Tag Archives: Neon 4

Stanisław Kłosowski – pilot

vel  Kuba

 

Klosowski-Stanislaw-237x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski

ur. 11 stycznia 1913 w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca) zm. 24 września 1971 w Londynie (Wielka Brytania), przez kolegów zwany „Kubą” – podoficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, pilot lotnictwa bombowego i transportowego (301 DB) oraz specjalnego przeznaczenia (138 SDS RAF, 1586 ESP PSP).
Spośród ponad 17 tys. polskich lotników PSP w Wielkiej Brytanii – jedyny podoficer oraz jeden z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Jako jeden z nielicznych dwukrotnie odznaczony brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross).
szachownica-lotnicza-1921–1993_500px-250x250 Stanisław Kłosowski - pilotWykonał ponad 110 lotów bojowych, w trzech (!!!) turach bojowych, m.in. kilkadziesiąt bombardowań celów niemieckich.  Pilot w ok. 70 tajnych operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE) m.in. do Francji, Austrii, w tym 33 do Polski, w większości w składzie „królewskiej załogi” – wraz z mjr. naw. Stanisławem Królem, dowódcą polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia. Wykonał podczas nich 12 zrzutów 45 Cichociemnych spadochroniarzy AK oraz 6 kurierów, 20 zrzutów zaopatrzenia dla Armii Krajowej, 1 bombardowanie (lotnisko Okęcie).

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Stanisław Kłosowski - pilotSpis treści:


 

odznaka-Szkoly-Pdof-Lotn-Maloletnich_500px-250x248 Stanisław Kłosowski - pilot

Odznaka SPLdM

Urodził się we wsi Niwka, od 1916 gminie Niwka, od 1953 dzielnicy Sosnowca. Ochrzczony w rzymskokatolickiej parafii pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.  Uczył się w szkole powszechnej oraz w gimnazjum w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca), w 1930 podjął naukę w Szkole Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy. Po jej ukończeniu awansowany na stopień plutonowego pilota, w 1933 uczestnik kursu podstawowego pilotażu, następnie przydzielony do 22 Eskadry Bombowej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie.

PZL-P37-Los-Okecie-1939-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

PZL-37 Łoś, Okęcie, 1939

W 1934 uczestnik Kursu Wyższego Pilotażu w Grudziądzu, od kwietnia 1939 uczestnik szkolenia na samolotach bombowych PZL-37 „Łoś” w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie.

Po jego ukończeniu przydzielony wraz z 10 innymi pilotami, do sformowanej w marcu 1939 nowej 216 Eskadry Bombowej w Warszawie. Eskadra dysponowała 9 bombowcami PZL-37 B „Łoś” oraz 2 samolotami transportowymi Fokker F.VIIB/3m.

 

II wojna światowa

Polskie_Sily_Powietrzne-orzel Stanisław Kłosowski - pilot

Fairey-Batle-250x89 Stanisław Kłosowski - pilot

Fairey Battle

Po wybuchu II wojny światowej, w składzie 216 Eskadry Bombowej (po wybuchu wojny pod nazwą 16 Eskadra Bombowa), w 215 Dywizjonie Bombowym (po wybuchu wojny pod nazwą XV Dywizjon Bombowy), walczył w kampanii wrześniowej 1939. Jego eskadra m.in. bombardowała nacierające niemieckie kolumny pancerne. 3 września jako jedyny z eskadry, pomimo trudnych warunków atmosferycznych wylądował na lotnisku w Starej Wsi k/ Węgrowa. 15 września po południu, wraz z pchor. obs. Tadeuszem Srzednickim, samolotem PWS-26 przeprowadził lotnicze rozpoznanie rejonu Brześcia.

Zaladunek-bomb-250x134 Stanisław Kłosowski - pilot

Załadunek bomb…

17 września 1939, na rozkaz szefa sztabu naczelnego dowódcy lotnictwa i OP gen. Stanisława Ujejskiego ewakuował się samolotem PZL-37 B „Łoś” do Rumunii. Przez Jugosławię i Grecję dotarł do Francji, następnie w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w bazie lotniczej w Lyon-Bron.

RAF-250x241 Stanisław Kłosowski - pilotPod koniec grudnia 1939 jako jeden z pierwszych zgłosił się do Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (numer służbowy RAF: 780172). W styczniu 1940 awansowany na stopien sierżanta pilota.

Początkowo uczestnik wstępnego szkolenia naziemnego w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa (Eastchurch), później w bazie lotniczej RAF Bramcote przeszkolony na lekkich bombowcach Fairey Battle, w 18 OTU (No 18 Operational Training Unit RAF), w składzie RAF Bomber Command.

 

301 Dywizjon Bombowy

301-DB-250x247 Stanisław Kłosowski - pilotHalifax-250x147 Stanisław Kłosowski - pilotOd 23 lipca 1940 przydzielony do 301 Dywizjonu Bombowego (później pod nazwą „Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy”). Od 23 sierpnia 301 dywizjon wraz z personelem, także z polskim 300 Dywizjonem Bombowym, przeniesiony do bazy RAF Swinderby i włączony w skład No 1 RAF Bomber Command.

W nocy 17/18 września 1940 wystartował w pierwszym locie bojowym, uczestniczył w bombardowaniu przez polskie bombowce barek desantowych zakotwiczonych w Boulogne.

Dywizjon_Bombowy_301_Ziemi_Pomorskiej-300x300 Stanisław Kłosowski - pilotWykazał się mistrzostwem w pilotażu, gdy po powrocie z bombardowania Bremy jako jedyny wylądował w śnieżycy, przy kiepskiej widoczności, na lotnisku RAF Swinderby. W składzie 301 DB wykonał 31 lotów bojowych nad terytorium wroga, m.in. w nocy 11/12 czerwca uczestniczył w bombardowaniu Düsseldorfu. Po ukończeniu tury lotów w lotnictwie bombowym (30 operacji bojowych) zgłosił się jako pilot do wykonywania lotów specjalnych do okupowanej Polski.

Franciszek Kalinowski – Działania na rzecz Kraju
w: Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940 – 1945
Instytut Literacki, Paryż, 1969, s. 249 – 284

 

138 Special Duty Squadron RAF

138-SDS-RAF Stanisław Kłosowski - pilotPrzeszkolony w pilotażu samolotów Handley Page Halifax II, po zakończeniu szkolenia od 1 kwietnia 1941 przydzielony do 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych RAF (138 Special Duty Squadron RAF).

Od października 1941, wraz z 161 SDS RAF, jego dywizjon stacjonował 75 km na północ od centrum Londynu, na tajnym lotnisku RAF Tempsford,  będącym w dyspozycji 3 Grupy RAF, odpowiedzialnej za lotnicze operacje specjalne.

 


 

Lotnisko RAF Tempsford
Tempsford-300x222 Stanisław Kłosowski - pilot

Lotnisko RAF, Tempsford

Lotnisko RAF Tempsford było tajnym obiektem brytyjskiego Kierownictwa Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) którego zadaniem było wspieranie ruchów oporu w okupowanej Europie. Startowały z niego samoloty 138 i 161 dywizjonów specjalnych RAF do Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji oraz do Polski.

148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Stanisław Kłosowski - pilot

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Aby wprowadzić w błąd niemieckie rozpoznanie lotnicze, w Tempsford wybudowano tzw. „Gibraltar Farm”. Obiekt wyglądał jak zwykła brytyjska stodoła w gospodarstwie rolnym. Murowany budynek pokryto od zewnątrz drewnem.

Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 w 43 operacjach lotniczych
z tajnego lotniska RAF Tempsford przerzucono do okupowanej Polski
158 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej

SOE-Tetworth-Hall-hotel-pilotow-Tempsford-300x200 Stanisław Kłosowski - pilot

Tetworth Hall, hotel dla pilotów RAF Tempsford, foto: David Sands

Cichociemni przerzucani byli do Polski także po starcie z innych lotnisk: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Potem przerzucano Cichociemnych z lotniska RAF Tempsford (158). Od 1944 lecieli do Polski po starcie z lotniska Campo Casale (133) nieopodal Brindisi (Włochy). Z lotniska RAF Tempsford przeprowadzono ponadto, od 17 marca 1942 do 21 października 1943  90 operacji zrzutów materiałowych zaopatrzenia dla AK oraz w nocy 29/30 października 1942 operację „Wrench”, w której miano zbombardować siedzibę gestapo w Warszawie.

Loty ze zrzutami Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej odbywały się m.in. dzięki zaangażowaniu mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, odpowiedzialnego za organizację lotów specjalnych SOE do Polski.

 

Lotnisko RAF Tempsford – Gibraltar Farm


 
Loty w operacjach specjalnych SOE

Pieczec-dowodztwa-PSP-Anglia-250x250 Stanisław Kłosowski - pilotStanisław Kłosowski ogółem pilotował samolot w ok. 70 tajnych operacjach specjalnych brytyjskiego Special Operation Executive (SOE), w tym 33 do Polski, wykonując 12 zrzutów Cichociemnych oraz 6 kurierów a także 20 zrzutów zaopatrzenia (zasobniki, paczki) dla Armii Krajowej. Z lotniska RAF Tempsford (oraz pobliskich: RAF Stradishall i RAF Lakenheath) do okupowanej Polski przerzucił 40 Cichociemnych (kolejnych 5 CC z lotniska Campo Casale pod Brindisi), w 10 operacjach lotniczych SOE: Jacket (27/28-12-1941), Shirt 6/7-01-1942), Collar (25/26-02-1942, 3/4-03-1942), Belt (30/31-03-1942), Cravat (8/9-04-1942), Rheumatism (1/2-09-1942, 3/4-09-1942), Chisel (1/2-10-1942) oraz Neon 4. Wśród Nich byli m.in.: Adam Boryczka, Maciej Kalenkiewicz, Eugeniusz Kaszyński, Henryk Krajewski, Stefan Mich, Bolesław Polończyk, Stanisław Sędziak, Waldemar Szwiec oraz jedyna Cichociemna – Elżbieta Zawacka.

Halifax-II-300x194 Stanisław Kłosowski - pilot

Handley Page Halifax II

Pierwszy swój lot w operacji specjalnej zrzutu Cichociemnych, wykonał w nocy z 27 na 28 grudnia 1941, wraz z Julianem Pieniążkiem (obaj w stopniu sierżanta pilota) jako pilot samolotu Halifax L-9618 „W”, w pierwszym (próbnym) sezonie operacyjnym. Była to trzecia operacja lotnicza SOE, o kryptonimie „Jacket„, w której na teren okupowanej Polski zrzucono czterech Cichociemnych, w tym współtwórcę Cichociemnych, wówczas kpt. Macieja Kalenkiewicza. Start o godz. 21.20 z lotniska RAF Lakenheath, zrzut o godz. 4.10 „na dziko”, wskutek błędu nawigatora (F/O Mariusz Wodzicki), poza planowaną placówkę odbiorczą, w okolicach miejscowości Brzozów Stary, na las Paulinka – Załusków, przy drodze Sochaczew – Gąbin (22 km od Łowicza), ok. 22 km. od granicy z Generalną Gubernią.

 

Mistrzostwo pilotażu
Krol-Klosowski-250x176 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Król i Stanisław Kłosowski w otworze na kaem Liberatora BZ-860 'U”

W nocy 1/2 października 1942, wraz z pilotem W/O Franciszkiem Zarembą oraz załogą:  F/O Mariusz Wodzicki (nawigator), F/O Franciszek Pantkowski (radiotelegrafista), F/S Tadeusz Madejski (strzelec), Sgt. Czesław Kozłowski (mechanik), Sgt. Czesław Nowiński (despatcher) wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7776 „U” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Chisel”. Na placówkę odbiorczą „Rak”, w okolicach miejscowości Łupiny, 11 km od Siedlec zostali zrzuceni czterej Cichociemni: mjr Eugeniusz Kaszyński, por. Artur Linowski, ppor. Waldemar Szwiec, por. Adam Trybus oraz zaopatrzenie dla AK.

Liberator-Szostaka-250x168 Stanisław Kłosowski - pilotW drodze powrotnej, już nad brzegiem Wielkeij Brytanii, w rejonie przylądka Flamborough (hrabstwo York), silniki lecącego samolotu zatrzymały się z braku benzyny, po locie trwającym 13 godzin i 30 minut. F/S Stanisław Kłosowski mistrzowsko wylądował na kamienistym terenie. Samolot rozbił się, ale cała załoga szczęśliwie ocalała.

W Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż Kłosowski w tym wypadku wykazał dużo odwagi i przytomności oraz umiejętności powzięcia decyzji w trudnej sytuacji ratując całą załogę”. (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)

Liberator-12-250x141 Stanisław Kłosowski - pilotW nocy 29/30 października 1942, jako drugi pilot wraz z pilotem P/O Kazimierzem Szrajerem oraz załogą:  F/L Stanisław Król (nawigator), F/S Walenty Wasilewski (radiotelegrafista), F/S Rudolf Mol (strzelec), Sgt. Jerzy Sołtysiak (mechanik), wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Wrench”, z dwiema bombami 500 funtowymi (ok. 230 kg) oraz czterema 250 funtowymi, w celu zbombardowania siedziby gestapo w Warszawie przy al. Szucha 25. Tego bombardowania od prawie roku domagał się gen. Stefan Rowecki, komendant główny ZWZ-AK. 

 

Jan-Jazwinski-251x350 Stanisław Kłosowski - pilotW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, wówczas kierownik Samodzielnego Referatu S (Specjalnego), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

19.X. (…) Dziś nadeszła depesza od Kaliny [gen. Rowecki] L.dz. 4379/VI z żądaniem bombardowania siedziby gestapo w Warszawie, lotniska Okęcie i lotniska w Rakowicach. Jest to już 6-ta czy 7-ma depesza na przestrzeni ostatniego roku. Kier. Sam. Ref. „S” poprosił Szefa O.VI [Oddziału VI (Specjalnego)] o interwencję wprost u N.W. [Naczelnego Wodza], aby starania u Anglików [SOE] prowadzić na najwyższym szczeblu. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Stanisław Kłosowski - pilot22.X. (…)  Air Ministry [brytyjskie ministerstwo lotnictwa] zgodziło się na wysłanie jednego samolotu na bombardowanie Gestapo w Warszawie – zgodę tę traktują jako wyjątek – zasadniczo są zdania, że bombardowania takie są niecelowe. (…)

Dnia 29.X. – o godz. 11.oo – „żółty alarm”, gotowość dla ekip „Brace” (lotnicza) i „Pliers” (poczta i instrukcje specjalne) oraz dla ekspedycji „Wrench” (bombardowanie). (…) godz. 18.oo – lot Nr 20/25 – eksp. „Wrench” – bomby 2 po 500 i 4 po 250 funtów – cel – Kw.Gł. Gestapo w Warszawie (…). 31.X. (…) sprawozdanie z lotu w dniu 29/30.X.42 r.: – operacja „Wrench” – kpt. Król – osiągnęła Warszawę, jednak okazało się, że tak wielką maszyną trudno wycelować na budynek Gestapo. Po nieudanej próbie, kpt. Król zrzucił bomby na lotnisko Okęcie. (Pilot dał znak, że podchodzi do lądowania, Niemcy wyłożyli pełne światła i nawigator wysłał im 2000 funtów bomb). Niemcy odpowiedzieli ogniem artylerii przeciwlotniczej – bezskutecznie. 

Liberator-250x141 Stanisław Kłosowski - pilotW drodze powrotnej, kiedy samolot wynurzył się na zachodnim skraju chmur, wiszących nad Danią, został nagle zaatakowany przez dwóch myśliwców niemieckich. Jeden silnik i hudraulika uszkodzone, klapy bombowe wypuszczone, samolot zaczął tracić na szybkości i wysokości i tylko dzięki wytrwałej i zgranej pracy pilotów i nawigatora udało się utrzymać stery i doprowadzić samolot prawie do brzegu. Samolot wodował około 500 yardów [ok. 460 metrów] od brzegu Anglii w okolicy Cromer. Załoga opuściła samolot i w łodzi ratunkowej dobiła do brzegu. (…) Kiedy na lotnisko Tempsford doszła wiadomość, że załoga kpt. Króla pływała, jeden z sierżantów wysłał koledze z załogi (…) pantofle sportowe i majteczki kąpielowe. Bóg Wielki raczył zachować świetną naszą załogę przy życiu.” (s. 100-103)

dinghy-RAF-250x171 Stanisław Kłosowski - pilot

Dinghy używana w RAF

Według póżniejszej relacji załogi, pilot P/O Kazimierz Szrajer znał Warszawę od dziecka, podchodził do bombardowania trzykrotnie, lecz przy prędkości 200 km/godz. oraz ograniczonej widoczności w nocy, za każdym razem siedziba gestapo była widoczna za późno, aby mieć pewność trafienia po zwolnieniu bomb. Dlatego po trzecim nalocie, gdy odezwała się już artyleria przeciwlotnicza z Bielan, załoga zdecydowała zrzucić bomby na cel zapasowy – lotnisko Okęcie. Po nalocie nad lotnisko, przed zrzuceniem bomb, zapalono światła pozycyjne, symulując lądowanie – po czym Niemcy oświetlili pas startowy. Zrzucono wszystkie bomby na dobrze oświetlony cel.

W drodze powrotnej Halifax W-7774 „T” został ostrzelany przez niemiecki myśliwiec JU-88, który uszkodził jeden silnik, ster kierunku i system kontroli paliwa. Samolot był cieżko sterowny, szybko tracił prędkość i wysokość. Radiotelegrafista do ostatniej chwili nadawał położenie oraz SOS, a przed wodowaniem spiął klucz telegraficzny. Ciężkim samolotem na Morzu Północnym F/S Stanisław Kłosowski wodował po mistrzowsku, tak że jeszcze przez prawie dwie godziny samolot utrzymywał się na wodzie (!). Po ok. dwóch godzinach załogę wyłowiono wraz z nadmuchiwaną dinghy ratunkową, a samolot doholowano do brzegu!. 

Halifax_airfield_1943-250x131 Stanisław Kłosowski - pilotW Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż. Kłosowski zaraz po ataku zrobił unik i lekki skręt w lewo (…). Na wysokości około 6000 stóp stanął drugi silnik po tej samej stronie, ale dzięki sierż. Sołtysiakowi, który z przytomnością przełączył na inny zbiornik, ten sam silnik zaczął ponownie pracować i st. sierż Kłosowskiu wyprowadził samolot do lotu na wysokości około 2000 stóp. Od tej pory samolot to nabierał wysokości, to znowu tracił, piloci obaj pracowali, pomagając sobie nawzajem (…) Tak załoga leciała przez dwie godziny, aż do chwili kiedy wszystkie silniki stanęły i st. sierż Kłosowski wodował na morzu i cała załoga się uratowała, będąc wzięta w 2 godz. później przez łódź motorową ratowniczą.” (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)  

 

Polska eskadra „C” – 301 Dywizjon

W styczniu 1943, po zakończeniu II tury bojowej (60 lotów) pozostał w 138 Dywizjonie RAF jako instruktor pilotażu, oczekiwał także na zgodę Naczelnego Wodza na kontynuowanie lotów bojowych po zakończeniu drugiej tury operacyjnej. Od połowy sierpnia 1943 skierowany do 1 OTU, No 1 (Coastal) Operational Training Unit RAF, na szkolenie z pilotażu samolotów Consolidated B-24 Liberator. Po pomyślnym jego ukończeniu ponownie przydzielony do wykonywania lotów bojowych. 

Liberator-300x203 Stanisław Kłosowski - pilot

Consolidated B-24 Liberator

1 kwietnia 1943 utworzono w 138 Dywizjonie polską eskadrę C, zwaną przez Polaków 301 Dywizjonem. W jej składzie było 6 polskich załóg, 1 zapasowa oraz w 81 proc. polska obsługa naziemna. W drugiej połowie kwietnia Polacy otrzymali sześć nowych Halifaxów. W maju zostały też wymienione prawie wszystkie załogi. W 1943 w związku z intensyfikacją zrzutów oraz wzrostem zagrożenia przelotów trasą północną, pojawiła się konieczność wyznaczenia nowej trasy lotów do Polski. Zanim to jednak nastąpiło, we wrześniu 1943 polska eskadra otrzymała dwa samoloty Consolidated B-24 Liberator. Wyznaczono także nowy wariant trasy nad Szwecją, dłuższy o ok. 200 km

Baza-11-Brindisi-fin-250x140 Stanisław Kłosowski - pilot

W nocy 20/21 października 1943, w tajnej operacji lotniczej SOE o kryptonimie „Cottage 10” wykonał Liberatorem BZ-860 „U”, lot trasą liczącą ok. 4,5 tys. km. Był to najdłuższy lot w historii lotów specjalnych do Polski oraz jeden z najdłuższych w historii RAF – trwał aż 16 godzin i 30 minut! Był to także ostatni lot specjalny z lotniska RAF Tempsford do Polski.

F/S Stanisław Kłosowski wystartował o godz. 16.50 z 6 zasobnikami z zaopatrzeniem dla Armii Krajowej, na placówkę odbiorczą Kufer 513, położoną w rejonie wsi Ruda, 11 km od stacji kolejowej Ostrów Mazowiecka. Placówka jednak nie odpowiadała, ani nie wyłożyła żadnego znaku świetlnego. Liberator poleciał zatem na placówkę zapasową i zrzucił zasobniki na bastion (placówkę zdolną przyjąć zrzut z kilku samolotów) Chochla 507, zlokalizowaną w rejonie miejscowości Łubiec, ok. 27 km od Warszawy, w Puszczy Kampinoskiej.

 

1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia
Taranto-Wlochy-300x187 Stanisław Kłosowski - pilot

Taranto, Włochy

3 listopada 1943 funkcjonująca w brytyjskim 138 Dywizjonie RAF polska eskadra „C” została wydzielona oraz przeformowana na polską 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. W jej skład wchodziło 10 załóg – w ich składzie m.in. F/S Stanisław Kłosowski – oraz 6 samolotów: po 3 Halifaxy i Liberatory. Część personelu eskadry przetransportowano z Tempsford trzema samolotami, lądując kolejno na lotniskach: Hurn, Gibraltar oraz Blida pod Algierem.

Stirling-mk-I-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

Shot Stirling Mk.I

Pozostały personel polskiej 1586 eskadry  przetransportowano koleją do Liverpoolu, następnie od 14 listopada 1943 brytyjskim transportowcem „Duke of Lincoln”, z silną eskortą lotniczą i morską w konwoju do portu Philippeville (obecnie Skikda) w Algierze. Stamtąd transportem kolejowym do Bizerty, następnie znów w konwoju morskim do włoskiego portu Taranto. Ośmioma samolotami (po cztery Halifaxy i Stirlingi) przerzucono z Wielkiej Brytanii do Włoch osiem oczekujących na zrzut do Polski ekip, tj. 45 skoczków – przyszłych Cichociemnych.

Brindisi_1-300x199 Stanisław Kłosowski - pilot

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Początkowo bazą polskiej eskadry miało być lotnisko Sidi Amor w rejonie Tunisu. Stamtąd F/S Stanisław Kłosowski wykonał dwa loty specjalne w operacjach zrzutów materiałowych dla Armii Krajowej. W nocy 15/16 grudnia 1943 w operacji lotniczej „Ohio 3”, wraz z m.in. Stanisławem Królem, poleciał Liberatorem BZ-860 „U” z 6 zasobnikami i 6 paczkami na placówkę odbiorczą (bastion) Topola 14, zlokalizowaną w rejonie Tyńca, ok. 11 km od Jędrzejowa.  Z powodu fatalnej pogody operacja nie zakończyła się sukcesem, lądował w Sidi Amor po czternastu godzinach lotu.

Liberator-dcy-Stanislawa-Krola-250x158 Stanisław Kłosowski - pilot

Liberator dowódcy 1586 ESP

Ponownie poleciał na ten bastion w nocy 18/19 grudnia 1943, także z 6 zasobnikami i 6 paczkami zaopatrzenia dla AK. Z powodu zbliżających się Świąt, personel obsługi naziemnej oraz piloci dołączyli do paczek kartki świąteczne, opłatki oraz drobne prezenty dla żołnierzy AK. F/S Stanisław Kłosowski, wraz z m.in. S/L Stanisławem Królem jako nawigatorem, wystartowali z Sidi Amor o godz. 17.50 Liberatorem BZ-860 „U”, w operacji lotniczej „Ohio 1”. Tym razem lot specjalny zakończył się pomyśnie, wykonano zrzut, samolot powrócił na lotnisko po locie trwającym 13 godzin i 10 minut.

Lotnisko Sidi Amor dla Halifaxów wracających z Polski było zbyt oddalone. 19 grudnia 1943 dowódca polskiej 1586 eskadry otrzymał zgodę na jej przebazowanie na dawne lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Cassale nieopodal Brindisi we Włoszech.  Pięć samolotów eskadry wylądowało na tym lotnisku 22 grudnia 1943.

Zaloga-Krol-Klosowski-250x112 Stanisław Kłosowski - pilot

„Królewska załoga” wraz z personalem naziemnym przy Liberatorze dowódcy 1568 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia.
W środku stoją: po lewej Stanisław Kłosowski, po prawej Stanisław Król.  Spadochrony na samolocie to m.in. udane zrzuty.
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

 

Liberator-model-250x83 Stanisław Kłosowski - pilotNad ranem 6 stycznia 1944, z powodu bardzo złych warunków atmosferycznych w rejonie lotniska Campo Casale pod Brindisi aż dwie polskie załogi zginęły podczas lądowania po powrocie z lotów specjalnych SOE. F/S Stanisław Kłosowski wylądował dopiero po trzecim podejściu. W „Dzienniku bojowym Eskadry” odnotowano: „St. sierż Kłosowski jako pilot w locie tym pokazał, że nie tylko w dobrą pogodę może latać, ale i w najgorszą, która właśnie była w tę noc. Uratował on całą załogę, a tym samym samolot.”

Klosowski-Stanislaw-Sosnkowski-Kazimierz__Piotr-Hodyra-213x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski odznaczany Złotym Krzyżem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Brindisi, 26 marca 1944
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

Z lotniska Campo Casale pod Brindisi przerzucił do okupowanej Polski, w kolejnych operacjach specjalnych SOE 5 Cichociemnych (łącznie 45 CC) oraz zaopatrzenie dla Armii Krajowej. Pilotował samolot Liberator EV-978 „R” (1586 Eskadra PAF), z którego w  nocy 27/28 kwietnia 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 21” skoczyli do okupowanej Polski, specjalizujący się w lotnictwie Cichociemni: płk. Jan Biały ps. Kadłub, mjr Jerzy Iszkowski ps. Orczyk, mjr Bronisław Lewkowicz ps. Kurs, kpt. Edmund Marynowski ps. Sejm.

Na placówkę odbiorczą „Koza”, w okolicach miejscowości Bychawka, Bystrzyca, 18 km od Lublina, zrzucono także 12 zasobników oraz 6 paczek, wraz ze skoczkami w trzech nalotach na placówkę od godz. 01.15. Z drugiego samolotu –  Halifaxa JP-171 „P” zrzucono 9 zasobników oraz 12 paczek w trzech nalotach w godz. 00.57 – 01.05. Oba samoloty szczęśliwie powróciły do bazy Campo Casale we Włoszech, po locie trwającym (odpowiednio) dziewięć godzin i 40 minut oraz 9 godzin i 45 minut.

W maju 1944 awansowany na stopień chorążego, wielokrotnie odmawiał uczestnictwa w kursie oficerskim. W nocy 24/25 maja 1944 wykonał swój ostatni lot bojowy. Niezwykle skromny, lubiany przez załogi i personel naziemny. We wniosku o odznaczenie Go Złotym Krzyżem Virtuti Militari podkreślono:

Był pierwszym pilotem załogi, która rozpoczęła loty specjalne. Mimo ciężkich przejść w poprzednich latach bojowych wykazywał stale wielką ofiarność i poświęcenie dla służby, wykonując do tej pory największą ilość zadań bojowych w lotnictwie polskim.

 

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Stanisław Kłosowski - pilot

Ulotka PKPiR

Nie pozwolono Mu pozostać w Campo Casale w Brindisi jako instruktor. Po zakończeniu ostatniej tury lotów bojowych powrócił do Wielkiej Brytanii, przydzielony do Ośrodka Zapasowego Lotnictwa w Blackpool.

Od października 1944 instruktor pilotażu 18 Jednostki Wyszkolenia Bojowego. Na jego wniosek, od lutego 1945 przeniesiony do lotnictwa transportowego, przydzielony do 45 Grupy Transportowej w Kanadzie.

 

 

Po wojnieKlosowski-grob-225x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Pod koniec stycznia 1946 formalnie przydzielony do odtworzonego 301 Dywizjonu, przeformowanego w jednostkę transportową.  Od grudnia 1946 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie. Odniósł poważne obrażenia 17 września 1971 w wypadku samochodowym. Według jednej z relacji kierowany przez pakistanskiego kierowcę samochód uderzył w budkę telefoniczną, z której prowadził rozmowę.

Zmarł 24 września 1971 w St. Leonard Hospital w Londynie, pochowany w Streatham Park Cemetery, Rodwan Road – Sq. 33A, gr. 59 641.

 

Upamiętnienie

21-02-10-RM-Sc-Klosowski_-250x193 Stanisław Kłosowski - pilot21-06-21_UM-Sc-Klosowski-216x300 Stanisław Kłosowski - pilot10 lutego 2021 prezes Fundacji dla Demokracji Ryszard M. Zając zwrócił się do Rady Miejskiej Sosnowca z petycją w sprawie upamiętnienia Stanisława Kłosowskiego – wybitnego pilota lotnictwa bombowego i transportowego oraz lotnictwa specjalnego przeznaczenia w operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE), wykonującego m.in. zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

Pismem z 21 czerwca 2021 naczelnik Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Miejskiego w Sosnowcu poinformował, iż „była ona przedmiotem spotkania Miejskiego Zespołu Nazewnictwa Ulic i Obiektów Publicznych, Zespół pozytywnie zaopiniował wniosek zawarty w petycji. Odrębną kwestią pozostaje sposób upamiętnienia”. 

uchwala-nr-824_Klosowski_-250x191 Stanisław Kłosowski - pilotSkwer_Klosowskiego_20221012_105544-237x250 Stanisław Kłosowski - pilot28 października 2021 Rada Miejska Sosnowca jednogłośnie podjęła uchwałę o  nadaniu imienia Stanisława Kłosowskiego skwerowi u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Wygoda – w rodzinnej dzielnicy Niwka, niedaleko kościoła, w którym wybitny pilot z Sosnowca został ochrzczony. Wszyscy obecni radni głosowali za uchwałą, ponad podziałami politycznymi. Bardzo dziękuję 🙂

8 listopada 2021 wystąpiłem do prezydenta Sosnowca z prośbą upamiętnienia także 105 osób – personelu lotniczego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – urodzonych w Sosnowcu. Listę tych osób ustalił portal ListaKrzystka.pl

 

 

Awanse
stopnie brytyjskie:
  • Sergeant (Sgt.)  | odpowiednik stopnia w PSP – sierżant
  • Flight Sergeant (F/S)  | odpowiednik stopnia w PSP – starszy sierżant
  • Warrant Officer (W/O) – lipiec 1942  | odpowiednik stopnia w PSP – chorąży
stopnie polskie: 

 

 

Oredery i odznaczenia

 

 

Dziękuję Panu Piotrowi Hodyra za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

 

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945:

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945

 

 

Źródła:
  • informacje własne
  • Piotr Hodyra -Zapomniany wśród najdzielniejszych, Lotnictwo 2010, nr 10, s. 96-98
  • Piotr Hodyra – Jeden z dziesięciu, biuletyn IPN nr 8-9 (129-130), sierpień wrzesień 2011, s. 176-180  ISSN 1641-9561
  • Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
  • Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Kajetan Bieniecki – Polskie załogi nad Europą 1942 – 1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10235-X
  • Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3    
  • Krzysztof Mroczkowski – Powroty znad domu. 1586 eskadra specjalnego przeznaczenia, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2013, ISBN 9788393125975
  • Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, Rzeszów 2011, ISBN 978-83-89183-69-9
  • Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Nocnych lotów świadectwa. Polskie Dywizjony Bombowe w latach drugiej wojny światowej we wspomnieniach, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2011, ISBN 9788393125913

 

 

Zobacz także:

 

 

Zrzuty – ekipy skoczków

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Zrzuty - ekipy skoczkówSpis treści:


 

 

 

cc-skoczek-176x300 Zrzuty - ekipy skoczków

kombinezon Cichociemnych

button-zrzuty_200-150x150 Zrzuty - ekipy skoczkówOgółem zrzucono do Polski 64 ekipy skoczków. Ekipę stanowił zespół osób (Cichociemnych, także kurierów) zestawiony do przerzutu jednym samolotem. Ekipy nie miały nazw (za wyjątkiem jednej), oznaczano je kolejnymi numerami rzymskimi. Ostatnią ekipę (misja brytyjska) jednak wyjątkowo oznaczono nie numerem, ale nazwą: Freston, tożsamą z nazwą operacji lotniczej.

Skaczących spadochroniarzy Cichociemnych nazywano początkowo chomikami (od pseudonimu jednego z inicjatorów łączności z Krajem, Jana Górskiego ps. Chomik), zrzutkami, ptaszkami, skoczkami. Nazwa Cichociemni przyjęła się z czasem. Skaczących kurierów nazywano podobnie jak Cichociemnych, ale najczęściej kociakami (od nazwiska ministra Stanisława Kota).

37-550-1-1-150x150 Zrzuty - ekipy skoczków

skoczek po wylądowaniu
w zbiorach NAC

 

Numery ekip nie zawsze były przypisane do jednej operacji lotniczej, w której skoczków przerzucano do Kraju. Jedną ekipę składającą się z kilku, nawet kilkunastu skoczków, niejednokrotnie zrzucano do Polski tej samej nocy – ale kilkoma samolotami, w ramach różnych operacji lotniczych.

Składy ekip podajemy w kolejności alfabetycznej (bez kurierów). Jedna z ekip (nie ma w wykazie) składała się tylko z dwóch kurierów.

 

 

Wykaz ekip Cichociemnych

numeracja ekip przyjęta przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza

Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Numer arabskiNumer
O.VI. SNW
Skład ekipyOperacja lotniczaData zrzutuStartSamolot
00Krzymowski Stanisław
Zabielski Józef
Adolphus1941-02-15/16NewmarketWhitley Z-6473
1IBidziński Niemir
Piwnik Jan
Ruction1941-11-07/08Linton-on-OuseHalifax L-9612
2IIJurecki Marian
Kalenkiewicz Maciej
Świątkowski Andrzej
Paczkowski Alfred
Jacket1941-12-27/28LakenheathHalifax L-9618 "W"
3IIIKlimowski Tadeusz
Krajewski Henryk
Marek Jan
Piasecki Zbigniew
Smela Jan
Shirt1942-01-06/07LakenheatHalifax L-9618 "W"
4IVJankowski Stanisław
Kochański Jan
Milewicz Zygmunt
Piątkowski Bohdan
Pukacki Franciszek
Rogowski Jan
Collar1942-03-03/04StradishallHalifax L-9618 "W"
5VBąkiewicz Zbigniew
Łada Lech
Niedzielski Rafał
Rostek Jan
Śmigielski Tadeusz
Boot1942-03-27/28TempsfordHalifax L-9613 "V"
6VIMajewicz Stefan
Motylewicz Piotr
Sokołowski Jerzy
Sokołowski Tadeusz
Legging 1942-03-30/31TempsfordHalifax L-9613 "V"
7VIIGilowski Stanisław
Ipohorski Lenkiewicz Wiesław
Jokiel Jan
Kułakowski Aleksander
Spychalski Józef
Zalewski Janusz
Belt 1942-03-30/31TempsfordHalifax L-9618 "W"
8VIIIBoryczka Adam
Cetys Teodor
Kożuchowski Henryk
Mich Stefan
Romaszkan Roman
Zawadzki Alfred
Cravat 1942-04-08/09TempsfordHalifax L-9618 "W"
9IXLech Jan
Policiewicz Zygmunt
Sędziak Stanisław
Ściegienny Wincenty
Rheumatism 1942-09-03/04TempsfordHalifax W-7774 "T"
10XJabłoński Bolesław
Kochański Władysław
Rybka Franciszek
Winter Stanisław
Woźniak Jan
Chickenpox 1942-09-01/02TempsfordHalifax W-7775 "R"
11XIEckhardt Mieczysław
Fijałka Michał
Kontrym Bolesław
Kopisto Wacław
Łagoda Hieronim
Zub Zdanowicz Leonard
Smallpox 1942-09-01/02TempsfordHalifax W-7773 "S"
12XIIGrycz Jan
Kozłowski Julian
Michalczewski Wincenty
Smolski Kazimierz
Zaorski Wacław
Zarembiński Wiktor
Measles 1942-09-03/04TempsfordHalifax W-7773 "S"
13XIIIBorys Adam
Kotorowicz Stanisław
Żelkowski Bronisław
Hammer 1942-10-01/02TempsfordHalifax W-1229 "A"
14XIVGołębiewski Marian
Jagielski Stanisław
Jakubowski Ewaryst
Klimowicz Władysław
Kowalski Jerzy
Poznański Jan
Gimlet 1942-10-01/02TempsfordHalifax W-7774 "T"
15XVKaszyński Eugeniusz
Linowski Artur
Szwiec Waldemar
Trybus Adam
Chisel 1942-10-01/02TempsfordHalifax W-7776 "U"
16XVIJastrzębski Antoni
Stocki Tadeusz
Szubiński Władysław
Lathe 1942-10-02/03TempsfordHalifax W-7773 "S"
17XVIIBichniewicz Jerzy
Hencel Stanisław
Szpakowicz Wiesław
Pliers 1942-10-29/30TempsfordHalifax W-7773 "S"
18XVIIIBator Ignacy
Gaworski Tadeusz
Rudkowski Roman
Brace 1943-01-25/26TempsfordHalifax DT-727 "K"
18XVIIIGrun Bronisław
Kwarciński Mieczysław
Miciek Władysław
Screwdriver 1943-01-25/26TempsfordHalifax DT-726 "H"
19XIXAdrian Florian
Pijanowski Wacław
Sołtys Stanisław
Tajchman Michał
Gauge 1943-01-26/27TempsfordHalifax DT-727 "K"
20XXMostowiec Marian
Olszewski Stanisław
Ratajski Leszek
Rasp 1943-02-16/17TempsfordHalifax DT-726 "H"
20XXBusłowicz Michał
Januszkiewicz Henryk
Odrowąż Szukiewicz Bolesław
Pilch Adolf
Saw 1943-02-16/17TempsfordHalifax DT-725 "J"
20XXBurdziński Tadeusz
Dzikielewski Feliks
Kazimierczak Stanisław
Parada Michał
Vice 1943-02-16/17TempsfordHalifax DT-727 "K"
21XXIBenedyk Tadeusz
Szewczyk Piotr
Floor 1943-02-17/18TempsfordHalifax DT-627 "P"
21XXIIglewski Antoni
Jaworski Tadeusz
Wiśniewski Władysław
Żychiewicz Antoni Piotr
Wall 1943-02-17/18TempsfordHalifax DT-725 "J"
22XXIICzłapka Kazimierz
Nowak Piotr
Pieniak Czesław
Spokeshave1943-02-19/20TempsfordHalifax DT-620 "T"
23XXIIIKrokay Walery
Nuszkiewicz Ryszard
Pic Witold
Witkowski Ludwik
File 1943-02-20/21TempsfordHalifax DT-726 "H"
23XXIIIGarczyński Marian
Jachciński Henryk
Rydzewski Lech
Rzepka Kazimierz
Rivet 1943-02-20/21TempsfordHalifax DT-620 "T"
24XXIVJurkiewicz Longin
Koprowski Franciszek
Lipiński Wojciech
Messing Janusz
Brick 1943-03-13/14TempsfordHalifax DT-627 "P"
24XXIVRiedl Adam
Kolasiński Stanisław
Zabierek Lech
Door 1943-03-13/14TempsfordHalifax BB-281 "O"
24XXIVHörl Jan
Iranek Osmecki Kazimierz
Rossiński Czesław
Strumpf Witold
Stock 1943-03-13/14TempsfordHalifax DT-726 "H"
24XXIVFarenholc Oskar
Prądzyński Janusz
Rostworowski Jan
Scheller Czarny Edwin
Tile 1943-03-13/14TempsfordHalifax DT-725 "J"
24XXIVChmielowski Antoni
Ignaszak Stefan
Jasieński Stefan
Maksyś Władysław
Window 1943-03-13/14TempsfordHalifax HR-666 "E"
25XXVGórski Jan
Jarosz Janusz
Stołyhwo Olgierd
Step 1943-03-14/15TempsfordHalifax DT-543 "G"
26XXVIKowalski Jerzy
Łoś Ezechiel
Attic 1943-03-16/17TempsfordHalifax DT-727 "K"
27XXVIIKonstanty Ignacy
Pluta Wilhelm
Wiącek Wiktor
Beam 1943-03-19/20TempsfordHalifax BB-340 "D"
28XXVIIIChyliński Eugeniusz
Twardy Zbigniew
Cellar 1943-03-24/25TempsfordHalifax DT-727 "K"
29XXIXPolończyk Bolesław
Serafiński Fryderyk
Zawacka Elżbieta
Neon 41943-09-09/10TempsfordHalifax JD-171 "P"
30XXXPeszke Zdzisław
Poliszuk Jarosław
Zyga Ryszard
Neon 6 1943-09-14/15TempsfordHalifax BB-309 "T"
30XXXFuhrman Kazimierz
Wiszniowski Roman
Żaak Franciszek
Neon 7 1943-09-14/15TempsfordHalifax JD-362 "L"
30XXXKujawiński Stanisław
Makarenko Anatol
Żakowicz Józef
Neon 81943-09-14/15TempsfordHalifax JD-158 "W"
30XXXLewko Kazimierz
Skowroński Ryszard
Siakiewicz Władysław
Neon 91943-09-14/15TempsfordHalifax JD-269 "Q"
30XXXChmieloch Ryszard
Nowacki Józef
Ostrowiński Henryk
Neon 10 1943-09-14/15TempsfordHalifax JD-319 "A"
31XXXIDekutowski Hieronim
Rachwał Bronisław
Neon 1 1943-09-16/17TempsfordHalifax BB-378 "D"
31XXXIGołuński Norbert
Wiszniewski Otton
Żórawski Bogusław
Neon 21943-09-16/17TempsfordHalifax JN-911 "Z"
31XXXIKryszczukajtis Mirosław
Wiechuła Bernard
Neon 31943-09-16/17TempsfordHalifax BB-309 "T"
32XXXIISeeman Tadeusz
Skowroński Stanisław
Zapotoczny Stanisław
Neon 5 1943-09-21/22TempsfordHalifax LW-276 "E"
33XXXIIIKlocek Niewęgłowski Włodzimierz
Wilczewski Michał
Oxygen 8 1943-10-18/19FoulshamHalifax JD-362 "L"
34XXXIVBiedrzycki Stanisław
Bieżuński Jan
Pokładecki Marian
Sawicki Zygmunt
Weller 51944-04-03/04BrindisiHalifax JP-207 "E"
35XXXVKiwer Edward
Jackiewicz Bolesław
Raczkowski Stanisław
Wiechuła Ludwik
Weller 4 1944-04-08/09BrindisiHalifax LW-284 "T"
36XXXVIHauptman Władysław
Niepla Kazimierz
Sztrom Jerzy
Zachmost Henryk
Weller 6 1944-04-08/09BrindisiHalifax JP-207 "E"
37XXXVIIKamieński Jan
Kobyliński Tadeusz
Starzyński Tadeusz
Weller 71944-04-08/09BrindisiLiberator BZ0965 "S"
38XXXVIIIKowalik Edward
Gromnicki Zygmunt
Łakomy Albin
Majorkiewicz Felicjan
Weller 1 1944-04-9/10BrindisiHalifax JP-180 "V"
39XXXIXBałuk Stefan
Łastowski Benon
Runge Tadeusz
Weller 2 1944-04-09/10BrindisiLiberator BZ-965 "S"
40XLBazała Leon
Gałacki Adolf
Piekarski Aleksander
Piotrowski Edward
Weller 31944-04-12/13BrindisiHalifax JP-180 "V"
41XLIBenrad Adam
Mrazek Zbigniew
Żelechowski Tadeusz
Weller 141944-04-12/13BrindisiHalifax JW-272 "D"
42XLIIKamiński Bronisław
Lech Włodzimierz
Niemczycki Jerzy
Wątróbski Józef
Weller 111944-04-14/15BrindisiHalifax JP-180 "V"
43XLIIIŁopianowski Narcyz
Kostuch Tomasz
Wildhorn I
(MOST 1)
1944-04-15/16BrindisiDakota FD-919 "I"
44XLIVCzaykowski Andrzej
Skwierczyński Leopold
Szydłowski Adam
Weller 10 1944-04-16/17BrindisiHalifax JP-222 "E"
45XLVHeczko Kalinowski Gustaw
Kuczyński Marian
Tarnawski Aleksander
Weller 121944-04-16/17BrindisiHalifax JP-181 "C"
46XLVIBuyno Jerzy
Harasymowicz Stanisław
Psykała Mieczysław
Szymański Jerzy
Weller 151944-04-16/17BrindisiHalifax JP-236 "A"
47XLVIIBiały Jan
Iszkowski Jerzy
Lewkowicz Bronisław
Marynowski Edmund
Weller 211944-04-27/28BrindisiLiberator EV-978 "R"
48XLVIIICieplik Franciszek
Osuchowski Kazimierz
Skrochowski Jan
Szternal Kazimierz
Weller 16 1944-04-30/05-01BrindisiLiberator BZ-965 'S"
49XLIXJaworski Tadeusz Stanisław
Luszowicz Zdzisław
Nosek Antoni
Nowodworski Cezary
Szczepański Mieczysław
Trojanowski Czesław
Weller 171944-05-04/05BrindisiHalifax JP-177 "P"
50LBogusławski Prus Andrzej
Dąbrowski Adam
Krasiński Adam
Walter Jan
Whitehead Alfred
Zając Józef
Weller 261944-05-04/05BrindisiLiberator BZ-965 'S"
51LIBernaczyk - Słoński Kazimierz
Bienias Jan
Kwiatkowski Bohdan
Straszyński Zdzisław
Ulm Zygmunt
Weller 271944-05-10/11Grottaglie ?Liberator EV-978 "R"
52LIIDziadosz Rudolf
Fortuna Ludwik
Lewandowski Aleksander
Serafin Jan
Winiarski Zdzisław
Weller 18 1944-05-19/20BrindisiLiberator BZ-965 'S"
53LIIIGolarz Teleszyński Marian
Grodzicki Krzysztof
Marecki Władysław
Okulicki Leopold
Waruszyński Zbigniew
Wierzejski Tomasz
Weller 291944-05-21/22BrindisiHalifax JP-222 "E"
54LIVKonik Bronisław
Matula Zbigniew
Nowakowski Michał
Pokultinis Alfred
Wilczkiewicz Zbigniew
Weller 231944-05-24/25BrindisiHalifax JP-180 "V"
55LVBielski Romuald
Kossakowski Tadeusz
Wildhorn II
(MOST 2)
1944-05-29/30BrindisiDakota KG-477 "V"
56LVIŁojkiewicz Adolf
Klinicki Maksymilian
Pentz Karol
Perekładowski Feliks
Tomaszewski Tadeusz
Trondowski Stanisław
Weller 30 1944-05-30/31BrindisiHalifax JP-222 "E"
57LVIIBilski Kazimierz
Jeziorański Nowak Jan
Starzyński Leszek
Wolniak Bogusław
Wildhorn III
(MOST 3)
1944-07-25/26BrindisiDakota KG-477 "V"
58LVIIIBętkowski Jacek
Malik Franciszek
Ossowski Stanisław
Piotrowski Julian
Specylak Skrzypecki Zbigniew
Śmietanko Władysław
Jacek 11944-07-30/31BrindisiLiberator KG-890 "S"
59LIXNakoniecznikoff Klukowski Przemysław
Leśkiewicz Marian
Sikorski Zenon
Sokół Tadeusz
Stpiczyński Aleksander
Śliwa Kazimierz
Przemek 11944-09-21/22BrindisiLiberator KG-834 "U"
60LXEmir Hassan Jerzy
Krizar Leopold
Nadolczak Bruno
Makagonow Makagon Aleksander
Przybylik Stefan
Rudkowski Roman
Poldek 1 1944-10-16/17BrindisiLiberator KH-151 "S"
60LXFlont Władysław
Godzik Władysław
Hoffman Teodor
Kobyliński Wacław
Pękała Górski Mieczysław
Różycki Jan
Wacek 11944-10-16/17BrindisiLiberator KG-994 "R"
61LXICzerwiński KazimierzKazik 21944-11-18/19BrindisiLiberator KG-994 "R"
62LXIIBystrzycki Przemysław
Bzdawka Bernard
Mackus Adam
Mazur Stanisław
Raszplewicz Kazimierz
Skowron Marian
Kazik 11944-11-22/23BrindisiLiberator KG-994 "R"
63LXIIICzepczak Górecki Bronisław
Dmowski Stanisław
Matysko Jan
Parczewski Jan
Sroczyński Zdzisław
Uklański Witold
Staszek 21944-12-26/27BrindisiLiberator BZ 965 "V"
64
FrestonDuane T. Hudson
Peter R. C. Solly-Flood
Peter Kemp
Donald Galbraith
Pospieszalski Antoni
vel. Anthony Currie
Freston
brytyjska
misja wojskowa
1944-12-26/27BrindisiLiberator KG-994 "R"

 

zobacz – wykaz zrzutów Cichociemnych

zobacz – sezony operacyjne

zobacz – zrzuty

 

CICHOCIEMNI (The Silent Unseen) – patriotic rap MC Sobieski, muzyka: Patryk Bielewicz, production: Anima Villis

 

 

do góry strony

 

 

Źródła:
  • informacje własne
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
  • Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski – Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, Rzeszów 2011, ISBN 978-83-89183-69-9

 

Elżbieta Zawacka – Cichociemna

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Elżbieta Zawacka - Cichociemnaps.: „Zelma”, „Sulica”, „Zo”

vel Elisabeth Kubitza, vel Elise Riviere, vel Elizabeth Watson, vel Elżbieta Grochowska, vel Elżbieta Nowak, vel Elizabeth van Braunug

 

Zawacka-Elzbieta-KOL_023_0326-179x250 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

gen. Elżbieta Zawacka

ur. 19 marca 1909 w Toruniu, zm. 10 stycznia 2009 tamże – generał brygady, profesor nauk humanistycznych, nauczycielka, żołnierz Wojska Polskiego, oficer Działu Łączności Zagranicznej Oddziału Łączności Konspiracyjnej Komendy Głownej Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej, kurierka Komendy Głównej AK, szefowa Wojskowej Służby Kobiet KG AK, oficer  Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, uczestniczka obrony Lwowa, Powstania Warszawskiego, więzień UB (Fordon, Grudziądz, Bojanów, 1951-1955), działaczka na rzecz praw kobiet, jedyna cichociemna
Znajomość języków: niemiecki; szkolenia (kursy): spadochronowy. W dniu wybuchu wojny miała 30 lat; w dacie skoku do Polski 34 lata

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Elżbieta Zawacka - CichociemnaSpis treści:


 

 

cc-Zawacka-234x350 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Elżbieta Zawacka
kolor – Mirosław Szponar

W latach 1915 – 1922 uczyła się w niemieckiej szkole wydziałowej, następnie w Miejskim Gimnazjum Żeńskim  w Toruniu. W 1927 zdała egzamin dojrzałości, następnie na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W czerwcu 1935 zdobyła dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki.

Od września 1931 nauczycielka matematyki, fizyki i ćwiczeń cielesnych w średniej szkole niemieckiej w Sompolnie k. Konina. Od września 1934 w szkole średniej sióstr Urszulanek w Otorowie (pow. Szamotuły). W latach 1935-1936 nauczycielka fizyki i gramatyki, opiekunka koła sportowego w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Toruniu. W latach 1936-1937 nauczycielka matematyki w Państwowym Gimnazjum Żeńskim i Liceum Raciborzanek w Tarnowskich Górach.

Od 1930  społeczna instruktorka i komendantka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, w powiatach: Koło, Szamotuły, Tarnowskie Góry. Od 1938 komendantka Rejonu Śląskiego PWK.

 

Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej przygotowuje pełnometrażowy film fabularny o jedynej kobiecie Cichociemnej

 

II wojna światowa
elzbieta_zawacka_1943 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Elżbieta Zawacka, 1943 r. źródło: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej

We wrześniu 1939 zmobilizowana jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, 2 września wraz z drużyną instruktorek ewakuowana z Katowic. Pieszo, m.in. przez Olkusz, Racławice, Sandomierz, Kraśnik dotarła 8 września do Lublina. Przydzielona do Lwowa, początkowo jako komendantka Kobiecej Służby Przeciwlotniczej Komitetu Obywatelskiego Obrony Lwowa, następnie przy produkcji przeciwczołgowych butelek zapalających w drużynach ppanc. Lwowskiego Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej.

Po kapitulacji Lwowa, w październiku 1939 powróciła do Torunia. Pod koniec października dotarła do Warszawy, wstąpiła do Służby Zwycięstwu Polsce. Zaprzysiężona 2 listopada 1939, pod pseudonimem „Zelma”, przydzielona na Śląsk, z ok. setki członkiń PWK zbudowała siatkę konspiracyjną SZP.  Wraz z Organizacją Orła Białego współorganizatorka Zagłębiowskiego Podokręgu SZP-ZWZ, szef łączności w jego sztabie, następnie szef łaczności Okręgu ZWZ Śląsk. Osobista kurierka jego dowódcy, ppłk Henryka Kowalówki, ps. Oset, Topola. Współorganizowała tajne nauczanie w Zagłębiu Dąbrowskim.

ZAWACKA_Zo-182x300 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

książka Katarzyny Minczykowskiej pt. Elżbieta Zawacka. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2016

Od grudnia 1940 w Dziale Łączności Zagranicznej Oddziału Łączności Konspiracyjnej Komendy Głównej ZWZ, pod pseudonimem „Zo”. Jako kurierka wyjeżdżała co kilka tygodni do Berlina. Do kwietnia 1942 posługując się fałszywymi dokumentami przekroczyła granice ponad sto razy. Podczas pobytów w Warszawie uczestniczyła w tajnym nauczaniu, w latach 1941 – 1942 studiowała pedagogikę społeczną na tajnych kompletach Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Od wiosny 1942 ponownie na Śląsku, objęła dodatkowo funkcję kierowniczki referatu Komendy Okręgu Śląskiego Armii Krajowej. Pod ps. „Sulica” zorganizowała struktury obwodu WSK, rozpoczęła szkolenia.

Jako kurierka Komendanta Głównego AK kontaktowała się z rezydentem polskiego wywiadu w Berlinie kpt. Alfonsem Jakubiańcem, ps. Kuba, ekspediującym przekazywaną pocztę przez Szwecję do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Uczestniczyła w wielu brawurowych akcjach, m.in. 22 maja 1942, śledzona przez agentów gestapo od punktu kontaktowego w Sosnowcu musiała wyskoczyć z pędzącego pociągu w rejonie Żyrardowa. Poszukiwana listem gończym (Fahndungsbuch nr 237).

cc-Zawacka-sprawozd-250x181 Elżbieta Zawacka - CichociemnaOd czerwca 1942 emisariuszka Komendanta Głównego AK, 20 grudnia wyruszyła do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z zadaniami polepszenia łączności, w tym kurierskiej oraz poprawy sytuacji kobiet – żołnierzy w AK. Przez Berlin i Strasburg dotarła do Paryża, z powodu „spalenia” trasy przerzutu w grudniu 1942 r powróciła do Warszawy.

17 lutego 1943 wyruszyła ponownie z dwoma meldunkami KG AK dla Naczelnego Wodza. Dotarła do Paryża, następnie przez Vichy, Tuluzę, Foix i Tarascom do granicy z Andorą, następnie z Hiszpanią. 29 marca w konsulacie angielskim w Barcelonie nawiązała kontakt ze Sztabem NW w Londynie. Koleją dojechała do Bristolu, 4 maja 1943 zameldowała się w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Przecz cztery miesiące pobytu w Wielkiej Brytanii przekonywała do uznania kobiet za żołnierzy służby zasadniczej, odwiedzała także kobiece jednostki angielskie i belgijskie.

 

„Zo” Elżbieta Zawacka, IPN tv Bydgoszcz 2016 r.

 

 

Cichociemna
STS20-Chalfont-St-Giles-300x183 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

STS20 Chalfont St Giles

button-zrzuty_200-150x150 Elżbieta Zawacka - CichociemnaUkończyła kurs spadochronowy. Oczekiwała na lot do Polski w ośrodku SOE w Pollards Park House, Chalfont, St. Giles, Buckinghamshire, gdzie znajdowały się: stacja wyczekiwania (na lot do Polski) „Marta” (STA XXA) oraz Specjalna Szkoła Treningowa (STS 20B), szkoląca m.in. w zakresie „czarnej propagandy”. Przez dziesięć dni mieszkała tam w jednym pokoju z Sue Ryder, pozostały przyjaciółkami do końca życia.

Skoczyła ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 9/10 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 4” (dowódca operacji: S/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XXIX), z samolotu Halifax JD-171 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Kłosowski, pilot – W/O Wincenty Mąka / nawigator – S/L Stanisław Król / radiotelegrafista – W/O Henryk Ptasiewicz / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Masłoń / strzelec – F/S Janusz Barcz / despatcher – W/O Józef Chodyra). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Tempsford-300x222 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Lotnisko RAF, Tempsford

Start o godz. 18.15 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Solnica”, w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nią skoczyli: por. Bolesław Polończyk ps. Kryształ, ppor. Fryderyk Serafiński ps. Drabina. Skoczkowie przerzucili 252 tys. dolarów w banknotach oraz 100 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i jedną paczkę.

W drodze na zrzutowisko samolot został ostrzelany nad Danią przez niemiecką artylerie przeciwlotniczą, w drodze powrotnej zaatakowały go dwa niemieckie myśliwce – Messerschmitt’y. Podziurawiony Halifax, na resztkach paliwa, szczęśliwie powrócił jednak na tajne lotnisko RAF Tempsford.

 

Halifax-mk3-300x225 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Handley Page Halifax

Mechanik pokładowy Stanisław Masłoń: „Parę minut przed startem przyjechała limuzyna ze (…) skoczkami, w tym jedna kobieta, piękna blondynka. Cichociemni zajęli swoje miejsce i o godz. 18.15 nastąpił start (…) Mijaliśmy snem pogrążone wioski i miasteczka, aż dotarliśmy do miejsca placówki. Trzy światełka w trójkącie, wymiana sygnałów i przelot z zrzutami, najpierw skoczków, a za drugim zasobniki. Zadanie wykonane, ostry skręt na kurs do Anglii (…).

Trasa powrotna biegła przez Danię i tu rozpoczeły się kłopoty. Zostaliśmy zaatakowani przez dwa myśliwca (…) Strzelali jak do kaczki, pociski przeszywały kadłub i płaty skrzydeł, które miały dźwięk, jakby ktoś rzucał garściami grochu o ścianę. Lecieliśmy na resztkach paliwa i trzeba było przełączyć na zapasowe zbiorniki, by silniki nie przestały równo grać, co zrobiłem z dużym trudem, bo samolotem rzucało a zawory były umieszczone za tylnym wzmocnieniem skrzydeł. (…) Naszym ocaleniem były małe chmurki, umiejętność pilota i duża doza szczęścia. (…) Z trudnością dowlekliśmy się do bazy w Tempsford (…)”.

Masłoń, „Królewska załoga”, Jednodniówka, XV Zjazd Lotników, 1984, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 86

 

1994-lotnicze-wsparcie-AK-209x300 Elżbieta Zawacka - CichociemnaElżbieta Zawacka:  „(…) Nad Danią nasz Halifax został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Od wybrzeży szwedzkich zeszliśmy na wysokość około 300 metrów przelatując dawniejszą granicę Polski. Pod nami była wstęga Wisły, która miała nas doprowadzić do miejsca zrzutu. Wkrótce samolot zatoczył łuk, szukając świateł na polanie. Było nas troje „ptaszków”. Jako jedyna kobieta miałam skakać pierwsza. Otworzono klapę w podłodze, nad którą usiadłam oczekując rozkazu. Równocześnie z okrzykiem sierżanta: Go! zsunęłam się w ciemność. Po kilku sekundach, silne szarpnięcie i ujrzałam nad sobą olbrzymią czaszę spadochronou. Opadałam powoli w dół i wkrótce dotknęłam stopami polskiej ziemi. W ciemności słychać było głosy biegnących żołnierzy placówki AK. Dowódca (przyjętym zwyczajem) chwytał w objęcia ludzi stamtąd. Ściskając mnie odskoczył nagle z okrzykiem – Kobieta!”

Kopf, „Zo”, Kobieta i życie 1981 nr 31, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 86-87

 

Jan-Jazwinski-251x350 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dn. 9.IX. wszedł w życie Plan Startu – wariant 7 lotów – to zn. na wszystkie placówki przyjęte przez Air Min. na dzień 9.IX.43. Plan ten jest następujący: – op. Nr. 53/76, Neon 1 – (3-6-1), plac. odb. GARNEK lub SITO, nawig. kpt. ZBUCKI, op. Nr. 54/77, Neon 4 – (3-6-1), plac. odb. Solnica lub Latarnia II, nawig. mjr KRÓL, – op. Nr. 58/78, FLAT 1 – (0-6-6), plac. odb. KILIM lub SERWETKA, nawig. por. FREYER, – op. Nr. 59/79, FLAT 2 – (0-6-6), plac. odb. Lichtarz lub Łuczywo, nawig. por. KRYWDA. – op. Nr. 60/80, FLAT 6 – (0-6-6), plac. odb. Bast. RYGIEL lub Klamka, nawig. kpt. KUŹMICKI, – op. Nr. 61/81, FLAT 7 – (0-6-6), plac. odb. Bast. RYGIEL lub Klamka, nawig. por. MALINOWSKI, – op. Nr. 62/82, FLAT 8 – (0-6-6), plac. odb. POKRYWA lub OBRAZ, nawig. kpt. Gębik.

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW czasie od godz. 18.05 do godz. 18.43 wystartowały wszystkie loty, za wyjątkiem lotu Nr. 61/81 – nawalili mnechanicy bryt. – za późno przygotowali samolot. W ten sposób zostal niewykorzystany Bast. RYGIEL.

Dn. 10.IX. Wynik operacji: – wykonano loty Nr. 54/76, 58/78, 59/79 i 62/92. – na plac. odb. zasadn. SOLNICA, KILIM, LICHTARZ i POKRYWA. – zawrócił z drogi lot Nr. 60

/80 – rozbity zbiornik z benzyną – z konwoju na Baltyk o lot Nr. 53/76 – nawigator skalkulował, że braknie mu czasu na powrót w nocy. (…)

W ekipie Neon 1 przerzuceni zostali skoczkowie: Kryształ, Drabina i Zofja (1-sza kobieta – skoczek). Pieniądze – dol. am. 252000, rmk. 100000. .” (s. 191)

 

Ponownie przydzielona do działu łączności Komendy Głównej AK. Po jego dezorganizacji wskutek aresztowania przez gestapo ok stu osób (marzec 1944), zagrożona aresztowaniem otrzymała rozkaz ukrycia się w klaszorze sióstr Niepokalanek w Szymanowie k. Sochaczewa.  Od lipca 1944 w Warszawie, jako szefowa Wojskowej Służby Kobiet Komendy Głównej AK.

Aleksandra Pietrowicz – Legendarna „Zo”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 18 – 28

 

Elżbieta Skerska – Operacja „Neon 4”
w: Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej 2017 (nr 67), s. 86 – 91

 

 

Powstanie Warszawskie

button-cc-pw__ Elżbieta Zawacka - Cichociemna

W Powstaniu Warszawskim, m.in. jako referentka w sztabie Wojskowej Słuzby Kobiet Komendy Głównej AK (II rzut). Awansowana na stopień kapitana 2 października 1944, tego dnia  wyruszyła z Warszawy do Krakowa, aby odtworzyć łączność KG AK. W grudniu 1944 zorganizowała przerzut do Szwajcarii  emisariusza „Zycha”, czyli Zdzisława Jeziorańskiego vel Jana Nowaka oraz jego żony „Grety” (Jadwiga Wolska vel Zaleska). Wytyczyła szlaki kurierskie przez południowe Niemcy i Austrię do Szwajcarii. Zorganizowała pomocnicze placówki kurierskie w Katowicach, Sosnowcu i Wiedniu.

W ostatniej trasie kurierskiej w styczniu 1945  przewiozła pocztę Komendanta Głównego AK gen. Leopolda Okulickiego ps. Niedźwiadek do bazy w Kappel k. Freiburga. Powróciła z kurierką Wacławą Zastocką ps. Baśka, przez Wiedeń do Sosnowca, następnie do Częstochowy i Krakowa. Tam zdemobilizowana.

zobacz publikację IPN – Generał brygady Elżbieta Zawacka (1909 – 2009):

 

Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

 

Po wojnie
Tablica_pamiątkowa_gen_Zawacka_ul_Gagarina_132-138_Torun-269x300 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

tablica na budynku przy ul. Gagarina 132-138 w Toruniu

2014-Cichociemna-General-Elzbieta-Zawadzka-Zo-OWRytm-500px-207x300 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW lutym 1945 powróciła do Torunia, następnie wyjechała do Warszawy. Nawiązała kontakt z mjr Zofią Franio ps. Doktor, szefową łączności i kolportażu Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Mianowana szefem łączności i kolportażu Obszaru Zachodniego DSZ, od marca 1945 w Poznaniu, zorganizowała komórkę DSZ, kolportaż prasy podziemia niepodległościowego m.in. w Ostrowie, Lesznie, Gnieznie, Środzie, Wrześni, Łodzi, Gdyni, Toruniu, Bydgoszczy i Szczecinie. Na przełomie sierpnia i września 1945 podjęła nieudaną próbę wyjazdu do polskich środowisk kobiecych na Zachodzie. Do czerwca 1946 kolportowała niepodległościową prasę WIN.

Pod koniec 1946 podjęła studia z pedagogiki społecznej na Uniwersytecie Łódzkim.  Od czerwca 1946 referentka szkolenia w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Gdańsku i Warszawie. Od 1947 komendantka Centrum Wyszkolenia Instruktorek. Od stycznia 1948 nauczycielka matematyki w szkołach dla dorosłych w Łodzi, Toruniu oraz w liceum w Olsztynie. W latach 1948 – 1951 podjęła studia doktoranckie.

Elżbieta Zawacka – „Przejście” (fragmenty wspomnień, Toruń czerwiec 2007 r.)
w: Biuletyn IPN nr 1 – 2 (96-97) styczeń – luty 2009, s. 176 – 183

 

Wojciech Markert – Służba kurierska Elżbiety Zawackiej ps. „Zo”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (321) styczeń 2017, s. 20 – 25

 

cc-Zawacka-01-213x300 Elżbieta Zawacka - Cichociemna5 września 1951 aresztowana przez funkcjonariuszy UB w Olsztynie, po roku śledztwa oskarżona o kontakt z Cichociemnym mjr Andrzejem Czaykowskim ps. Garda, jako „jedna z agentek siatki szpiegowskiej Czaykowskiego” oraz…  przechowywania „banknotu 10-cio dolarowego”.  23 stycznia 1952 wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie skazana na pięć lat więzienia. Po rewizji Naczelnego Prokuratora Wojskowego oraz ponownym rozpatrzeniu sprawy 26 sierpnia skazana na 7 lat więzienia.  Po skardze rewizyjnej obrońcy (na korzyść) oraz Naczelnej Prokuratury Wojskowej (na niekorzyść), 23 października ponownie uchylono wyrok. 

Po rozpoznaniu sprawy po raz trzeci, wyrokiem z 28 listopada przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazana na dziesięć lat więzienia. Osadzona początkowo w więzieniu w Fordonie, następnie w Grudziądzu i Bojanowie. Po amnestii zwolniona 24 lutego 1955.

cc-Zawacka-02-213x300 Elżbieta Zawacka - CichociemnaDo 1965 nauczycielka, min. w szkołach w Toruniu. W 1995 obroniła stopień doktora nauk humanistycznych, wykładowca, adiunkt w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku (późniejszy Uniwersyt Gdański). Do 1975 obroniła  habilitację oraz zdobyła docenturę. Do sierpnia 1978 docent na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Mianowana profesorem nauk humanistycznych w 1996. Represjonowana przez funkcjonariuszy bezpieki.

cc-Zawacka-03-211x300 Elżbieta Zawacka - CichociemnaOd 1 września 1978 na emeryturze, zaangażowana w dokumentowanie wojennej historii konspiracji pomorskiej, także działań kobiet na frontach II wojny światowej. Od 1981 wiceprzewodnicząca Rady Kombatantów  przy NSZZ „S” w Gdańsku, szefowa Komisji Historycznej. W stanie wojennym represjonowana.

W 1986 inicjatorka powstania Klubu Historycznego AK, pod koniec 1988 współzałożycielka Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, późniejszego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 1989 założycielka fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, od 2002 pod nazwą Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”, od marca 2002 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek.

Dożyła prawie stu lat, po śmierci pochowana na cmentarzu św. Jerzego w  Toruniu.

 

Generał Elżbieta Zawacka

 

 

Awanse

 

Odznaczenia
 

 

Upamiętnienie

Elżbieta_Zawacka_pomnik_Torun-300x225 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

pomnik Elżbiety Zawackiej ps. Zo, odsłonięty w Toruniu 23 września 2014 r.

W styczniu 1993 Rada Miejska Torunia nadała Jej tytuł Honorowego Obywatela Miasta.

W 2002  otrzymała od prezesa IPN  nagrodę „Kustosz Pamięci Narodowej”.

9 marca 2002 Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”. przyjęła nazwę Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”.

W 2005 powstał film dokumentalny pt. „Elżbieta Zawacka. Miałam szczczęśliwe życie” (zobacz film na You Tube) Fundacji Filmowej Armii Krajowej dla Muzeum Powstania Warszawskiego.

W 2008 została Honorowym Obywatelem Piastowa.

W 2009 imię gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej przyjęły: Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu (4 listopada), Szkoła Podoficerska Wojsk Lądowych w Zegrzu (8 listopada); 19 marca 2010 Gimnazjum nr 2 w Toruniu oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 i Technikum nr 1 w Zespole Szkół Ekonomicznych w Toruniu.

W 2013 Jej imię otrzymał Region Wsparcia Teleinformatycznego w Bydgoszczy (11 czerwca) oraz nowy most drogowy w Toruniu (24 października).

Tablica_most_Elzbieta_Zawacka_Torun-300x225 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

tablica na moście drogowym im. Elżbiety Zawackiej w Toruniu

23 września 2014 odsłonięto w Toruniu pomnik Elżbiety Zawackiej ps. Zo.

W 2014 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej oraz Oficyna Wydawnicza „Rytm” opublikowała biografię gen. Elżbiety Zawackiej, autorstwa Jej wieloletniej współpracowniczki Katarzyny Minczykowskiej, w książce pt. Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka 1909-2009. Publikacja otrzymała nagrodę Klio I stopnia w kategorii autorskiej.

W 2014 w Toruniu odsłonięto pamiątkową tablicę na budynku przy ul. Gagarina 132-138, w którym mieszkała gen. prof. Elżbieta Zawacka.

We wrześniu 2016 IPN Bydgoszcz opublikował film pt.  „Zo” Elżbieta Zawacka (zobacz na You Tube)

cc-Zawacka-scan_049-300x214 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW

W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.

W marcu 2018 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej wyprodukowała poświęcony gen. Elżbiecie Zawackiej teaser pt. „Emisariuszka„,  obecnie przygotowuje o Niej pełnometrażowy film fabularny (zobacz stronę Fundacji).

4 października 2018 Regionalne Centrum Informatyki Bydgoszcz  przyjęło imię gen. Elżbiety Zawackiej ps. „Zo” jako patrona.

1 marca 2019 imię Generał Elżbiety Zawackiej nadano 8 Kujawsko – Pomorskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej.

 

 

Życie rodzinne
Torun_grob_gen_Zawacka-225x300 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

grób gen. prof. Elżbiety Zawackiej na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu

Córka Władysława, urzędnika Sądu Powiatowego oraz Marii z domu Nowak. Rodziny nie założyła.

 

 

Zobacz:
  • reportaż Żanety Walentyn o ELżbiecie Zawackiej pt. „Bo ja nazywam się cichociemna”, Polskie Radio  (nagranie dźwiękowe – wywiad z gen. prof. Elżbietą Zawacką)
  • film dokumentalny o prof. dr hab. Elżbiecie Zawackiej pt. „Elżbieta Zawacka. Miałam szczczęśliwe życie” (zobacz film na You Tube)
  • film IPN tv Bydgoszcz pt.  „Zo” Elżbieta Zawacka (zobacz na You Tube)
  • audycja TV Trwam pt. Elżbieta Zawacka. „Zelna”, „Sulica”, „Zo” (zobacz na You Tube)
  • zbiory Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej on-line w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej

 

 

Miałam szczęśliwe życie

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Elżbieta Zawacka - Cichociemnajw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Elżbieta Zawacka - Cichociemnacc-pomnik-powazki--300x213 Elżbieta Zawacka - CichociemnaW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Elżbieta Zawacka - Cichociemna

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Rzeszów: Wydawnictwo OS „Ostoja”, 2002, s. 123 – 131. ISBN 83-910535-4-7
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
  • Katarzyna Minczykowska: Elżbieta Zawacka. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2016
  • Katarzyna Minczykowska: Elżbieta Zawacka. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2016 – publikacja elektroniczna (jęz. ang.), pdf do pobrania – Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej
  • biogram na stronie zawacka.pl

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

12