Pułku Piechoty AK, kpt. Stefana Dębickiego ps. Kmicic, kpt. Stanisława Chmielewskiego vel  Kazimierza Burskiego, kpt. Antoniego Wieczorka ps. Ścibor,  Stanisława Augustynowicza, Jana Flisiaka, Stanisława Gębałę vel Gębalę, Aleksego Kina, Leonarda Majchrzaka vel Woźniaka, sierż Leonarda Malaniuka ps. Unita, radiotelegrafistę.

Wraz z więźniami uciekło także dwunastu więziennych wartowników z Batalionu Ochrony Jeńców: plut. Zygmunt Grymko, plut. Józef Mazurkiewicz, plut. Władysław Ostapiński, kpt. Stanisław Zawisza, kpr. Edward Sokołowski, kpr. Ferdynand Ryndo, kpr. Edward Mrok, kpr. Jan Jendrzejewski, st. strz. Józef Nausz, st. strz. Eugeniusz Lis, strz. Jan Kołodziej.

Maciej Gelberg – Straceńcza ucieczka skazanych na stracenie
w: Kombatant – biuletyn UdSKiOR, luty 2015 r., nr 2 (290) s. 15 – 18

 

 

Po wojnie

Pozostał w konspiracji, działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, od marca 1945 na Zamojszczyźnie. Do października 1945 utrzymywał łączność z Londynem, nadając z powiatu tomaszowskiego i zamojskiego. W październiku 1945 wraz z kpt. Stanisławem Książkiem ps. Wyrwa, inspektorem WiN, ukrył radiostację w Zwierzyńcu. 17 grudnia 1945, w grupie ok. 15 osób, wraz z Cichociemnym Adamem Boryczką oraz oficerami angielskimi i amerykańskimi, angielskim samolotem wojskowym odleciał z lotniska Okęcie do Berlina Zachodniego. Dotarł do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej stacjonującej w Niemczech. Od 31 grudnia 1945 przydzielony do Spadochronowego Ośrodka Zapasowego oraz Centrum Wyszkolenia Spadochronowego.

Pod koniec stycznia 1946, wraz z Cichociemnym Adamem Boryczką wezwany przez ppłk. Mariana Utnika, byłego szefa likwidowanego Oddziału VI (Specjalnego) SNW.  11 lutego 1946 zameldował się w Komisji Likwidacyjnej Specjalnej Sztabu Głównego w Londynie. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

12 kwietnia 1945 Prokuratura Wojskowa Okręgu Lublin wydała za Nim list gończy, po ustawie o amnestii Wojskowy Sąd Okręgu VII w Lublinie zmienił wyrok śmierci na dwanaście i pół roku więzienia, 11 czerwca 1956 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zmienił wyrok na osiem lat i dwa miesiące więzienia.

Od 1 października 1946 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, od 1 października 1948 zdemobilizowany. Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie, pracował jako inżynier. Zmarł 23 lutego 1978 w Londynie, 13 maja 1978 urnę z prochami przewieziono do Polski, złożono na cmentarzu komunalnym w Nowym Sączu.

Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1936
• porucznik – ze starszeństwem od 25 stycznia 1943
• kapitan – 22 lipca 1944, zweryfikowany ze starszeństwem od 4 czerwca 1945

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie 4 czerwca 1945
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Brązowy Krzyż Zasługi 

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa, ślusarza w PKP oraz Wandy z domu Wilczyńskiej. Rodziny nie założył.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0132
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 91-93, ISBN 83-902499-5-2
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 351, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945, Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 110-111

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii