Adam Benrad – Cichociemny

Adam Benrad – Cichociemny

ps.: „Drukarz”, „Szarada”

Adam Ludwik Benrad

Zwykły Znak Spadochronowy nr 3094, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1954

 

ur. 5 listopada 1919 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 1 marca 1987 w Londynie (Wielka Brytania) – kapitan, harcerz, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Łódź AK, więzień UB (1945), działacz polonijny, współpracownik Fundacji Sue Ryder, Ministerstwa Spraw Wojskowych oraz Rządu R.P. na uchodźstwie, Cichociemny

Znajomość języków: ukraiński, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: spadochronowy (1 SBS. Largo House, STS 25, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 24 lata 5 miesięcy. Syn drukarza

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

 

Uczył się w Gimnazjum Handlowym we Lwowie, w 1938  zdał egzamin dojrzałości.

Od 1936  działał w Związku Harcerstwa Polskiego oraz w Związku Strzeleckim

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939  nie zmobilizowany. 21 września 1939 przez Przełęcz Jabłonowską przekroczył granicę z Węgrami. 16 kwietnia 1940 dotarł do Francji.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 24 kwietnia 1940 w Szkole Podoficerskiej Centrum Szkolenia Piechoty w Camp de Coëtquidan.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany, od 21 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. 1 lipca 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 2 batalionu („Kratkowane Lwiątka”) 1 Brygady Strzelców.

Od 17 maja 1942  uczestnik kursu samochodowego oraz kursu Szkoły Podchorążych Piechoty w Szkocji, po jej ukończeniu awansowany na stopień kaprala ze starszeństwem od 24 grudnia 1940. W 1941 uczestnik kursu gazowego. W grudniu 1942 mianowany podchorążym, przydzielony do 2 batalionu.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in na kursie spadochronowym przy 1 SBS, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 4 sierpnia 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 kwietnia 1944.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 12/13 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 14” (dowódca operacji: F/O Antoni Błażewski, ekipa skoczków nr: XLI), z samolotu Halifax JW-272 „D” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Jan Dziedzic, pilot – F/S Henryk Gołębiowski / nawigator – F/O Antoni Błażewski / radiotelegrafista – F/S Jerzy Koper / mechanik pokładowy – Sgt. Józef Zubrzycki / strzelec – F/O Stefan Czekalski / despatcher – F/S Stefan Kułach). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Mysz” 242 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Bełżyce (13 km od Lublina). Razem z nim skoczyli: ppor. Zbigniew Mrazek ps. Aminius, ppor. Tadeusz Żelechowski ps. Ring oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj plt. Jan Ciaś ps. Kula. Skoczkowie przerzucili 171 tys. dolarów, 6 tys. dolarów w złocie, dwa pasy z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także dziewięć zasobników i sześć paczek, dwa zasobniki uszkodziły się, dwie paczki rozbiły wskutek nieotwarcia spadochronów. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 06.15, po locie trwającym 10 godzin 55 minut.

Zrzut przyjął oddział partyzancki AK dowodzony przez ppor. Aleksandra Sarkisowa ps. Szaruga. Oddział funkcjonował od września 1943  do lipca 1944, jego najwyższy stan osobowy to 120 żołnierzy. Do 17 kwietnia 1944  przy oddziale partyzanckim por. Szarugi, następnie do 5 lipca 1940 aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dn. 12/13.IV.44 startowała czwarta operacja. Przebieg jak dep. Sopja 582(79) – Lawina KKP/S [depesza szyfrowana do dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego]. Wczoraj załadowanych trzynaście. Zefir dwanaście. Wykonały trzy duety nasze [trzy samoloty z polskimi załogami] na 2568 [placówkę odbiorczą] – WIESZAK, MYSZ i LICHTARZ. Duety 4429 [samoloty z brytyjskimi załogami] na skutek chodzenia na wysokim pułapie i mgły przyziemnej nic nie znalazły i wróciły. Nasz Lila [Liberator] był nad MICHAŁ i WACŁAW, ale obie nie dały ani 1482 [sygnał świetlny nr 1] ani 1944 [sygnał świetlny placówki odbiorczej].

Uwaga: Na LICHTARZ 7689 [zrzut] bez 7219 [skoczków], gdyż w drugim i nast. nalotach nie dostał ani 1482 ani 1944. Jeden 7904 [zasobnik zrzutowy] AMPPANC nie odczepił się. Dziś ponawiam trzy 2103 [zrzuty] na WYDRA i BOGUSŁAW oraz po jednym LILA [Liberator] na POLANA i TOPAZ oraz po jednym Hala [Halifax] na MYŚLIWIEC i PANCERNIK. Wykaz pieniędzy w cz. II i mat. w cz. III. Cz. II dep. 572(79): Pieniądze i poczta: 1/ Na WIESZAK – 7219 [skoczek] Strwiąż, Mema, Maszop, Turkuć – osiem pasów z dol. pap. Nr. 03563-66, 04428, 09446, 18480, 20267 – ogółem cztery, pięć, sześć tys. Bag. DR-7 [Delegatury Rządu] – cztery paczki DR-110-20 Nr. 1, 111-21, 113 i 114-21. Bag. DR-8 – cztery paczki DR-103-20 Nr. 1, 110-20 Nr. 2, 112-21, 115-21. Poczta: DR 91 do 93/19 – dwie paczki ozn. X-1 i X-2. 2/ Na Mysz – 7219 Aminius, Ring, Drukarz plus 1 kmieć [kurier DR] Kula – trzy pasy z dol. pap. 03575-76, 03578, ogółem jeden, siedem, jeden tys. trzysta, dwa pasy z dol. złot, Nr. 15545, 15559 – ogółem sześć tys. jeden pas ozn. SN-5 dla KG, dwa pasy DR-60/17 i 73/18. Bag. DR-9 – sześć paczek DR-103-20 Nr 2 i 3, 107-109-20 Nr 1, 110-20 Nr. 3 Bag. DR-10 – dwie walizy ozn. DR-100-20 i DR-102-20. Przesyłki służb.: DR-81 i 82/18. Poczta: 17/43 cyl. II plus zał. Nr. 2. Sopja 572(79) [podpis mjr. Jaźwińskiego i numer depeszy](s. 284 (288)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku oraz aklimatyzacji do realiów okupacyjnych przydzielony do organizacji dywersyjnej Kedyw Okręgu Łódź AK, obwód Tomaszów Mazowiecki. Początkowo w oddziale por. Witolda Kucharskiego ps. Wicher. Od 1 sierpnia 1944 dowódca oddziału partyzanckiego „Mazur”, operującego w rejonie Studzianek, w sile ok. 35 żołnierzy.

Od 26 sierpnia 1944 dowódca 3 plutonu 1 kompanii 25 Pułku Piechoty AK Ziemi Piotrkowskiej. Uczestnik wielu akcji bojowych i dywersyjnych, m.in. walki z dużym oddziałem Niemców (27 sierpnia), po której wyprowadził oddział z okrążenia, walce z częścią 692 batalionu Sipo (6 września). 17 września 1944 walczył z kompanią Niemców w Lasach Przysuskich, w rejonie leśniczówki Huta, starł się z silnym patrolem Niemców w rejonie wsi Kurzacze, 27 października stoczył całodzienną walkę w rejonie Białego Ługu (pow. konecki).

Od 9 listopada 1944, po rozwiązaniu 25 Pułku Piechoty AK dowódca plutonu w oddziale por. Witolda Kucharskiego ps. Wicher. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 20 listopada 1944. Od 17 stycznia 1945 referent w sekcji oddziałów leśnych sztabu Kedywu Okręgu Łódź AK.

 

 

Po wojnie

24 kwietnia 1945 aresztowany przez UB w Łodzi, zwolniony 9 października 1945 po ogłoszeniu amnestii.

9 stycznia 1946 wraz z Cichociemnym ppor. Władysławem Hauptmanem ps. Gapa uciekł z Polski statkiem węglowym Kummenlas płynącym do Szwecji. Dzięki pomocy władz brytyjskich 20 marca 1946 wyjechał ze Szwecji, dotarł 28 marca do Meppen (Niemcy). Do 7 kwietnia w 1 Dywizji Pancernej, następnie ewakuowany do Wielkiej Brytanii.

10 kwietnia 1946 zameldował się w Oddziale Specjalnym. Ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do archiwum w obozie Witley. Od 25 października 1946 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, zdemobilizowany 31 maja 1948.

Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, podjął pracę w London Transport. Wieloletni prezes Koła Cichociemnych (1979 – 1987), jego sekretarzem (do 1968) był por. cc Józef Zając ps. Kolanko (mój Dziadek).

Współinicjator budowy i odsłonięcia w Audley End (obok byłego ośrodka szkoleniowego CC) pomnika upamiętniającego Cichociemnych poległych w akcji oraz zamordowanych przez Niemców i Rosjan. Inicjator odsłonięcia tablicy upamiętniającej Cichociemnych w kościele Chrystusa Króla na Balham w Londynie. Działał w Kole AK, Fundacji AK, fundacji Sue Ryder, współpracował z Ministerstwem Spraw Wojskowych oraz Rządem R.P. na uchodźstwie.

Zmarł 1 marca 1987  w Londynie, pochowany na cmentarzu w Morden (Morden Cemetery przy Garth Road), grób 1820 E.

 

Awanse

• kapral – ze starszeństwem od 24 grudniia 1940
• podchorąży – grudzień 1942
• podporucznik – ze starszeństwem od 13 kwietnia 1944
• porucznik – ze starszeństwem od 20 listopada 1944

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1983
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami 
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom

 

 

Życie rodzinne

Syn Augustyna drukarza oraz Marii z domu Sobolewskiej. W 1946 zawarł związek małżeński z Romualdą z domu Zielińską (1924-1992), w 1940 zesłaną do ZSRR. Mieli dwoje dzieci: Andrzeja (ur. 1948) urzędnika w Londynie oraz Irenę (ur. 1950), pielęgniarkę, zamężną Allin.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0007
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, s. 22-23, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 8390249952
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 133-136, 387, Arcana, Kraków 1994,  ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 291, Warszawa 1984,, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s, 196-197, Wojskowy Instytut Historyczny