Michał Fijałka – Cichociemny

Michał Fijałka – Cichociemny

ps. „Pompa”, „Kawa”, „Wieśniak”, „Sokół”

vel Michał Gładysz vel Michał Gawlikowski, vel Michał Wojdanowski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1079, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1641

 

ur. 5 października 1915 w Izdebkach (powiat brzozowski), zm. 20 września 1983 w Lublinie – kapitan piechoty, nauczyciel, żołnierz Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Wołyń AK, uczestnik kampanii wrześniowej, więzień UB, skazany (1944-1945), cichociemny

Znajomość języków: angielski, niemiecki, ruski, ukraiński; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), narciarski (Higland), łączności (Dundee), sabotażu przemysłowego i kolejowego (STS 17, Brickendonbury Manor), podstaw wywiadu (STS 34, Bealieu), walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), spadochronowy,  i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 26 lat. Pochodził z rodziny chłopskiej

 

---

Spis treści:

• • II wojna światowa
  • Cichociemny
  • Album Fotograficzny 27. WDP AK
  • Po wojnie
  • Kontrowersje
  • Awanse i odznaczenia
  • Życie rodzinne
  • Upamiętnienie

  ---

   

  

  Michał Fijalka jako Michał Gładysz

  Urodził się 5 października 1915 w Izdebkach, w rodzinie chłopskiej. Od 1923 mieszkał w Brzozowie, od 1928 w Sanoku, od 1935 w Przemyślu. Uczył się w Państwowym Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. 31 maja 1935 zdał egzamin dojrzałości.
  

  Od 21 września 1936 do 20 września 1937 uczestnik kursu podchorążych rezerwy piechoty przy 5 Pułku Strzelców Podhalańskich 22 Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu.  Od 23 września 1938 do 2 listopada 1938 uczestnik ćwiczeń rezerwy.

  Od października 1937 pracował w Zarządzie Głównym Związku Szlachty Zagrodowej w Przemyślu, potem jako instruktor oświatowy Związku Szlachty Zagrodowej w powiecie Turka nad Stryjem oraz w Dobromilu.
  

   

  II wojna światowa

  

  Michał Fijałka, źródło: teatrNN.pl

  W lipcu 1939 zmobilizowany, w kampanii wrześniowej 1939 przydzielony do 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. 20 października 1939 przez Sanok, Lesko, Baligród – Wetlina wyruszył na Węgry, przekroczył granicę polsko – węgierską, internowany. Ok. 25 lub 26 października dotarł do Budapesztu, później w obozie polskich uchodźców w Szob, następnie po otrzymaniu paszportu przez Jugosławię i Włochy przedostał się do Francji.

  17 listopada 1939 we Francji, w koszarach Bessieres (Paryż) wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony do kompanii przeciwpancernej 4 Pułku Piechoty 2 Dywizji Strzelców Pieszych.

   

  

  Karta Identyfikacyjna Michała Fijałki, źródło: teatrNN.pl

  W kampanii francuskiej jako dowódca plutonu stacjonującej w Irais kompanii przeciwpancernej 4 Pułku Piechoty. Od 26 maja 1940 kompania włączona w skład francuskiej  11 Dywizji Piechoty w Reims. Z początkiem czerwca na pozycjach obronnych ok. 80 km na północny zachód od Paryża, od 8 czerwca udział w ciężkich bojach, m.in. w rejonie Compiegne (9 czerwca 1940), lasu Crepi en Valois, następnie 11 czerwca na linii obronnej Wyganda Viellers Cotterets, 13 czerwca w rejonie Bezu Saint Germain.

  Za udział w kampanii francuskiej odznaczony przez gen. Władysława Sikorskiego orderem Virtuti Militari. Odznaczony także Krzyżem Walecznych i francuskim Croix de Guerre.

  Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
  w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

   

  

  źródło: teatrNN.pl

  

  źródło: teatrNN.pl

  18 czerwca 1940 dotarł nad brzeg Atlantyku w La Rochelle, następnie omijając od południa Bordeaux przedostał się do portu Le Verdon sur Mer, stamtąd 25 czerwca 1940 dotarł do Wielkiej Brytanii.

  28 czerwca w Biggar wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich formowanej 1 Brygady Strzelców. Od 14 września jako zastępca dowódcy plutonu 3 kompanii.

  Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
  i Afryki Północnej w latach 1940-1941
  w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

   

   

  Cichociemny

  

  Lotnisko RAF, Tempsford

  Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

• Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, w sabotażu (STS XVII), w sierpniu 1941 uczestnik szkolenia spadochronowego w Leven, w ośrodku 4 Brygady Kadrowej Strzelców, później przeformowanej na 1 Samodzielną Brygad Spadochronową. We wrześniu 1941 uczestnik szkolenia dywersyjno – strzeleckiego w Inverlochy Castle k. Fort William (STS 25, hrabstwo Highland, Szkocja, Wielka Brytania). Podczas szkolenia zaprzyjaźnił się z Cichociemnymi: Władysławem Kochańskim, Wacławem Kopisto, Bolesławem Kontrymem, Hieronimem Łagodą, Adolfem Pilchem, Franciszkiem Rybką, Stanisławem Winterem, Janem Wożniakiem. Od 15 października 1941 do 31 listopada 1941 uczestnik kursu walki konspiracyjnej w STS 38 w Briggens. Na początku grudnia 1941 uczestnik kursu posługiwania się szyframi, atramentem utajnionym, podrabiania kluczy itp.

  

  pismo PCK s. poszukiwań Michała Fijałki, skan: Fundacj dla Demokracji, źródło: JW GROM

  

  Handley Page Halifax

  Od 11 grudnia uczestnik kursu spadochronowego w Wilmslow i w ośrodku Ringway pod Manchesterem. Od 5 stycznia do 14 lutego uczestnik kursu łączności w Dubdee. Od 21 lutego do 5 marca 1942 uczestnik szkolenia narciarskiego w Highland (Szkocja). Po zakończeniu szkoleń staż w kompanii łączności 1 Brygady Strzelców, następnie od 14 marca przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 7 kwietnia 1942. Od 6 do 19 kwietnia uczestnik kursu odprawowego, następnie na stacji wyczekiwania STA XVIII. Od 28 lipca do 18 sierpnia 1942 uczestnik rozszerzonego kursu odprawowego w STS 43 w Audley End, prowadzonego przez współtwórcę Cichociemnych kpt. Jana Górskiego.
  

  

  źródło: teatrNN.pl

  Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942 sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

  Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”,  na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Leonard Zub – Zdanowicz ps. Ząb. Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.
  

   

  W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

  „Dnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

  Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak dlugiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)
  

  Nastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

  

  Michał Fijałka i Franciszek Rybka przebrani za kobiety. W środku Józef Hartman

  (…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)
  

  Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

•  

  

  źródło: teatrNN.pl

  18 stycznia 1943 pod dowództwem Jana Piwnika ps. Ponury uczestniczył w brawurowej akcji uwolnienia grupy dywersyjnej Wachlarza z więzienia w Pińsku razem z Cichociemnymi: Janem Rogowskim ps. Czarka, Wacławem Kopisto ps. Kra. Akcję przeprowadzono 18 stycznia 1943 o godz. 17.oo, zakończyła się sukcesem, po 15 minutach uwolniono ok. 40 więźniów, m.in. Cichociemnego kpt. Alfreda Paczkowskiego ps. Wania.  Za akcję odznaczony Krzyżem Walecznych po raz drugi.

  Zobacz – Teatr NN – m.in. Akcja na więzienie w Pińsku

   

  Wojciech Lewicki – Spisani na straty
  w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

   

  

  spis depozytu Michała Fijałki w SNW, skan: FDD, źródło: JW GROM

  Od lutego 1943 zastępca inspektora Inspektoratu Rejonowego Kowel Okręgu Wołyń AK. Od lata 1943, pod pseudonimem „Sokół” walczył w obronie polskiej ludności Wołynia przed UPA. 10 listopada 1943 ciężko ranny w walkach w rejonie Rużyna, leczony konspiracyjnie w Kowlu.

  W nocy 29/30 stycznia 1944, z oddziałami partyzanckimi:  Cichociemnych por. Walerego Krokay ps. Siwy oraz por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask, a także por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb oraz N.N. ps. Łuny, w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA. Od lutego 1944 dowódca 1 batalionu 50 Pułku Piechoty 27 Wołyńskiej Dywizji AK, z którą przeszedł cały szlak bojowy.

  Feliks Budzisz – Cichociemny „Sokół” [Michał Fijałka]
  w: Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wołyński
  czerwiec 2004 nr 2 (82), s. 24 – 28

   

  Henryk Świderski – Historie wojenne
  w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

   

   

  Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK

  Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
  mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki

   

  Kalendarium działań 27 WDP AK

   

  Po wojnie

  

  odpowiedź SNW do PCK, skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM

  28 listopada 1944 aresztowany przez UB w Lublinie, w mieszkaniu przy ul. Wyszyńskiego (później ul. Sławińskiego), pod fałszywym nazwiskiem Michał Gawlikowski. Więziony na Zamku w Lublinie, w śledztwie podał, iż nazywa się Michał Wojdanowski. Oskarżony o dezercję z LWP, skazany przez Wojskowy Sąd Garnizonu Lubelskiego na 10 lat więzienia. Od maja 1945 w więzieniu we Wronkach.

  19 września 1945 po amnestii zwolniony z więzienia. Po wyjściu na wolność w Trzebiczu, ujawnił się, podjął pracę w cukrowni w Szamotułach.

  Pracował następnie w szkolnictwie rolniczym, kończąc inżynierskie studia rolnicze i pedagogiczne na UMCS w Lublinie. Prześladowany przez komunistów, wyrzucany z pracy.

  Zmarł podczas pracy nad monografią 27 Wołyńskiej Dywizji AK. Książka ukazała się pośmiertnie w 1986, wydana przez Instytut Wydawniczy PAX (ISBN 83-211-0734-6).

   

  ---

   

   

  Kontrowersje

  

  dokument Koła AK, skan: FDD, źródło: JW GROM

  

  Plan akcji na więzienie w Pińsku

  Według mało wiarygodnej publikacji Krzysztofa Tochmana, od 16 lutego 1956 do 14 grudnia 1965 miał jako tajny informator ps. Osiecki współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa. W tym zakresie „ustalenie” Krzysztofa Tochmana jest nierzetelne oraz nie jest oparte na dokumentach – jest wynikiem niewiarygodnych interpretacji.

  Autor tej publikacji skompromitował się nierzetelnością m.in. w publikacji pt. Cichociemni 1941 – 1945. W 80 rocznicę pierwszego skoku bojowego do Polski, IPN Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2021 – patrz Rocznica pełna błędów.

   

  Grzegorz Fijałka – Odpowiedź na artykuł Krzysztofa Tochmana
  Michał Fijałka (1915-1983), tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki”,
  w: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944 – 1989, Warszawa 2020, nr 1 (18)/2020 – pdf do pobrania

   

  ---

  UWAGA – dane osobowe CC mających współpracować ze służbami specjalnymi „Polski Ludowej”
  pochodzą z mało rzetelnej publikacji dr Krzysztofa A. Tochmana (patrz poniżej)
  nie sposób ich zweryfikować (autor tylko w kilku przypadkach podał bliższe dane)
  brak podanego kontekstu społecznego i osobistego ewentualnego podjęcia takiej współpracy
  ponadto rzetelność tego autora może budzić uzasadnione wątpliwości:
  patrz Rocznica pełna błędów, Odpowiedź na artykuł Krzysztofa Tochmana

  Podane osoby mogą być bezpodstawnie wskazane jako współpracownicy służb…

  ---

  Krzysztof A. Tochman – Michał Fijałka (1915-1983), cichociemny, żołnierz AK,
  tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki”
  w: IPN, Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Warszawa 2009, nr 1(7),  s. 483-493

   

  Filip Musiał – Trudna prawda
  w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

  Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
  przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
  w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

   

   

  Awanse

  • podporucznik – ze starszeństwem od 20 października 1941
  • porucznik
  • kapitan – 23 lipca 1944

   

   

  Odznaczenia

  • Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 
  • Krzyż Walecznych – trzykrotnie
  • Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
  • Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
  • Złoty Krzyż Zasługi
  • Krzyż Wojenny (Francja)

   

   

  Życie rodzinne

  Syn Józefa rolnika i Marii z domu Hućko. W 1944 roku ożenił się z Antoniną Leśniewską (1922-2014), łączniczką AK z Wołynia. Mieli czworo dzieci: Marię zamężną Rymar, dr nauk medycznych (ur. 1945), Tadeusza, inżyniera (ur. 1947), Danutę, mgr inż. ogrodnictwa, zamężną Bańko (ur. 1949) i Grzegorza, mgr. inż. (ur. 1951).

   

   

  Dziękuję Rodzinie kpt cc Michała Fijałki za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

   

   

  Upamiętnienie

  23 kwietnia 1990 roku odsłonięto tablicę poświęconą jego pamięci w kościele św. Jadwigi Królowej w Krakowie.

  20 września 1992 szkoła podstawowa w Kodniu nad Bugiem otrzymała imię kpt. Michała Fijałki „Sokoła” i nowy sztandar.

   

   

   

  Upamiętnienie Cichociemnych

  W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

  15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

  Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

  W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

  

  Pomnik CC w Warszawie

  7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

  W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

  W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

  W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

  Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

  Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

  

  Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

  

   

  Źródła:

  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0046)
  • Krzysztof A. Tochman, „Słownik biograficzny cichociemnych”, t 2, Rzeszów 1996, s. 37 – 40, ISBN 8390249952
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 46-47, 354, ISBN 83-86225-10-6
  • Krzysztof A. Tochman, „Michał Fijałka. W obronie Wołynia”, Zwierzyniec-Rzeszów 2004
  • Józef Turowski, Pożoga. Walki 27 Wołyńskiej Dywizji AK, Warszawa: PWN, 1990, ​ISBN 83-01-08465-0​,
  • Cichociemni z ziemi sanockiej rodem (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, Nr 8 (479) 10-20 marca 1989.
  • Krzysztof A. Tochman: Michał Fijałka (1915-1983), cichociemny, żołnierz AK, tajny współpracownik UB-SB o pseudonimie „Osiecki” w: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989. 2009, nr 1 /7/ Rzeszów 2009.

   

  Zobacz:

  • Teatr NN – Michał Fijałka
  • Teatr NN – m.in. Akcja na więzienie w Pińsku

   

  Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):

  • Odbicie więzienia w Pińsku