Jan Parczewski – Cichociemny

Jan Parczewski – Cichociemny

ps.: „Kraska”, „Pincz”

vel Stefan Kospin

Zwykły Znak Spadochronowy nr 3209

 

ur. 13 czerwca 1923 w Szturmówce (powiat sarneński, obecnie Białoruś), zm. 25 marca 1967 w Krośnie – plutonowy łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, podoficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kazachstan (1940-1942), łącznościowiec, cichociemny

Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in.  łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), prowadzenia pojazdów (Centrum Eyszkolenia Pancernego i Technicznego), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in.

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Uczył się w Gminazjum Państwowym w Sarnach, w latach 1935-1937 w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Grodnie, następnie do wybuchu wojny ponownie w Gimnazjum Państwowym w Sarnach.

 

 

II wojna światowa

13 kwietnia 1940 aresztowany przez NKWD, wraz z matką zesłany do północnego Kazachstanu (kokczetawska oblast). Pracował przymusowo przy wypasie bydła, kopaniu studni oraz jako traktorzysta. Wcześniej, w nocy z 2 na 3 lutego 1940 NKWD aresztowała jego ojca Michała, zsyłając go do łagru w rejonie Karagandy. 

Zwolniony po układzie Sikorski – Majski, 2 lutego 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 2 kompanii 28 Pułku Piechoty 10 Dywizji Piechoty. Od kwietnia do października 1942 uczył się w szkole podoficerskiej (Bliski Wschód).

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Do listopada 1942 przerzucony do Afryki Południowej, następnie od 24 kwietnia 1943 w Wielkiej Brytanii. Przeszkolony ze specjalnością w radiotelegrafi, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 25 lutego 1944, przeniesiony do Sekcji Dyspozycyjnej Naczelnego Wodza, przerzucony do Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Awansowany na stopień starszego strzelca 15 sierpnia, na stopień kaprala 26 grudnia 1944.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 26/27 grudnia 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Staszek 2” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LXIII), z samolotu Liberator BZ 965 „V” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Grabowski / despatcher – F/S Stanisław Baran). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 16.20 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę „Wilga 1” w okolicach miejscowości Szczawa, w rejonie Mogielicy (Beskid Wyspowy), 23 km od Nowego Targu, w rejonie góry Mogielnica. Był to ostatni zrzut cichociemnych, po upadku Powstania Warszawskiego.

Razem z nim skoczyli: ppor. Bronisław Czepczak-Górecki ps. Zwijak, kpt. dypl. Stanisław Dmowski ps. Podlasiak, ppor. Jan Matysko ps. Oskard, mjr. Zdzisław Sroczyński ps. Kompresor, mjr. Witold Uklański ps. Herold. Był to trzeci lot tej ekipy, w poprzednich (22/23 listopada, 25/26 grudnia) nie można było wykonać zadania.

Skoczkowie przerzucili 589,8 tys. dolarów w banknotach oraz 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 15 zasobników i 5 paczek. Zasobniki i paczki zrzucono w pierwszym nalocie na placówkę o godz. 20.50, skoczkowie (po dwóch) wyskoczyli o godz. 21.09 dopiero w czwartym, piątym i szóstym nalocie samolotu na placówkę. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 01.15, po locie trwającym 8 godzin 55 minut.

Po skoku w dyspozycji  Komendy Okręgu Kraków AK, czasowo w 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK.

Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38

 

Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625

 

Dawid Golik – Alianccy lotnicy, cichociemni i „peżetki” z Krakowa
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320) grudzień 2016, s. 48 – 53

 

 

Po wojnie

Po rozwiązaniu Armii Krajowej w styczniu 1945 pozostał w konspiracji, współdziałał z Delegaturą Sił Zbrojnych na Kraj. Na początku lutego 1945  wyjechał do Łodzi, następnie do Lęborka. Od 1 czerwca 1945 referent mieszkaniowy w Zarządzie Miejskim w Lęborku, od 8 grudnia referent d/s aprowizacji i handlu, od 29 listopada  do 1 czerwca 1948 sekretarz administracyjny w Starostwie Powiatowym.

Działał politycznie. Od 1 kwietnia do 30 września 1947  I sekretarz Powiatowego Komitetu PPS w Lęborku, po zjednoczeniu z PPR wydalony z partii. W związku z prześladowaniem miał problemy ze znalezieniem pracy, 20 stycznia 1951 napisał list do Bolesława Bieruta. Zrehabilitowany w 1956, wstąpił do PZPR.

Od 2 czerwca 1948 do 30 sierpnia 1950 księgowy techniczny w PGR Zespół Lędziechowo, od 7 września do 15 listopada 1950 technik SPB w Zabrzu. W latach 1953-1957 starszy mechanik w Zespole PGR w Kwidzynie, następnie kierownik oraz dyrektor Zakładu Naprawczego Mechanizacji Rolnictwa w Dukli k. Krosna, który m.in. zelektryfikował wsie południowo-wschodniej Polski. Od 1 grudnia 1963 dyrektor Zakładów Naprawczych Urządzeń Naftowych w Krośnie.  Autor wielu wynalazków, patentów oraz wniosków racjonalizatorskich.

25 marca 1967 w Krośnie popełnił samobójstwo, strzelając do siebie z broni myśliwskiej. Listy do rodziny oraz władz zabrała PRL-owska bezpieka. Pochowany początkowo w Krośnie, w maju 2006 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

 

 

Awanse

• starszy strzelec – 15 sierpnia 1944
• kapral – 26 grudnia 1944
• plutonowy –

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 lipca 1944 (po raz trzeci i czwarty)
• Medal Wojska – 28 listopada 1946
• Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie – 1992  (pośmiertnie)

 

 

Życie rodzinne

Syn Michała, ziemianina właściciela majątku Szturmówka oraz Marii z domu Swinarskiej. W 1946 zawarł związek małżeński z Ireną z domu Balcerowską (1917-2005). Mieli trzech synów: Michała Janusza (ur. 1946) profesora archeologii, Bogdana (ur. 1948) inżyniera mechanika oraz Zygmunta (ur. 1951) doktora nauk technicznych.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0200)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 100–102. ISBN 83-902499-0-1.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 380. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 264.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii