Michał Wilczewski – Cichociemny

Michał Wilczewski – Cichociemny

ps.: „Uszka”, „Seret”

vel Michał Janik

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0134, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1632

 

ur. 4 listopada 1907 w Kurzelówce (woj. tarnopolskie, obecnie Ukraina), poległ 14 lutego 1945 we Lwowie (obecnie Ukraina), popełniając samobójstwo przy próbie aresztowania przez NKWD – kapitan piechoty, nauczyciel, strzelec wyborowy, oficer Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, m.in. dowódca Kedywu Okręgu Stanisławów AK, dowódca Oddziału Specjalnego Dywersyjno-Dyspozycyjnego 40 Pułku Piechoty AK, Cichociemny

Znajomość języków: rosyjski, ukraiński, ruski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze:  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), sabotażu przemysłowego, kolejowego (STS 17, Brickendonbury),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 31 lat 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 35 lat 11 miesięcy. Syn ziemianina

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1917 do 1921 mieszkał z rodziną w Kamieńcu Podolskim, do 1919 uczył się w prywatnym gimnazjum męskim. Od 1923 w Czortkowie, uczył się w IV Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim. W 1928 zdał egzamin dojrzałości, z prawem do nauczania w szkołach powszechnych.

Od 15 września 1929 do 23 czerwca 1930 w batalionie podchorążych rezerwy piechoty nr 6a w Rawie Ruskiej, praktyka jako dowódca drużyny w 54 Pułku Piechoty. Od 1930 działał w Przysposobieniu Wojskowym oraz Związku Strzeleckim. Uczestniczył w ćwiczeniach rezerwy w 1931. Awansowany na stopień podporucznika rezerwy piechoty, ze starszeństwem od 1 stycznia 1932 uczestnik ćwiczeń rezerwy w 1933, następnie jako dowódca plutonu w 1935 oraz dowódca kompanii w 1936. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1936. Do 1939 mieszkał we wsi Cygany, uczył w szkołach powiatu borszczowskiego (woj. tarnopolskie), pracował na roli.

 

 

II wojna światowa

Zmobilizowany 27 sierpnia 1939, przydzielony jako dowódca 2 kompanii 1 batalionu 54 Pułku Strzelców Kresowych 12 Dywizji Piechoty. Od 15 września podporządkowany 3 Pułkowi Strzelców Podhalańskich.

W kampanii wrześniowej 1939 w składzie Armii Odwodowej „Prusy”, do 21 września walczył w rejonie Rozwadowa i Tomaszowa Lubelskiego.18 listopada przekroczył granicę z Węgrami, przchodząc przez Sywulę w paśmie górskim Gorgany, do 28 lutego 1940 na Węgrzech.

Przez Jugosławię i Włochy 2 marca dotarł do Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, do 19 czerwca przydzielony jako zastępca dowódcy 3 kompanii 7 Pułku Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Od 21 czerwca w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako zastępca dowódcy 7 kompanii 3 batalionu I Brygady Strzelców.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjna i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 4 marca 1943 przeniesiony do Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 4 marca 1943  w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 18/19 października 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Oxygen 8′ (dowódca operacji: F/O Antoni Freyer, ekipa skoczków nr: XXXIII), z samolotu Halifax JD-362 „L” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Henryk Bober, pilot – F/S Stanisław Kozłowski / nawigator – F/O Antoni Freyer / radiotelegrafista – Sgt. Alfred Pawlitta / mechanik pokładowy – Sgt. Jan Prymus / strzelec – Sgt. Jan Wernikowski / despatcher – Sgt. Stanisław Gojdź). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.50 z lotniska RAF Foulsham (113 km od Tempsford), zrzut na placówkę odbiorczą „Obrus” 506 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Nieborów, 14 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Włodzimierz Klocek ps. Garłuch oraz kurier ppor. Franciszek Młynarz ps. Biegacz. Skoczkowie przerzucili 216 tys. dolarów w banknotach oraz 80 tys. marek na potrzeby AK, a także pas z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot szczęśliwie powrócił na lotnisko Lissett po 13 godzinach lotu.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dn. 18.X. SOE zapowiedziało 3 loty – 2 na Halifaxach i 1 na Liberatorze. Na Halifaxach dwie ekipy ludzkie na plac. odb. [placówki odbiorcze] 506 i 507, na Liberatorze – na 513. Wystartował tylko lot dwóch Halifaxów – na 506 i 507. Liberator został odwołany. Właściwy start nastąpił z lotniska pod Cromer i lot trasą północną – daleką. BOŻE WIELKI PROWADŹ!.

19.X. Wynik lotu: – lot Nr. 81/102, (3-6-1) [3 ludzi, 6 zasobników, 1 paczka], 2 skoczków wojsk. i 1 MSWewn. 216000 d. i 80000 Rmk, poczta oraz pas polit. Nr 59/17 i poczta Nr. 53/17. Zestaw OWB-SA i dwie walizki (polit. i wojsk. – RD), wykonany został na plac. odb. OBRUS. – lot Nr 83.104 (3-6-1) – zawrócił do bazy – przewidywał brak benzyny.

Air Ministry znalazło trudność w wykonaniu lotów o dalszym zasięgu (ograniczyło zakres lotów) wprowadzając trasę bezpieczniejszą i znacznie dłuższą. Halifaxy sięgają najdalej do Warszawy a dla Liberatorów nie określono zasięgu. Pozostawili więc sobie Anglicy decyzję (niby ze względów technicznych) jakie plac. odb. wykorzystają. Ujawnił się jeszcze jeden kant. Okazuje się, że „starania Anglików aby zapewnić jak najdalszy możliwy zasięg” i jako motyw tego stanowiska – rozkaz rozpoczynania zasadniczego startu w CROMER a lądowania w Szkocji, w praktyce wyglądają tak, że samoloty startują z Tempsford na dwóch bakach – reszta puste a w Cromer napełniają tylko baki puste. Więc skracają a nie wydłużają zasięg – dodatkowe lądowanie i start w Cromer (…). (s. 226 -227)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Od 1 grudnia 1943 przydzielony do Kedywu Obszaru Lwów AK, od 19 grudnia we Lwowie, mieszkał w willi Stanisława Krzaklewskiego ps. Ramzes (Kolonia Profesorska na Górnym Łyczakowie).

Ok. 18 grudnia 1943 przydzielony jako dowódca Kedywu Okręgu Stanisławów AK. Awansowany na stopień kapitana 15 stycznia, ze starszeństwem od 19 października 1943. Organizował ośrodki Kedywu w podległych  inspektoratach m.in. w Stryju, Bitkowie, Stanisławowie, Kołomyi oraz w rejonie szlaku kolejowego Stanisławów – Stryj.

Zorganizował ok. 15 bojowych akcji dywersyjnych na szlakach kolejowych, w maju 1944 odebrał 4 zrzuty materiałowe (broni i sprzętu) dla AK, na placówce odbiorczej „Karabela” w rejonie  miejscowości Korczunek Daszawski.

dokumenty kpt. cc. Michała Wilczewskiego
skan własny, źródło: JW GROM

 

Wiosną 1944 zorganizował skadrowane Zgrupowanie 11 Karpackiej Dywizji Piechoty AK w lasach w rejonie miejscowości Korczunek Daszawski k. Stryja. Od czerwca 1944 dowódca Oddziału Specjalnego Dywersyjno – Dyspozycyjnego 40 Pułku Piechoty AK. Od 24 czerwca 1944 przeprowadził przez tzw. „Czarny Las”, na trasie ok. 140 km śmiały rajd partyzancki z Korczunku Daszawskiego w rejon Maniawy, przez tereny opanowane przez UPA.

W rejonie Maniawy w nocy doszło do starcia z oddziałem niemieckim, wskutek którego zginęło 8 Niemców, część z nich, jako strzelec wyborowy, zlikwidował osobiście. Wobec zbliżających się oddziałów Armii Czerwonej rozwiązał oddział, broń i amunicję ukryto na plebanii w Nadwórnej ks. Tadeusza Łączuńskiego. Po kilkunastu dniach wyruszył do Stanisławowa wraz ze Stanisławem Krzaklewskim ps. Ramzes. 27 lipca 1944  „Ramzes” został aresztowany, po wkroczeniu Sowietów do miasta. Dotarł do Lwowa, nawiązał konspiracyjne kontakty z AK oraz NIE, na początku grudnia 1944 wyjechał do Bitkowa, organizując pomoc dla 7 żołnierzy AK. 

14 lutego 1945, w mieszkaniu referentki WSK Janiny Tarnawskiej ps. Eleonora, we Lwowie przy ul. Jabłonowskich 4, przy próbie aresztowania przez NKWD popełnił samobójstwo (uczyniła to także „Eleonora”), rozgryzając kapsułkę z cyjankali. Funkcjonariuszy NKWD doprowadził do mieszkania konspiracyjnego nieostrożny Józef Kowalski ps. Bury, którego „na wabia” wypuszczono z „kotła”. Nie jest znane miejsce Jego pochówku.

Jacek Janiec – Biogram cichociemnego Okręgu AK Stanisławów
kpt. piech. rez. Michał Wilczewski vel Michał Janik ps. Uszka, Seret
w: Wewnętrzny Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Środowisko Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego
grudzień 2015 nr 23, s. 38 – 42

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1932
• porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1936
• kapitan – 15 stycznia 1944, ze starszeństwem od 19 października 1943

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Medal Wojska

 

 

Życie rodzinne

Syn Ludwika posiadacza ziemskiego oraz Zofii z domu Wacowskiej. Rodziny nie założył.

 

 

Upamiętnienie

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0309
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 229-231, Zwierzyniec – Rzeszów2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 433, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 179-180, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii