Marian Mostowiec – Cichociemny

Marian Mostowiec – Cichociemny

ps.: „Lis”, „Łapa”

vel Marian Wichura, vel Marian Jankowski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0073

 

ur. 14 września 1913 w Warszawie, zm. 3 kwietnia 1979  w Warszawie – kapitan piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, instruktor Kedywu garnizonu miasta Wilna, oficer dywersji i specjalista minerstwa 6 Wileńskiej Brygady AK, uczestnik kampanii wrześniowej, norweskiej, bitwy o Narvik, więzień NKWD, UB (Warszawa, 1950-1951), sowieckich łagrów: Stalinogorsk, Wołogda, Griazowiec (1945-1947), Cichociemny

Znajomość języków: angielski, francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), instruktorów sportu spadochronowego (Legionowo, 1937), dowódców kompanii (Centrum Wyszkolenia Piechoty, Linlathen),  instruktor piechoty w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej, i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat 11 miesięcy; w dacie skoku do Polski 29 lat 4 miesiące. Syn woźnego szkolnego

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

 

Od 1921 uczył się w Szkole Powszechnej nr 29, od 1928 w III Gimnazjum Męskim Związku Nauczycieli Polskich Szkół Średnich w Warszawie, w 1932 zdał egzamin dojrzałości. Od 1 października do 15 sierpnia 1933 uczestnik kursu unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie nad Narwią oraz Ostrowi Mazowieckiej. Po jej ukończeniu 15 października 1935  awansowany na stopień podporucznika, praktyka jako dowódca plutonu 2 kompanii 41 Suwalskiego Pułku Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego 29 Dywizji Piechoty.

Ukończył kursy: instruktorski sportu spadochronowego w Jabłonnie, żeglarski w Augustowie oraz pływacki w Warszawie. 19 marca 1939 awansowany na stopień porucznika, od 13 lipca przydzielony jako dowódca plutonu cięzkich karabinów maszynowych 2 kompanii ckm batalionu „Komańcza” 2 Pułku Korpusu Ochrony Pogranicza „Karpaty”. Od 21 sierpnia wraz z plutonem przydzielony do ochrony tunelu do placówki „Łupków”, od 28 sierpnia przydzielony do 3 kompanii w Lipowcu, dowódca odcinka „Średni Wierch”.

 

 

II wojna światowa

W nocy 2/3 września 1939 jako dowódca patrolu uczestnik wypadu na placówkę słowacką w miejscowości Czeremcha,  od 5 września w niewoli słowackiej, do 20 października w obozie jenieckim Oremor-Laz k. Leśty. Uciekł, 23 października dotarł do Budapesztu, po uzyskaniu polskiego paszportu, 6 listopada przekroczył granicę Włoch z Francją w Modane.

7 listopada w Paryżu wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca kompanii do 1, następnie 2 Pułku Grenadierów 1 Dywizji Grenadierów. Od 21 stycznia 1940 dowódca plutonu nadal w 2 Pułku Grenadierów, następnie dowódca plutonu, później dowódca 2 kompanii ckm 2 batalionu 1 Półbrygady 1 Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestnik bitwy o Narvik.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji 18 czerwca ewakuowany z rejonu Rennes, 20 czerwca 1940 dotarł do Falmouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pood dowództwem brytyjskim, przydzielony jako dowódca plutonu ckm w Batalionie Strzelców Podhalańskich, następnie instruktor i zastępca dowódcy kompanii, instruktor w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

W maju 1942 zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnościa w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w STS 43 Audley End  przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień kapitana 16 lutego 1943. Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Rasp” (dowódca operacji: F/O Rutledge A.J.D., ekipa skoczków nr: XX), z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Rutledge A.J.D. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.19 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Sum” 711 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Machory, Maleniec, 14 km od Końskich. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Olszewski ps. Bar, ppor. Leszek Ratajski ps. Żal oraz kurier ppor. Tadeusz Samotus ps. Lis-2. Skoczkowie przerzucili 228 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK, zasobników nie zrzucono. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 16 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„16.II. Po raz pierwszy w b. okresie operacyjnym S.O.E. zapowiedziało pogotowie do lotu: początkowo dla 5 ekip, a następnie dla 4 ekip. Odprawa ekip na STS 20 i stacji ubierania się odbyła się w miłym spokoju (…) Komunikat MET z godz. 16.oo pomyślny, zarządzono start.

Start odbył się punktualnie w następującej kolejności: = lot 23/31, ekipa VICE, nawig. por. Walczak, plac. zasadn. LILIA, zapas. PUHACZ, start godz. 18.25 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 228000 dol. i 270000 RM, = lot 24/32, ekipa SPOKSHAVE, nawig. kpt. Kuźnicki, plac. zasadn. LIS, zapas. PIES, start godz. 18.30 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904 i pieniądze. = lot 26/33, ekipa SAW, nawig. por. Gembik, plac. odb. KOŃ i rej. zapas. start godz. 18.35 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 315000 dol. oraz pas polit. DR 21/10, – lot 27/34, ekipa RASP, nawigator p/o Rhutelen, plac. odb. SUM i rej. zapas., start godz. 18.20 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 228000 dol. oraz paczki polit. DR 23/10, 28/13 i29/13. 6413 [melodia sygnałowa w BBC] nadane prawidłowo. (…)

17.II. Wynik operacji jest, wg. meldunków nawigatorów, następujący: = lot 23/31 i lot 26/33 doskonale na plac. zasadnicze, 1944 [sygnały świetlne placówki odbiorczej] dobrze widoczne, = lot 27/34 wykonany częściowo, tylko skoczkowie na =1602 [rejon zrzutu] plac. SUM, = lot 24/32 zawrócił znad Danii, nawalił jeden a następnie drugi motor (…) .” (s. 151)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał u inż. Garzteckiego przy ul. Hożej 62 oraz u Marii Husarowej przy ul. Dynasy 10. Przydzielony jako instruktor Kedywu garnizonu miasta Wilna (obecnie Litwa). Od kwietnia 1944 oficer dywersji i specjalista minerstwa 6 Wileńskiej Brygady AK. W ramach przygotowań do powstania powszechnego przygotował akcję wysadzenia mostu na rzece Uła w rejonie Marcinkańc.  Dowódca plutonu ckm podczas bitwy pod Koniawą (8 maja) oraz pod Koleśnikami (21 maja). Podczas operacji Ostra Brama przewidziany jako dowódca batalionu zmotoryzowanego.

Pod koniec sierpnia 1944  pod fałszywą tożsamością Marian Wichura aresztowany przez NKWD, osadzony w areszcie  Grodnie, następnie w Białymstoku oraz Dojlidach. 11 września 1944 jako kapral wcielony do 6 batalionu zapasowego LWP, wyznaczony do budowy baraków. 11 października uciekł, wyjechał do Białegostoku, zamieszkał przy ul. Jastrzębiej 12, objął funkcję komendanta miasta AK.

Ok. 18 listopada 1944 pod fałszywą tożsamością Marian Jankowski aresztowany przez UB. Do stycznia 1945 osadzony w więzieniu w Białymstoku, następnie wywieziony w głąb Rosji, początkowo do Skopia, następnie Stalinogorska. Pracował niewolniczo w kopalni węgla, następnie w łagrach w Wołogdzie oraz Riazaniu, obozie NKWD nr 150 w Griazowcu.

Stanisław Jaczyński – Polscy jeńcy wojenni obozu NKWD w Griazowcu
wobec radzieckiej indoktrynacji i penetracji wywiadowczej 
w:  Przegląd Historyczno – Wojskowy 2012, nr 13 (64)/ 3 (240). s. 19-42

 

 

Po wojnie

14 grudnia 1947 powrócił do Polski. Od stycznia 1948 starszy referent w Biurze Sprzedaży Przemysłu Precyzyjnego i Optycznego we Wrocławiu, od stycznia 1949  kierownik sekcji importowej Polskiego Towarzystwa Maszyn i Narzędzi „Polimex” w Warszawie.

23 października 1950 aresztowany w Warszawie przez UB pod zarzutem szpiegostwa, osadzony w więzieniu na Mokotowie. Po amnestii zwolniony 23 maja 1951.

Od stycznia 1952 księgowy w Cegielni Tanty (powiat giżycki), od 8 grudnia 1952 starszy referent ekonomiczny ds. planowania Spółdzielni Przemysłu Artystycznego „Światowid” w Warszawie. Zmarł 3 kwietnia 1979 w Warszawie,  pochowany na Cmentarzu Północnym (Wólka Węglowa) – kw. W-IV-3, rz. 6, gr. 16.

 

 

Awanse

• podporucznik – 15 października 1935
• porucznik – 19 marca 1939
• kapitan – 16 lutego 1943

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

 

 

Życie rodzinne

Syn Adama, woźnego szkolnego oraz Rozalii z domu Danielskiej. W 1943 zawarł związek małżeński z Haliną z domu Swic (ur. 1914). Nie mieli dzieci. 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0176
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 90-92, ISBN 83-902499-0-1
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 369, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 114-115