• cichociemni@elitadywersji.org

Jan Grycz – Cichociemny

Jan Grycz – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Jan Grycz - Cichociemnyps.: “Dziadzio”, “Dziadek”, “Fiołek”

vel Janusz Górka

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1025

 

Grycz-Jan-elitadywersji-org-185x250 Jan Grycz - Cichociemny

ppor. cc Jan Grycz
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org

AK-opaska-300x201 Jan Grycz - Cichociemnyur.  10 grudnia 1909 w Chomęcicach (powiat poznański), poległ po 6 sierpnia 1943 pod Hłuszą (Białoruś) – podporucznik piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Polesie AK, komendant Leśnej Szkoły Młodszych Dowódców Piechoty “Młodnik”, uczestnik kampanii norweskiej, Cichociemny
Znajomość języków: b.d.; szkolenia – kursy specjalne: m.in.: zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: motorowy (samochód, motocykl, parowóz, prawdopodobnie Dundee), i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat 8 miesięcy; w dacie skoku do Polski 31 lat 8 miesięcy

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Jan Grycz - CichociemnySpis treści:


 

Uczył się w Szkole Wydziałowej w Poznaniu, od 1927 w Państwowej Średniej Szkole Rolniczej w Bojanowie. Po jej ukończeniu w 1929 podjął pracę jako instruktor rolny Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych w Poznaniu. Od czerwca 1939 na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa opracowywał plany mobilizacji w rolnictwie dla województwa poznańskiego.

 

 

II wojna światowa
08_camp-Coetquidian-Francja-1939-241x300 Jan Grycz - Cichociemny

Camp Coetquidian

camp-Coetquidian-300x198 Jan Grycz - Cichociemny1 września 1939 przydzielony do komisarza d/s cywilnych na obszarze działania Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Od 8 września w woj. lwowskim, następnie w Zaleszczykach.

18 września przekroczył w Zaleszczykach granicę z Rumunią.  18 października 1939 w Camp de Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do kompanii karabinów maszynowych. Od 6 listopada 1939 w Szkole Podchorążych Piechoty, po jej ukończeniu 12 kwietnia 1940, od 15 kwietnia przydzielony do 4 kompanii ciężkich karabinów maszynowych  Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narwik (kwiecień – czerwiec 1940), odznaczony Krzyżem Walecznych. Od 15 czerwca 1940 we Francji

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

cc-Nowodworski-04-odznaka-1BS_1-150x113 Jan Grycz - Cichociemny

Odznaka 1BS

PSZ-Narvik-300x229 Jan Grycz - CichociemnyPo upadku Francji ewakuowany, od 20 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako podoficer sprzętowy i materiałowy do plutonu samochodowego 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców.

Awansowany na stopień plutonowego podchorążego ze starszeństwem od 14 lipca 1940, na stopień sierżanta podchorążego 21 grudnia 1941.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Jan Grycz - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Jan Grycz - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Jan Grycz - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 5 maja 1942 w dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 28 lipca 1942 w Audley End. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 3 września 1942.

Tempsford-300x222 Jan Grycz - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym “Intonacja”, w operacji lotniczej “Measles” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XII), z samolotu Halifax W-7773 “S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę “Żaba” w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: kpt. Julian Kozłowski ps. Cichy, por. Wincenty Michalczewski ps. Mir, por. Kazimierz Smolski ps. Sosna, kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, mjr. Wiktor Zarembiński ps. Zrąb. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 11 godzin 45 minut.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Jan Grycz - CichociemnyW “Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dnia 3.IX. “yellow warning”.  O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 “red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Jan Grycz - CichociemnyNie bez wzruszenia, nastąpił start dwóch samolotów do Polski: – lot 11/18, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. “Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 18.45; – lot 14/19, ekipa ob. Zrąb (Measles) na plac. odb. “Żaba”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.50. Nawigatorzy zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa zderzenia się podczas krążenia nad rej. plac. odb., które leżą bardzo blisko siebie. (…)

Kedyw-91x300 Jan Grycz - CichociemnyDnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. “Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. “Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Jan Grycz - CichociemnyPo aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od lipca 1942 przydzielony do Związku Odwetu, następnie do Kedywu Okręgu Polesie AK.  Od kwietnia 1943 komendant Leśnej Szkoły Młodszych Dowódców Piechoty “Młodnik” w Lasach Małoryckich w składzie trzech plutonów: 1- kurs podchorążych, 2 – kurs podoficerski, 3 – kurs ochronno – gospodarczy.

Po wyszkoleniu żołnierzy, 10 lipca 1943 wraz z plutonami podchorążych i podoficerów dotarł na Polesie Wołyńskie, na południe od Kamienia Koszyrskiego. Podjął działania odwetowe przeciwko UPA. Poległ ok. 6-8 sierpnia 1943 w rejonie Hłuszy, w okrążeniu przez Niemców, Ukraińców oraz Węgrów.

Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122

 

 

Awanse

 

 

Odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Stefana oraz Marii z domu Linkowskiej. W 1938 zawarł związek małżeński z Władysławą z domu Tomelek. Nie mieli dzieci.

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Jan Grycz - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Jan Grycz - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

 

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Jan Grycz - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Jan Grycz - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Jan Grycz - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Jan Grycz - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Jan Grycz - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Jan Grycz - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Jan Grycz - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Jan Grycz - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0066
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 55-56, ISBN 83-902499-5-2
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 318, ISBN 83-211-0537-8
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945, Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 90-91
  • biogram na stronie ŚZŻAK Okręg Wielkopolska

 

Zobacz także biogram w Wikipedii