strona w budowie
Tajna niemiecka policja – Gestapo aresztowała 51 Cichociemnych, zamordowała 16, uciekło 9 CC (w tym Cichociemny Adam Boryczka uciekł przy próbie aresztowania); 4 Cichociemnych odbili żołnierze AK, 3 wykupiono z łap gestapo. Funkcjonariusze niemieckiego wywiadu i kontrwywiadu – Abwehry aresztowali 5 Cichociemnych, zamordowali 4, piątego zamordowano w obozie koncentracyjnym. Funkcjonariusze SD (Sicherheitsdienst des Reichsführers SS), służby bezpieczeństwa SS aresztowali 1 Cichociemnego. Niemiecka żandarmeria aresztowała 4 Cichociemnych, dwóch z Nich uciekło: Jan Piwnik oraz Jan Rogowski. Kriminalpolizei aresztowała 4 Cichociemnych, milicja białoruska oraz litewska aresztowały i przekazały gestapo 2 Cichociemnych. Cichociemny Stanisław Jagielski został aresztowany podczas pacyfikacji wsi Ługowo, gdzie przebywał na leczeniu, torturowany i zamordowany przez gestapo w śledztwie, nikogo nie wydał. Cichociemny Wiktor Wiącek, aresztowany na stacji kolejowej uciekł po przewiezieniu do obozu, 1 aresztowany przez SS, uciekł.
W trakcie Powstania Warszawskiego Cichociemnego Antoniego Żychiewicza schwytano i uwięziono w obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen. Po upadku Powstania Warszawskiego 44 Cichociemnych osadzono w obozach jenieckich, uciekło 6. Nazwa obozu czasem miała niewielkie znaczenie – Stalag XI B Bergen?Belsen przylegał bezpośrednio do obozu koncentracyjnego KL Bergen-Belsen (jego teren wydzielono z terenu obozu koncentracyjnego). W obozach cywilnych uwięziono 2 Cichociemnych, uciekł 1.
Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku 12 przyszłych Cichociemnych osadzono w niemieckiej niewoli, 7 z Nich uciekło. Cichociemny Henryk Kożuchowski w 1939 dwukrotnie uciekł z niemieckiej niewoli, w grudniu 1942 aresztowany przez gestapo, w czerwcu 1943 także uciekł, tym razem z więzienia. Niestety, wskutek podejrzeń o sfingowanie ucieczki oraz zdradę w lipcu 1943 został rozstrzelany po wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego Państwa Podziemnego. Zrehabilitowany dopiero 19 stycznia 1980. Cichociemny Józef Zając (mój Dziadek) był dwukrotnie więźniem Niemców, osadzonym aż w 8 obozach jenieckich.
Konzentrationslager Bergen-Belsen:
Konzentrationslager Buchenwald:
Konzentrationslager Flossenbürg:
Konzentrationslager Gross-Rosen:
Konzentrationslager Mauthausen-Gusen:
Konzentrationslager Mittelbau-Dora:
Konzentrationslager Sachsenhausen:
Campos de concentración Miranda de Ebro:
Weryfikacji w/w danych dot. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Poniżej lista Cichociemnych ? aresztowanych przez gestapo, Abwehrę, SD i in., osadzonych w obozach koncentracyjnych, więzieniach, obozach jenieckich.
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Dane nt. niewoli |
---|---|---|---|---|
kpt. | Adrian Florian | Liberator | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1944) | |
gen. bryg. | Bałuk Stefan | Starba | Obozy jenieckie: Ozarów, Lamsdorf, Gross-Born (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr | Bąkiewicz Zbigniew | Zabawka | Obozy jenieckie: Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. | Benedyk Tadeusz | Zahata | Obozy koncentracyjne: KL Buchenwald, zamordowany (1944 - 1945) | |
płk | Bętkowski Jacek | Topór 2 | Obozy jenieckie: Ożarów, Kostrzyn, Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr sap. | Bilski Kazimierz | Rum | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
płk. | Boryczka Adam | Brona | Uciekł przy próbie aresztowania przez gestapo (1943) | |
ppłk. | Borys Adam | Pług | Obozy jenieckie: Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr łączn. | Burdziński Tadeusz | Malina | Obozy jenieckie: Fort Mokotowski, Pruszków, Skierniewice (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
por. piech. | Busłowicz Michał | Bociek | Obóz jeniecki: Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim), uciekł, schwytany, zamordowany | |
por. | Buyno Jerzy | Gżegżółka | Więzienie w Fiwueras, Hiszpania (1940), obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1940-1942) | |
ppor. łączn. | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | Aresztowany, skazany na śmierć, zamordowany we Lwowie lub obóz koncentracyjny KL Dachau (1944) | |
por. | Chyliński Eugeniusz | Frez | Aresztowany przez policję litewską, przekazany gestapo, odbity z transportu (1944) | |
kpt. piech. | Cieplik Franciszek | Hatrak | Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro (1941 - 1942) | |
mjr | Czaykowski Andrzej | Garda | Aresztowany przez gestapo, więzienia: Tomaszów Mazowiecki, Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau-Dora k. Nordhausen (1944 - 1945) | |
por. | Człapka Kazimierz | Pionek | Obozy jenieckie: Piastów, Luckenwalde, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim | |
por. | Czuma Józef | Skryty | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (lipiec 1944) | |
por. | Eckhardt Mieczysław | Bocian | Aresztowany przez żandarmerię, zginął w walce lub popełnił samobójstwo (listopad 1942) | |
por. | Farenholc Oskar | Sum | Areszowany przez SD, osadzony na Pawiaku, obóz koncentracyjny KL Gross-Rosen, zamordowany | |
kpt. | Gałacki Adolf | Maszop | Obozy jenieckie: Gross-Born (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. | Gołuński Norbert | Bombram | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Gros-Born, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr sap. | Górski Jan | Chomik | Aresztowany przez gestapo, osadzony więzienie Motelupich (Kraków), obóz koncentracyjny KL Flossenbürg (1944 - 1945), zamordowany | |
kpt. | Gromnicki Zygmunt | Gula | Obozy jenieckie: Ożarów, Łambinowice, Gross-Born, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. lot. | Hauptman Władysław | Gapa | Aresztowany pod fałszywą tożsamością, pracował przy kopaniu rowów (1944) | |
mjr łączn. | Hoffman Teodor | Bugaj | Aresztowany przez żandarmerię, torturowany przez gestapo, odbity przez AK (1944) | |
ppor. | Hörl Jan | Frog | Aresztowany przez Kriminalpolizei, zamordowany przez gestapo (1943) | |
kpt. | Ipohorski Lenkiewicz Wiesław | Zagroda | Aresztowany przez Abwehrę, Kijów, zamordowany (1943) | |
płk. | Iranek Osmecki Kazimierz | Heller | Obozy jenieckie: Langwasser, Colditz, Altenmarkt im Pongau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. piech. | Jachciński Henryk | Kret | Obozy jenieckie: Altengrabow (po Powstaniu Warszawskim, uciekł. | |
por. | Jagielski Stanisław | Gacek | Aresztowany podczas pacyfikacji Ługowa, zamordowany (1943 - 1944) | |
kpt. | Jankowski Stanisław | Agaton | Obozy jenieckie: Kruglanken, Langwasser, Colditz, Tittmonning, Laufen, Altenmarkt im Pongau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. art. | Jarosz Janusz | Szermierz | Aresztowany przez Kriminalpolizei, torturowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Sachsenhausen, KL Buchenwald (1943 - 1945), uciekł | |
ppor. | Jasieński Stefan | Alfa | Aresztowany przez gestapo, obóz koncentracyjny KL Auschwitz, zamordowany (1944 - 1945) | |
ppor. | Jaworski Tadeusz | Gont | Aresztowany przez Kriminalpolizei, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Buchenwald, zamordowany (1943 - 1945) | |
kpt. piech. | Jaworski Tadeusz Stanisław | Bławat | Obozy jenieckie: Ożarów, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. | Jurkiewicz Longin | Mysz | Aresztowany przez gestapo w Wilnie, zamordowany (1943-1944)) | |
sierż. | Kazimierczak Stanisław | Ksiądz | Aresztowany przez gestapo, zamordowany w Białymstoku (1943), być może obóz koncentracyjny: KL Auschwitz, KL Neuengamme | |
por. | Klimowicz Władysław | Tama | Aresztowany w Warszawie, prawdopodobnie otruł się cyjankali (1943) | |
mjr piech. | Klimowski Tadeusz | Klon | Obozy jenieckie: Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. | Klocek Niewęgłowski Włodzimierz | Garłuch | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1944) | |
por. | Kochański Jan | Jarema | Aresztowany przez Abwehrę, Lwów, Warszawa, zamordowany (1943 - 1944) | |
mjr | Kolasiński Stanisław | Śmiga, Ulewa | Aresztowany pod fałszywą tożsamością, wcielony do oranizacji Todt, uciekł (1944 - 1945) | |
ppor. piech. | Konstanty Ignacy | Szmaragd | Obóz jeniecki: Pruszków (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
mjr | Kontrym Bolesław | Żmudzin | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
mjr | Koprowski Franciszek | Dąb | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) | |
gen. dyw. | Kossakowski Tadeusz | Krystynek | Obozy jenieckie: Ożarów, Kruglanken, Langwaser, Colditz, Koenigstein, Laufen, Tittmonning, Altenmarkt im Pongau (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppłk. dypl. br. panc. | Kostuch Tomasz | Bryła | Obozy jenieckie: Ożarow, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. sap. | Kowalski Ryszard | Benga | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1943) | |
kpt. piech. | Kozłowski Julian | Cichy | Aresztowany przez Niemców, uciekł (1944) | |
kpt. dypl. | Kożuchowski Henryk | Hora | Obóz jeniecki (1939, 1940), uciekł, Aresztowany przez gestapo: Łódź, uciekł (1942 - 1943) |
|
ppor. | Kuczyński Marian | Zwrotnica | Aresztowany przez policję ukraińską, wydany gestapo, prawdopodobnie zamordowany lub popełnił samobójstwo (1944) | |
mjr br. panc. | Kwiatkowski Bohdan | Lewar | Aresztowany przez gestapo, więzienie Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau - Dora, KL Bergen - Belsen (1944 - 1945) | |
mjr | Lech Jan | Granit | Aresztowany przez gestapo, więzienie Lwów, zamordowany (1944) | |
por. kaw | Linowski Artur | Karp | Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1943) | |
kpt. piech. | Lipiński Wojciech | Lawina | Aresztowany przez gestapo pod fałszywą tożsamością, zwolniony (1943) | |
kpt. | Łagoda Hieronim | Lak | Aresztowany przez gestapo, obóz koncentracyjny KL Gross-Rosen (1944 - 1945), zamordowany | |
mjr | Łastowski Benon | Łobuz | Aresztowany przez gestapo, Obóz koncentracyjny: KL Gross-Rosen (1944 - 1945) | |
mjr uzbr. | Łojkiewicz Adolf | Ryś | Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppłk. kaw. | Łopianowski Narcyz | Sarna | Obozy jenieckie: Küstrin, Sandbostel. Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. | Majewicz Stefan | Hruby | Aresztowany, Pawiak, uciekł (1943), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1943 - 1944) |
|
ppłk. | Majorkiewicz Felicjan | Iron | Obozy jenieckie: Muhlberg, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr łączn. | Makarenko Anatol | Tłok | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr dypl. piech. | Malik Franciszek | Piorun 2 | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. | Marek Jan | Walka | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1943) | |
kpt. lot. | Marynowski Edmund | Sejm | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. | Messing Janusz | Bekas | Aresztowany przez gestapo pod fałszywą tożsamością, zwolniony (1943), Obozy jenieckie: Fallingbostel, Dorsten (po Powstaniu Warszawskim) | |
kpt. | Mich Stefan | Jeż | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) | |
kpt. uzbr. | Michalczewski Wincenty | Mir | Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Mauthausen-Gusen (1943 - 1945) | |
mjr | Milewicz Zygmunt | Róg | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1944) | |
por. | Mrazek Zbigniew | Aminius | Obozy jenieckie: Pruszków, Skierniewice, Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. łączn. | Nowak Piotr | Oko | Obozy jenieckie: Fort Mokotowski, Pruszków, Skierniewice (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
mjr | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | Więzienie: Puisgcerda nieopodal Saragossy, Francja, uciekł (1941 r.) Obóz koncentracyjny: Argeles-sur-Mer, Francja, uciekł (1941) |
|
kpt. | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | Obozy jenieckie: Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. piech. | Osuchowski Kazimierz | Rosomak | Więzienie w Fiwueras, Hiszpania (1940), obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1940-1942, 1942-1943) | |
ppłk. | Paczkowski Alfred | Wania | Aresztowany przez milicję białoruską, przekazany gestapo, więzienie Pińsk, uwolniony przez AK (1942 - 1943) | |
ppor. łączn. | Peszke Zdzisław | Kaszmir | Aresztowany, popełnił samobójstwo (1943) | |
por. | Piasecki Zbigniew | Orlik | Aresztowany przez SS, uciekł (1939), Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KLGross-Rosen, KL Mittelbau-Dora, zamordowany (1944) |
|
kpt. | Piątkowski Bohdan | Mak | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1942 - 1943) | |
mjr tech lot. | Pijanowski Wacław | Dym | Obozy cywilne: Pruszków, Lamsdorf (po Powstaniu Warszawskim) | |
kpt. piech. | Piotrowski Julian | Rewera 2 | Obozy jenieckie: Ożarów, Kostrzyń, Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
płk. | Piwnik Jan | Ponury | Aresztowany przez żandarmerię, uciekł (1942) | |
kpt. piech. | Pokultinis Alfred | Fon | Obozy jenieckie: Fallingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. | Poliszuk Jarosław | Arab | Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) | |
ppor. piech. | Poznański Jan | Pływak | Obozy jenieckie: Rambervillers, Epinal (1940-1941) Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) |
|
kpt. łączn. | Przybylik Stefan | Gruch | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1945) | |
ppor. | Riedl Adam | Rodak | Aresztowany przez gestapo, obóz koncentracyjny: KL Gross-Rosen, zamordowany (1944) | |
por. | Rogowski Jan | Czarka | Aresztowany przez żandarmerię, uciekł (1942), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1944) |
|
por. | Romaszkan Roman | Tatar | Niewola, uciekł (1939) | |
por. | Rostek Jan | Dan | Aresztowany przez Abwehrę, Kijów, zamordowany (1943) | |
ppor. | Rostworowski Jan | Mat | Aresztowany przez Abwehrę, Monachium, obóz koncentracyjny: KL Gross-Rosen, zamordowany (1943 - 1944) | |
mjr kaw. | Różycki Jan | Busik | Aresztowany, więzienie Modelo (Hiszpania, 1942 - 1943), zwolniony | |
ppłk. | Runge Tadeusz | Osa | Obozy jenieckie: Pruszków, Skierniewice (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
kpt. | Rybka Franciszek | Kula | Obóz cywilny: Pruszków (sierpień 1944), uciekł | |
por. | Rzepka Kazimierz | Ognik | Aresztowany, obóz koncentracyjny Miranda de Ebro (Hiszpania, 1941-1942), uciekł | |
ppor. | Scheller Czarny Edwin | Fordon | Aresztowany przez gestapo, wykupiony (1944) | |
kpt. art. | Smolski Kazimierz | Sosna | Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Mauthausen-Gusen (1943 - 1945) | |
mjr | Sokołowski Jerzy | Mira | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943), Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz (uciekł, schwytany), KL Buchenwald, KL Mittelbau-Dora, KL Bergen-Belsen |
|
mjr dypl. | Sokołowski Tadeusz | Trop | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1942) | |
por. piech. | Sołtys Stanisław | Sowa | Aresztowany, odbity z konwoju (1943), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1944) |
|
płk. piech. | Spychalski Józef | Grudzień | Aresztowany przez gestapo, więzienie Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, być może KL Sachsenhausen, KL Mauthausen, zamordowany (1944) | |
por. łączn. | Starzyński Leszek | Malewa | Obozy jenieckie: Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim | |
mjr int. | Stocki Tadeusz | Ćma | Aresztowany pod fałszywą tożsamością, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Buchenwald (1943-1945) | |
ppor. | Stołyhwo Olgierd | Stewa | Aresztowany przez Kriminalpolizei, zamordowany przez gestapo (1943) | |
mjr kaw. | Stpiczyński Aleksander | Klara | Aresztowany we Francji, cytadela Perpignan, wysłany do obozu koncentracyjnego KL Compiegne, uciekł (1943), Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau-Dora, KL Sachsenhausen, KL Mauthausen (1945) |
|
kpt. piech. | Strumpf Witold | Sud | Aresztowany przez gestapo, obóz koncentracyjny KL Gross-Rosen, zamordowany (1944 - 1945) | |
płk. | Szternal Kazimierz | Zryw | Więzienie w Fiwueras, Hiszpania (1940), obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1940-1943) obozy jenieckie: Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
|
kpt. art. | Szubiński Władysław | Dach | Niewola niemiecka, uciekł (1939), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1942) |
|
ppłk. | Szydłowski Adam | Poleszuk | Aresztowany, obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1941-1942) | |
ppłk. | Szymański Jerzy | Boga | Obozy jenieckie: Ożarów, Lamsdorf, Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim), uciekł | |
ppor. | Śmietanko Władysław | Cypr | Obozy jenieckie: Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. sap. | Śmigielski Tadeusz | Ślad | Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Buchenwald, KL Mittelbau-Dora, KL Bergen-Belsen (1943-1945) | |
kpt. piech. | Trojanowski Czesław | Litwos | Obozy jenieckie, szpital Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppłk. | Ulm Zygmunt | Szybki | Obozy jenieckie: Fallingbostel, Gross-Born, Standbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. piech. | Wiącek Wiktor | Kanarek | Aresztowany na stacji kolejowej Jaszuny, uciekł (1943) | |
mjr sap. | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | Obozy jenieckie: Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
ppor. | Wilczkiewicz Zbigniew | Kij | Obozy jenieckie: Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. piech. | Winiarski Zdzisław | Przemytnik | Niewola niemiecka, Stablack (1939), uciekł, Obozy jenieckie: Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
|
kpt. piech. | Wiszniewski Otton | Topola | Niewola, twierdza Belfort (1939 - 1941), uciekł | |
por. | Wiszniowski Roman | Harcerz | Niewola, uciekł (1939), Aresztowany przez gestapo (1943), zwolniony |
|
ppor. piech. | Wiśniewski Władysław | Wróbel | Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) | |
kpt. art. | Witkowski Ludwik | Kosa | Obozy jenieckie: Lamsdorf, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) | |
mjr | Wolniak Bogusław | Mięta | Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) | |
por. piech. | Zabierek Lech | Wulkan | Niewola niemiecka: Błonie, Monachium, Eistedt, Murnau, Elsenborn, Oberlangen (1939 - 1941), uciekł | |
por. piech. | Zając Józef | Kolanko | Niewola niemiecka: Colmar, Neuf-Brisach, Kaisersteinbruch, Dołgorukowo (1940 - 1942), uciekł Obozy jenieckie: Ożarów, Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) |
|
por. | Zalewski Janusz | Chinek | Aresztowany przez Abwehrę, Kijów, zamordowany (1943) | |
kpt. art. | Zaorski Wacław | Ryba | Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1942) | |
ppor. łączn. | Zapotoczny Stanisław | Płomień | Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1944) | |
mjr kaw. | Zarembiński Wiktor | Zrąb | Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1943) | |
por. | Zawadzki Alfred | Kos | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1942) | |
por. | Zyga Ryszard | Lelum | Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) | |
ppor. łączn. | Żaak Franciszek | Mamka | Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1944) | |
mjr piech. | Żelkowski Bronisław | Dąbrowa | Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1942) | |
kpt. mar. cw | Żórawski Bogusław | Mistral | Aresztowany, uciekł, aresztowany podczas łapanki, wywieziony na przymusowe roboty w rejonie Isny im Allgäu (1944) | |
ppor. art. | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | Obóz koncentracyjny: KL Sachsenhausen , schwytany w Powstaniu Warszawskim (1944 - 1945) |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
Adrian Florian ps. Liberator | Stefan Bałuk ps. Starba | Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka | Tadeusz Benedyk ps. Zahata | Jacek Bętkowski ps. Topór 2 | Kazimierz Bilski ps. Rum | Adam Boryczka ps. Brona | Tadeusz Burdziński ps. Malina | Michał Busłowicz ps. Bociek | Jerzy Buyno ps. Gżegżółka | Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica | Eugeniusz Chyliński ps. Frez | Franciszek Cieplik ps. Hatrak | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Kazimierz Człapka ps. Pionek | Jerzy Czuma ps. Skryty | Mieczysław Eckhardt ps. Bocian | Oskar Farenholc ps. Sum | Adolf Gałacki ps. Maszop | Norbert Gołuński ps. Bombram | Jan Górski ps. Chomik | Zygmunt Gromnicki ps. Gula | Władysław Hauptman ps. Gapa | Teodor Hoffman ps. Bugaj | Jan Hörl ps. Frog | Wiesław Ipohorski-Lenkiewicz ps. Zagroda | Kazimierz Iranek-Osmecki ps. Heller | Henryk Jachciński ps. Kret | Stanisław Jagielski ps. Gacek | Stanisław Jankowski ps. Agaton | Janusz Jarosz ps. Szermierz | Stefan Jasieński ps. Alfa | Tadeusz Jaworski ps. Gont | Tadeusz Stanisław Jaworski ps. Bławat | Longin Jurkiewicz ps. Mysz | Stanisław Kazimierczak ps. Ksiądz | Władysław Klimowicz ps. Tama | Tadeusz Klimowski ps. Klon | Włodzimierz Klocek-Niewęgłowski ps. Garłuch | Jan Kochański ps. Jarema | Stanisław Kolasiński ps. Śmiga | Ignacy Konstanty ps. Szmaragd | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin | Franciszek Koprowski ps. Dąb | Tadeusz Kossakowski ps. Krystynek | Tomasz Kostuch ps. Bryła | Ryszard Kowalski ps. Benga | Henryk Kożuchowski ps. Hora | Marian Kuczyński ps. Zwrotnica | Bohdan Kwiatkowski ps. Lewar | Jan Lech ps. Granit | Artur Linowski ps. Karp | Wojciech Lipiński ps. Lawina | Hieronim Łagoda ps. Lak | Benon Łastowski ps. Łobuz | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś | Narcyz Łopianowski ps. Sarna | Stefan Majewicz ps. Hruby | Felicjan Majorkiewicz ps. Iron | Anatol Makarenko ps. Tłok | Franciszek Malik ps. Piorun 2 | Jan Marek ps. Walka | Edmund Marynowski ps. Sejm | Janusz Messing ps. Bekas | Stefan Mich ps. Jeż | Wincenty Michalczewski ps. Mir | Zygmunt Milewicz ps. Róg | Zbigniew Mrazek ps. Aminius | Piotr Nowak ps. Oko | Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2 | Kazimierz Osuchowski ps. Rosomak | Alfred Paczkowski ps. Wania | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir | Zbigniew Piasecki ps. Orlik | Bohdan Piątkowski ps. Mak | Wacław Pijanowski ps. Dym | Julian Piotrowski ps. Rewera 2 | Jan Piwnik ps. Ponury | Alfred Pokultinis ps. Fon | Jarosław Poliszuk ps. Arab | Jan Poznański ps. Pływak | Stefan Przybylik ps. Gruch | Adam Riedl ps. Rodak | Jan Rogowski ps. Czarka | Roman Romaszkan ps. Tatar | Jan Rostek ps. Dan | Jan Rostworowski ps. Mat | Jan Różycki ps. Busik | Tadeusz Runge ps. Osa | Franciszek Rybka ps. Kula | Kazimierz Rzepka ps. Ognik | Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon | Kazimierz Smolski ps. Sosna | Jerzy Sokołowski ps. Mira | Tadeusz Sokołowski ps. Trop | Stanisław Sołtys ps. Sowa | Józef Spychalski ps. Grudzień | Leszek Starzyński ps. Malewa | Tadeusz Stocki ps. Ćma | Olgierd Stołyhwo ps. Stewa | Aleksander Stpiczyński ps. Klara | Witold Strumpf ps. Sud | Kazimierz Szternal ps. Zryw | Władysław Szubiński ps. Dach | Jerzy Szymański ps. Boga | Władysław Śmietanko ps. Cypr | Tadeusz Śmigielski ps. Ślad | Czesław Trojanowski ps. Litwos | Zygmunt Ulm ps. Szybki | Wiktor Wiącek ps. Kanarek | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 | Zbigniew Wilczkiewicz ps. Kij | Zdzisław Winiarski ps. Przemytnik | Otton Wiszniewski ps. Topola | Roman Wiszniowski ps. Harcerz | Władysław Wiśniewski ps. Wróbel | Ludwik Witkowski ps. Kosa | Bogusław Wolniak ps. Mięta | Lech Zabierek ps. Wulkan | Józef Zając ps. Kolanko | Janusz Zalewski ps. Chinek | Wacław Zaorski ps. Ryba | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień | Wiktor Zarembiński ps. Zrąb | Alfred Zawadzki ps. Kos | Ryszard Zyga ps. Lelum | Franciszek Żaak ps. Mamka | Bronisław Żelkowski ps. Dąbrowa | Bogusław Żórawski ps. Mistral | Antoni Żychiewicz ps. Przerwa
Niemieckie obozy i sowieckie łagry
w: Biuletyn IPN, kwiecień 2009, nr 4 (99)
zobacz:
strona w budowie
strona w budowie
Sytuacja Polaków mieszkających na wschodzie była tragiczna. Przeprowadzona od 11 sierpnia 1937 do 17 listopada 1938 operacja polska NKWD (rozkaz specjalny nr 00485) doprowadziła do represji wobec 139.835 Polaków. Co najmniej 111.091 skazano na śmierć (zamordowano), 28.744 zesłano do łagrów tylko z powodu narodowości. W innych „operacjach” NKWD represje dotknęły ok. 65 tys. Polaków.
Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 miała miejsce kolejna fala represji. W lutym 1940 zesłano na Sybir oraz do Kazachstanu ok. 220 tys. Polaków, w kwietniu 1940 – 320 tys. Polaków, od czerwca do lipca 1940 – 240 tys. Polaków, w czerwcu 1941 – 200 tys. Polaków.
W latach 1944-46 zesłano na Syberię ok. 50 tys. Polaków, wysiedlono z Litewskiej SRR 148 tys. Polaków, z Białoruskiej SRR 226,3 tys. Polaków, z Ukraińskiej SRR 792,7 tys. Polaków.
Obywatelami przedwojennej Polski było ok. 5 mln Ukraińców, stanowiących 16 proc. obywateli kraju. Ponad 90 proc. z nich mieszkało na wsi, ok. 1 proc. stanowiła inteligencja. Na Wołyniu (przedwojenne województwo wołyńskie), spośród ok 2.085.000 mieszkańców aż 63,9 proc. było Ukraińcami, ok. 340 tys. Polaków stanowiło tylko 15,6 proc. mieszkańców tego województwa.
Relacje pomiędzy Polakami a większością ukraińską były fatalne, również z winy Polaków (m.in. niedotrzymywanie zobowiązań przez rząd). Od 1929 działała Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), jej bojówki m.in. w 1934 zamordowały ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej niemiecka Abwehra przeszkoliła i uzbroiła 600-osobowy Oddział Wojskowy Nacjonalistów, zwany Legionem Ukraińskim.
Po wybuchu wojny, a zwłaszcza po agresji ZSRR 17 września 1939 na Polskę wzmógł się nacjonalistyczny terror ukraiński. Po 17 września 1939, podczas okupacji sowieckiej, Polaków dotknęły w największym stopniu sowieckie represje. Po agresji Niemiec na Sowietów – represje niemieckie. Z okupantem niemieckim współpracowali ukraińscy nacjonaliści, m.in. wstępowali do batalionów Abwehry „Roland” i „Nachtigall”, ok. 5 tys. bojówkarzy OUN wstąpiło do ukraińskiej policji pomocniczej. Uczestniczyli w represjach wobec Polaków i Żydów.
W lipcu 1940 powstała frakcja OUN, zwana od nazwiska jej przywódcy Stepana Bandery frakcją banderowców, OUN-B. Już w 1942 Dmytro Myron krajowy przewodniczący OUN-B na terenie Generalnego Gubernatorstwa w swej publikacji „Idea i czyn Ukrainy” wzywał do „oczyszczenia rasy ukraińskiej z Moskali, Żydów, Polaków, Madziarów, Tatarów i wielu innych ludów.”
Organizacją zbrojną frakcji banderowskiej została Ukraińska Powstańcza Armia, utworzona pod koniec 1942. Jej celem było doprowadzenie do utworzenia jednonarodowego państwa ukraińskiego. OUN-B oraz UPA uznały za drogę do realizacji tego celu ludobójstwo polskiej ludności cywilnej – rzeź wołyńską oraz eksterminację Polaków w Małopolsce Wschodniej.
Zagłada mieszkańców Wołynia – polskich obywateli narodowości żydowskiej, była dla UPA inspiracją do masowego mordowania Polaków w celu budowy państwa ukraińskiego.
W połowie 1942 miały miejsce pierwsze zabójstwa Polaków na Wołyniu, pod koniec 1942 masowe zbiorowe morderstwa Polaków. Świadoma tego zagrożenia dla ludności polskiej, Komenda Główna AK, w sierpniu 1942 wydzieliła z Obszaru Lwów – Okręg Wołyń AK. Wobec zagrożenia napadami oddziałów UPA na Polaków, na przełomie 1942/1943 powstawały polskie oddziały samoobrony na Wołyniu, ale nieliczne i słabo uzbrojone. Do końca 1942 na Wołyniu nie istniała siatka konspiracyjna ZWZ/AK, do połowy 1943 na terenie Wołynia nie działał ani jeden oddział partyzancki AK. Pod koniec 1943 oddziały UPA liczyły ok. 35-40 tys. Ukraińców, oddziały Armii Krajowej zaledwie ok. 1,3 tys…
Po represjach NKWD w 1943 Polacy stanowili już tylko ok. 10-12 proc. ludności Wołynia. Od lutego 1943 UPA przeprowadzała akty ludobójstwa Polaków, określone później mianem rzezi wołyńskiej.
Polaków – także dzieci, kobiety i starców – tylko z powodu polskiej narodowości Ukraińcy, fanatyczni banderowcy, bestialsko mordowali: siekierami, widłami, piłami, maczugami, kosami, młotami, nożami; ludzi palili żywcem, dzieci nabijali na pale, sztachety, roztrzaskiwali ich główki o ścianę; ofiarom wydłubywali oczy, grabili ich dobytek. Dopuszczali się niebywałych okropności: m.in. wbijali Polakom w głowę gwoździe, wlekli końmi aż do zgonu, odcinali głowy, ręce i nogi, nawet profanowali ludzkie zwłoki…
Zbrodniom banderowców towarzyszyła antypolska indoktrynacja oraz terror, a także… błogosławieństwa i wsparcie duchownych prawosławnych oraz grekokatolickich. Podżegali do zbrodni w swoich kazaniach, a nawet… święcili noże i inne narzędzia, którymi barbarzyńsko mordowano Polaków…
Ludność polska w większości była zdezorganizowana i bezbronna – prawie wszyscy liderzy polskich społeczności wcześniej padli ofiarą sowieckich deportacji oraz eksterminacji.
Znawca problematyki ukraińskiej, prof. Grzegorz Motyka podkreśla że Cichociemny Lech Łada ps. Żagiew udając gruzińskiego dezertera nawiązał kontakt z UPA. Przekazał do Komendy Głównej AK meldunek wywiadowczy – ostrzegał że banderowcy z UPA chcą wymordować Polaków na Wołyniu. Niestety, dowództwo AK wątpiło w taki rozwój wydarzeń, m.in. dlatego zbyt późno utworzono 27 Wołyńską Dywizję AK. Zginął (być może z powodu Jego działalności wywiadowczej) wskutek zatargu z dowódcą Gruzinów, pod koniec 1942 lub na początku 1943.
10 lipca 1943, na rozkaz KG AK, na rozmowy z dowództwem UPA na Wołyniu, w sprawie wspólnej walki z Niemcami, udali się: komendant Okręgu Wołyń Batalionów Chłopskich Zygmunt Rumel ps. Mały oraz Krzysztof Markiewicz ps. Czort z Komendy Okręgu AK. Wraz z woźnicą Witoldem Dobrowolskim zostali przez Ukraińców z UPA zamordowani w okrutny sposób – przez rozerwanie końmi.
Lipcowy numer gazety UPA – „Do zbroji” zapowiadał „haniebną śmierć” wszystkim Polakom, którzy zostaną na Ukrainie. 11 lipca 1943 miała miejsce krwawa niedziela – Ukraińcy: banderowcy z OUN-B, UPA, SKW oraz cywile, w 99 miejscowościach głównie powiatów: włodzimierskiego i horochowskiego, zaatakowali Polaków, w części zgromadzonych na mszach w kościołach. W nocy 11/12 lipca 1943 UPA napadła Polaków w 167 miejscowościach. W następnych dniach ataki były kontynuowane. Ogółem w lipcu 1943 Ukraińcy napadli 520 polskich wsi i osad, zamordowali ok. 10-11 tys. Polaków.
Dariusz Faszcza – Polskie państwo podziemne na Wołyniu
w: biuletyn IPN, tom 10, nr 7-8 (2010), s. 95-107
20 lipca 1943 komendant Okręgu Wołyń AK płk Kazimierz Bąbiński rozkazał utworzenie 9 oddziałów AK, operujących na terenie Wołynia, dla obrony ludności polskiej. Do Okręgu Wołyń AK przydziały dostało 11 Cichociemnych.
Największym oddziałem partyzanckim AK na Wołyniu „Bomba”, liczącym ok. 500 żołnierzy, dowodził Cichociemny Władysław Kochański ps. Bomba, od lutego 1943 dowódca polskiej samoobrony w miejscowości Wyrka (ok. 2 tys. Polaków), następnie Huta Stepańska (ok. 3 tys. Polaków).
16 lipca 1943 oddziały UPA oraz ukraińscy chłopi z SKW przeprowadzili atak, m.in. z użyciem artylerii, na Polaków zamieszkałych w rejonie Huty Stepańskiej. Podpalono wsie: Temne, Użanie, Wyroki, Ziwka, Własowe, Soszniki, Kubło, Siedliska, Wyrka. Następnego dnia kilka tysięcy atakujących starło się z kilkusetosobową grupą, w tym ok. stu żołnierzy – obrońców Huty Stepańskiej.
Trzykrotnie wypierano napastników z centrum wsi, dochodziło do walk wręcz, poległo łącznie ok. pół tysiąca Polaków. Po trzech dniach heroicznych walk, nad ranem 18 lipca, pod osłoną porannej mgły Polacy ewakuowali ludność w kolumnie liczącej ok. 3 km długości. Ranny w rękę por. Władysław Kochański ps. Bomba, na tyłach uciekającej kolumny uchodźców zorganizował zasadzkę na ścigających ich banderowców, co zatrzymało pościg.
Wkrótce, pomimo strat rozbudował oddział do siły ok. 700 żołnierzy. Na skraju lasu w rejonie Starej Huty, Moczulanki i Głuszkowa zbudowano ufortyfikowany stały obóz dla nich, z własną masarnią, rusznikarnią, piekarnią oraz kuźnią. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Ponadto, dowódcami oddziałów partyzanckich AK, operujących na terenie Okręgu Wołyń AK zostali dwaj Cichociemni: ppor. Michał Fijałka ps. Sokół – oddział „Sokół’ (ok. 120 żołnierzy) oraz por. Franciszek Pukacki ps. Gzyms – oddział „Gzyms” (ok. 80 żołnierzy).
28 stycznia 1944 utworzono 27 Wołyńską Dywizję Piechoty AK, w sile ok. 6-7 tys. żołnierzy. Jej podstawowym zadaniem była ochrona polskiej ludności przed UPA, od stycznia 1944 także udział w realizacji planu „Burza” na Wołyniu. W jej skład włączono wszystkie istniejące na tym terenie oddziały partyzanckie AK.
W rejonie Kowla utworzono zgrupowanie pułkowe Gromada, w składzie: 50 Pułk Piechoty z trzema batalionami piechoty: I – Cichociemnego por. Michała Fijałki ps. Sokół, II – por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb, III – Cichociemnego por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask oraz 43 Pułk Piechoty z dwoma batalionami piechoty: I – por. Kazimierz Filipowicz ps. Kord oraz II – Cichociemny Walery Krokay ps. Siwy. W skład zgrupowania włączono także szwadron kawalerii.
W rejonie Włodzimierza Wołyńskiego utworzono zgrupowanie pułkowe Osnowa, w składzie: 23 Pułk Piechoty z trzema batalionami piechoty: I – por. Sylwester Brokowski ps. Bogoria, II – por. Jerzy Krasowski ps. Lech, szkieletowy III – ppor. Jeremi Witkowski ps. Sokół II. W skład zgrupowania włączono także szwadron kawalerii. Ponadto zorganizowano dowództwo i sztab dywizji, sztaby i kwatermistrzostwa dywizji oraz zgrupowań, dwa szpitale. Dowództwu dywizji podlegał, jako oddział dyspozycyjny, samodzielny batalion piechoty Cichociemnego por. Franciszka Pukackiego ps. Gzyms.
Damian Markowski – Wołyńskie powstanie
epopeja 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK (styczeń – kwiecień 1944)
w: Niepodległość i Pamięć 2013 nr 20/3-4 (43-44) s. 114-182
Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki
Kalendarium działań 27 WDP AK
Tylko od stycznia do marca 1944 oddziały 27 WDP AK starły się 10 razy z oddziałami niemieckimi oraz 17 razy z oddziałami UPA, zadając im dotkliwe straty.
Cichociemny Michał Fijałka m.in. w nocy 29/30 stycznia 1944, z oddziałami partyzanckimi: Cichociemnych por. Walerego Krokay ps. Siwy oraz por. Zbigniewa Twardego ps. Trzask, a także por. Władysława Czermińskiego ps. Jastrząb oraz N.N. ps. Łuny, w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Cichociemny Franciszek Pukacki m.in. zorganizował ośrodki dywersyjne w rejonie linii kolejowej Szepietówka – Berdyczów – Koziatyn – Kijów, m.in. w rejonie Sławut, Szepietówki, Płoskirowa, Połonne, Miropola, Borszczówki. Objął dowództwo ośrodka w Szepietówce. Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, m.in. na początku marca 1942 wysadził dwa transporty kolejowe pod Szepietówką i Berdyczowem. Od 15 maja do czerwca 1943, używając mieszanki karbonitu, pyłu szklanego i metalowego doprowadził do zniszczenia pięciu bombowców nurkujących Junkers Ju-87D na lotnisku w rejonie Charkowa, które po starcie nie powróciły z lotów bojowych przeciwko Rosji. Od 29 lipca 1943 wraz ze swoim oddziałem w Lasach Sławucko – Zasławskich, m.in. wspierał polską samoobronę oraz chronił Polaków przed działaniami UPA. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
W Okręgu Wołyń AK walczył także Cichociemny por. Zbigniew Twardy ps. „Trzask”, od lipca 1943 oficer Komendy Okręgu Wołyń AK oraz Inspektoratu Rejonowego Kowel. Od stycznia 1944 dowódca partyzanckiego batalionu „Błyskawica”, utworzonego z oddziału partyzanckiego operującego w rejonie miejscowości Kowel oraz oddziałów samoobrony Zielonej, Zasmyk i Dąbrowy, później pod nazwą 3 batalionu 50 Pułku Piechoty 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK (zgrupowanie „Gromada”), liczącego ok. 400 żołnierzy. M.in. uczestniczył z oddziałem w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Cichociemny kpt. Walery Krokay ps. Siwy, od marca 1943 walczył jako oficer Kedywu Komendy Okręgu Wołyń AK, oficer dywersji Inspektoratu Rejonowego Kowel oraz Obwodu Kowel – Miasto AK, a także oficer operacyjny i wyszkolenia w oddziale partyzanckim por. Kazimierza Filipowicza ps. Korda. Od 15 stycznia 1944 dowódca 2 batalionu 43 Pułku Piechoty 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, m.in. uczestniczył w akcji obronnej przeciw Ukraińcom we wsi Babie pod Szczurzynem, następnie 2 lutego 1944 w ataku na wieś Budyszcze przeciwko silnym oddziałom UPA. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Cichociemny kpt. Tadeusz Klimowski ps. Klon, od lipca 1942 był dowódcą II Odcinka Wachlarza, następnie od lutego 1943 komendantem Inspektoratu Rejonowego Równe AK. Od 13 lipca 1943 szef Oddziału III (operacyjnego) Komendy Okręgu Wołyń AK, od 15 stycznia 1944 oficer operacyjny, od 18 kwietnia lub 3 maja 1944 szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Cichociemny Wacław Kopisto ps. Kra, w chwili wybuchu sowieckiej rewolucji miał zaledwie sześć lat, musiał wraz z rodziną uciekać z majątku Józin hr. Józefa Potockiego, gdzie się urodził, przed narastającą wrogością Ukraińców. Od lutego 1943 dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Łuck Okręg Wołyń. Szkolił i organizował samoobronę polskiej ludności (stanowiła ok. 20 proc. mieszkańców) przed bandami UPA, w rejonie Łucka, Włodzimierza Wołyńskiego, Horochów, Przebraża oraz Antonówki, położonej 20 km od Łucka. Uczestniczył w akcjach bojowych, m.in. 11 i 27 lipca 1943 w obronie Antonówki przed atakiem UPA, organizował akcje bojowe przeciwko Niemcom. Formował i szkolił patrole dywersyjne oraz oddziały partyzanckie „Drzazgi”, „Piotrusia Małego”, „Krwawej Łuny”, przeprowadził akcje likwidacyjne, m.in. szefa ukraińskiej policji w Łucku, zastępcy burmistrza Skorobogatowa. 19 stycznia 1944 stoczył ciężką walkę z Ukraińcami w rejonie Kraki, 10 km od Bielin. Więcej informacji – na stronie z biogramem.
Cichociemny Ryszard Kowalski ps. Benga od października 1942 był instruktorem w Okręgu Wołyń AK. Od połowy 1943 komendant Obwodu Zdołbunów (Inspektorat Rejonowy Równe). Cichociemny Zdzisław Luszowicz ps. Szakal od 17 lipca 1943 walczył w składzie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Cichociemny por. Kazimierz Fuhrman ps. Zaczep, od października 1943 został przydzielony do Oddziału V Okręgu Wołyń AK jako oficer radiołączności, od 16 stycznia 1944 szef łączności taktycznej 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Od 18 kwietnia 1944 dowódca 3 batalionu 50 Pułku Piechoty AK 27 WDP AK. Cichociemny Tadeusz Seeman ps. Garbus od listopada 1943 był oficerem łączności Inspektoratu Rejonowego Łuck AK. 29 marca 1944 aresztowany przez NKWD w Nowym Musorze k. Holob, w trakcie marszu na koncentrację 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Osadzony w więzieniu NKWD w Łucku, brutalnie przesłuchiwany, skazany na dożywotnie zesłanie, wywieziony do łagrów m.in. w Workucie.
Podczas niespełna dwóch pierwszych lat władzy sowieckiej na terenach zagarniętych Polsce różnymi represjami: śmierć, więzienie, zesłanie do łagru, praca przymusowa – objęto ponad milion Polaków.
W latach 1942-1944 na Wołyniu okupowanym przez Niemców działały oddziały partyzanckie: sowieckie, ukraińskie, w tym najliczniejsi banderowcy OUN-B i UPA (ok. 35-40 tys) oraz polskie oddziały Armii Krajowej; wszystkie walczyły z Niemcami oraz pomiędzy sobą. Stacjonowały tam także oddziały węgierskie, które bezinteresownie pomagały Polakom. Później, podczas akcji Burza, polskie oddziały AK nie atakowały oddziałów węgierskich, omijając je w przypadku napotkania na polu walki.
Ponadto, na terenie Wołynia operowały rozmaite uzbrojone bandy, m.in. zbiegów z armii niemieckiej i jej formacji pomocniczych, białogwardyjskie oddziały rosyjskie oraz „zwykłe” bandy rabunkowe. Wszystkie napadały na zamieszkałą tam ludność cywilną, w tym Polaków.
1 9 4 0
1 9 4 1
1 9 4 2
1 9 4 3
1 9 4 4
Kalendartium opracowane na podstawie: Władysław Filar – Eksterminacja ludności polskiej na Wołyniu w drugiej wojnie światowej, Warszawa, 1999
Jan Łukaszów – Walki polsko – ukraińskie 1943-1947
w: Zeszyty Historyczne Instytut Literacki Paryż 1989, zeszyt 90, s. 159-199
Tł..
strona w budowie