Lech Rydzewski – Cichociemny

Lech Rydzewski – Cichociemny

ps.: „Grom”, „Burza”

Lech Teodor Walerian Rydzewski   vel Marek Klimczak

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0080

 

ur. 12 sierpnia 1909 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 9 sierpnia 1988 w Drzewicy (powiat opoczyński) – porucznik piechoty, nauczyciel, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Nowogródek AK, dowódca 2 kompanii Zgrupowania Stołpeckiego AK, więzień NKWD, SMIERSZ, sowieckich łagrów: Riazań, Bogorodskoje (1944-1947), Cichociemny

Znajomość języków: ukraiński; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), i in. W dniu wybuchu wojny miał 30 lat; w dacie skoku do Polski 33 lata 6 miesięcy. Pochodził z rodziny inteligenckiej, syn inżyniera

po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Kret

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w Gimnazjum im Króla Stefana Batorego we Lwowie, w 1928 zdał egzamin dojrzałości.  Podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” oraz w klubie piłki nożnej.

Podjął pracę jako laborant w Instytucie Gazowym „Gazolina” we Lwowie, od 15 września 1938 jako referent bhp w Warsztatach Przetwórczych Wspólnoty Interesów w Chorzowie.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, wraz z pracownikami od 3 września w Tarnopolu, przygotowywał warsztaty do produkcji zbrojeniowej. 19 września pod Czerniowcami przekroczył granicę z Rumunią, internowany w obozie dla cywilów Curtea de Arges. Uciekł, w ambasadzie R.P. w Bukareszcie otrzymał paszport, przez Jugosławię i Włochy dotarł 14 listopada do Modane (Francja).

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 16 listopada 1939 skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Camp de Coëtquidan.

Po jej ukończeniu 15 kwietnia 1940 awansowany na stopień kaprala podchorążego, przydzielony jako instruktor 7 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty. Uczestnik walk nad Loarą.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany z wyspy Ile de Yeu, 24 czerwca 1940 dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, do 27 kwietnia 1942 przydzielony do 3 batalionu 1 Brygady Strzelców.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz łączności, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika 20 lutego 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 20/21 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Rivet” (dowódca operacji: F/O Radomir Walczak, ekipa skoczków nr: XXIII), z samolotu Halifax DT-620 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S/ Karol Twardawa, pilot – F/S Tadeusz Żabicki / nawigator – F/O Radomir Walczak / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Okoń”, w okolicach miejscowości Okoń, Nakło, 11 km od Koniecpola. Razem z nim skoczyli: por. Marian Garczyński ps. Skała, ppor. Henryk Jachciński ps. Kret, por. Kazimierz Rzepka ps. Ognik. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (17/18 lutego) zadanie nie mogło być wykonane. Skoczkowie przerzucili 398 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 30 minut. Zrzut przyjął oddział por. Aleksandra Kuśnierskiego ps. Sęp.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„O godz. 11.oo zarządzono pogotowie do wykonania czterech naszych operacyj: RIVET, FILE, BRICK i WINDOW. O godz. 11.30 wezwano Szefa Wydziału „S” do Naczelnego Wodza – N.W. zapytał: „Jak Pan uważa – czy ja powinienem przybyć na start ekip?” Szef Wydz. „S” odpowiedział: „Jedno jest niewątpliwe, że obecność Pana generała utwierdzi ministrów brytyjskich w przekonaniu, że Pan generał żywo interesuje się operacjami do Kraju – to wpłynie b. pozytywnie na dalsze szybsze rozwiązanie zagadnienia przerzutu. (…)”.

20.II. doszły do skutku następujące operacje: – lot 28/39, ekipa RIVET, nawig. por. Walczak (ostatni jego lot w obecnej turze operacyjnej), plac. odb. zasadn. OKOŃ, zapas. GĘŚ, start godz. 18.40 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 398000 dol., – lot 31/40, ekipa FILE, nawigator por. Gębik, plac. odb. zasadn. SŁOŃ, zapas. KALINA, start godz. 18.52 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 192000 dol.

21.II. Wynik lotów, w/g meldunków nawigatorów – wprost na plac. odb. zasadn. – OKOŃ i SŁOŃ.” (s. 154)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku w majątku Cichociemnego por. Artura Linowskiego w Radkowie, następnie aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Mieszkał u Romana i Władysławy Jarzemskich przy ul. Niegolewskiego 6, po miesiącu u Haliny Krigier przy ul. Zamenhoffa, następnie u Stanisławy Świątkiewicz przy ul. Felińskiego.

Od czerwca 1943 przydzielony do Okręgu Nowogródek AK, Inspektorat Baranowicze. 7 czerwca wyruszył z Warszawy, po przybyciu do Baranowicz dowódca oddziału partyzanckiego AK w Puszczy Nalibockiej. Uczestnik bojowej akcji na konwój niemiecki na drodze pomiędzy Antonowem a Jeremiczami.

Od przełomu sierpnia i września 1943 dowódca 2 kompanii Zgrupowania Stołpeckiego AK. 1 grudnia 1943 w rejonie Derewna uprowadzony przez partyzantkę sowiecką gen. NKWD Dubowa – Sidoruka, wywieziony do Moskwy, osadzony w więzieniu NKWD na Łubiance.

Od 28 września 1944 w więzieniu sowieckiego kontrwywiadu wojskowego SMIERSZ, następnie od października zesłany do łagrów: początkowo w Riazaniu, następnie Czerepowca k. Wołogdy.

26 czerwca 1944 odznaczony Virtuti Militari za szczególne męstwo w akcjach bojowych. Po zwolnieniu z zesłania, powrócił z sowieckich łagrów do Polski 4 listopada 1947.

 

 

Po wojnie

Od 1948 kierownik Działu Pracy i Płacy Zakładów Wyrobów Kutych w Sosnowcu, od 1952 główny technolog w Fabryce Kos w Wapiennicy. 25 lutego obronił dyplom inżyniera mechanika w zakresie kuźnictwa na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, w grudniu 1966 ukończył studia pedagogiczne dla nauczycieli szkół zawodowych.

Według danych IPN podjął współpracę z SB jako tajny współpracownik TW Kret. Od 1 marca 1962 zastępca głównego technologa, kierownik Działu Organizacji Zarządzania i Normowania oraz kierownik Ośrodka Informacji Technicznej Fabryki Nakryć Stołowych „Gerlach” w Drzewicy.  Od 1 września 1967 nauczyciel przedmiotów zawodowych w Zespole Szkół Zawodowych przy tej fabryce. Od 1969 na rencie.

Członek PZPR, przewodniczący Zarządu Miejskiego PRON oraz ZBOWiD. 12 czerwca 1985 odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Autor wierszy, m.in. opublikowanych w „Paszport z jedwabiu”, Ossolineum, Drzewica 1970.  Zmarł 9 sierpnia 1988 w Drzewicy, pochowany na miejscowym cmentarzu.

 

 

Awanse

• kapral  podchorąży – kwiecień 1940
• podporucznik – 20 lutego 1943
• porucznik

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari – 26 czerwca 1944
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 12 czerwca 1985

 

 

Życie rodzinne

Syn Bolesława, inżyniera oraz Wacławy z domu Wójcickiej.  Dwukrotnie zawarł związek małżeński: z Maria z domu Kulczycką oraz Heleną z domu Boruch (1918-1992). Mieli syna Lecha (ur. 1952)

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0243
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 116-118, Oleśnica 1994, Kasperowicz – Meble, ISBN 83-902499-0-1
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni. Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 402, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 132
• Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych  w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157 

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii