Archiwa Liberator - Cichociemni elita dywersji

Stanisław Kłosowski – pilot

vel Kuba

chor. pilot Stanisław Kłosowski

ur. 11 stycznia 1913 w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca) zm. 24 września 1971 w Londynie (Wielka Brytania), przez kolegów zwany „Kubą” – podoficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, pilot lotnictwa bombowego i transportowego (301 DB) oraz specjalnego przeznaczenia (138 SDS RAF, 1586 ESP PSP).

Spośród ponad 17 tys. polskich lotników PSP w Wielkiej Brytanii – jedyny podoficer oraz jeden z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Jako jeden z nielicznych dwukrotnie odznaczony brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross).

Wykonał ponad 110 lotów bojowych, w trzech (!!!) turach bojowych, m.in. kilkadziesiąt bombardowań celów niemieckich. Pilot w ok. 70 tajnych operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE) m.in. do Francji, Austrii, w tym 33 do Polski, w większości w składzie „królewskiej załogi” – wraz z mjr. naw. Stanisławem Królem, dowódcą polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia. Wykonał podczas nich 12 zrzutów 45 Cichociemnych spadochroniarzy AK oraz 6 kurierów, 20 zrzutów zaopatrzenia dla Armii Krajowej, 1 bombardowanie (lotnisko Okęcie).

Spis treści:

Dzieciństwo i młodość
II wojna światowa
301 Dywizjon Bombowy
138 Special Duty Squadron RAF
Lotnisko RAF Tempsford
Loty w operacjach specjalnych SOE
Mistrzostwo pilotażu
Polska eskadra „C” – 301 Dywizjon
1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia
Po wojnie
Upamiętnienie
Awanse, ordery, odznaczenia
Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945

odznaka-Szkoly-Pdof-Lotn-Maloletnich_500px-250x248 Stanisław Kłosowski - pilot

Odznaka SPLdM

Urodził się we wsi Niwka, od 1916 gminie Niwka, od 1953 dzielnicy Sosnowca. Ochrzczony w rzymskokatolickiej parafii pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Uczył się w szkole powszechnej oraz w gimnazjum w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca), w 1930 podjął naukę w Szkole Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy. Po jej ukończeniu awansowany na stopień plutonowego pilota, w 1933 uczestnik kursu podstawowego pilotażu, następnie przydzielony do 22 Eskadry Bombowej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie.

PZL-P37-Los-Okecie-1939-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

PZL-37 Łoś, Okęcie, 1939

W 1934 uczestnik Kursu Wyższego Pilotażu w Grudziądzu, od kwietnia 1939 uczestnik szkolenia na samolotach bombowych PZL-37 „Łoś” w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie. Po jego ukończeniu przydzielony wraz z 10 innymi pilotami, do sformowanej w marcu 1939 nowej 216 Eskadry Bombowej w Warszawie. Eskadra dysponowała 9 bombowcami PZL-37 B „Łoś” oraz 2 samolotami transportowymi Fokker F.VIIB/3m.

II wojna światowa

Fairey-Batle-250x89 Stanisław Kłosowski - pilot

Fairey Battle

Po wybuchu II wojny światowej, w składzie 216 Eskadry Bombowej (po wybuchu wojny pod nazwą 16 Eskadra Bombowa), w 215 Dywizjonie Bombowym (po wybuchu wojny pod nazwą XV Dywizjon Bombowy), walczył w kampanii wrześniowej 1939. Jego eskadra m.in. bombardowała nacierające niemieckie kolumny pancerne. 3 września jako jedyny z eskadry, pomimo trudnych warunków atmosferycznych wylądował na lotnisku w Starej Wsi k/ Węgrowa. 15 września po południu, wraz z pchor. obs. Tadeuszem Srzednickim, samolotem PWS-26 przeprowadził lotnicze rozpoznanie rejonu Brześcia.

Zaladunek-bomb-250x134 Stanisław Kłosowski - pilot

Załadunek bomb…

17 września 1939, na rozkaz szefa sztabu naczelnego dowódcy lotnictwa i OP gen. Stanisława Ujejskiego ewakuował się samolotem PZL-37 B „Łoś” do Rumunii. Przez Jugosławię i Grecję dotarł do Francji, następnie w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w bazie lotniczej w Lyon-Bron.

Pod koniec grudnia 1939 jako jeden z pierwszych zgłosił się do Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (numer służbowy RAF: 780172). W styczniu 1940 awansowany na stopień sierżanta pilota.

Początkowo uczestnik wstępnego szkolenia naziemnego w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa (Eastchurch), później w bazie lotniczej RAF Bramcote przeszkolony na lekkich bombowcach Fairey Battle, w 18 OTU (No 18 Operational Training Unit RAF), w składzie RAF Bomber Command.

301 Dywizjon Bombowy

Od 23 lipca 1940 przydzielony do 301 Dywizjonu Bombowego (później pod nazwą „Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy”). Od 23 sierpnia 301 dywizjon wraz z personelem, także z polskim 300 Dywizjonem Bombowym, przeniesiony do bazy RAF Swinderby i włączony w skład No 1 RAF Bomber Command.

W nocy 17/18 września 1940 wystartował w pierwszym locie bojowym, uczestniczył w bombardowaniu przez polskie bombowce barek desantowych zakotwiczonych w Boulogne.

Wykazał się mistrzostwem w pilotażu, gdy po powrocie z bombardowania Bremy jako jedyny wylądował w śnieżycy, przy kiepskiej widoczności, na lotnisku RAF Swinderby. W składzie 301 DB wykonał 31 lotów bojowych nad terytorium wroga, m.in. w nocy 11/12 czerwca uczestniczył w bombardowaniu Düsseldorfu. Po ukończeniu tury lotów w lotnictwie bombowym (30 operacji bojowych) zgłosił się jako pilot do wykonywania lotów specjalnych do okupowanej Polski.

Franciszek Kalinowski – Działania na rzecz Kraju
w: Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940 – 1945
Instytut Literacki, Paryż, 1969, s. 249 – 284

138 Special Duty Squadron RAF

Przeszkolony w pilotażu samolotów Handley Page Halifax II, po zakończeniu szkolenia od 1 kwietnia 1941 przydzielony do 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych RAF (138 Special Duty Squadron RAF).

Od października 1941, wraz z 161 SDS RAF, jego dywizjon stacjonował 75 km na północ od centrum Londynu, na tajnym lotnisku RAF Tempsford, będącym w dyspozycji 3 Grupy RAF, odpowiedzialnej za lotnicze operacje specjalne.

Lotnisko RAF Tempsford

Tempsford-300x222 Stanisław Kłosowski - pilot

Lotnisko RAF, Tempsford

Lotnisko RAF Tempsford było tajnym obiektem brytyjskiego Kierownictwa Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) którego zadaniem było wspieranie ruchów oporu w okupowanej Europie. Startowały z niego samoloty 138 i 161 dywizjonów specjalnych RAF do Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji oraz do Polski.

148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Stanisław Kłosowski - pilot

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Aby wprowadzić w błąd niemieckie rozpoznanie lotnicze, w Tempsford wybudowano tzw. „Gibraltar Farm”. Obiekt wyglądał jak zwykła brytyjska stodoła w gospodarstwie rolnym. Murowany budynek pokryto od zewnątrz drewnem.

Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 w 43 operacjach lotniczych
z tajnego lotniska RAF Tempsford przerzucono do okupowanej Polski
158 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej

SOE-Tetworth-Hall-hotel-pilotow-Tempsford-300x200 Stanisław Kłosowski - pilot

Tetworth Hall, hotel dla pilotów RAF Tempsford, foto: David Sands

Cichociemni przerzucani byli do Polski także po starcie z innych lotnisk: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Potem przerzucano Cichociemnych z lotniska RAF Tempsford (158). Od 1944 lecieli do Polski po starcie z lotniska Campo Casale (133) nieopodal Brindisi (Włochy). Z lotniska RAF Tempsford przeprowadzono ponadto, od 17 marca 1942 do 21 października 1943 90 operacji zrzutów materiałowych zaopatrzenia dla AK oraz w nocy 29/30 października 1942 operację „Wrench”, w której miano zbombardować siedzibę gestapo w Warszawie.

Loty ze zrzutami Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej odbywały się m.in. dzięki zaangażowaniu mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, odpowiedzialnego za organizację lotów specjalnych SOE do Polski.

Lotnisko RAF Tempsford – Gibraltar Farm

Loty w operacjach specjalnych SOE

Stanisław Kłosowski

Stanisław Kłosowski ogółem pilotował samolot w ok. 70 tajnych operacjach specjalnych brytyjskiego Special Operation Executive (SOE), w tym 33 do Polski, wykonując 12 zrzutów Cichociemnych oraz 6 kurierów a także 20 zrzutów zaopatrzenia (zasobniki, paczki) dla Armii Krajowej. Z lotniska RAF Tempsford (oraz pobliskich: RAF Stradishall i RAF Lakenheath) do okupowanej Polski przerzucił 40 Cichociemnych (kolejnych 5 CC z lotniska Campo Casale pod Brindisi), w 10 operacjach lotniczych SOE: Jacket (27/28-12-1941), Shirt 6/7-01-1942), Collar (25/26-02-1942, 3/4-03-1942), Belt (30/31-03-1942), Cravat (8/9-04-1942), Rheumatism (1/2-09-1942, 3/4-09-1942), Chisel (1/2-10-1942) oraz Neon 4. Wśród Nich byli m.in.: Adam Boryczka, Maciej Kalenkiewicz, Eugeniusz Kaszyński, Henryk Krajewski, Stefan Mich, Bolesław Polończyk, Stanisław Sędziak, Waldemar Szwiec oraz uznana po wojnie za Cichociemną Elżbieta Zawacka.

Handley Page Halifax II

Pierwszy swój lot w operacji specjalnej zrzutu Cichociemnych, wykonał w nocy z 27 na 28 grudnia 1941, wraz z Julianem Pieniążkiem (obaj w stopniu sierżanta pilota) jako pilot samolotu Halifax L-9618 „W”, w pierwszym (próbnym) sezonie operacyjnym. Była to trzecia operacja lotnicza SOE, o kryptonimie „Jacket„, w której na teren okupowanej Polski zrzucono czterech Cichociemnych, w tym współtwórcę Cichociemnych, wówczas kpt. Macieja Kalenkiewicza. Start o godz. 21.20 z lotniska RAF Lakenheath, zrzut o godz. 4.10 „na dziko”, wskutek błędu nawigatora (F/O Mariusz Wodzicki), poza planowaną placówkę odbiorczą, w okolicach miejscowości Brzozów Stary, na las Paulinka – Załusków, przy drodze Sochaczew – Gąbin (22 km od Łowicza), ok. 22 km. od granicy z Generalną Gubernią.

Mistrzostwo pilotażu

Krol-Klosowski-250x176 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Król i Stanisław Kłosowski w otworze na kaem Liberatora BZ-860 'U”

W nocy 1/2 października 1942, wraz z pilotem W/O Franciszkiem Zarembą oraz załogą: F/O Mariusz Wodzicki (nawigator), F/O Franciszek Pantkowski (radiotelegrafista), F/S Tadeusz Madejski (strzelec), Sgt. Czesław Kozłowski (mechanik), Sgt. Czesław Nowiński (despatcher) wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7776 „U” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Chisel”. Na placówkę odbiorczą „Rak”, w okolicach miejscowości Łupiny, 11 km od Siedlec zostali zrzuceni czterej Cichociemni: mjr Eugeniusz Kaszyński, por. Artur Linowski, ppor. Waldemar Szwiec, por. Adam Trybus oraz zaopatrzenie dla AK.

W drodze powrotnej, już nad brzegiem Wielkiej Brytanii, w rejonie przylądka Flamborough (hrabstwo York), silniki lecącego samolotu zatrzymały się z braku benzyny, po locie trwającym 13 godzin i 30 minut. F/S Stanisław Kłosowski mistrzowsko wylądował na kamienistym terenie. Samolot rozbił się, ale cała załoga szczęśliwie ocalała.

W Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż Kłosowski w tym wypadku wykazał dużo odwagi i przytomności oraz umiejętności powzięcia decyzji w trudnej sytuacji ratując całą załogę”. (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)

W nocy 29/30 października 1942, jako drugi pilot wraz z pilotem P/O Kazimierzem Szrajerem oraz załogą: F/L Stanisław Król (nawigator), F/S Walenty Wasilewski (radiotelegrafista), F/S Rudolf Mol (strzelec), Sgt. Jerzy Sołtysiak (mechanik), wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Wrench”, z dwiema bombami 500 funtowymi (ok. 230 kg) oraz czterema 250 funtowymi, w celu zbombardowania siedziby gestapo w Warszawie przy al. Szucha 25. Tego bombardowania od prawie roku domagał się gen. Stefan Rowecki, komendant główny ZWZ-AK.

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, wówczas kierownik Samodzielnego Referatu S (Specjalnego), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„19.X. (…) Dziś nadeszła depesza od Kaliny [gen. Rowecki] L.dz. 4379/VI z żądaniem bombardowania siedziby gestapo w Warszawie, lotniska Okęcie i lotniska w Rakowicach. Jest to już 6-ta czy 7-ma depesza na przestrzeni ostatniego roku. Kier. Sam. Ref. „S” poprosił Szefa O.VI [Oddziału VI (Specjalnego)] o interwencję wprost u N.W. [Naczelnego Wodza], aby starania u Anglików [SOE] prowadzić na najwyższym szczeblu. (…)

22.X. (…) Air Ministry [brytyjskie ministerstwo lotnictwa] zgodziło się na wysłanie jednego samolotu na bombardowanie Gestapo w Warszawie – zgodę tę traktują jako wyjątek – zasadniczo są zdania, że bombardowania takie są niecelowe. (…)

Dnia 29.X. – o godz. 11.oo – „żółty alarm”, gotowość dla ekip „Brace” (lotnicza) i „Pliers” (poczta i instrukcje specjalne) oraz dla ekspedycji „Wrench” (bombardowanie). (…) godz. 18.oo – lot Nr 20/25 – eksp. „Wrench” – bomby 2 po 500 i 4 po 250 funtów – cel – Kw.Gł. Gestapo w Warszawie (…). 31.X. (…) sprawozdanie z lotu w dniu 29/30.X.42 r.: – operacja „Wrench” – kpt. Król – osiągnęła Warszawę, jednak okazało się, że tak wielką maszyną trudno wycelować na budynek Gestapo. Po nieudanej próbie, kpt. Król zrzucił bomby na lotnisko Okęcie. (Pilot dał znak, że podchodzi do lądowania, Niemcy wyłożyli pełne światła i nawigator wysłał im 2000 funtów bomb). Niemcy odpowiedzieli ogniem artylerii przeciwlotniczej – bezskutecznie.

W drodze powrotnej, kiedy samolot wynurzył się na zachodnim skraju chmur, wiszących nad Danią, został nagle zaatakowany przez dwóch myśliwców niemieckich. Jeden silnik i hydraulika uszkodzone, klapy bombowe wypuszczone, samolot zaczął tracić na szybkości i wysokości i tylko dzięki wytrwałej i zgranej pracy pilotów i nawigatora udało się utrzymać stery i doprowadzić samolot prawie do brzegu. Samolot wodował około 500 yardów [ok. 460 metrów] od brzegu Anglii w okolicy Cromer. Załoga opuściła samolot i w łodzi ratunkowej dobiła do brzegu. (…) Kiedy na lotnisko Tempsford doszła wiadomość, że załoga kpt. Króla pływała, jeden z sierżantów wysłał koledze z załogi (…) pantofle sportowe i majteczki kąpielowe. Bóg Wielki raczył zachować świetną naszą załogę przy życiu.” (s. 100-103)

dinghy-RAF-250x171 Stanisław Kłosowski - pilot

Dinghy używana w RAF

Według późniejszej relacji załogi, pilot P/O Kazimierz Szrajer znał Warszawę od dziecka, podchodził do bombardowania trzykrotnie, lecz przy prędkości 200 km/godz. oraz ograniczonej widoczności w nocy, za każdym razem siedziba gestapo była widoczna za późno, aby mieć pewność trafienia po zwolnieniu bomb. Dlatego po trzecim nalocie, gdy odezwała się już artyleria przeciwlotnicza z Bielan, załoga zdecydowała zrzucić bomby na cel zapasowy – lotnisko Okęcie. Po nalocie nad lotnisko, przed zrzuceniem bomb, zapalono światła pozycyjne, symulując lądowanie – po czym Niemcy oświetlili pas startowy. Zrzucono wszystkie bomby na dobrze oświetlony cel.

W drodze powrotnej Halifax W-7774 „T” został ostrzelany przez niemiecki myśliwiec JU-88, który uszkodził jeden silnik, ster kierunku i system kontroli paliwa. Samolot był cieżko sterowny, szybko tracił prędkość i wysokość. Radiotelegrafista do ostatniej chwili nadawał położenie oraz SOS, a przed wodowaniem spiął klucz telegraficzny. Ciężkim samolotem na Morzu Północnym F/S Stanisław Kłosowski wodował po mistrzowsku, tak że jeszcze przez prawie dwie godziny samolot utrzymywał się na wodzie (!). Po ok. dwóch godzinach załogę wyłowiono wraz z nadmuchiwaną dinghy ratunkową, a samolot doholowano do brzegu!.

W Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż. Kłosowski zaraz po ataku zrobił unik i lekki skręt w lewo (…). Na wysokości około 6000 stóp stanął drugi silnik po tej samej stronie, ale dzięki sierż. Sołtysiakowi, który z przytomnością przełączył na inny zbiornik, ten sam silnik zaczął ponownie pracować i st. sierż Kłosowski wyprowadził samolot do lotu na wysokości około 2000 stóp. Od tej pory samolot to nabierał wysokości, to znowu tracił, piloci obaj pracowali, pomagając sobie nawzajem (…) Tak załoga leciała przez dwie godziny, aż do chwili kiedy wszystkie silniki stanęły i st. sierż Kłosowski wodował na morzu i cała załoga się uratowała, będąc wzięta w 2 godz. później przez łódź motorową ratowniczą.” (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)

Polska eskadra „C” – 301 Dywizjon

Stanisław Kłosowski

W styczniu 1943, po zakończeniu II tury bojowej (60 lotów) pozostał w 138 Dywizjonie RAF jako instruktor pilotażu, oczekiwał także na zgodę Naczelnego Wodza na kontynuowanie lotów bojowych po zakończeniu drugiej tury operacyjnej. Od połowy sierpnia 1943 skierowany do 1 OTU, No 1 (Coastal) Operational Training Unit RAF, na szkolenie z pilotażu samolotów Consolidated B-24 Liberator. Po pomyślnym jego ukończeniu ponownie przydzielony do wykonywania lotów bojowych.

Consolidated B-24 Liberator

1 kwietnia 1943 utworzono w 138 Dywizjonie polską eskadrę C, zwaną przez Polaków 301 Dywizjonem. W jej składzie było 6 polskich załóg, 1 zapasowa oraz w 81 proc. polska obsługa naziemna. W drugiej połowie kwietnia Polacy otrzymali sześć nowych Halifaxów. W maju zostały też wymienione prawie wszystkie załogi. W 1943 w związku z intensyfikacją zrzutów oraz wzrostem zagrożenia przelotów trasą północną, pojawiła się konieczność wyznaczenia nowej trasy lotów do Polski. Zanim to jednak nastąpiło, we wrześniu 1943 polska eskadra otrzymała dwa samoloty Consolidated B-24 Liberator. Wyznaczono także nowy wariant trasy nad Szwecją, dłuższy o ok. 200 km

W nocy 20/21 października 1943, w tajnej operacji lotniczej SOE o kryptonimie „Cottage 10” wykonał Liberatorem BZ-860 „U”, lot trasą liczącą ok. 4,5 tys. km. Był to najdłuższy lot w historii lotów specjalnych do Polski oraz jeden z najdłuższych w historii RAF – trwał aż 16 godzin i 30 minut! Był to także ostatni lot specjalny z lotniska RAF Tempsford do Polski.

F/S Stanisław Kłosowski wystartował o godz. 16.50 z 6 zasobnikami z zaopatrzeniem dla Armii Krajowej, na placówkę odbiorczą Kufer 513, położoną w rejonie wsi Ruda, 11 km od stacji kolejowej Ostrów Mazowiecka. Placówka jednak nie odpowiadała, ani nie wyłożyła żadnego znaku świetlnego. Liberator poleciał zatem na placówkę zapasową i zrzucił zasobniki na bastion (placówkę zdolną przyjąć zrzut z kilku samolotów) Chochla 507, zlokalizowaną w rejonie miejscowości Łubiec, ok. 27 km od Warszawy, w Puszczy Kampinoskiej.

1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia

Taranto-Wlochy-300x187 Stanisław Kłosowski - pilot

Taranto, Włochy

3 listopada 1943 funkcjonująca w brytyjskim 138 Dywizjonie RAF polska eskadra „C” została wydzielona oraz przeformowana na polską 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. W jej skład wchodziło 10 załóg – w ich składzie m.in. F/S Stanisław Kłosowski – oraz 6 samolotów: po 3 Halifaxy i Liberatory. Część personelu eskadry przetransportowano z Tempsford trzema samolotami, lądując kolejno na lotniskach: Hurn, Gibraltar oraz Blida pod Algierem.

Stirling-mk-I-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

Shot Stirling Mk.I

Pozostały personel polskiej 1586 eskadry przetransportowano koleją do Liverpoolu, następnie od 14 listopada 1943 brytyjskim transportowcem „Duke of Lincoln”, z silną eskortą lotniczą i morską w konwoju do portu Philippeville (obecnie Skikda) w Algierze. Stamtąd transportem kolejowym do Bizerty, następnie znów w konwoju morskim do włoskiego portu Taranto; później kolumną samochodów na miejsce. Ośmioma samolotami (po cztery Halifaxy i Stirlingi) przerzucono z Wielkiej Brytanii do Włoch osiem oczekujących na zrzut do Polski ekip, tj. 45 skoczków – przyszłych Cichociemnych.

Brindisi_1-300x199 Stanisław Kłosowski - pilot

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Początkowo bazą polskiej eskadry miało być lotnisko Sidi Amor w rejonie Tunisu. Stamtąd F/S Stanisław Kłosowski wykonał dwa loty specjalne w operacjach zrzutów materiałowych dla Armii Krajowej. W nocy 15/16 grudnia 1943 w operacji lotniczej „Ohio 3”, wraz z m.in. Stanisławem Królem, poleciał Liberatorem BZ-860 „U” z 6 zasobnikami i 6 paczkami na placówkę odbiorczą (bastion) Topola 14, zlokalizowaną w rejonie Tyńca, ok. 11 km od Jędrzejowa. Z powodu fatalnej pogody operacja nie zakończyła się sukcesem, lądował w Sidi Amor po czternastu godzinach lotu.

Liberator-dcy-Stanislawa-Krola-250x158 Stanisław Kłosowski - pilot

Liberator dowódcy 1586 ESP

Ponownie poleciał na ten bastion w nocy 18/19 grudnia 1943, także z 6 zasobnikami i 6 paczkami zaopatrzenia dla AK. Z powodu zbliżających się Świąt, personel obsługi naziemnej oraz piloci dołączyli do paczek kartki świąteczne, opłatki oraz drobne prezenty dla żołnierzy AK. F/S Stanisław Kłosowski, wraz z m.in. S/L Stanisławem Królem jako nawigatorem, wystartowali z Sidi Amor o godz. 17.50 Liberatorem BZ-860 „U”, w operacji lotniczej „Ohio 1”. Tym razem lot specjalny zakończył się pomyśnie, wykonano zrzut, samolot powrócił na lotnisko po locie trwającym 13 godzin i 10 minut.

Lotnisko Sidi Amor dla Halifaxów wracających z Polski było zbyt oddalone. 19 grudnia 1943 dowódca polskiej 1586 eskadry otrzymał zgodę na jej przebazowanie na dawne lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Cassale nieopodal Brindisi we Włoszech. Pięć samolotów eskadry wylądowało na tym lotnisku 22 grudnia 1943.

Zaloga-Krol-Klosowski-250x112 Stanisław Kłosowski - pilot

„Królewska załoga” wraz z personalem naziemnym przy Liberatorze dowódcy 1568 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia.
W środku stoją: po lewej Stanisław Kłosowski, po prawej Stanisław Król. Spadochrony na samolocie to m.in. udane zrzuty.
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

Nad ranem 6 stycznia 1944, z powodu bardzo złych warunków atmosferycznych w rejonie lotniska Campo Casale pod Brindisi aż dwie polskie załogi zginęły podczas lądowania po powrocie z lotów specjalnych SOE. F/S Stanisław Kłosowski wylądował dopiero po trzecim podejściu. W „Dzienniku bojowym Eskadry” odnotowano: „St. sierż Kłosowski jako pilot w locie tym pokazał, że nie tylko w dobrą pogodę może latać, ale i w najgorszą, która właśnie była w tę noc. Uratował on całą załogę, a tym samym samolot.”

Klosowski-Stanislaw-Sosnkowski-Kazimierz__Piotr-Hodyra-213x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski odznaczany Złotym Krzyżem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Brindisi, 26 marca 1944
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

Z lotniska Campo Casale pod Brindisi przerzucił do okupowanej Polski, w kolejnych operacjach specjalnych SOE 5 Cichociemnych (łącznie 45 CC) oraz zaopatrzenie dla Armii Krajowej. Pilotował samolot Liberator EV-978 „R” (1586 Eskadra PAF), z którego w nocy 27/28 kwietnia 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 21” skoczyli do okupowanej Polski, specjalizujący się w lotnictwie Cichociemni: płk. Jan Biały ps. Kadłub, mjr Jerzy Iszkowski ps. Orczyk, mjr Bronisław Lewkowicz ps. Kurs, kpt. Edmund Marynowski ps. Sejm.

Na placówkę odbiorczą „Koza”, w okolicach miejscowości Bychawka, Bystrzyca, 18 km od Lublina, zrzucono także 12 zasobników oraz 6 paczek, wraz ze skoczkami w trzech nalotach na placówkę od godz. 01.15. Z drugiego samolotu – Halifaxa JP-171 „P” zrzucono 9 zasobników oraz 12 paczek w trzech nalotach w godz. 00.57 – 01.05. Oba samoloty szczęśliwie powróciły do bazy Campo Casale we Włoszech, po locie trwającym (odpowiednio) dziewięć godzin i 40 minut oraz 9 godzin i 45 minut.

W maju 1944 awansowany na stopień chorążego, wielokrotnie odmawiał uczestnictwa w kursie oficerskim. W nocy 24/25 maja 1944 wykonał swój ostatni lot bojowy. Niezwykle skromny, lubiany przez załogi i personel naziemny. We wniosku o odznaczenie Go Złotym Krzyżem Virtuti Militari podkreślono:

Był pierwszym pilotem załogi, która rozpoczęła loty specjalne. Mimo ciężkich przejść w poprzednich latach bojowych wykazywał stale wielką ofiarność i poświęcenie dla służby, wykonując do tej pory największą ilość zadań bojowych w lotnictwie polskim.

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Stanisław Kłosowski - pilot

Ulotka PKPiR

Nie pozwolono Mu pozostać w Campo Casale w Brindisi jako instruktor. Po zakończeniu ostatniej tury lotów bojowych powrócił do Wielkiej Brytanii, przydzielony do Ośrodka Zapasowego Lotnictwa w Blackpool.

Od października 1944 instruktor pilotażu 18 Jednostki Wyszkolenia Bojowego. Na jego wniosek, od lutego 1945 przeniesiony do lotnictwa transportowego, przydzielony do 45 Grupy Transportowej w Kanadzie.

Po wojnie

Pod koniec stycznia 1946 formalnie przydzielony do odtworzonego 301 Dywizjonu, przeformowanego w jednostkę transportową. Od grudnia 1946 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie. Odniósł poważne obrażenia 17 września 1971 w wypadku samochodowym. Według jednej z relacji kierowany przez pakistańskiego kierowcę samochód uderzył w budkę telefoniczną, z której prowadził rozmowę.

Zmarł 24 września 1971 w St. Leonard Hospital w Londynie, pochowany w Streatham Park Cemetery, Rodwan Road – Sq. 33A, gr. 59 641.

Upamiętnienie

10 lutego 2021 zwróciłem się do Rady Miejskiej Sosnowca z petycją w sprawie upamiętnienia Stanisława Kłosowskiego – wybitnego pilota lotnictwa bombowego i transportowego oraz lotnictwa specjalnego przeznaczenia w operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE), wykonującego m.in. zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

Pismem z 21 czerwca 2021 naczelnik Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Miejskiego w Sosnowcu poinformował, iż „była ona przedmiotem spotkania Miejskiego Zespołu Nazewnictwa Ulic i Obiektów Publicznych, Zespół pozytywnie zaopiniował wniosek zawarty w petycji. Odrębną kwestią pozostaje sposób upamiętnienia”.

28 października 2021 Rada Miejska Sosnowca jednogłośnie podjęła uchwałę o nadaniu imienia Stanisława Kłosowskiego skwerowi u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Wygoda – w rodzinnej dzielnicy Niwka, niedaleko kościoła, w którym wybitny pilot z Sosnowca został ochrzczony. Wszyscy obecni radni głosowali za uchwałą, ponad podziałami politycznymi. Bardzo dziękuję 🙂

8 listopada 2021 wystąpiłem do prezydenta Sosnowca z prośbą upamiętnienia także 105 osób – personelu lotniczego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – urodzonych w Sosnowcu. Listę tych osób ustalił portal ListaKrzystka.pl Odtąd czekam na odpowiedź…

Awanse

stopnie brytyjskie:

Sergeant (Sgt.) | odpowiednik stopnia w PSP – sierżant
Flight Sergeant (F/S) | odpowiednik stopnia w PSP – starszy sierżant
Warrant Officer (W/O) – lipiec 1942 | odpowiednik stopnia w PSP – chorąży

stopnie polskie:

kapral pilot
starszy kapral pilot
plutonowy pilot – 1930
sierżant pilot – styczen 1940
starszy sierżant pilot – marzec 1943
chorąży pilot – maj 1944

Oredery i odznaczenia

Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (nr 31)
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 9065)
Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Medal Lotniczy – czterokrotnie
Distinguished Flying Cross – dwukrotnie
Distinguished Flying Medal
1939-45 Star
Air Crew Europe Star
Africa Star
Italy Star
Defence Medal
War Medal 1939-1945

Dziękuję Panu Piotrowi Hodyra za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945:

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

Źródła:

informacje własne
Piotr Hodyra – Zapomniany wśród najdzielniejszych, Lotnictwo 2010, nr 10, s. 96-98
Piotr Hodyra – Jeden z dziesięciu, biuletyn IPN nr 8-9 (129-130), sierpień wrzesień 2011, s. 176-180 ISSN 1641-9561
Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Kajetan Bieniecki – Polskie załogi nad Europą 1942 – 1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10235-X
Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Krzysztof Mroczkowski – Powroty znad domu. 1586 eskadra specjalnego przeznaczenia, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2013, ISBN 9788393125975
Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, Rzeszów 2011, ISBN 978-83-89183-69-9
Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Nocnych lotów świadectwa. Polskie Dywizjony Bombowe w latach drugiej wojny światowej we wspomnieniach, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2011, ISBN 9788393125913

Zobacz także:

Zrzuty
Wykaz zrzutów Cichociemnych
Wykaz operacji lotniczych (zrzuty Cichociemnych i materiałowe)
Jan Jaźwiński
Załogi samolotów w lotach specjalnych SOE
Special Operations Executive
Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – Lista Krzystka
Lista Krzystka – Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (pdf)
Lista Krzystka – Lotnicy Polskich Sił Powietrznych urodzeni w Sosnowcu (pdf)
301 Dywizjon Bombowy „Ziemi Pomorskiej”

Załogi samolotów

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Spis treści:

Wstęp
Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
Działania na rzecz Kraju
Wykaz załóg samolotów w operacjach zrzutów Cichociemnych
Upamiętnienie
Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945
Wybrane stopnie RAF oraz ich odpowiedniki w PSP (PSZ)

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

Polskie_Sily_Powietrzne-orzel Załogi samolotów

Orzeł PSP

Pierwsze próby sformowania lotnictwa wojskowego II R.P. podjęte zostaly już w 1916, w zaborach: austriackim i niemieckim. Pierwsze polskie jednostki lotnicze utworzono w 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Bezpośrednio przed wybuchem wojny w 1939, polskie lotnictwo wojskowe dysponowało 392 samolotami bojowymi oraz 102 pomocniczymi. W tym czasie niemiecka Luftwaffe miała prawie ośmiokrotnie większą liczbę samolotów, nadto lepszych konstrukcyjnie. Pomimo tego, od wybuchu wojny do 17 września 1939 polscy lotnicy zestrzelili co najmniej 126 maszyn wroga.

Podczas II wojny światowej, formowanie Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie rozpoczęło się w styczniu 1940 we Francji oraz w czerwcu 1940 w Wielkiej Brytanii. PSP we Francji liczyły ok. 9 tys. personelu i funkcjonowały do ewakuacji 19 czerwca 1940, po upadku Francji. W latach 1943 – 1945 polscy lotnicy służyli także w jednostkach US Army Air Forces.

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii funkcjonowały do marca 1946. Według ustaleń grupy osób, które spisały tzw. Listę Krzystka, w PSP w Wielkiej Brytanii służyło 17.140 osób.

Wg. Listy Krzystka, w latach 1940 – 1945 poległo 1.879 członków personelu latającego PSP. Wg. Kajetana Bienieckiego nie powróciły do bazy załogi uczestniczące w 61 lotniczych operacjach specjalnych do Polski oraz 10 polskich załóg uczestniczących w lotach specjalnych SOE do innych krajów…

Wojtek Matusiak – Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
w: biuletyn IPN, sierpień-wrzesień 2009, nr 8-9 (103-104), s. 101-115

Loty polskich załóg:

Rok	Loty do Polski:	Loty do innych krajów:	Razem
1941	2	0	2
1942	21	83	104
1943	55	151	206
1944	339	943	1282

Z przykrością należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów…

Warto dodać, że wg. moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 dziennych wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków…

Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – zobacz: Lista Krzystka

Działania na rzecz Kraju

Franciszek Kalinowski – Działania na rzecz Kraju
w: Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940 – 1945
Instytut Literacki, Paryż, 1969, s. 249 – 284

skoczek po wylądowaniu, plik NAC

Zrzuty ludzi: Cichociemnych oraz kurierów, sprzętu i pieniędzy do Polski odbywały się dzięki współpracy Wydziału VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z Polską Sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. Więcej info – zobacz: Bazy i samoloty

Handley Page Halifax II

Były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).

Według moich ustaleń, przeprowadzono ogółem 117 operacji lotniczych, których celem było zrzucenie skoczków (spadochroniarzy), w tym 35 operacji nieudanych. Standardowo załogę samolotu stanowiło 7 osób: dwóch pilotów, nawigator, radiotelegrafista, mechanik pokładowy, strzelec oraz tzw. despatcher (dyspozytor skoczków). Znacznie więcej osób personelu naziemnego obsługiwało samolot przed startem oraz po wylądowaniu. Bez Nich wszystkich nie byłoby Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.

Wykaz załóg samolotów
w operacjach zrzutów Cichociemnych

Consolidated B-24 Liberator

Przy tworzeniu wykazu za najbardziej wiarygodne uznałem dane z opartych m.in. na dokumentach SOE oraz AK (w tym depeszach z placówek) publikacji: Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”, Andrzeja Pawła Przemyskiego „Z pomocą żołnierzom Podziemia”.

W wykazie uwzględniono również nieudane operacje, w których z różnych powodów nie doszło do zrzutu (skoku) spadochroniarzy, w tym nieudane (później nie powtórzone lub powtórzone bezskutecznie) operacje zrzutu skoczków: „Flax” i „Nettle” z 2/3 kwietnia 1943 oraz „Oxygen 1” z 18/19 października 1943, a także „Jurek 1” i „Staszek 1” z 30/31 lipca 1944. W wykazie także rozpoczęta w nocy 15/16 grudnia 1944 operacja lotnicza „Wildhorn IV” (Most 4), z zaplanowanym lądowaniem na polowym lotnisku – którą przerwano w trakcie lotu…

Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę.
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

Data operacji	Operacja	Samolot	Pilot	Pilot	Nawigator	Radiotelegr.	Mechanik	Strzelec	Despatcher	Uwagi
1941 02-15/16	Adolphus	Whitley Z-6473	F/L F. Keast (RAF)	F/O Baker	P/O McMurdie	Sgt. Davies D.W.		Sgt. Bernard D.H.	Cpt. Cameron A	Pierwszy zrzut Cichociemnych
1941 11-07/08	Ruction	Halifax L-9612	F/O Tadeusz Jasiński	Sgt. Franciszek Sobkowiak	F/O Stanisław Król	Sgt. Walenty Wasilewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	Sgt. Rudolf Mol	Sgt. Józef Chodyra	WC Roman Rudkowski (oficer łącznikowy)
1941 12-27/28	Jacket	Halifax L-9618 "W"	Sgt. Julian Pieniążek	Sgt. Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Ignacy Bator	F/O Henryk Busen - Schmitz, Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Zdzisław Nowiński F/O Michał Tajchman	Sgt. Bronisław Karbowski
1942 01-06/07	Shirt	Halifax L-9618 "W"	Sgt. Julian Pieniążek	Sgt. Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Ignacy Bator	Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman	Sgt. Bronisław Karbowski
1942 02-25/26	Collar	Halifax L-9618 "W"	F/S Julian Pieniążek	Sgt. Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Ignacy Bator	Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman	F/S Tadeusz Madejski	NIEUDANA
1942 02-27/28	Collar	Halifax L-9618 "W"	F/S Julian Pieniążek	F/O Ryszard Zygmuntowicz	F/O Antoni Voellnagel	Sgt. Leon Wilmański	Sgt. Czesław Kozłowski Sgt. Czesław Mądracki	Sgt. Rudolf Mol Sgt. Mieczysław Wojciechowski	Sgt. Bronisław Karbowski	NIEUDANA
1942 03-03/04	Collar	Halifax L-9618 "W"	Sgt. Julian Pieniążek	Sgt. Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król	P/O Ignacy Bator	Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman	F/S Tadeusz Madejski
1942 02-27/28	Boot	Halifax L-9613 "V"	S/L Hockey R.C.	P/O Wilkin R. (RCAF)	P/O Holden W. F/O Stanisław Król	F/S Burke	Sgt. Berwick G.A.	Sgt. Hughes Sgt. Walton		NIEUDANA
1942 03-27/28	Boot	Halifax L-9613 "V"	F/O Ryszard Zygmuntowicz	F/O Krzysztof Dobromirski	F/O Antoni Voelnagel	Sgt. Leon Wilmański	Sgt. Czesław Mądracki	Sgt. Mieczysław Wojciechowski F/S Wacław Żuk	Sgt. Jerzy Sołtysiak
1942 03-30/31	Belt	Halifax L-9618 "W"	Sgt. Julian Pieniążek	Sgt. Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Ignacy Bator	Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Rudolf Mol F/S Zdzisław Nowiński	F/S Tadeusz Madejski
1942 03-30/31	Legging	Halifax L-9613 "V"	F/O Ryszard Zygmuntowicz	F/O Krzysztof Dobromirski	F/O Antoni Voellnagel	Sgt. Leon Wilmański	Sgt. Czesław Mądracki	Sgt. Mieczysław Wojciechowski F/S Wacław Żuk	Sgt. Bronisław Karbowski
1942 04-08/09	Cravat	Halifax L-9618 "W"	F/S Julian Pieniążek	F/S Stanisław Kłosowski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Ignacy Bator	Sgt. Czesław Kozłowski	Sgt. Zdzisław Nowiński	F/S Tadeusz Madejski
1942 09-01/02	Chickenpox	Halifax W-7775 "R"	F/S Stanisław Jensen	P/O Kazimierz Szrajer	F/O Radomir Walczak	Sgt. Franciszek Janik	Sgt. Berwick G.A. (RAF)	Sgt. Władysław Nalepa, Sgt. M. Rozprym
1942 09-01/02	Smallpox	Halifax W-7773 "S"	F/O Julian Pieniążek	F/O Krzysztof Dobromirski	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Franciszek Pantkowski	Sgt. Czesław Kozłowski	F/S Tadeusz Madejski F/S Wacław Żuk
1942 09-01/02	Rheumatism	Halifax W-7774 "T"	F/S Stanisław Kłosowski	F/S Franciszek Sobkowiak	F/L Stanisław Król	F/S Walenty Wasilewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz		NIEUDANA
1942 09-03/04	Measles	Halifax W-7773 "S"	F/O Julian Pieniążek	F/O Krzysztof Dobromirski	F/O Mariusz Wodzicki	F/O Franciszek Pantkowski	Sgt. Czesław Kozłowski	F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk
1942 09-03/04	Rheumatism	Halifax W-7774 "T"	F/S Stanisław Kłosowski	F/S Franciszek Sobkowiak	F/L Stanisław Król	F/S Walenty Wasilewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz
1942 10-01/02	Hammer	Halifax W-1229 "A"	F/S Stanisław Jensen	F/S Karol Twardawa	F/O Radomir Walczak	Sgt. Franciszek Janik	Sgt. Zygmunt Jaworski	Sgt. Władysław Nalepa	Sgt. Ignacy Adamczyk
1942 10-01/02	Chisel	Halifax W-7776 "U"	W/O Stanisław Kłosowski	W/O Franciszek Zaremba	F/O Mariusz Wodzicki	F/O Franciszek Pantkowski	Sgt. Czesław Kozłowski	F/S Tadeusz Madejski	Sgt. Zdzisław Nowiński
1942 10-01/02	Gimlet	Halifax W-7774 "T"	F/S Franciszek Sobkowiak	P/O Kazimierz Szrajer	F/L Stanisław Król	F/S Walenty Wasilewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz
1942 10-02/03	Lathe	Halifax W-7773 "S"	F/O Julian Pieniążek	F/O Stanisław Pankiewicz	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Alfred Kleniewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	Sgt. Roman Wysocki Sgt. Janusz Barcz
1942 10-29/30	Pliers	Halifax W-7773 "S"	F/S Franciszek Sobkowiak	W/O Franciszek Zaremba	F/O Mariusz Wodzicki	P/O Franciszek Pantkowski	Sgt. Czesław Kozłowski	F/S Wacław Żuk F/S Tadeusz Madejski		Samolot rozbił się, polegli CC i załoga
1942 10-29/30	Brace	Halifax W-1229 "A"	F/S Stanisław Jensen	F/S Karol Twardawa	F/O Radomir Walczak	F/S Franciszek Janik	Sgt. Zygmunt Jaworski	F/S Władysław Nalepa	Sgt. Ignacy Adamczyk	NIEUDANA
1943 01-25/26	Screwdriver	Halifax DT-726 "H"	P/O Kingsford - Smith (RAF)
1943 01-25/26	Brace	Halifax DT-727 "K"	W/O Stanisław Kłosowski	W/O Stanisław Jensen	F/L Stanisław Król	P/O Walenty Wasilewski	Sgt. Jerzy Sołtysiak	F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz
1943 01-26/27	Gauge	Halifax DT-727 "K"	F/S/ Karol Twardawa	P/O Kazimierz Szrajer	F/O Radomir Walczak	P/O Briscoe (RAF)	Sgt. Zygmunt Jaworski	F/S Romuald Małachowski	Sgt. Ignacy Adamczyk
1943 01-25/26	Spokeshave	Halifax DT-543 "G"	W/O Stanisław Mierniczek	F/S Leopold Pęczek	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Edward Janik	Sgt. Henryk Chętkowski	F/O Zdzisław Markiewicz	F/S Marian Roman	NIEUDANA
1943 01-25/26	Vice	Halifax DT-627 "P"	S/L Boxer A.H.C.							NIEUDANA
1943 02-16/17	Saw	Halifax DT-725 "J"	F/O Jan Miszewski	F/O Stanisław Machej	F/O Karol Gębik	F/L Janusz Antoniewicz	Sgt. Burrells (RAF)	F/S Marian Koc	Sgt. Davison (RAF)
1943 02-16/17	Vice	Halifax DT-727 "K"	F/S Karol Twardawa	F/S Tadeusz Żabicki	F/O Radomir Walczak	F/S Andrzej Reiss	Sgt. Zygmunt Jaworski	F/S Romuald Małachowski	Sgt. Ignacy Adamczyk
1943 02-16/17	Spokeshave	Halifax DT-725 "J"	W/O Stanisław Mierniczek	F/S Leopold Pęczek	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Edward Janik	Sgt. Henryk Chętkowski	F/O Zdzisław Markiewicz	F/S Marian Roman	NIEUDANA
1943 02-16/17	Rasp	Halifax DT-726 "H"	F/O Rutledge A.J.D. (RAF)	Sgt. Harrap H.R. (RNZAF)	W/O Roach (RAF)	Sgt. Millar (RAF)	Sgt. Lapham (RAF)	Sgt. Gwinn (RAF)	Sgt. Sharood (RAF)
1943 02-17/18	Wall	Halifax DT-725 "J"	W/O Stanisław Mierniczek	F/S Leopold Pęczek	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Edward Janik	Sgt. Henryk Chętkowski	F/O Zdzisław Markiewicz
1943 02-17/18	Floor	Halifax DT-627 "P"	S/L Boxer A.H.C. (RAF)
1943 02-17/18	Rivet	Halifax [ ? ]	F/S Smith L.R.							NIEUDANA
1943 02-19/20	Spokeshave	Halifax DT-620 "T"	W/O Stanisław Mierniczek	F/S Leopold Pęczek	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Edward Janik	Sgt. Henryk Chętkowski	F/O Zdzisław Markiewicz
1943 02-20/21	Rivet	Halifax DT-620 "T"	F/S Karol Twardawa	F/S Tadeusz Żabicki	F/O Radomir Walczak	F/S Andrzej Reiss	Sgt. Zygmunt Jaworski	F/S Romuald Małachowski	Sgt. Ignacy Adamczyk
1943 02-20/21	File	Halifax DT-726 "H"	F/O Jan Miszewski	F/O Stanisław Machej	F/O Karol Gębik	F/S Janusz Antoniewicz	Sgt. Antoni Mentlak	F/S Marian Koc	F/S Kazimierz Pacut
1943 03-13/14	Door	Halifax BB-281 "O"	F/L Austin J.B. (RAF)
1943 03-13/14	Window	Halifax HR-666 "E"	W/O Stanisław Mierniczek	F/O Jan Polnik	F/O Mieczysław Kuźnicki	F/S Edward Janik	Sgt. Henryk Chętkowski	F/O Zdzisław Markiewicz
1943 03-13/14	Stock	Halifax DT-726 "H"	F/S Bronisław Hułas	F/O Tadeusz Ginter	F/O Bohdan Ławreńczuk	F/S Eugeniusz Krzeczewski	Sgt. Dent A.N. (RAF)	Sgt. Piotr Bednarski	Sgt. Franciszek Ułasiuk
1943 03-13/14	Tile	Halifax DT-725 "J"	F/O Jan Miszewski	F/O Stanisław Machej	F/O Karol Gębik F/O Jerzy Polkowski	F/S Janusz Antoniewicz	Sgr. March (RAF)	F/S Marian Koc	F/S Kazimierz Pacut
1943 03-13/14	Brick	Halifax DT-627 "P"	S/L Boxer A.H.C. (RAF)
1943 03-14/15	Step	Halifax DT-543 "G"	F/S Józef Waszak	F/O Bolesław Koprowski	F/O Czesław Wrzesień F/L Stanisław Król	Sgt. Stefan Gadomski	Sgt. Antoni Mentlak	Sgt. Stanisław Turlej Sgt. Jan Mironow
1943 03-16/17	Attic	Halifax DT-727 "K"	F/S Tadeusz Żabicki	F/S Karol Twardawa	F/L Józef Gryglewicz	F/S Andrzej Reiss	Sgt. Stanisław Roehr	Sgt. Stefan Miniakowski F/S Romuald Małachowski
1943 03-19/20	Beam	Halifax BB-340 "D"	F/O Jan Polnik	F/S Bronisław Wojno	F/O Jerzy Polkowski	Sgt. Karol Germasiński	Sgt. Henryk Chętkowski	Sgt. Piotr Bednarski	Sgt. Jerzy Kurzak
1943 03-19/20	Cellar	Halifax JB-802 "S"	F/S Karol Twardawa	F/S Tadeusz Żabicki	F/L Józef Gryglewicz	F/S Andrzej Reiss	Sgt. Stanisław Roehr	F/S Romuald Malachowski Sgt. Jan Mironow		NIEUDANA
1943 03-24/25	Cellar	Halifax DT-727 "K"	F/S Karol Twardawa	F/S Tadeusz Żabicki	F/L Józef Gryglewicz	F/S Andrzej Reiss	Sgt. Stanisław Roehr	F/S Romuald Malachowski Sgt. Jan Mironow
1943 04-02/03	Flax	Halifax DT-725 "J"	F/O Jan Polnik	F/S Bronisław Wojno	F/L Józef Gryglewicz	Sgt Karol Germasiński	Sgt. Harries T.S. (RAF)	Sgt. Piotr Bednarski	Sgt. Jerzy Kurzak	NIEUDANA
1943 04-02/03	Nettle	Halifax BB-340 "D"	W/O Stanisław Jensen	F/O Bolesław Korpowski	F/O Jan Iżycki	F/S Jan Leśniewicz	Sgt. Henryk Chętkowski	Sgt. Leszek Zaborowski	F/S Marian Roman	NIEUDANA
1943 09-09/10	Neon 4	Halifax JD-171 "P"	W/O Stanisław Kłosowski	W/O Wincenty Mąka	S/L Stanisław Król	W/O Henryk Ptasiewicz	Sgt. Stanisław Masłoń	F/S Janusz Barcz	W/O Józef Chodyra
1943 09-09/10	Neon 1	Halifax HX-161 "M"	W/O Konrad Ziółkowski	F/O Nikodem Matylis	F/L Zygmunt Zbucki	P/O Kazimierz Kratochwil	Sgt. Zygmunt Mielcarek	W/O Tadeusz Tomaszewski	Sgt. Feliks Witrylak	NIEUDANA
1943 09-14/15	Neon 8	Halifax JD-158 "W"	W/O Bronisław Hułas	F/O Mieczysław Rzewuski	F/L Mieczysław Malinowski	F/S Bolesław Woźniak	Sgt. Witold Ruciński	F/S Stefan Miniakowski W/O Józef Dubiel
1943 09-14/15	Neon 7	Halifax JD-362 "L"	F/S Henryk Bober	F/S Stanisław Kozłowski	F/O Antoni Freyer	Sgt. Alfred Pawlitta	Sgt. Jan Prymus	Sgt. Jan Wernikowski
1943 09-14/15	Neon 10	Halifax JD-319 "A"	F/O Zbigniew Sancewicz	F/O Michał Goszczyński	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łuksza	Sgt. Antoni Mentlak	Sgt. Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski
1943 09-14/15	Neon 6	Halifax BB-309 "T"	W/O Jan Bakanacz	Sgt. Eugeniusz Kasprzak	F/L Wincenty Wasilewski	F/S Julian Michalski	Sgt. Władysław Barzdo	Sgt. Roman Puchała Sgt. Władysław Patlewicz
1943 09-14/15	Neon 9	Halifax JD-269 "Q"	F/L Milne A.J.M.		F/O Maclean I.	P/O Rollins P.E.	F/S Suttleworth F.	P/O Scarles J.R. Smythe E.J.	P/O Wilson T.R. (bombardier)	NIEUDANA samolot zestrzelony CC i załoga poległa
1943 09-16/17	Neon 3	Halifax BB-309 "T"	F/S Tadeusz Miecznik	Sgt. Eugeniusz Kasprzak	F/L Wincenty Wasilewski	F/S Julian Michalski	Sgt. Władysław Barzdo	Sgt. Roman Puchała	Sgt. Władysław Patlewicz
1943 09-16/17	Neon 2	Halifax JN-911 "Z"	F/S Henryk Bober	F/S Stanisław Kozłowski	F/O Antoni Freyer	Sgt. Andrzej Pawlitta	Sgt. Jan Prymus	Sgt. Jan Wernikowski	Sgt. Stanisław Gojdź
1943 09-16/17	Neon 1	Halifax BB-378 "D"	F/O Michał Goszczyński	F/O Zbigniew Sancewicz	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łuksza	Sgt. Antoni Mentlak	Sgt. Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski
1943 09-21/22	Neon 5	Halifax LW-276 "E"	F/O Michał Goszczyński	F/O Zbigniew Sancewicz	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łuksza	Sgt. Antoni Mentlak	Sgt. Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski
1943 10-18/19	Oxygen 8	Halifax JD-362 "L"	F/S Henryk Bober	F/S Stanisław Kozłowski	F/O Antoni Freyer	Sgt. Alfred Pawlitta	Sgt. Jan Prymus	Sgt. Jan Wernikowski	Sgt. Stanisław Gojdź
1944 02-24/25	Weller 2	Halifax JN-911 "Z"	F/O Jan Dziedzic	F/S Henryk Gołębiowski	F/O Antoni Błażewski	F/S Jerzy Koper	Sgt. Józef Zubrzycki	F/S Stefan Kułach Sgt. Jan Rutkowski	F/O Stefan Czekalski	NIEUDANA
1944 02-24/25	Weller 5	Halifax JN-956 "E"	F/O Zbigniew Sancewicz	F/L Michał Goszczyński	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łuksza	Sgt. Antoni Mentlak Sgt. Jerzy Lewiński	Sgt. Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski	NIEUDANA
1944 02-24/25	Weller 6	Halifax JP-207 "E"	F/O Jan Dziedzic	F/S Henryk Gołębiowski	F/O Antoni Błażewski	F/S Jerzy Koper	Sgt. Józef Zubrzycki	F/O Stefan Czekalski	F/S Stefan Kułach	NIEUDANA
1944 04-03/04	Weller 5	Halifax JP-207 "E"	F/S Henryk Bober	F/S Stanisław Kozłowski	F/O Antoni Freyer	Sgt. Alfred Pawlitta	Sgt. Jan Prymus	Sgt. Jan Wernikowski	Sgt. Stanisław Gojdź
1944 04-03/04	Weller 3	Liberator BZ-965 "S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki	NIEUDANA
1944 04-08/09	Weller 4	Halifax LW-284 "T"	F/L Michał Goszczyński	F/S Zygmunt Wieczorek	F/O Edward Bohdanowicz	Sgt. Witold Gołębiewski	Sgt. Alfons Filipiak	F/S Zygmunt Skopiński Sgt. Jan Rutkowski	Sgt. Izydor Kołacz
1944 04-08/09	Weller 6	Halifax JP-207 "E"	F/S Stanisław Kozłowski	F/S Henryk Bober	F/O Antoni Freyer	F/S Alfred Pawlitta	Sgt. Jan Prymus	F/S Jan Wernikowski	F/S Stanisław Gojdź
1944 04-08/09	Weller 7	Liberator BZ0965 "S"	F/L Zbigniew Szostak	F/L Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki
1944 04-08/09	Weller 4	Halifax LW-284 "T"	F/L Michał Goszczyński,	F/S Zygmunt Wieczorek	F/O Edward Bohdanowicz	Sgt. Witold Gołębiewski	Sgt. Alfons Filipiak	F/S Zygmunt Skopiński Sgt. Jan Rutkowski	Sgt. Izydor Kołacz
1944 04-09/10	Weller 1	Halifax JP-180 "V"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Pertyszak
1944 04-09/10	Weller 2	Liberator BZ-965 "S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki
1944 04-09/10	Weller 3	Halifax JP-177 "P"	F/L Michał Goszczyński	F/L Zbigniew Sancewicz	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łukasz	Sgt. Antoni Mentlak	F/S Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski	NIEUDANA
1944 04-12/13	Weller 14	Halifax JW-272 "D"	F/O Jan Dziedzic	F/S Henryk Gołębiowski	F/O Antoni Błażewski	F/S Jerzy Koper	Sgt. Józef Zubrzycki	F/O Stefan Czekalski	F/S Stefan Kułach
1944 04-12/13	Weller 3	Halifax JP-180 "V"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Pertyszak
1944 04-12/13	Weller 10	Halifax JP-177 "P"	F/L Michał Goszczyński	F/L Zbigniew Sancewicz	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łukasz	Sgt. Antoni Mentlak	F/S Andrzej Godecki	F/L Eligiusz Zaleski F/S Roman Rózga (bombardier)	NIEUDANA (tylko zrzut materiałowy)
1944 04-14/15	Weller 11	Halifax JP-180 "V"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Petryszak
1944 04-15/16	Wildhorn I (Most 1)	Dakota FD-919 "I"	F/L Harrod E.J.	F/L Bolesław Koprowski (1586 PAF)	P/O Wells J.A.	P/O Wilcock N.
1944 04-16/17	Weller 10	Halifax JP-222 "E"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Petryszak
1944 04-16/17	Weller 12	Halifax JP-181 "C"	F/S Zygmunt Wieczorek	F/S Jan Zabłocki	F/O Edward Bohdanowicz
1944 04-16/17	Weller 15	Halifax JP-236 "A"	F/L Michał Goszczyński	F/L Zbigniew Sancewicz	F/O Władysław Krywda	F/S Tadeusz Łuksza	F/S Antoni Mentlak	W/O Romuald Małachowski	F/S Piotr Straub
1944 04-27/28	Weller 21	Liberator EV-978 "R"	W/O Stanisław Kłosowski	F/L Zygmunt Radecki	S/L Stanisław Król	W/O Henryk Ptasiewicz	Sgt. Stanisław Masłoń	F/S Janusz Barcz	W/O Józef Chodyra
1944 04-27/28	Weller 16	Halifax JP-180 'V"	F/O Jan Dziedzic	F/S Henryk Gołębiowski	F/O Antoni Błażewski	F/S Jerzy Koper	Sgt. Józef Zubrzycki	F/O Stefan Czekalski	F/S Stefan Kułach
1944 04-30/05-1	Weller 16	Liberator BZ-965 'S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki
1944 05-04/05	Weller 26	Liberator BZ-965 'S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche S/L Józef Gryglewicz	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki
1944 05-04/05	Weller 17	Halifax JP-177 "P"	F/S Zygmunt Wieczorek		F/O Edward Bogdanowicz			F/S Tadeusz Ruman
1944 05-10/11	Weller 27	Liberator EV-978 "R"	F/L Michał Goszczyński	F/S Józef Bielicki	F/O Władysław Krywda	F/S Stanisław Karabanik	Sgt. Jerzy Neciuk	W/O Zygmunt Skopiński	W/O Romuald Małachowski
1944 05-10/11	Weller 28	Halifax JP-177 "P"	F/S Zygmunt Wieczorek		F/O Edward Bogdanowicz					NIEUDANA (ekipa z operacji Jacek 1)
1944 05-10/11	Weller 18	Liberator BZ-965 'S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki	NIEUDANA
1944 05-10/11	Weller 23	Halifax JP-180 "V"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Petryszak	NIEUDANA
1944 05-19/20	Weller 18	Liberator BZ-965 'S"	F/L Zbigniew Szostak	P/O Jacek Błocki	F/L Kazimierz Wünsche	F/S Józef Witek	Sgt. Stanisław Wileniec	F/S Stanisław Malczyk	F/S Stanisław Jarecki
1944 05-21/22	Weller 29	Halifax JP-222 "E"	F/L Gerard Kunowski	P/O Witold Graczyk	S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz	P/O Kazimierz Kujawa	Sgt. Władysław Piaścik	F/O Olgierd Łuczkowski	F/S Piotr Straub
1944 05-24/25	Weller 23	Halifax JP-180 "V"	F/O Kazimierz Szrajer	F/S Roman Szwedowski	F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Petryszak
1944 05-29/30	Wildhorn II (Most 2)	Dakota KG-477 "V"	F/L Michał Goszczyński	F/S Józef Bielicki	F/O Władysław Krywda	F/S Stanisław Karabanik	F/S Jerzy Neciuk	W/O Zygmunt Skopiński F/S Leon Basaj /	W/O Romuald Małachowski
1944 05-30/31	Weller 30	Halifax JP-222 "E"	F/L Gerard Kunowski		S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz	P/O Kazimierz Kujawa
1944 05-30/31	Weller 28	Halifax JP-230 "N"	F/O Kazimierz Szrajer		F/S Roman Szwedowski F/L Stanisław Daniel	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Marcin Chmielewski	Sgt. Antoni Wesołowski	Sgt. Józef Petryszak	NIEUDANA (ekipa z operacji Jacek 1)
1944 07-25/26	Wildhorn III (Most 3)	Dakota KG-477 "V"	F/L Culliford S.G.	F/O Kazimierz Szrajer (1586 PAF)	F/O Williams J.P.	F/S Appleby J.
1944 07-30/31	Jacek 1	Liberator KG-890 "S"	F/S Zbigniew Szostak		F/L Stanisław Daniel	F/S Józef Witek		W/O Stanisław Malczyk
1944 07-30/31	Jurek 1	Halifax JP-220 "C"	W/O Henryk Jastrzębski	W/O Jan Cholewa	F/O Stanisław Kleybor	W/O Edmund Marchlewski	F/S Emil Szczerba	F/S Tadeusz Ruman	F/S Antoni Imielski	NIEUDANA
1944 07-30/31	Staszek 1	Liberator KG-827 "U"	F/L Jan Mioduchowski	F/L Zygmunt Radecki	P/O Ludwik Domański	F/S Bazyli Chmaruk	Sgt. Paweł Szejnowski	F/S Adam Proszek	W/O Jan Lewandowski (bombardier)	NIEUDANA
1944 08-01/02	Jurek 1	Liberator KG-890 "S"	F/L Zbigniew Szostak	W/O Józef Bielicki	F/L Stanisław Daniel	F/S Józef WItek	F/S Wincenty Rutkowski	W/O Stanisław Malczyk	?	NIEUDANA
1944 08-01/02	Staszek 1	Liberator KG-827 "U"	F/L Jan Mioduchowski	F/L Zygmunt Radecki	F/L Edmund Helwig	W/O Franciszek Obuch	Sgt. Marian Baran	W/O Edward Stasiak F/S Tadeusz Piziura		NIEUDANA
1944 09-21/22	Przemek 1	Liberator KG-834 "U"	W/O Henryk Jastrzębski	W/O Jan Cholewa	F/O Stanisław Kleybor	P/O Zygmunt Nowicki	F/S Emil Szczerba	F/S Antoni Imielski	F/O Józef Bednarski
1944 10-07/08	Wacek 1	Liberator KH-151 "S"	W/O Henryk Jastrzębski	F/S Ludwik Skoczylas	F/O Stanisław Kleybor	P/O Zygmunt Nowicki	F/S Emil Szczerba	F/O Józef Bednarski	F/S Antoni Imielski	NIEUDANA
1944 10-16/17	Poldek 1	Liberator KH-151 "S"	W/O Henryk Jastrzębski	F/S Ludwik Skoczylas	F/O Stanisław Kleybor	P/O Zygmunt Nowicki	F/S Emil Szczerba	F/O Józef Bednarski	F/S Antoni Imielski
1944 10-16/17	Wacek 1	Liberator KG-994 "R"	F/L Edmund Ladro	Sgt. Zenon Przybylak	F/L Roman Chmiel	W/O Edward Gągała	Sgt. Henryk Zientek	W/O Antoni Lewkonowicz	W/O Stanisław Zieliński
1944 10-21/22	Freston	Liberator KH-151 "S"	W/O Henryk Jastrzębski	F/S Ludwik Skoczylas	F/O Stanisław Kleybor	P/O Zygmunt Nowicki	F/S Emil Szczerba	F/S Edward Kruszyna	F/S Antoni Imielski	NIEUDANA
1944 11-18/19	Freston	Liberator BZ-965 "V"	W/O Henryk Jastrzębski	F/S Ludwik Skoczylas	F/O Stanisław Kleybor	P/O Zygmunt Nowicki	F/S Emil Szczerba	F/S Edward Kruszyna	F/S Antoni Imielski	NIEUDANA
1944 11-18/19	Kazik 2	Liberator KG-994 "R"	F/L Edmund Ladro	F/S Zenon Przybylak	F/L Roman Chmiel	W/O Kazimierz Szewczyk	Sgt. Henryk Zientek	W/O Antoni Lewkowicz	W/O Stanisław Zieliński
1944 11-18/19	Kazik 1	Liberator KG-834 "U"	W/O Jan Cholewa	F/L Stanisław Leszczyński	F/L Albin Gułyn	P/O Tadeusz Moskwa	Sgt. Wacław Woźniak	W/O Władysław Wyporski	W/O Leon Abakanowicz	NIEUDANA
1944 11-22/23	Kazik 1	Liberator KG-994 "R"	F/L Stanisław Reymer - Krzywicki	F/O Mikołaj Paraśkiewicz	F/O Mikołaj Jarynicz	W/O Dionizy Budnicki	Sgt. J. Brzeziński	P/O K. Granowski	Sgt. Józef Bulik
1944 11-22/23	Staszek 2	Liberator KG 834 "U"	F/L Leopold Mielecki	S/L Karol Kaczmarczyk	F/L Wacław Włosiński	W/O Zygmunt Solecki	Sgt. Henryk Grabowski	W/O Władysław Machura	W/O Antoni Ulicki	NIEUDANA
1944 12-15/16	Wildhorn IV (Most 4)	Dakota KG-446 "?"	F/L Kazimierz Suszczyński	F/S Ludomił Rayski	F/O Stanisław Klaybor	W/O Dionizy Budnicki				NIEUDANA odwołana w trakcie lotu
1944 12-25/26	Staszek 2	Liberator BZ 965 "V"	F/L Stanisław Reymer - Krzywicki	F/O Mikołaj Paraśkiewicz	S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz F/L Mikołaj Jarynicz	P/O Zygmunt Nowicki	Sgt. J. Brzeziński	P/O K. Grabowski	F/S Stanisław Baran	NIEUDANA (odwołana w trakcie lotu)
1944 12-26/27	Freston	Liberator KG-994 "R"	F/L Edmund Ladro	F/S Ludomił Rayski	F/L Roman Chmiel	W/O Kazimierz Szewczyk	Sgt. Henryk Zientek	W/O Antoni Lewkonowicz	W/O Stanisław Zieliński
1944 12-26/27	Staszek 2	Liberator BZ 965 "V"	F/L Stanisław Reymer - Krzywicki	F/O Mikołaj Paraśkiewicz	S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz	W/O Dionizy Budnicki	Sgt. J. Brzeziński	P/O K. Grabowski	F/S Stanisław Baran	Ostatni zrzut Cichociemnych

Upamiętnienie

Więcej info – Stanisław Kłosowski

8 listopada 2021 wystąpiłem do prezydenta Sosnowca z prośbą upamiętnienia na skwerze imienia Stanisława Kłosowskiego także 105 osób – personelu lotniczego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – urodzonych w Sosnowcu. Listę tych osób ustalił portal ListaKrzystka.pl

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945

Wybrane stopnie RAF oraz ich odpowiedniki w PSP (PSZ)

STOPIEŃ RAF	Skrót	STOPIEŃ PSP	Skrót
Sergeant	Sgt.	Sierżant	Sierż.
Flight Sergeant	F/S	Starszy Sierżant	St. Sierż.
Warrant Officer	W/O	Chorąży	Chor.
Pilot Officer	P/O	Podporucznik	Ppor.
Flying Officer	F/O	Porucznik	Por.
Flight Lieutenant	F/L	Kapitan	Kpt.
Squadron Leader	S/L	Major	Mjr
Wing Commander	W/C	Podpułkownik	Ppłk.

Zobacz także:

WYKAZ ZRZUTÓW CICHOCIEMNYCH
WYKAZ OPERACJI LOTNICZYCH (zrzuty osobowe oraz materiałowe dla AK)
Zrzuty
Operacje MOST

Źródła:

informacje własne (archiwum portalu)
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Andrzej Olejko, Krzysztof Mroczkowski – Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, Rzeszów 2011, ISBN 978-83-89183-69-9
Wikipedia – Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie
Lista Krzystka – Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie
Lista Krzystka – Straty personelu PSP

Zrzuty

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Spis treści:

Wstęp
Lotniska
Łączność lotnicza z Polską
Oddział VI (Specjalny) – Wsparcie lotnicze
Okres próbny
Sezon operacyjny „Intonacja”
Sezon operacyjny „Riposta”
Sezon operacyjny „Odwet”
Techniki przerzutu zaopatrzenia dla Armii Krajowej
Zrzuty ogółem
Ewakuacja ludzi i sprzętu ze zrzutowisk
Organizacja zrzutów
Współpraca z SOE
Technika skoku
Spadochroniarze zrzuceni do Polski
Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

Zobacz: zrzuty 1941-1942 | zrzuty 1943-1944

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH

1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)

Pierwszy skok Cichociemnych do okupowanej Polski, podczas operacji „Adolphus” (15/16 lutego 1941) połączony był z pierwszym zrzutem zasobników towarowych.

Europejskie Sympozjum Spadochronowe – to jedyne takie wydarzenie w Europie, święto cywilnych i wojskowych skoczków spadochronowych z całego świata. Piąta edycja tego wydarzenia w marcu 2024 zgromadziła ponad 700 uczestników 18 narodowości z całego świata, w tym wojskowych z 14 krajów – w większości z Europy, ale także np. z USA. Nie zabrakło wśród nich podchorążych z Sekcji Skoków Spadochronowych Wojskowej Akademii Technicznej.

Wśród świetnych prelegentów ESS był także Pan Dominik Zasadni, były Instruktor Zrzutów Towarowych w 6 Brygadzie Powietrznodesantowej oraz Wojskach Specjalnych, aktualnie pracujący dla Szkoły Spadochronowej LOT G7, który przygotował specjalną prezentację dla wojska pt. „Zrzuty cargo – historia innowacji”. Dzięki uprzejmości Autora udostępniamy tę prezentację:

Dominik Zasadni – Zrzuty towarowe – historia innowacji
Prezentacja przygotowana na European Skydiving Symposium 2024

skoczek po wylądowaniu
w zbiorach NAC

Zrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z „polską” (była polska tylko z nazwy, definiowała obszar zainteresowania brytyjskich służb specjalnych) sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) – która użyczała nam samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich) – oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).

Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)

Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju przy organizacji odbioru zrzutów komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5 – 19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).

Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…

Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza – Plan czuwania
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

„Bagażnik” skoczka

Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.

Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…

Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…

Podkreślić należy, że żadna relacja o Polsce skrzywdzonej w II wojnie światowej, o zrzutach do Polski Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej nie może pominąć destrukcyjnej, szkodliwej, zdradzieckiej roli gen. Stanisława Tatara

Halszka Szołdrska – Zrzuty
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 44 – 49

zobacz – zrzuty w latach 1941 / 1942

zobacz – zrzuty w 1943 / 1944

Lotniska

Skok z samolotu…

Początkowo Cichociemnych przerzucano do okupowanej Polski z brytyjskich lotnisk RAF: do listopada 1941 z Newmarket (2 CC), następnie z Leconfield k/ Stradishall (6), Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9). Najwięcej – 158 CC przerzucono (od 27 marca 1943 do 21 września 1943), w 43 operacjach lotniczych, z tajnego brytyjskiego lotniska RAF Tempsford pod Londynem.

W październiku 1941 lotnisko przejęła 3 Grupa RAF, odpowiedzialna za lotnicze operacje specjalne, stacjonowały tam: 138 oraz 161 Dywizjon Specjalnego przeznaczenia RAF (138 and 161 Special Duty Squadron RAF). Startowały stamtąd samoloty RAF do Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji oraz do Polski. Dla zmylenia niemieckiego rozpoznania lotniczego, w Tempsford wybudowano tzw. „Gibraltar Farm”. Obiekt wyglądał jak zwykła brytyjska stodoła w gospodarstwie rolnym, murowane budynki pokryto od zewnątrz drewnem.

148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Zrzuty

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Od kwietnia 1944 Cichociemnych przerzucano do okupowanej Polski z lotniska Reggia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. W okresie niecałych czterech lat wystartowało do Polski 858 samolotów, w tym 483 wykonały zadanie zrzutem lub lądowaniem, stracono 70 samolotów.

W basenie Morza Śródziemnego alianci dysponowali czterema jednostkami lotnictwa dalekiego zasięgu. Z lotniska Blida w Algierze operowały dwa dywizjony: brytyjski 624 oraz amerykański 885, startowały one ze skoczkami i zaopatrzeniem do Francji. Z lotniska Campo Casale k. Brindisi startowały: brytyjski 148 dywizjon oraz polska 1568 Eskadra, ze skoczkami i zaopatrzeniem do Albanii, Austrii, Bułgarii, Czechosłowacji, Grecji, Jugosławii, Rumunii, Węgier, północnych Włoch oraz Polski.

Łączność lotnicza z Polską

12_zrzut-pojemnikow-belgia-300x218 Zrzuty

Zrxzut zasobników z zaopatrzeniem

Podstawowym sposobem łączności z okupowaną Polską miały być „loty dwustronne” (z lądowaniem w Kraju). Postulował to już w 1940 płk Stefan Rowecki. W depeszy z 7 maja 1942 gen. Rowecki proponował także rozważenie możliwości użycia wodnosamolotów lądujących na polskich jeziorach oraz przylotu ze Szwecji lekkich samolotów pasażerskich z lądowaniem na polach dworskich w Polsce.

Brytyjski Komitet Szefów Sztabu uznał te pomysły za mało uzasadnione i nierealne, ze względu na dużą odległość z Wielkiej Brytanii do Polski i znikomą liczbę samolotów o krótkim starcie i dalekim zasięgu.

W wysłanej do Polski depeszy 5256 przekazano opinię Brytyjczyków nt. tej koncepcji – Jedyny typ samolotu z wystarczającym zasięgiem do tego rodzaju zadań to Halifaxy, lecz te maszyny wymagają betonowych wybiegów o długości od 1200 do 1400 yardów. Wydaje się, że tego rodzaju wybiegów nie macie panowie do swojej dyspozycji w Polsce (…) Jedyny wodnopłat z wystarczającym zasięgiem, który mógłby wodować w Polsce, to Catalina. Samolot ten jednak ma szybkość około 100 mil/godz. i z tego powodu nie jest odpowiedni ze względu na czas i godziny nocne (…). Samolotem nadającym się do tego zadania mógłby być Lockheed Hudson, jednak zasięg jego wynosi zaledwie 500 do 600 mil. Anglicy nie dodali, że samolotów Lockheed Hudson potrzebowali bardziej do zwalczania niemieckich łodzi podwodnych oraz ochrony konwojów na Atlantyku…

kpt. dypl. Jan Podoski – „Sprawozdanie z działalności Wydziału „S”
Oddziału Spec. Sztabu N.W. za okres 1941 r. – 1945 r.”
Londyn 28 lutego 1996, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II-52.356

Oddział VI (Specjalny) – Wsparcie lotnicze:

Płk dypl. w st. sp. Marian Utnik – Oddział łącznikowy Komendanta Głównego AK
przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza) część III
w: Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1982, nr 1 s. 188 – 210

Okres próbny

Armstrong Whitworth Whitley

slajd – Historia Cichociemnych na slajdach”

Od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942 do Polski wystartowało 12 samolotów (10 załóg polskich, 2 brytyjskie), 9 z nich wykonało zadanie (8 polskich, 1 brytyjska). Stracono 1 samolot wraz z załogą.

Przerzucono 48 skoczków (41 CC i 7 kurierów), 2 tony zaopatrzenia (19 zasobników 13 paczek). Stracono 5 zasobników i 2 paczki. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 1 541 450 dolarów, 119 400 dolarów w złocie, 1775 funtów brytyjskich, 885 000 marek niemieckich. Część stracono.

Dolary przerzucane przez Cichociemnych pakowane były w parciane (brezentowe) pasy z impregnowanego gorącym woskiem płótna, o długości ok. 120 cm i szerokości ok. 18 cm, z sześcioma kieszeniami. Do tych kieszeni wkładano zwykle po trzy paczki banknotów lub rulony monet. Paczki banknotów były opieczętowane, kieszenie przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał numer; jeśli zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe – 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe – 3,6 tys. USD. Pasy miały pojemność do 100 tys. dolarów (w zależności od nominału pakowanych banknotów).

Sezon operacyjny Intonacja

Handley Page Halifax

jeden z typów zasobników

Od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943 do Polski wystartowało 65 samolotów (49 załóg polskich, 16 brytyjskich), 42 wykonały zadanie (29 polskich, 13 brytyjskich). Stracono 6 samolotów, poległy 3 załogi. 17 samolotów zawróciło lub nie odnalazło placówki odbiorczej. Przerzucono 119 skoczków (106 CC, 9 kurierów, 1 Węgra), 4 nie przeżyło. Zginęło 12 osób z placówek odbiorczych.

Zrzucono 49,5 tony zaopatrzenia (241 zasobników, 86 paczek, 58 bagażników), z tego 41,4 tony odebrano. Stracono 42 zasobniki oraz 7 bagażników. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 13 022 000 dolarów w banknotach i złocie, 5 158 000 marek, 10 000 peset oraz 700 000 „młynarek” (okupacyjna waluta, emitowana na terenie Generalnego Gubernatorstwa).

Sezon operacyjny Riposta

Consolidated B-24 Liberator

slajd – Historia Cichociemnych na slajdach”

Od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944 do Polski wystartowało 381 samolotów (213 załóg polskich, 168 brytyjskich), 205 z nich wykonało zadanie (131 polskich, 74 brytyjskich). Stracono 16 samolotów wraz z załogami (5 polskich, 11 brytyjskich).

Przerzucono 146 skoczków (136 CC i 10 kurierów), 4 nie przeżyło. Przerzucono 265 ton zaopatrzenia (1996 zasobników, 2073 paczki), z tego 250 ton odebrano. Stracono 87 zasobników oraz 201 paczek. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 15 948 300 dolarów, 161 025 dolarów w złocie, 6 986 500 marek, 1644 funtów brytyjskich w złocie oraz 40 569 800 „młynarek”. Straty wyniosły 7 proc. dolarów papierowych i 2 proc. marek.

Sezon operacyjny Odwet

Dakota III ZA947

Od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944 do Polski wystartowało 410 samolotów (167 załóg polskich, 133 brytyjskie i południowoafrykańskie, 110 amerykańskich). 229 z nich wykonało zadanie (72 polskie, 50 brytyjskich i południowoafrykańskich, 110 amerykańskich). Stracono 47 samolotów wraz z załogami.

Zasobnik zrzutowy typu H

Przerzucono 33 skoczków (32 CC, 2 kurierów, 4 Anglików), 1 nie przeżył. Przerzucono 355 ton zaopatrzenia (2546 zasobników, 799 paczek), z tego 150 ton odebrano. Stracono 1185 zasobników i 270 paczek. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 3 996 188 dolarów, 34 800 dolarów w złocie oraz 6 460 000 marek. 5 proc. stracono.

W ramach tego sezonu udzielono wsparcia dla Powstania Warszawskiego: wykonano 306 lotów (91 załóg polskich, 50 brytyjskich, 55 południowoafrykańskich, 110 amerykańskich). Wykonano 192 zrzuty (149 na Warszawę, 43 na Kampinos i Las Kabacki). Załogi polskie wykonały 47 zrzutów (16 na Warszawę, 31 na Kampinos i Las Kabacki), załogi brytyjskie i południowoafrykańskie 38 zrzutów (26 na Warszawę, 12 na Kampinos i Las Kabacki), załogi amerykańskie 107 zrzutów na Warszawę. Stracono 34 samoloty wraz z załogami.

Zrzucono: 2154 zasobników (1711 na Warszawę, 443 na Kampinos i Las Kabacki) oraz 557 paczek. Stracono 1132 zasobniki oraz 230 paczek.

Techniki przerzutu zaopatrzenia dla Armii Krajowej:

Grzegorz Rutkowski – Techniki przerzutu zaopatrzenia dla AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 13 – 19

Zrzuty ogółem

Skok ćwiczebny w ośrodkach szkolenia Largo House i Ringway, w zbiorach NAC

W czterech sezonach operacyjnych wykonano łącznie 868 lotów (załogi polskie 439, brytyjskie i południowoafrykańskie 319, amerykańskie 110). Zrzucono łącznie do Polski 316 Cichociemnych oraz 28 kurierów (jeden CC oraz jeden kurier skoczyli dwukrotnie), Węgra – radiotelegrafistę, a także 4 Anglików oraz 1 CC (operacja Freston).

Ponadto zrzucono 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…

Stracono 70 samolotów (59 załóg, w tym 30 polskich), 11 skoczków, 1319 zasobników, 487 paczek, 7 bagażników, pieniądze.

slajd – Historia Cichociemnych na slajdach”

Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach).

Wybierano miejsca położone daleko od obiektów wroga, z dala od mokradeł i wysokich drzew, tereny płaskie, niezabudowane, bez linii telefonicznych i wysokiego napięcia, najlepiej z krzakami i zagajnikami w bezpośrednim sąsiedztwie. Często były to duże polany leśne lub tereny przylegające do lasu, nierzadko w pobliżu rzek, ułatwiających pilotom lokalizację placówki. Położenie placówek odbiorczych określano na podstawie map sztabowych w skali 1 : 300 000 za pomocą prostopadłych współrzędnych (podawanych w milimetrach).

Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki „Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy „Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował Syrenę o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy także tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).

„Bagażnik” skoczka

Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

Ewakuacja ludzi i sprzętu ze zrzutowisk:

Grzegorz Rutkowski – Ewakuacja ludzi i sprzętu ze zrzutowisk
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 13 – 19

Organizacja zrzutów

W okresie czuwania w rejon placówki odbiorczej Syrena wysyłała swego delegata, oficera zrzutowego. Personel obsługujący placówkę przygotowywał materiały sygnalizacyjne do oznaczenia zrzutowiska, wozy konne do transportu skoczków i zrzuconego zaopatrzenia, a także „meliny” do ich bezpiecznego przechowania. W stan gotowości stawiano miejscowy oddział AK, którego zadaniem było ochranianie zrzutu oraz zrzutowiska. Samolot dokonujący zrzutu nad placówką nadawał umówiony sygnał (literę alfabetu) kodem Morse’a za pomocą lampki na spodzie kadłuba. Placówka odpowiadała ustaloną (inną) literą alfabetu kodem Morse’a oraz zapalała światła sygnalizacyjne w odpowiednim układzie (strzała, litera T i in.).

Zaopatrzenie pakowane było w dwa typy zasobników: jednoczęściowy oraz podzielony na 5 części po ok. 30 kg. Zasobniki grupowano po sześć szt. w dwa rodzaje zestawów: OW (ognisko walki, zaopatrzenie bojowe) oraz MD (minersko-dywersyjny, zawierający materiały dla dywersji. Odrębnym rodzajem zasobników były zasobniki ze sprzętem łączności. Pieniądze pakowano albo w wodoszczelne parciane pasy z kieszeniami, przenoszone przez skoczków, albo w oddzielne paczki. Także w paczkach, odpornych na zrzucenie, przerzucano pocztę, materiały sanitarne, umundurowanie itp.

Informacje o starcie skoczków i / lub zaopatrzenia przekazywano na antenie radiowej zaraz po zakończeniu polskiej audycji BBC, poprzez odtworzenie określonej melodii sygnałowej oraz tzw. „kaczki”, czyli jednej z szeregu trzycyfrowych liczb (wskazujących placówkę odbiorczą). Pierwsza taka transmisja (zwykle po godz. 15) oznaczała gotowość, druga (zwykle po godz. 19, 21) wylot skoczków. Po tym sygnale obsługa oraz ochrona placówki odbiorczej wyruszała na miejsce zrzutu. Trzecia transmisja (zwykle po godz. 23) oznaczała iż samolot ze skoczkami jest w drodze.

Ćwiczebny zrzut zasobnika w ośrodkach szkolenia Largo House i Ringway
w zbiorach NAC

Lot w obie strony trwał zazwyczaj ok. 9-13 godzin. Ta metoda przekazywania informacji pozwoliła „uaktywniać” daną placówkę odbiorczą tylko przed rzeczywistą datą odbioru. Obsługa placówek nie musiała 3-4 godziny niepotrzebnie wyczekiwać na potencjalny zrzut w terenie.

wykaz-melodii-sygnalowych-ozn-250x167 Zrzuty

Wykaz melodii sygnałowych

Zrzut (skok) następował po oznaczeniu (na określony sygnał) zrzutowiska odpowiednimi światłami. Przy prędkości samolotu ok. 200 – 241 km/godz skoczkowie skakali ze spadochronem z wysokości co najmniej 150 m, zasobniki oraz paczki zrzucano z wysokości co najmniej 100 m. Zrzuty odbywały się według stałej procedury, skoczkowie oraz obsługa pól zrzutowych miała ustalone hasła. Załogi samolotów oraz obsługa zrzutowisk korzystała także (w niewielkim stopniu) z możliwości dwustronnej komunikacji radiowej za pośrednictwem radiotelefonów, tzw. „S-fonów”. W pewnym zakresie stosowano także system naprowadzania samolotu na placówkę odbiorczą za pomocą naziemnego nadajnika fal ultrakrótkich „Eureka”, uruchamianego z samolotu przez odbiornik sygnału – „Rebekę”. Podstawowym sposobem była jednak nawigacja polegająca na obserwacji wzrokowej topografii terenu.

Współpraca z SOE

placówka odbiorcza „Szczur”, okolice wsi Wola Gałęzowska, fot. FDD

Po stronie SOE wsparcie lotnicze zapewniała od sierpnia 1940 wydzielona, specjalna eskadra – 1419 Special Duty Flight. Od sierpnia 1941 był to dywizjon – 138 Special Duty Squadron. W jego składzie latały także 3 polskie załogi. Od 1 kwietnia 1943 utworzono przy nim polską eskadrę C, zwaną przez Polaków 301 Dywizjonem. W jej składzie było 6 polskich załóg, 1 zapasowa oraz w 81 proc. polska obsługa naziemna. Od listopada 1943 została ona przekształcona w samodzielną eskadrę 1586 Special Duty Flight (1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia). Wykonywała loty do Polski (także zrzucając zaopatrzenie dla Powstania Warszawskiego), Jugosławii, Czechosłowacji, Grecji, Albanii. Pod koniec 1944 eskadrę przekształcono w 301 Dywizjon.

B-24-Liberator-zaladunek-zasobnikow-250x164 Zrzuty

Załadunek zasobników do Liberatora

Początkowo latano na przestarzałych, dwusilnikowych Whitley’ach, które miały także niewystarczający zasięg. Od października 1942 zrzuty wykonywały trzy Halifaxy, od września 1943 trzy zmodyfikowane (założono tłumiki płomieni na rurach wydechowych, aby uniknąć dekonspiracji podczas nocnych lotów) Liberatory. W kwietniu, maju i lipcu 1944 wykonano ponadto trzy operacje „Most”, połączone z lądowaniem (placówka Motyl) dwusilnikowego samolotu transportowego Douglas Dakota C47.

Spadochron towarowy do zasobników

Po stronie Armii Krajowej odbiorem skoczków oraz zaopatrzenia zajmowała się od jesieni 1941 wydzielona komórka Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ). W próbnym sezonie operacyjnym używała kryptonimu Syrena, w następnych sezonach operacyjnych używano kryptonimu Import. Od czerwca do lipca 1944 używano nazwy MII – Grad, po upadku Powstania Warszawskiego powrócono do kryptonimu Syrena. Według szacunków zrzuty odbierało i zabezpieczało ok. 5 – 10 tys. żołnierzy. W sezonie operacyjnym Riposta w obszarach, okręgach i podokręgach AK powołano oficerów zrzutowych.

zobacz – wykaz zrzutów

Technika skoku

oryginalna klamra spadochronu CC

Rysunek instruktażowy, RAF Ringway, 1943

Cichociemni skakali przez otwór w podłodze samolotu, ze spadochronami plecowymi typu Irwin QD, mającymi okrągłą, jedwabną czaszę o średnicy 8 m (50 m.kw.) o wytrzymałości 18kg/cm2. Spadochron połączony był z samolotem tzw. taśmą życia, która wyciągała czaszę spadochronu z pokrowca i zrywała się pod ciężarem skoczka, umożliwiając spadochroniarzowi skok.

Spadochron składał się z okrągłej czaszy z linkami, uprzęży oraz dwóch pokrowców. Czasza spadochronu to 28 trójkątnych płatów, zszytych jedwabną nicią o wytrzymałości ok. 3,5 kG. Pomiędzy płatami wszyto 14 jedwabnych linek (z czaszy zwisało 28 końcówek). Końce linek mocowano po 7 do każdej z czterech szelek nośnych, opinających ciało skoczka. Szelki łączyły się za pomocą części metalowej. Uprząż skoczka składała się z dwóch prawych oraz dwóch lewych szelek nośnych, szelki siedzeniowej, dwóch szelek piersiowych, dwóch szelek udowych, szelek plecowych oraz centrycznego zamka.

Spadochroniarze zrzuceni do Polsk:

316 Cichociemnych zrzuconych do Polski:

luty – grudzień 1941 (3 zrzuty)

Niemir Bidziński ps. Ziege, 7/8-11-1941 | Marian Jurecki ps. Orawa, 27/28-12-1941 | Maciej Kalenkiewicz ps. Kotwicz, 27/28-12-1941 | Stanisław Krzymowski ps. Kostka, 15/16-02-1941 | Alfred Paczkowski ps. Wania, 27/28-12-1941 | Jan Piwnik ps. Ponury, 7/8-11-1941 | Andrzej Świątkowski ps. Amurat, 27/28-12-1941 | Józef Zabielski ps. Żbik, 15/16-02-1941

styczeń – kwiecień 1942 (6 zrzutów)

Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, 27/28-03-1942 | Adam Boryczka ps. Brona, 8/9-04-1942 | Teodor Cetys ps. Wiking, 8/9-04-1942 | Stanisław Gilowski ps. Gotur, 30/31-03-1942 | Wiesław Ipohorski-Lenkiewicz ps. Zagroda, 30/31-03-1942 | Stanisław Jankowski ps. Agaton, 3/4-03-1942 | Jan Jokiel ps. Ligota, 30/31-03-1942 | Tadeusz Klimowski ps. Klon, 6/7-01-1942 | Jan Kochański ps. Jarema, 3/4-03-1942 | Henryk Kożuchowski ps Hora, 8/9-04-1942 | Henryk Krajewski ps. Wicher, 6/7-01-1942 | Aleksander Kułakowski ps. Rywal, 30/31-03-1942 | Lech Łada ps. Żagiew, 27/28-03-1942 | Stefan Majewicz ps. Hruby, 30/31-03-1942 | Jan Marek ps. Walka, 6/7-01-1942 | Stefan Mich ps. Jeż, 8/9-04-1942 | Zygmunt Milewicz ps. Róg, 3/4-03-1942 | Piotr Motylewicz ps. Krzemień, 30/31-03-1942 | Rafał Niedzielski ps. Mocny, 27/28-03-1942 | Zbigniew Piasecki ps. Orlik, 6/7-01-1942 | Bohdan Piątkowski ps. Mak, 3/4-03-1942 | Franciszek Pukacki ps. Gzyms, 3/4-03-1942 | Jan Rogowski ps. Czarka, 3/4-03-1942 | Roman Romaszkan ps.Tatar, 8/9-04-1942 | Jan Rostek ps. Dan, 27/28-03-1942 | Jan Smela ps. Wir, 6/7-01-1942 | Jerzy Sokołowski ps. Mira, 30/31-03-1942 | Tadeusz Sokołowski ps. Trop, 30/31-03-1942 | Józef Spychalski ps. Grudzień, 30/31-03-1942 | Tadeusz Śmigielski ps. Ślad, 27/28-03-1942 | Janusz Zalewski ps. Chinek, 30/31-03-1942 | Alfred Zawadzki ps. Kos, 8/9-04-1942

wrzesień – październik 1942 (9 zrzutów)

Jerzy Bichniewicz ps. Błękitny, 29/30-10-1942 | Adam Borys ps. Pług, 1/2-10-1942 | Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, 1/2-09-1942 | Michał Fijałka ps. Kawa, 1/2-09-1942 | Marian Gołębiewski ps. Ster, 1/2-10-1942 | Jan Grycz ps. Dziadzio, 3/4-09-1942 | Stanisław Hencel ps. Pik, 29/30-10-1942 | Bolesław Jabłoński ps. Kalia, 2/3-09-1942 | Stanisław Jagielski ps. Gacek, 1/2-10-1942 | Ewaryst Jakubowski ps. Brat, 1/2-10-1942 | Antoni Jastrzębski ps. Ugór, 2/3-10-1942 | Eugeniusz Kaszyński ps. Nurt, 1/2-10-1942 | Władysław Klimowicz ps. Tama, 1/2-10-1942 | Władysław Kochański ps. Bomba, 2/3-09-1942 | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, 1/2-09-1942 | Wacław Kopisto ps. Kra, 1/2-09-1942 | Stanisław Kotorowicz ps. Kron, 1/2-10-1942 | Ryszard Kowalski ps. Benga, 1/2-10-1942 | Julian Kozłowski ps. Cichy, 3/4-09-1942 | Jan Lech ps. Granit, 3/4-09-1942 | Artur Linowski ps. Karp, 1/2-10-1942 | Hieronim Łagoda ps. Lak, 1/2-09-1942 | Wincenty Michalczewski ps. Mir, 3/4-09-1942 | Zygmunt Policiewicz ps. Świerk, 3/4-09-1942 | Jan Poznański ps. Pływak, 1/2-10-1942 | Franciszek Rybka ps. Kula, 2/3-09-1942 | Stanisław Sędziak ps. Warta, 3/4-09-1942 | Kazimierz Smólski ps. Sosna, 3/4-09-1942 | Tadeusz Stocki ps. Ćma, 2/3-10-1942 | Wiesław Szpakowicz ps. Pak, 29/30-10-1942 | Wacław Szubiński ps. Dach, 2/3-10-1942 | Waldemar Szwiec ps. Robot, 1/2-10-1942 | Wincenty Ściegienny ps. Las, 3/4-09-1942 | Adam Trybus ps. Gaj, 1/2-10-1942 | Stanisław Winter ps. Stanley, 2/3-09-1942 | Jan Woźniak ps. Kwaśny, 2/3-09-1942 | Wacław Zaorski ps. Ryba, 3/4-09-1942 | Wiktor Zarembiński ps. Zrąb, 3/4-09-1942 | Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb, 1/2-09-1942 | Bronisław Żelkowski ps. Dąbrowa, 1/2-10-1942

styczeń – marzec 1943 (20 zrzutów)

Florian Adrian ps. Liberator, 26/27-01-1943 | Ignacy Bator ps. Opór, 25/26-01-1943 | Tadeusz Benedyk ps. Zahata, 17/18-02-1943 | Tadeusz Burdziński ps. Malina, 16/17-02-1943 | Michał Busłowicz ps. Bociek, 16/17-02-1943 | Antoni Chmielowski ps. Wołk, 13/14-03-1943 | Eugeniusz Chyliński ps. Frez, 24/25-03-1943 | Kazimierz Człapka ps. Pionek, 19/20-02-1943 | Józef Czuma ps. Skryty, 17/18-02-1943 | Feliks Dzikielewski ps. Oliw, 16/17-02-1943 | Oskar Farenholc ps. Sum, 13/14-03-1943 | Marian Garczyński ps. Skała, 20/21-02-1943 | Tadeusz Gaworski ps. Lawa, 25/26-01-1943 | Jan Górski ps. Chomik, 14/15-03-1943 | Bronisław Grun ps. Szyb, 25/26-01-1943 | Jan Horl ps. Frog, 13/14-03-1943 | Antoni Iglewski ps. Vanadi, 17/18-02-1943 | Stefan Ignaszak ps. Drozd, 13/14-03-1943 | Kazimierz Iranek-Osmecki ps. Antoni, 13/14-03-1943 | Henryk Jachciński ps. Kret, 20/21-02-1943 | Henryk Januszkiewicz ps. Spokojny, 16/17-02-1943 | Janusz Jarosz ps. Szermierz, 14/15-03-1943 | Stefan Jasieński ps. Alfa, 13/14-03-1943 | Tadeusz Jaworski ps. Gont, 17/18-02-1943 | Longin Jurkiewicz ps. Mysz, 13/14-03-1943 | Stanisław Kazimierczak ps. Ksiądz, 16/17-02-1943 | Stanisław Kolasiński ps. Ulewa, 13/14-03-1943 | Ignacy Konstanty ps. Szmaragd, 19/20-03-1943 | Leszek Koprowski ps. Dąb, 13/14-03-1943 | Jerzy Kowalski ps. Baba, 16/17-03-1943 | Walery Krokay ps. Siwy, 20/21-02-1943 | Mieczysław Kwarciński ps. Ziut, 25/26-01-1943 | Wojciech Lipiński ps. Lawina, 13/14-03-1943 | Ezechiel Łoś ps. Ikwa, 16/17-03-1943 | Władysław Maksyś ps. Azot, 13/14-03-1943 | Janusz Messing ps. Bekas, 13/14-03-1943 | Władysław Miciek ps. Młot, 25/26-01-1943 | Marian Mostowiec ps. Lis, 26/27-01-1943 | Piotr Nowak ps. Oko, 19/20-02-1943 | Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny, 20/21-02-1943 | Bolesław Odrowąż-Szukiewicz ps. Bystrzec, 16/17-02-1943 | Stanisław Olszewski ps. Bar, 26/27-01-1943 | Michał Parada ps. Mapa, 16/17-02-1943 | Witold Pic ps. Cholewa, 20/21-02-1943 | Czesław Pieniak ps. Bór, 19/20-02-1943 | Wacław Pijanowski ps. Dym, 26/27-01-1943 | Adolf Pilch ps. Góra, 16/17-02-1943 | Wilhelm Pluta ps. Pion, 19/20-03-1943 | Janusz Prądzyński ps. Trzy, 13/14-03-1943 | Jacek Przetocki ps. Oset, 17/18-02-1943 | Leszek Ratajski ps. Żal, 26/27-01-1943 | Adam Riedl ps. Rodak, 13/14-03-1943 | Czesław Rossiński ps. Kozioł, 13/14-03-1943 | Jan Rostworowski ps. Mat, 13/14-03-1943 | Roman Rudkowski ps. Rudy, 25/26-01-1943 | Lech Rydzewski ps. Grom, 20/21-02-1943 | Kazimierz Rzepka ps. Ognik, 20/21-02-1943 | Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon, 13/14-03-1943 | Stanisław Sołtys ps. Sowa, 26/27-01-1943 | Olgierd Stołyhwo ps. Stewa, 14/15-03-1943 | Witold Strumpf ps. Fosa, 13/14-03-1943 | Piotr Szewczyk ps. Czer, 17/18-02-1943 | Michał Tajchman ps. Mikita, 26/27-01-1943 | Zbigniew Twardy ps.Trzask, 24/25-03-1943 | Wiktor Wiącek ps. Kanarek, 19/20-03-1943 | Władysław Wiśniewski ps. Wróbel, 17/18-02-1943 | Ludwik Witkowski ps. Kosa, 20/21-02-1943 | Lech Zabierek ps. Wulkan, 13/14-03-1943 | Antoni Żychiewicz ps. Przerwa, 17/18-02-1943

wrzesień – październik 1943 (11 zrzutów)

Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica, 14/15-09-1943 | Hieronim Dekutowski ps. Zapora, 16/17-09-1943 | Kazimierz Fuhrman ps. Zaczep, 14/15-09-1943 | Norbert Gołuński ps. Bombram, 16/17-09-1943 | Włodzimierz Klocek ps. Garłuch, 18/19-10-1943 | Mirosław Kryszczukajtis ps. Szary, 16/17-09-1943 | Stanisław Kujawiński ps. Wodnik, 14/15-09-1943 | Kazimierz Lewko ps. Palec, 14/15-09-1943 | Anatol Makarenko ps. Tłok, 14/15-09-1943 | Józef Nowacki ps. Horyń, 14/15-09-1943 | Henryk Ostrowiński ps. Smyk, 14/15-09-1943 | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir, 14/15-09-1943 | Jarosław Poliszuk ps. Arab, 14/15-09-1943 | Bolesław Polończyk ps. Kryształ, 9/10-09-1943 | Bronisław Rachwał ps. Glin, 16/17-09-1943 | Tadeusz Seeman ps. Garbus, 21/22-09-1943 | Fryderyk Serafiński ps. Drabina, 9/10-09-1943 | Władysław Siakiewicz ps. Mruk, 14/15-09-1943 | Ryszard Skowroński ps. Lechita, 14/15-09-1943 | Stanisław Skowroński ps. Widelec, 21/22-09-1943 | Bernard Wiechuła ps. Maruda, 16/17-09-1943 | Michał Wilczewski ps. Uszka, 18/19-10-1943 | Otton Wiszniewski ps. Topola, 16/17-09-1943 | Roman Wiszniowski ps. Harcerz, 14/15-09-1943 | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień, 21/22-09-1943 | Elżbieta Zawacka ps. Zo, 9/10-09-1943 | Ryszard Zyga ps. Lelum, 14/15-09-1943 | Józef Żakowicz ps. Tabu, 14/15-09-1943 | Franciszek Żaak ps. Mamka, 14/15-09-1943 | Bogusław Żórawski ps. Mistral, 16/17-09-1943

kwiecień – maj 1944 (24 zrzuty)

Stefan Bałuk, ps. Starba, 9/10-04-1944 | Leon Bazała, ps. Strwiąż, 12/13-04-1944 | Adam Benrad ps. Drukarz, 12/13-04-1944 | Kazimierz Bernaczyk ps. Rango, 10/11-05-1944 | Jan Biały ps. Kadłub, 27/28-04-1944 | Stanisław Biedrzycki ps. Opera, 3/4-04-1944 | Romuald Bielski ps. Bej, 29/30-05-1944 | Jan Bienias ps. Osterba, 10/11-05-1944 | Jan Bieżuński ps. Orzyc, 3/4-04-1944 | Andrzej Bogusławski-Prus ps. Pancerz, 4/5-05-1944 | Jerzy Buyno ps. Gżegżułka, 16/17-04-1944 | Franciszek Cieplik ps. Hatrak, 30-04/1-05-1944 | Andrzej Czaykowski ps. Garda, 16/17-04-1944 | Adam Dąbrowski ps. Puti, 4/5-05-1944 | Rudolf Dziadosz ps. Zasaniec, 19/20-05-1944 | Ludwik Fortuna ps. Siła, 19/20-05-1944 | Adolf Gałacki ps. Maszop, 12/13-04-1944 | Marian Golarz ps. Góral 2, 21/22-05-1944 | Stefan Górski ps. Brzeg, 16/17-04-1944 | Krzysztof Grodzicki, ps. Jabłoń 2, 21/22-05-1944 | Zygmunt Gromnicki ps. Gula, 9/10-04-1944 | Stanisław Harasymowicz ps. Lalka, 16/17-04-1944 | Władysław Hauptman ps. Gapa, 8/9-04-1944 | Gustaw Heczko ps. Skorpion, 16/17-04-1944 | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk, 27/28-04-1944 | Bolesław Jackiewicz ps. Łabędź, 8/9-04-1944 | Tadeusz Stanisław Jaworski ps. Bławat, 4/5-05-1944 | Jan Kamieński ps. Cozas, 8/9-04-1944 | Bronisław Kamiński ps. Golf, 14/15-04-1944 | Edward Kiwer ps. Biegaj, 8/9-04-1944 | Maksymilian Klinicki ps. Wierzba 2, 30/31-05-1944 | Tadeusz Kobyliński ps. Hiena, 8/9-04-1944 | Bronisław Konik ps. Sikora, 24/25-05-1944 | Tadeusz Kossakowski ps. Krystynek, 29/30-05-1944 | Tomasz Kostuch ps. Bryła, 15/16-04-1944 | Edward Kowalik ps. Ciupuś, 9/10-04-1944 | Adam Krasiński ps. Szczur, 4/5-05-1944 | Marian Kuczyński ps. Zwrotnica, 16/17-04-1944 | Bohdan Kwiatkowski ps. Lewar, 10/11-05-1944 | Włodzimierz Lech ps. Powiślak, 14/15-04-1944 | Aleksander Lewandowski ps. Wiechlina, 19/20-05-1944 | Bronisław Lewkowicz ps. Kurs, 27/28-04-1944 | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal, 4/5-05-1944 | Albin Łakomy ps. Twornik, 9/10-04-1944 | Benon Łastowski ps. Łobuz, 9/10-04-1944 | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś 2, 30/31-05-1944 | Narcyz Łopianowski ps. Sarna, 14/15-04-1944 | Felicjan Majorkiewicz ps. Iron, 9/10-04-1944 | Władysław Marecki ps. Żabik 2, 21/22-05-1944 | Edmund Marynowski ps Sejm, 27/28-04-1944 | Zbigniew Matula ps. Radomyśl, 24/25-05-1944 | Zbigniew Mrazek ps. Aminius, 12/13-04-1944 | Jerzy Niemczycki ps. Janczar, 14/15-04-1944 | Kazimierz Niepla ps. Kawka, 8/9-04-1944 | Antoni Nosek ps. Kajtuś, 4/5-05-1944 | Michał Nowakowski ps. Harpun, 24/25-05-1944 | Tadeusz Nowobilski ps. Dzwon, 16/17-04-1944 | Cezary Nowodworski ps. Głóg, 4/5-05-1944 | Leopold Okulicki ps. Kobra 2, 21/22-05-1944 | Kazimierz Osuchowski ps. Rosomak, 30-04/1-05-1944 | Karol Pentz ps. Skała 2, 30/31-05-1944 | Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, 30/31-05-1944 | Aleksander Piekarski ps. Turkuć, 12/13-04-1944 | Edward Piotrowski ps. Mema, 12/13-04-1944 | Marian Pokładecki ps. Zoll, 3/4-04-1944 | Alfred Pokultinis ps. Fon, 24/25-05-1944 | Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik, 16/17-04-1944 | Stanisław Raczkowski ps. Bułany, 8/9-04-1944 | Tadeusz Runge ps. Osa, 9/10-04-1944 | Zygmunt Sawicki ps. Samulik, 3/4-04-1944 | Jan Serafin ps. Czerchawa, 19/20-05-1944 | Jan Skrochowski ps. Ostroga, 30-04/1-05-1944 | Leopold Skwierczyński ps. Aktor, 16/17-04-1944 | Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron, 8/9-04-1944 | Zdzisław Straszyński ps. Meteor, 10/11-05-1944 | Mieczysław Szczepański ps. Dębina, 4/5-05-1944 | Kazimierz Szternal ps. Zryw, 30-04/1-05-1944 | Jerzy Sztrom ps. Pilnik, 8/9-04-1944 | Adam Szydłowski ps. Poleszuk, 16/17-04-1944 | Jerzy Szymański ps. Boga, 16/17-04-1944 | Aleksander Tarnawski ps. Upłaz, 16/17-04-1944 | Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, 30/31-05-1944 | Czesław Trojanowski ps. Litwos, 4/5-05-1944 | Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2, 30/31-05-1944 | Zygmunt Ulm ps. Szybki, 10/11-05-1944 | Jan Walter ps. Cyrkiel, 4/5-05-1944 | Zbigniew Waruszyński ps. Dewajtis 2, 21/22-05-1944 | Józef Wątróbski ps. Jelito, 14/15-04-1944 | Alfred Whitehead ps. Dolina 2, 4/5-05-1944 | Ludwik Wiechuła ps. Jeleń, 8/9-04-1944 | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2, 21/22-05-1944 | Zbigniew Wilczkiewicz ps. Kij, 24/25-05-1944 | Zdzisław Winiarski ps. Przemytnik, 19/20-05-1944 | Henryk Zachmost ps. Zorza, 8/9-04-1944 | Józef Zając ps. Kolanko, 4/5-05-1944 | Tadeusz Żelechowski ps. Ring, 12/13-04-1944

lipiec – grudzień 1944 (9 zrzutów)

Jacek Bętkowski ps. Topór 2, 30/31-07-1944 | Kazimierz Bilski ps. Rum, 25/26-07-1944 | Przemysław Bystrzycki ps. Grzbiet, 22/23-11-1944 | Bernard Bzdawka ps. Siekiera, 22/23-11-1944 | Bronisław Czepczak ps. Zwijak 2, 26/27-12-1944 | Kazimierz Czerwiński ps. Bryzga, 18/19-11-1944 | Stanisław Dmowski ps. Podlasiak, 26/27-12-1944 | Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, 16/17-10-1944 | Władysław Flont ps. Grandziarz, 16/17-10-1944 | Władysław Godzik ps. Skrzat, 16/17-10-1944 | Teodor Hoffman ps. Bugaj, 16/17-10-1944 | Zdzisław Jeziorański ps. Zych, 25/26-07-1944 | Wacław Kobyliński ps. Dziad, 16/17-10-1944 | Leopold Krizar ps. Czeremosz, 16/17-10-1944 | Marian Leśkiewicz ps. Wygoda, 21/22-09-1944 | Adam Mackus ps. Prosty, 22/23-11-1944 | Aleksander Makagonow ps. Wschód, 16/17-10-1944 | Franciszek Malik ps. Piorun 2, 30/31-07-1944 | Jan Matysko ps. Oskard, 26/27-12-1944 | Stanisław Mazur ps. Limba, 22/23-11-1944 | Bruno Nadolczak ps. Piast, 16/17-10-1944 | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2, 21/22-09-1944 | Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, 30/31-07-1944 | Jan Parczewski ps. Kraska, 26/27-12-1944 | Mieczysław Pękała ps. Bosak, 16/17-10-1944 | Julian Piotrowski ps. Rewera 2, 30/31-07-1944 | Stefan Przybylik ps. Gruch, 16/17-10-1944 | Kazimierz Raszplewicz ps. Tatar 2, 22/23-11-1944 | Jan Różycki ps. Busik, 16/17-10-1944 | Roman Rudkowski ps. Rudy, 16/17-10-1944 | Zenon Sikorski ps. Pożar, 21/22-09-1944 | Marian Skowron ps. Olcha 2, 22/23-11-1944 | Tadeusz Sokół ps. Bug 2, 21/22-09-1944 | Zbigniew Specylak ps. Tur 2, 30/31-07-1944 | Zdzisław Sroczyński ps. Kompresor, 26/27-12-1944 | Leszek Starzyński ps. Malewa, 25/26-07-1944 | Aleksander Stpiczyński ps. Klara, 21/22-09-1944 | Kazimierz Śliwa ps. Strażak 2, 21/22-09-1944 | Władysław Śmietanko ps. Cypr, 30/31-07-1944 | Witold Uklański ps. Herold, 26/27-12-1944 | Bogusław Wolniak ps. Mięta, 25/26-07-1944

31 Kurierów i Emisariuszy zrzuconych do Polski:

luty 1941 – listopad 1944

Zygmunt Berezowski ps. Zyzio, emisariusz Stronnictwa Demokratycznego | Jan Błaszczyk ps. Kret, kurier Delegatury Rządu na Kraj, 18/19-11-1944 | Jan Cegłowski ps. Konik, kurier DRnK, 1/2-10-1942 | Tadeusz Chciuk ps. Celt, Sulima, kurier DRnK, 27/28-12-1941, 3/4-04-1944 | Jan Ciaś ps. Kula, kurier DRnK, 12/13-04-1944 | Adam Cużytek, kurier DRnK, 3/4-09-1942 | Wiktor Czyżewski ps. Cap, kurier DRnK, 25/26-01-1943 | Jan Domański ps. Bartnicki, emisariusz Stronnictwa Ludowego | Józef Gójski ps. Borowik, kurier DRnK, 18/19-09-1944 | Leszek Janicki ps. Maciej, kurier DRnK, 27/28-03-1942 | Wiktor Karamać ps. Kabel, kurier DRnK, 8/9-04-1944 | Franciszek Klima ps. Witoski, kurier DRnK, 19/20-05-1944 | Jerzy Lerski ps. Jur, kurier DRnK, 19/20-02-1943 | Roman Litwin ps. Sowa, kurier DRnK, 16/17-03-1943 | Stanisław Łuczkiewicz ps. Sęp, kurier DRnK, 25/26-01-1943 | Jerzy Mara-Mayer ps. Filip, kurier DRnK, 30/31-03-1942 | Franciszek Młynarz ps. Biegacz, kurier DRnK, 18/19-10-1943 | Benedykt Moszyński ps. Andrzej, kurier DRnK, 6/7-01-1942 | Stanisław Niedbał ps. Bask, kurier DRnK, 10/11-05-1944 | Jan Nodzyński ps. Łuk, kurier DRnK, 24/25-05-1944 | Aleksander Olędzki ps. Rab, kurier DRnK, 24/25-03-1943 | Stanisław Ołtarzewski, kurier DRnK | Czesław Raczkowski ps. Orkan, kurier DRnK, 15/16-02-1941 | Józef Retinger ps. Salamandra, kurier DRnK, 3/4-04-1944 | Tadeusz Samotus ps. Lis 2, kurier DRnK, 16/17-02-1943 | Napoleon Segiera ps. Wera, kurier DRnK, 7/8-09-1941 | Kazimierz Smolak ps. Nurek, kurier DRnK, 16/17-09-1943 | Stanisław Stach, kurier DRnK, 3/4-09-1942 | Wiktor Strzelecki ps. Nuka, kurier DRnK, 27/28-12-1941 | Henryk Waniek ps. Pływak, kurier DRnK, 9/10-04-1944 | Stanisław Zaborowski, kurier DRnK, 30/31-03-1942

brytyjska misja wojskowa zrzucona do Polski:

Operacja Freston 26/27-12-1944

Col. Duane T. Hudson | Maj. Peter R. C. Solly-Flood | Maj. Peter Kemp | Sgt. Donald Galbraith | kpt. Antoni Pospieszalski ps. Łuk, jako Col. Anthony Currie, oficer łącznikowy i radiotelegrafista (instruktor w Audley End)

Zobacz także – spadochroniarze Akcji Kontynentalnej oraz Project Eagle

Zawartość zasobników i paczek

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza – Zawartość zasobników i paczek
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

do góry strony

Źródła:

Informacje własne (archiwum portalu)
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, 1954
Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW PAX, 1984
Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Agnieszka Polończyk – Cichociemni – dzieje elity polskiej dywersji na kanwie życiorysu Bolesława Polończyka ps. „Kryształ”, w: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 3/2016, s. 173-188, Kraków 2016, ISSN 1899-6264
Agnieszka Polończyk – Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5

Florian Adrian – Cichociemny

ps.: „Florek”, „Liberator”, „Libra”

Florian Edmund Adrian

vel Franciszek Akrunowicz, vel Edmund Neuman, vel Czesław Wawerski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0096

Adrian-Florian-elitadywersji-org-186x250 Florian Adrian - Cichociemny

kpt. cc Florian Adrian
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org

ur. 8 listopada 1913 w Bydgoszczy, poległ zamordowany 23 czerwca 1944 w Suchedniowie – kapitan, harcerz, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, Armii Krajowej, Wydziału Lotniczego Oddziału II Komendy Głównej AK, referatu lotniczego Komendy Okręgu Kielce AK, zamordowany przez gestapo (1944), autor maksymy Cichociemnych – „Wywalcz Jej wolność lub zgiń!”, Cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramor), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); specjalnościowe: sztabów lotniczych (Londyn); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 29 lat 2 miesiące

Spis treści:

II wojna światowa
Cichociemny
Awanse i odznaczenia
Życie rodzinne

Uczył się w bydgoskim „Klasyku”, czyli Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Bydgoszczy, w 1933 zdał egzamin dojrzałości. Przez okres nauki, od 1924 do 1933 działał w harcerstwie.

Od 30 sierpnia 1933 w Szkole Podchorążych Piechoty w Różanie nad Narwią, po jej ukończeniu awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od 15 sierpnia 1934 w Szkole Technicznej Podchorążych Lotnictwa w Bydgoszczy, po jej ukończeniu 1 października 1937 awansowany na stopień podporucznika, przydzielony jako dowódca plutonu obsługi w eskadrze ćwiczebnej Szkoły Podchorążych Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie. Od 1 sierpnia 1938 dowódca plutonu obsługi na lotnisku pomocniczym w Sobiejuchach, od 1 maja 1939 na lotnisku w Moderówce pod Jasłem.

II wojna światowa

cc-Adrian-Gorski-195x300 Florian Adrian - Cichociemny

Życzenia Floriana Adriana dla Jana Górskiego
źródło: archiwum rodzinne Michała Górskiego

Zolnierze-Grupy-Operacyjnej-Polesie-250x143 Florian Adrian - Cichociemny

Żołnierze SGO „Polesie”

W kampanii wrześniowej 1939 wraz z dywizjonem ewakuowany koleją (Jasło – Rzeszów – Przeworsk) 4 września 1939. Od 8 września 1939 dowódca transportów kolejowych nr 1224 i 1225 do Łucka, dotarł do Równego. 23 września 1939 w Gródku Jagiellońskim, dołączył do Ośrodka Zapasowego 82 Pułku Piechoty Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”.

Po rozbiciu pułku, od 24 września 1939 dowódca kompanii ciężkich karabinów maszynowych 82 Pułku Piechoty. Od 1 października 1939 przydzielony do 60 Dywizji Piechoty „Kobryń”, uczestniczył w walkach w rejonie Adamowa, Horodenki, Woli Okrzejskiej. Od 6 października 1939 w Gułowie w niewoli niemieckiej, osadzony w obozie jeńców w Dęblinie, następnie w Radomiu.

13 października 1939 uciekł, dotarł do Skarżyska-Kamiennej. W listopadzie 1939 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej, przydzielony do grupy „Gryfa”, od lutego 1940 jako oficer łącznikowy ZWZ w Kielcach. Zagrożony aresztowaniem, od 7 kwietnia 1940 w Krośnie.

24 kwietnia 1940 przez Duklę i Hutę Polańską przekroczył granicę ze Słowacją, dotarł do Budapesztu, 1 czerwca 1940 do Marsylii (Francja). Wstąpił w Carpiagne do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do Polskich Sił Powietrznych w Lyonie-Foire.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Po upadku Francji, ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od lipca 1940 przydzielony do 300 dywizjonu bombowego. Uczestnik wielu akcji bojowych, 22 stycznia 1942 ranny podczas nalotu na Münster. Awansowany na stopień porucznika 20 marca 1941.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w lotnictwie, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 5 października 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego) ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa, awansowany na stopień kapitana 26 stycznia 1943.

Autor maksymy „Wywalcz Jej wolność lub zgiń”, którą własnoręcznie wpisał na mapie Polski w ośrodku szkoleniowym w Audley End. Cichociemni przyjęli ją za swoją dewizę. Pochodziła z więziennej „Piosenki Wileńskiej Więźniów na Łukiszkach” z drugiej połowy 1940. Najstarsze na Litwie, zlokalizowane w śródmieściu Wilna carskie, później gestapowskie i sowieckie więzienie na Łukiszkach było miejscem kaźni Białorusinów, Litwinów, Żydów oraz tysięcy Polaków – powstańców, żołnierzy AK. Refren „Piosenki Wileńskiej Więźniów na Łukiszkach” brzmiał: Nie dla medali twe trudy i blizny / Nie dla nagrody to czyn / Lecz z obowiązku miłości Ojczyzny / Wywalcz Jej wolność lub zgiń.

Halifax-mk3-300x225 Florian Adrian - Cichociemny

Handley Page Halifax

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 26/27 stycznia 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Gauge” (dowódca operacji: F/O Radomir Walczak, ekipa skoczków nr: XIX), z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S/ Karol Twardawa, pilot – P/O Kazimierz Szrajer / nawigator – F/O Radomir Walczak / radiotelegrafista – P/O Briscoe – RAF / mechanik pokładowy – Sgt. Zygmunt Jaworski / strzelec – F/S Romuald Małachowski / despatcher – Sgt. Ignacy Adamczyk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka

Tempsford-300x222 Florian Adrian - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Żubr” 208 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w rejonie miejscowości Promnik (na skraju lasu) 14 km od Kielc. Razem z nim skoczyli: kpt. Wacław Pijanowski ps. Dym, ppor. Stanisław Sołtys ps. Sowa, kpt. Michał Tajchman ps. Mikita. Skoczkowie przerzucili 357 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz pocztę nr 5000 A i B. Nie zrzucono zasobników wskutek usterki wyrzutników. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin.

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia dla Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„O godz. 17.30, po 4 zmianach rozkazu, ustalono, że idzie ekipa GAUGE z containerami ekipy MALLET (brak czasu na zmianę ładunku) i załoga por. Walczaka – było to najwłaściwsze rozwiązanie. Ostatecznie wystartowała: – ekipa GAUGE – nawigator por. Walczak, plac. odb. Żubr (208), zapasowa Wół (207), godz. 18.45 – TMP z Kraju bardzo dobre.

Dnia 27.I. por. Walczak wrócił. Zrzut został wykonany na plac. odb. Żubr, 1944 [sygnał świetlny] dobrze widoczny. Zrzucono 4-ch skoczków, osiem pasów z dol. w banknotach – 357.000 dol. i poczta Nr. 5000 A. i B. Zasobniki niewyrzucone – zawiódł wyrzutnik.” (s. 138)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, po aklimatyzacji od marca 1943 przydzielony jako kierownik referatu informacyjno – wywiadowczego Wydziału Lotniczego Oddziału III Komendy Głównej AK. Od czerwca 1944 kierownik referatu lotniczego Komendy Okręgu Kielce AK.

23 czerwca 1944 aresztowany przez gestapo w Kielcach, pod fałszywą tożsamością Czesław Wawerski, tego dnia zamordowany w Suchedniowie.

Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.

Awanse

kapral podchorąży – 1934
podporucznik – 1 października 1937
porucznik – 20 marca 1941
kapitan – 26 stycznia 1943

Odznaczenia

Życie rodzinne

Syn Alfonsa oraz Józefy z domu Kolitowskiej. Rodziny nie założył.

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Florian Adrian - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Florian Adrian - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych
w Sali Tradycji JW GROM

W I Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida w Bydgoszczy znajduje się tablica Mortui sunt ut vivamus liberii (Nie żyją, byśmy my mogli żyć wolni) 1939-1945, na której znajduje się nazwisko Floriana Adriana.

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Florian Adrian - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Florian Adrian - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

Źródła:

informacje własne (archiwum portalu)
Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0001
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 17-18, Oleśnica, 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 8390249901
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 57-58, 358, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 288.,Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
Włodzimierz Jastrzębski – Bydgoscy maturzyści polskich szkół z czasów II Rzeczypospolitej i ich losy podczas II wojny światowej, w: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, t. 36, seria: Edukacja – Rodzina – Społeczeństwo, nr 5, 2020, s. 211-223

Tag Archives: Liberator

Stanisław Kłosowski – pilot

Spośród ponad 17 tys. polskich lotników PSP w Wielkiej Brytanii – jedyny podoficer oraz jeden z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Jako jeden z nielicznych dwukrotnie odznaczony brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross).

II wojna światowa

301 Dywizjon Bombowy

138 Special Duty Squadron RAF

Lotnisko RAF Tempsford

Loty w operacjach specjalnych SOE

Mistrzostwo pilotażu

Polska eskadra „C” – 301 Dywizjon

1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia

Po wojnie

Upamiętnienie

Awanse

Oredery i odznaczenia

Dziękuję Panu Piotrowi Hodyra za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945:

Źródła:

Załogi samolotów

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Działania na rzecz Kraju

Wykaz załóg samolotów w operacjach zrzutów Cichociemnych

Upamiętnienie

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945

Wybrane stopnie RAF oraz ich odpowiedniki w PSP (PSZ)

Źródła:

Zrzuty

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Lotniska

Łączność lotnicza z Polską

Oddział VI (Specjalny) – Wsparcie lotnicze:

Okres próbny

Sezon operacyjny Intonacja

Sezon operacyjny Riposta

Sezon operacyjny Odwet

Techniki przerzutu zaopatrzenia dla Armii Krajowej:

Zrzuty ogółem

Ewakuacja ludzi i sprzętu ze zrzutowisk:

Organizacja zrzutów

Współpraca z SOE

Technika skoku

Spadochroniarze zrzuceni do Polsk:

luty – grudzień 1941 (3 zrzuty)

styczeń – kwiecień 1942 (6 zrzutów)

wrzesień – październik 1942 (9 zrzutów)

styczeń – marzec 1943 (20 zrzutów)

wrzesień – październik 1943 (11 zrzutów)

kwiecień – maj 1944 (24 zrzuty)

lipiec – grudzień 1944 (9 zrzutów)

luty 1941 – listopad 1944

Operacja Freston 26/27-12-1944

Zawartość zasobników i paczek

Źródła:

Florian Adrian – Cichociemny

II wojna światowa

Cichociemny

Awanse

Odznaczenia

Życie rodzinne

Upamiętnienie

Upamiętnienie Cichociemnych

Źródła:

Szukaj w portalu:

Wykaz załóg samolotów
w operacjach zrzutów Cichociemnych