Zdzisław Peszke – Cichociemny

Zdzisław Peszke – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Zdzisław Peszke - Cichociemnyps.: „Kaszmir”, „Winien”, „Sęp”

Zdzisław Józef Jan Peszke vel Zdzisław Warecki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1894, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1620

 

Peszke-Zdzislaw-KOL_023_0203-186x250 Zdzisław Peszke - Cichociemny

ppor. Zdzisław Peszke

ur. 24 października 1918 we Lwowie, poległ pod koniec października 1943 w Milanówku – podporucznik łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, radiotelegrafista Komendy Głównej AK, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Swierdłowsk (1941-1942),  aresztowany przez Niemców podczas pracy na radiostacji, popełnił samobójstwo, łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łącznościowy (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End) i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Zdzisław Peszke - CichociemnySpis treści:


 

 

Do 1939 uczył się w gimnazjum we Lwowie, pracował jako buchalter. W chwili wybuchu wojny miał ukończone 20 lat.

 

 

II wojna światowa
represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków, źródło: pamiec.pl

22 kwietnia 1941 wcielony do Armii Czerwonej, przydzielony do sowieckiego 55 Pułku Piechoty w Czugujewie.

10 lipca 1941 zesłany do przymusowej pracy w tzw. strojbacie – do (736 lub 794) Samodzielnego Batalionu Budowlanego (Osobyj Stroitielny Batalion) w Swierdłowsku.

 

Mieczysław Wieliczko – Raport o „strojbatach”
w: Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia 63, 2008, s. 119-133

 

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Zdzisław Peszke - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

uklad-sikorski-majski-250x188 Zdzisław Peszke - CichociemnyZwolniony po układzie Sikorski – Majski. 15 marca 1942 w Czok Pak wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 2 kompanii 24 Pułku Piechoty 8 Dywizji Piechoty, do 10 maja w Persji (Iran).

Od 22 maja w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Palestynie, następnie od 16 czerwca do 29 sierpnia w Afryce Południowej. Od 22 kwietnia 1942 Szkoła Podchorążych Piechoty przy 8 Dywizji Piechoty. Od 29 września 1942 w obozie rozdzielczym w Wielkiej Brytanii, przydzielony do Kompanii Radio Sztabu Naczelnego Wodza.

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

Cichociemny
skan1123-300x376 Zdzisław Peszke - Cichociemny

skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROM

button-zrzuty_200-150x150 Zdzisław Peszke - CichociemnyZgłosił się do służby w Kraju. Od 5 października 1942 w Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony podczas kursu radiotelegrafistów przy 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej w Anstruther, awansowany na starszego strzelca podchorążego ze starszeństwem od 21 lutego 1943. Przeszkolony ze specjalnością w radiotelegrafii, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 10 lipca 1943 w Audley End. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 14 września 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 6” (dowódca operacji: F/L Wincenty Wasilewski, ekipa skoczków nr: XXX), z samolotu Halifax BB-309 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Jan Bakanacz, pilot – Sgt. Eugeniusz Kasprzak / nawigator – F/L Wincenty Wasilewski / radiotelegrafista – F/S Julian Michalski / mechanik pokładowy – Sgt. Władysław Barzdo / strzelec – Sgt. Roman Puchała, Sgt. Władysław Patlewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Halifax-mk3-300x225 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Handley Page Halifax

Start o godz. 18.06 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Koc 1”, w okolicach miejscowości Nieporęt, 9 km od Radzymina. Razem z nim skoczyli: ppor. Jarosław Poliszuk ps. Arab, ppor. Ryszard Zyga ps. Lelum. Skoczkowie przerzucili 348 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz jeden pas z pieniędzmi dla Delegatury Rządu na Kraj. Ponadto zrzucono sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot powrócił do bazy po 13 godzinach lotu.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Zdzisław Peszke - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Zdzisław Peszke - CichociemnyDn. 14.IX. uruchomiony został Plan Startu – wariant 12 samolotów: Lot Nr. 53/83, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Żyto I, zapasowa Żyto II, nawigator por. Gębik (V), godz. startu 18.23, paczki zestaw OW-X2, Lot Nr. 54/84, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Groch I, zapasowa Groch II, nawigator kpt. Zbucki (Z), godz. startu 18.21, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 65/85, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Proso II, zapasowa Proso II, nawigator S/L Pitt (S), godz. startu 18.32, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 66/86, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza KOC I, zapasowa Koc II, nawigator por. Wasilewski (T), godz. startu 18.09, pieniądze 348.000 dol, paczki zestaw DR 50/16, MD-EU, Lot Nr. 67/87, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza CZAJNIK, zapasowa Patelnia, nawigator por. Malinowski (W), godz. startu 18.06, pieniądze 417.000 dol. 100.000 Rm., paczki zestaw OW-EU, Lot Nr. 68/88, zawartość 0-6-1, placówka zasadnicza KUFER, zapasowa Teczka, nawigator F/L Hart (k), godz. startu 17.59, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 69/89, zawartość 0-6-1, placówka zasadnicza KUFER, zapasowa Teczka, nawigator F/S James (E), godz. startu 17.53, paczki zestaw OW-Pl,

ABW-455E_00004-266x350 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana, źródło: ABW

Lot Nr. 70/90, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza SPODEK, zapasowa Waza, nawigator por. Freyer (L), godz. startu 17.55, pieniądze 252.000 dol. 100.000 Rm., paczki zestaw DR 51/16 OWB-SA-PLT 16, Lot Nr. 71/91, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza PIERZYNA, zapasowa Kołdra, nawigator F/L Milno (Q), godz. startu 18.04, pieniądze 423.000 dol., paczki zestaw OWB-SA-SF, Lot Nr. 72/92, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza PIERZYNA, zapasowa Kołdra, nawigator F/L Parris (M), godz. startu 17.59, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 73/93, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza WANNA, zapasowa Dywan, nawigator por. Krywda (A), godz. startu 17.57, pieniądze 333.000 dol. 1425 dol. zł. 2800 Rm. zł o 240 rb. zł. , paczki zestaw OW-SF, Lot Nr. 74/94, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza WANNA, zapasowa Dywan, nawigator P/O armstrong (D) – nie wystartował (paczki zestaw Flat 14-OW-Pl),

Tempsford-300x222 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Pogoda startu bardzo ładna. Wiatr pomyślny. Jednak duży niepokój. Szef Wydz. „S” stwierdził w samolotach „T, W, L, Q i A”, że zestawy zaczepiono wg. planu załad. Sygnał – melodia nadany prawidłowo [przez BBC]. Żadnych depesz o spaleniu plac. odb. wzgl. odwołaniu czy zmianach.

Dn. 15.IX. Wynik lotu – bardzo niepomyślny – bardzo duże straty. – wykonane loty (Nr. – plac. odb.): 64/94 – GROCH I, 65/85 – PROSO II, 66/86 – KOC I, 67/87 – CZAJNIK, 70/80 – SPODEK i 75/95 – DYWAN. Razem sześć: 5 – polskie załogi i jedna – angielska załoga. – zaginione loty (missing): 63/83 – ŻYTO, 68/88 – KUFER, 69/89 – KUFER, 71/91 – PIERZYNA. Razem – cztery; jedna polska (doskonały nawigator por. Gębik) i trzy angielskie (najlepsze w Dyonie 138). – wrócił: – nie znalazł plac. odb. – 72/92 – PIERZYNA – załoga angielska. – nie wystartował: 74/94 – WANNA – załoga angielska. Nic nie wiadomo, czy z pośród zaginionych i ile samolotów wykonało zadanie – gdzie zostało zestrzelonych – w drodze do Polski czy z powrotem.” (s. 195)

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, następnie przydzielony do Oddziału V (łączność) Komendy Głównej AK, jako radiotelegrafista w kompanii radiołączności „Orbis”. Pod koniec października 1943 aresztowany w Milanówku podczas pracy na radiostacji, otruł się rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali. Według relacji ochrony radiostacji otruł się przed wejściem Niemców do otoczonego przez nich domu. Według innej, mniej wiarygodnej wersji zatrzymany podczas łapanki w Milanówki lub Błoniu.

„ORBIS” – Kompania Radiowa Komendy Głównej AK
maszynopis prelekcji w Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

36_Krzyz-Walecznych-1920-146x200 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa oraz Marii z domu Bembrowicz. Rodziny nie założył.

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Zdzisław Peszke - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Zdzisław Peszke - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Zdzisław Peszke - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Zdzisław Peszke - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Zdzisław Peszke - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Zdzisław Peszke - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Zdzisław Peszke - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Zdzisław Peszke - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Zdzisław Peszke - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0203)
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo Abres, 1996, s. 129–130. ISBN 83-902499-5-2.
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 382. ISBN 8321105378.
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 167–168.

 

Zobacz także biogram w Wikipedii