Rafał Niedzielski – Cichociemny

Rafał Niedzielski – Cichociemny

ps.: „Mocny”, „Twardy”, „Rafał”

Rafał Andrzej Niedzielski  vel Stanisław Zagórski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0037

 

ur. 25 maja 1923 w Szczebrzeszynie, poległ w walce 4 września 1943 w Wólce Plebańskiej (pow. konecki) – podporucznik kawalerii, harcerz, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, oficer Armii Krajowej, I Odcinka „Wachlarza”, Kedywu Obszaru Lwów AK, uczestnik kampanii francuskiej, jeden z najmłodszych Cichociemnych

Znajomość języków: francuski; szkolenia – kursy specjalne m.in.: zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy,  i in. W dniu wybuchu wojny miał 16 lat 3 miesiące; w dacie skoku do Polski 18 lat 10 miesięcy. Siostrzeniec generała oraz premiera R.P., syn dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

 

Był jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.

Do 1935 uczył się w gimnazjum w Siedlcach, następnie w Korpusie Kadetów nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie, w 1938  uzyskał tzw. małą maturę. Podczas nauki w szkole działał w Związku Harcerstwa Polskiego.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 28 października przekroczył granicę ze Słowacją, przez Węgry, Jugosławię, Włochy dotarł w listopadzie do Francji.

14 listopada w Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, skierowany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 7 Pułku Piechoty w Guer. Po jej ukończeniu przydzielony do 10 Brygady Kawalerii Pancernej w Arpageon. Od 11 czerwca uczestniczył w walkach kampanii francuskiej w składzie 5 kompanii samodzielnego batalionu mjr Zgorzelskiego.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Po upadku Francji, 27 czerwca 1940  wraz z jednostką ewakuowany z Port Vendre przez Oran, Caso, Gibraltar do Wielkiej Brytanii, 19 lipca dotarł do Liverpoolu. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do II szwadronu 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Od 1 grudnia 1940 w plutonie łączności 24 Pułku Ułanów. Od 28 marca 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, przemianowanej później na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Podczas wpisywania do ewidencji podał rok 1921 w dacie urodzenia, dodając sobie dwa lata, aby zakwalifikować się do skoku do Polski. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, ukończył m.in. kurs spadochronowy w Manchesterze oraz kurs dywersyjny w STS 25 w Inverlochy Castle k. Fort William (hrabstwo Highland, Szkocja, Wielka Brytania). Opinia wystawiona podczas szkolenia – Inteligentny. Wytrzymałość fizyczna i nerwowa duża, posiada dużą siłę charakteru do znoszenia trudów fizycznych. Duże zdolności organizacyjne i dowódcze. Pracuje nad sobą. Nastawienie do pracy wojskowej – ideowe. Patriotyzm zdolny do poświęceń. Lojalność – bez zastrzeżeń. Wiadomości ogólne i wojskowe – duże. Ogólnie dobry. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 13 stycznia 1942 w Londynie, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 27 marca 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 27/28 marca 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Boot” (dowódca operacji: F/O Antoni Voelnagel, ekipa skoczków nr: V), z samolotu Halifax L-9613 „V” (załoga: pilot – F/O Ryszard Zygmuntowicz, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Antoni Voelnagel / radiotelegrafista – Sgt. Leon Wilmański / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Mądracki / strzelec – Sgt. Mieczysław Wojciechowski, F/S Wacław Żuk / despatcher – Sgt. Jerzy Sołtysiak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Piątek 27 marca 1942 był długo wyczekiwany przez dwie polskie załogi samolotów latających w specjalnych operacjach lotniczych SOE, tj. Special Operations Executive (ang. Kierownictwo Operacji Specjalnych). Po lotach w operacjach do Austrii i Czechosłowacji zaplanowano dziewiąty lot do okupowanej Polski, od trzech lat pierwszy do Polski dla załogi pilota Ryszarda Zygmuntowicza. Były też inne powody do radości: z internowania w Szwecji powróciła trzecia polska załoga, 14 marca brytyjski 138 Dywizjon RAF przeniesiono ze Stradishall na nowe, ściśle tajne lotnisko RAF Tempsford k. Bedford pod Londynem, Polacy dostali też nowego „Halifaxa”, na którego czekano sześć tygodni.

Start o godz. 20.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Trawa” w okolicach miejscowości Przyrów, 34 km od Częstochowy. Zrzutu dokonano o godz. 02.00, wskutek zbyt dużej prędkości samolotu skoczkowie oraz zasobniki rozrzucone na obszarze 3 km. Razem z nim skoczyli: por. Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, ppor. Lech Łada ps. Żagiew, por. Jan Rostek ps. Dan, por. Tadeusz Śmigielski ps. Ślad oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj ppor. Leszek Janicki ps. Maciej. Był to drugi lot tej ekipy, poprzedni (27/28 lutego) nie mógł zostać wykonany.

Samolot miał problemy techniczne, bowiem nie działał szybkościomierz, pilot zmniejszył prędkość „na wyczucie” wypuszczając dodatkowo klapy (które obniżały prędkość). Po zrzucie okazało się, że wskutek awarii hydraulicznej klap nie można schować, więc starannie obliczono czy wystarczy paliwa na powrót. Udało się powrócić, ale najpierw nad Kopenhagą samolot oświetliły niemieckie reflektory przeciwlotnicze i samolot musiał robić uniki przed ostrzałem, a potem, ok 20 mil od lądu napotkał siedem Messerschmittów na patrolu linii brzegowej. Na szczęście ukryli się w niewielkich chmurkach i Niemcy ich nie zauważyli. O godz. 8 rano załoga samolotu pomyślnie wylądowała – ale bez hamulców, bo te także zawiodły – na lotnisku Leconfield k. Hull (hrabstwo York).

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dnia 27.III. – doszedł do skutku 9-ty lot do Polski (…). Według relacji nawigatora kpt. Voelnagla – zrzut został dokonany wprost na plac. „Trawa”. (…).

W dniu 28.III. przybył mjr. Wilkinson [SOE] i zdał relację z przebiegu starań o samoloty typu Liberator [na potrzeby zrzutów do Polski]. Dnia 26.III. miało miejsce posiedzenie Imperialnego Gabinetu Obrony [Imperial War Cabinet] (obecnie: premier Churchill, min. lotnictwa Sinclair, marsz. Portal, gen. Brooke oraz minister blokady lord Selborne wraz z brig. Gubbinsem). Premier dał wyraz ważności operacyj lotniczych do Polski mówiąc, że „lepiej jest zrzucić 5 ton materiału w Polsce, niż 5 ton bomb w Niemczech” (niezbyt to silny wyraz). Jednak pozycja Air Ministry jest taka, że w tej chwili nie można uzyskać Liberatorów. Tak niewielka ilość samolotów tego typu, którą dysponuje Marynarka Wojenna jest użyta do zwalczania łodzi podwodnych. Sytuacja na Atlantyku jest b. krytyczna. Z tego względu zadecydowano, że jest niemożliwością zabrać Liberatory od Marynarki Wojennej (…) ustalono, że Air Ministry wyda rozkaz dla Bomber Command, że Halifaxy dyonu 138 [realizującego zrzuty m.in. do Polski] są najważniejszymi maszynami w Bomber Command. (…) Mjr. Wilkinson ubolewał w imieniu brig. Gubbinsa, że inicjatywa Szefa Sztabu N.W. [Naczelnego Wodza] dała tak nikłe wyniki. (s. 57-58)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, w kwietniu 1942 wraz z Cichociemnym por. Aleksandrem Kułakowskim ps. Rywal przydzielony jako dowódca patrolu dywersyjnego w Winnicy na I Odcinek Wachlarza, obejmujący także: Lwów, Tarnopol, Płoskirów, Żmerynkę, Dniepropietrowsk. Od marca 1943 dowódca oddziału dyspozycyjnego Kedywu Obszaru Lwów AK. W czerwcu 1943 aresztowany przez niemiecką żandarmerię w Zagnańsku, podczas przejazdu z Warszawy do Lwowa.

Uciekł, przyłączył się do Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Od 15 czerwca 1943 zastępca dowódcy Zgrupowania nr 2 dowodzonego przez Cichociemnego ppor. Waldemara Szwieca ps. Robot, od 3 lipca także dowódca 1 plutonu „warszawskiego”, po rannym Cichociemnym ppor. Janie Rogowskim ps. Czarka.

Uczestniczył we wszystkich działaniach Zgrupowania, m.in. z Cichociemnym ppor. Waldemarem Szwiecem ps. Robot oraz Cichociemnym por. Eugeniuszem Kaszyńskim ps. Nurt wziął udział w ataku na pociąg pod Łączną (2/3 lipca), w akcjach odwetowych za Michniów, akcji na pociąg pod posterunkiem blokowym Podłazie (12/13 lipca), akcji kolejowej w Wąsoszy (19/20 sierpnia), ataku na Końskie (31 sierpnia/1 września).

Poległ 4 września 1943 podczas ataku na niemiecki pociąg urlopowy, na stacji Wólka Plebańska, raniony śmiertelnie w głowę. Pochowany na partyzanckim cmentarzu w okolicach Wólki Zychowej, ekshumowany jesienią 1946, pochowany w kwaterze partyzanckiej na cmentarzu parafialnym w Końskich.

Wojciech Borzobohaty – Zgrupowanie Partyzanckie „Ponury” „Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 21 – 31

 

Marek Jedynak – Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – „Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 64 – 71

 

Bartłomiej Szyprowski – Sprawa kradzieży pieniędzy cichociemnych z placówki „Trawa”
i rozwiązanie jej przez podziemny wymiar sprawiedliwości
w: Przegląd Historyczno-Wojskowy 16 (67)/1 (251) 2015 r., s. 158-178

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 27 marca 1942

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – pośmiertnie
• Krzyż Walecznych
• Medal Wojska – dwukrotnie, 29 listopada 1946
• War Medal 1939-1945  (Wielka Brytania)

 

 

Życie rodzinne

Syn Tadeusza (1877-1953) dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Szczebrzeszynie, ochotnika w wojnie polsko – bolszewickiej oraz Mirosławy Wincentyny z domu Składkowskiej (1888-1945), nauczycielki, siostry premiera, gen. dyw. Felicjana Sławoja Składkowskiego (był jego ojcem chrzestnym). Rodziny nie założył.

Miał 2 siostry: Ewę (1920-1943) łączniczkę ZWZ, zamordowaną w Auschwitz-Birkenau oraz Marię (ur. 1922), łączniczkę AK. Jego dziadkowie: Andrzej Niedzielski i Wincenty Składkowski brali udział w powstaniu styczniowym 1863 – 1864.

 

 

Upamiętnienie

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza,  w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0181
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 120-121, ISBN 83-902499-5-2
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 371, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 57

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii

 

 

Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):

• Zgrupowanie „Ponurego” i „Nurta”, cz. I
• Zgrupowanie „Ponurego” i „Nurta”, cz. II
• Zgrupowanie „Ponurego” i „Nurta”, cz. III
• Zgrupowanie „Ponurego” i „Nurta”, cz. IV
• Odbicie więzienia w Pińsku
• Śmierć Jana Piwnika (relacja 1)
• Śmierć Jana Piwnika (relacja 2)
• Przebieg uroczystości żałobnych Jana Piwnika