Wacław Pijanowski – Cichociemny

Wacław Pijanowski – Cichociemny

ps.: „Dym”, „Raźny”

Wacław Jan Pijanowski vel Wacław Ptaszyński, vel Wojciech Ptaszyński

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0088, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1531

 

ur. 21 stycznia 1906 w Siedlowie (powiat opoczyński), zm. 5 kwietnia 1995 w Londynie (Wielka Brytania) – major lotnictwa, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (Polskie Siły Powietrzne), Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, kierownik oraz wykładowca konspiracyjnego Kursu Młodszych Dowódców Lotnictwa, cichociemny

Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in.:  sztabów lotniczych, dywersyjno – strzelecki (STS 25 a, Garramour), podstaw wywiadu  (STS 31, STS 34, Bealieu),  spadochronowy (Ringway, STS 51),  walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata; w dacie skoku do Polski 37 lat. Syn młynarza, właściciela dóbr ziemskich

 

---

Spis treści:

• • II wojna światowa
  • Cichociemny
  • Powstanie Warszawskie
  • Po wojnie

• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

W latach 1915 – 1918 wraz z rodziną w Moskwie (Rosja). Od 1919 uczył się w oddziale matematyczno – przyrodniczym Państwowego Gimnazjum im. J. Kochanowskiego w Radomiu, 21 maja 1926 zdał egzamin dojrzałości. Utrzymywał się dzięki finansowej pomocy od stryja oraz udzielania korepetycji. Od 7 grudnia 1926 podjął studia w Akademii Górniczej w Krakowie, w 1932 uzyskał absolutorium.

Od sierpnia 1932 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, od lutego 1933 w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, po jej ukończeniu w czerwcu 1933 awansowany na stopień kaprala z cenzusem. Od czerwca 1933 uczestnik kursu technicznego Instytutu Technicznego Lotnictwa w Warszawie, od sierpnia 1933 uczestnik ćwiczeń rezerwy 1 Pułku Lotnictwa w Warszawie.

Awansowany na stopień podporucznika rezerwy lotnictwa ze starszeństwem od 1 grudnia 1933. Od 1 stycznia 1934 powołany do służby, przydzielony jako oficer techniczny eskadry myśliwskiej 4 Pułku Lotniczego w Toruniu. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1936, uczestnik kursu pilotażu na samolotach PWS (prawdopodobnie PWS-26), Potez XXV oraz Lublin R.XIII.

W 1937 jako oficer techniczny uczestniczył w międzynarodowych zawodach balonowych o Puchar Gordona Bennetta w Brukseli. Od 1 czerwca 1939 oficer naziemny techniczny bazy 4 Pułku Lotnictwa, następnie referent paliw w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa.

Dokumenty ze studiów Wacława Pijanowskiego
Źródło: akta Akademii Górniczo – Hutniczej

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa. 19 września przekroczył w rejonie Jabłonicy granicę z Węgrami, internowany do 19 października.

Przez Grecję dotarł 20 października 1939 do Marsylii (Francja). 26 października 1939 w Salon-de-Provence wstąpił do Polskich Sił Powietrznych pod dowództwem francuskim, od marca 1940 przydzielony do bazy PSP w Lyonie.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany 23 czerwca 1940 z Port-Vendres do Afryki, następnie 17 lipca dopłynął do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych pod dowództwem brytyjskim, skierowany do bazy PSP w Blackpool.

Od 23 sierpnia 1940 przydzielony jako oficer techniczny do formowanego 304 Dywizjonu Bombowego Ziemi Śląskiej im. Ks. Józefa Poniatowskiego (lotniska: Bramcote, Seyerston, Lindholme). Nr służbowy RAF – P-0051 / 76891. 27 maja 1942 zwolniony z Polish Air Force, przeniesiony do wojsk lądowych.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 27 maja 1942 w dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz w lotnictwie, m.in. od 30 maja do 26 czerwca 1942 uczestnik kursu zaprawowego oraz sabotażu w STS 25a (Garamour), od 27 czerwca do 2 lipca 1942 kurs spadochronowy w STS 51 (Ringway), następnie kursy: sztabów lotniczych w Londynie, podstaw wywiadu oraz pracy w konspiracji (STS 34 Bealieu), kurs odprawowy w STS 43 (Audley End). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 5 października 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. 

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 26/27 stycznia 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w w operacji lotniczej „Gauge” (dowódca operacji: F/O Radomir Walczak, ekipa skoczków nr: XIX), z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S/ Karol Twardawa, pilot – P/O Kazimierz Szrajer / nawigator – F/O Radomir Walczak / radiotelegrafista – P/O Briscoe – RAF / mechanik pokładowy – Sgt. Zygmunt Jaworski / strzelec – F/S Romuald Małachowski / despatcher – Sgt. Ignacy Adamczyk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Żubr” 208 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w rejonie miejscowości Promnik (na skraju lasu) 14 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: kpt. Florian Adrian ps. Liberator, ppor. Stanisław Sołtys ps. Sowa, kpt. Michał Tajchman ps. Mikita. Skoczkowie przerzucili 357 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz pocztę nr 5000 A i B. Nie zrzucono zasobników wskutek usterki wyrzutników. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„O godz. 17.30, po 4 zmianach rozkazu, ustalono, że idzie ekipa GAUGE z containerami ekipy MALLET (brak czasu na zmianę ładunku) i załoga por. Walczaka – było to najwłaściwsze rozwiązanie. Ostatecznie wystartowała: – ekipa GAUGE – nawigator por. Walczak, plac. odb. Żubr (208), zapasowa Wół (207), godz. 18.45 – TMP z Kraju bardzo dobre.

Dnia 27.I. por. Walczak wrócił. Zrzut został wykonany na plac. odb. Żubr, 1944 [sygnał świetlny] dobrze widoczny. Zrzucono 4-ch skoczków, osiem pasów z dol. w banknotach – 357.000 dol. i poczta Nr. 5000 A. i B. Zasobniki niewyrzucone – zawiódł wyrzutnik.” (s. 138)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku oraz aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, od marca 1943 przydzielony jako kierownik referatu techniczno – zaopatrzeniowego Wydziału Lotnictwa Oddziału III (operacyjnego) Komendy Głównej AK. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 1 września 1943.

 

 

Powstanie Warszawskie

W Powstaniu Warszawskim od 7 sierpnia 1944 ochotniczo jako doradca techniczny przy produkcji granatów i butelek zapalających (do zwalczania czołgów) w wytwórniach środków walki przy ul. Kruczej 13, Wilczej 9 oraz Marszałkowskiej 79. Walczył w Śródmieściu Południowym.

Po kapitulacji Powstania, z zamiarem ucieczki wyszedł z Warszawy z żoną wraz z ludnością cywilną, wywieziony do obozów Puszków, Lamsdorf, od 2 listopada do przymusowej pracy w majątku Ohrdruf k. Gothy (Turyngia).  Uwolniony 1 kwietnia 1945 przez żołnierzy Armii USA.

Michał Mackiewicz – Konspiracyjne granaty
w: Biuletyn IPN Pamięć.pl nr 12/2013 s. 58 – 59

 

prof. dr hab. inż Jerzy Modrzewski – Służba uzbrojenia w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim
w: Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia w Zielonce
Biuletyn Naukowy „Problemy Techniki Uzbrojenia” zeszyt 130 nr 2/2014, s. 7 – 24

 

 

Po wojnie

5 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Pozostał na emigracji. Do 4 lutego 1947 w Polskich Siłach Powietrznych pod dowództwem brytyjskim, do 3 lutego 1949 w Polskim Korpusie Rozmieszczenia i Przysposobienia.

Ukończył studia na Wydziale Górniczym Uniwersytetu Londyńskiego, 26 kwietnia 1946 uzyskał dyplom inżyniera górnika. W czerwcu 1947 ukończył Cordwainers Technical College.

W latach 1948-1950 prowadził galerię i antykwariat, później jako monter w zakładach Charles A. Vandervell (C.A.V), następnie Lucas Industries. Od 1975 na emeryturze. Działał w Kole Cichociemnych w Londynie. Sekretarzem Koła Cichociemni wybrali mojego Dziadka, por. Józefa Zająca ps. Kolanko.

 

 

Awanse

• kapral  z cenzusem – czerwiec 1933  
• podporucznik – ze starszeństwem od 1 grudnia 1933
• porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1936
• kapitan – 27 stycznia 1943
• major – ze starszeństwem od 1 września 1943

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Medal Lotniczy
• Air Crew Europe Star

 

 

Życie rodzinne

Syn Edwarda, młynarza, właściciela dóbr ziemskich w Nowym Młynie k. Skarżyska – Kamiennej oraz Marii z domu Frejtag. W 1936 w Warszawie zawarł związek małżeński z Marią z domu Rządkowską (ur. 1914), urzędniczkę. Nie mieli dzieci. Uczestniczyła wraz z mężem w Powstaniu Warszawskim, wywieziona razem z Nim do obozów Puszków, Lamsdorf oraz do pracy w majątku Ohrdruf k. Gothy (Turyngia).

Brat Józef (1910-1993), inżynier pracujący w zakładach „Ursus” podczas wojny walczył w Armii gen. Andersa, jako artylerzysta pod Monte Cassino, ranny, w 1952 wyemigrował do USA.

Brat Jerzy (1911-1964) konstruktor lotniczy, podczas wojny jako podporucznik pilot w Polskich Siłach Powietrznych, w 303 Dywizjonie Myśliwskim,  Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w rejonie góry Ararat (Turcja) jako oficer armii brytyjskiej, eskortujący część bomby atomowej do stanu Canberra (Australia).

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0211
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 160-163, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 385, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 112-113

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii