Ludwik Fortuna – Cichociemny

Ludwik Fortuna – Cichociemny

ps.: „Siła”, „Nadzieja”

Józef Ludwik Fortuna  vel Michał Zabiełło

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0786

 

ur. 20 marca 1913 w Żurawicy (powiat przemyski), zm. 1999 – kapitan dyplomowany piechoty, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił  Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, szef sztabu Okręgu Nowogródek AK, więzień NKWD (1944-1946), sowieckich łagrów: Ostaszków, Morszańsk (1946-1947), Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy; uzupełniający: Wyższa Szkoła Wojenna, i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 31 lat 1 miesiąc. Pochodził z rodziny rzemieślniczej, syn kołodzieja

po wojnie wg. Tochmana zarejestrowany jako współpracownik UB, TW Snarski

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w szkole powszechnej, następnie w Państwowym Gimnazjum nr 1 w Jarosławiu. W 1931 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1932-1934 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Różanie nad Narwią, od 1932 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi – Komorowie. Po jej ukończeniu 15 sierpnia 1934 awansowany na stopień podporucznika. Przydzielony jako dowódca plutonu do 54 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. Awansowany na stopień porucznika 19 marca 1938, następnego dnia objął dowództwo kompanii zwiadu 54 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca kompanii zwiadu 54 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, na szlaku bojowym Skarżysko – Kamienna – Iłża – Solec. Później wraz z Warszawską Brygadą Pancerno – Motorową. 13 października zdemobilizował swój 130 osobowy oddział.  8 grudnia 1939 przekroczył granicę polsko-węgierską, internowany, osadzony w cytadeli w Budapeszcie.

Przez Jugosławię, północne Włochy dotarł do Francji, 26 marca 1940 w Camp de Carpiagne wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony jako dowódca 6  kompanii 7 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii, dotarł do Plymouth 23 czerwca 1940. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako dowódca 8 kompanii 3 batalionu strzelców 1 Brygady Strzelców; później jako dowódca oddziału rozpoznawczego.

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Po przeszkoleniu ze specjalnością w dywersji zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK  7 kwietnia 1942 w Londynie, przeniesiony do Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza. Od 4 kwietnia 1943 uczestnik kursu przygotowawczego, od 10 lipca słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej (III Kurs) w Eddieston. Po jej ukończeniu 18 grudnia 1943, mianowany oficerem dyplomowanym. Po praktyce w Oddziale III Sztabu Naczelnego Wodza, instruktor kursu dla cichociemnych. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 19/20 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 18” (dowódca operacji: F/L Kazimierz  Wünsche, ekipa skoczków nr: LII), z samolotu Liberator BZ-965 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Zbigniew Szostak, pilot – P/O Jacek Błocki / nawigator – F/L Kazimierz  Wünsche / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Wileniec / strzelec – F/S Stanisław Malczyk / despatcher – F/S Stanisław Jarecki). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Jaśmin” 302 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach Opatkowic (9 km od Puław). Podczas skoku zginął kpt. dypl. Jan Serafin, wskutek nieotwarcia spadochronu. Razem z nim skoczyli: por. Rudolf Dziadosz ps. Zasaniec,  st. sierż. Aleksander Lewandowski ps.Wiechlina, kpt. dypl. Jan Serafin ps. Czerchawa, ppor. Zdzisław Winiarski ps. Przemytnik oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj strz. Franciszek Klima ps. Oszczep. Zrzucono także dwanaście zasobników oraz sześć paczek, wraz ze skoczkami w czterech nalotach na placówkę odbiorczą, w godz. 00.10 – 00.35. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 9 godzin 10 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dnia 14.V.44 SOPIA [mjr dypl. Jan Jaźwiński] nadał depeszę L.744: (…) W czasie wizyty Gubbinsa [gem. Colins Gubbins, szef SOE] przedstawiłem wraz z Królem [mjr naw. Stanisław Król, dowódca 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia] nast. najpilniejsze postulaty. 1. danie etatu dla [polskiego] dyonu spec. 301, 2. Wyposażenie dyonu 301 w Liberatory, 3/ wstrzymanie przezbrojenia dynonu bryt. 148 [148 Dywizjon Specjalnego przeznaczenia RAF] 4/ zapewnienie uzbrojenia niem, wyłącznie dla Kraju. Poza tym umotywowałem celowość i możność akcji 2301 [zrzutów] bez przerwy letniej. Gubbins doradził działać ad. pkt. 1-3 przez MAAF [Mediterranean Allied Air Forces, dowództwo Śródziemnomorskich Alianckich Sił Powietrznych] i obiecał poprzeć w rozmowie z marsz. Slessor [brytyjski minister lotnictwa]. (…)

Dnia 18.V.44 SOPIA nadał depeszę L.767: (…) Przedstawiam wnioski: 1/ SAMOLOTY – (…) Podkreślam konieczność bezwzględnego doboru tylko dobrych załóg. Inaczej, jak to miało miejsce, zbyt duży procent lotów niewykonanych, wzgl. źle wykonanych i stąd w dużej mierze trudności w organizacji przyjęcia lotów w Kraju. 2/ Organizacja trasy północnej. Umożliwi to zaopatrzenie obszarów płnc. – zach. i płnc. – wsch. Kraju już od wczesnej jesieni 3/ Przygotowanie do przejścia na zrzuty masowe. Równocześnie ze staraniami o decyzję Combinet Chiefs od Staff w USA [Komitet Połączonych Szefów Sztabów] o użycie do tego celu dyonów Liberatorów z terenu Włoch i Anglii, potrzebne przygotowanie: a/ rezerwy mat. woj. – ponad plan przerzutu normalnego plus containery i spadochrony, b/ części samolotowych, potrzebnych dla przystosowania bombowców do tego celu.Jest to b. proste i łatwe, jednak musi być gotowe, aby Liberator w ciągu godziny przystosować z bombowca na spec. [samolot specjalny do zrzutu zasobników z zaopatrzeniem] lub odwrotnie. Przy użyciu Lila [Liberatorów] ameryk. – zrzuty masowe dzienne. Zrzuty nocne z Włoch tylko dyonami spec. a z Anglii również i dyonami Lancaster. Ze strony AK – organizacja bastionów [placówek odbiorczych zdolnych do przyjęcia jednej nocy zrzutu z kilku samolotów] na dowolną dla nich możliwą ilość samolotów. (…).” (s. 292/286/314 – 293/287/315)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku  od 26 czerwca 1944 przydzielony jako szef sztabu Okręgu Nowogródek AK. Uczestnik operacji „Ostra Brama”, planowany jako szef sztabu 19 Dywizji Piechoty AK.

17 lipca 1944 w Boguszach aresztowany przez sowietów, osadzony w więzieniu w Wilnie na Łukiszkach, następnie w siedzibie NKWD w Wilnie przy ul. Ofiarnej. Od października 1946 zesłany do łagru w Ostaszkowie, od czerwca 1947 w łagrze w Morszańsku.

Zbigniew S. Siemaszko – Wileńsko-Nowogródzkie telegramy. Lato 1944
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1985, zeszyt 73, s. 109-147
[Teodor Cetys, Ludwik Fortuna, Maciej Kalenkiewicz, Adolf Pilch, Jan Piwnik, Stanisław Sędziak
Kazimierz Szternal, Adam Szydłowski, Aleksander Tarnawski, Stanisław Winter]

 

 

Po wojnie

Powrócił do Polski w lipcu 1947, od listopada urzędnik w Okręgowym Urzędzie Likwidacyjnym w Rzeszowie, następnie w latach 1949-1970 pracował w Rejonowym Przedsiębiorstwie Przemysłu Paszowego „Bacutil” w Katowicach jako kolejno: kierownik bhp, starszy technik ds. wynalazczości i racjonalizacji, kierownik służby inwestycyjnej.

6 czerwca 1954 zwerbowany jako tajny współpracownik SB ps. Snarski. Wg. okresowej oceny „w okresie współpracy z organami BP [bezpieczeństwa publicznego] nie podał ciekawszych materiałów, do współpracy odnosi się niechętnie, często zrywa spotkania i opóźnia się, zadania wykonuje opieszale (…) jest niesprawdzonym, uzyskane od niego materiały są o charakterze informacyjnym, nie nadające się do wykorzystania (…) jest człowiekiem inteligentnym, przebiegłym, jednak nie posiada chęci do współpracy, tłumaczy się zanikiem pamięci oraz że nie posiada zdolności w tym kierunku pracy, nie tkwi on w żadnej sprawie, zna język angielski i rosyjski”. 22 maja 1956 wyrejestrowany, rozpracowywany co najmniej do 2 lutego 1957.

Pracował następnie w: Zarządzie Inwestycji Produkcyjnych Śląskiego Zjednoczenia Budownictwa Miejskiego w Katowicach jako kierownik działu inwestycji i przygotowania produkcji (1970-1972), Chorzowskim Przedsiębiorstwie Produkcji Materiałów Budowlanych (1972-1973), Ośrodku Rozwojowo-Badawczym Śląskiego Zjednoczenia Budownictwa Miejskiego w Katowicach (1973-1978). Od 1978 na emeryturze.

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

 

Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.

 

Awanse

• podporucznik – 15 sierpnia 1934
• porucznik – 19 marca 1938
• oficer dyplomowany – 18 grudnia 1943
• kapitan dyplomowany – 1 marca 1944

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie.

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa kołodzieja oraz Franciszki z domu Hnatowskiej. W 1939 zawarł związek małżeński z Janiną Malską (ur. 1913). Mieli córkę Zofię, po mężu Woźniak (ur. 1949, zm. 22 czerwca 2023).

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0048)
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 38-39, ISBN 8390249901
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 163-166, 405, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 310, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 224-225
• Filip Musiał – Trudna prawda, w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54- 59
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157