W nocy ze środy na czwartek 22/23 listopada 1944, w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Kazik 1″ do okupowanej Polski skoczyło sześciu Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)
Operacje zrzutowe planowano w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej (która organizowała odbiór zrzutów w okupowanej Polsce) oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała Polakom samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich).
Oddział VI (Specjalny) zajmował się organizacją zrzutów, ich przyjmowanie odbywało się wg. ustalonego „Planu czuwania”. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach). Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki „Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy „Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował „Syrenę” o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).
Zrzuty organizowano w czterech tzw. sezonach operacyjnych: próbnym (od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942), „Intonacja” (od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943), „Riposta” (od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944) oraz „Odwet” (od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944).
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
80 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX | CHISEL | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET | HAMMER | JACEK 1 | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 | LATHE | LEGGING (5 CC) | MEASLES | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 | NEON 2 | NEON 3 | NEON 4 | NEON 5 | NEON 6 | NEON 7 | NEON 8 | NEON 10 | OXYGEN 8 | PLIERS | POLDEK 1 | PRZEMEK 1 | RASP (3 CC) | RHEUMATISM | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALPOX | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 | WELLER 16 | WELLER 17 | WELLER 18 | WELLER 21 | WELLER 23 | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 | WELLER 29 | WELLER 30 | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) |
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”.
sezon: „Odwet”, operacja: „Kazik 1”
Do okupowanej Polski skoczyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej:
mjr cc Kazimierz Tomasz Raszplewicz ps. „Tatar 2”, „Wichura 2”, vel Alfred Wójcik, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4428, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1611, ur. 13 listopada 1901 w Warszawie, zm. 18 stycznia 1977 w Tankerton (Wielka Brytania) – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, 1 batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, oficer NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów (1939-1941), cichociemny
Znajomość języków obcych: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 37 lat; w dacie skoku do Polski 43 lata. Syn pracownika firmy Gerlach.
mjr cc Adam Piotr Mackus ps. „Prosty”, „Dżajran”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1249, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2081, ur. 2 grudnia 1902 w Tyflisie (obecnie Tbilisi, Gruzja), zm. 1991 prawdopodobnie w Londynie (Wielka Brytania) – rotmistrz, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, komendant kursu walki konspiracyjnej STS 43 w Audley End, oficer łącznikowy Sztabu Naczelnego Wodza przy Komendzie Głównej AK, żołnierz wyklęty, więzień UB, skazany (1945-1946), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), instruktor oraz komendant kursu walki konspiracyjnej (STS 43, Audley End), spadochronowy (1 SBS, Largo House), i in. W dniu wybuchu wojny miał 36 lat; w dacie skoku do Polski 41 lat
ppor. cc Bernard Paweł Bzdawka ps. „Siekiera”, „Płotka”, vel Bernard Płotka, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3405 ur. 14 sierpnia 1916 w Orlinku (powiat nakielski), zm. 4 września 1983 w Poznaniu – podporucznik, harcerz, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, WiN, żołnierz wyklęty, więzień sowieckich łagrów: Juchnów, Ponoj, Juża (1939-1941), więzień UB (1945-1946), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), brytyjski taktyczny kurs łączności, spadochronowy (1 SBS, Largo House; STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 28 lat. Syn rolnika
por. cc Marian Skowron ps. „Olcha 2″, „Kogut 2”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4379, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2068, ur. 8 marca 1915 w Chodkowie Starym (powiat sandomierski), data i miejsce zgonu nieznane – porucznik piechoty, podoficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, uczestnik kampanii wrześniowej, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kozielsk, Griazowiec (1939-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dowódców kompanii, adiutantów, minerski, wysokogórski, spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Baza nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata; w dacie skoku do Polski 29 lat
ppor. cc Przemysław Bystrzycki ps. „Grzbiet”, „Kreda”, vel Michał Żaczek, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1957, ur. 23 maja 1923 w Przemyślu, zm. 7 października 2004 w Poznaniu – podporucznik, pisarz, dziennikarz, oficer Wojska Polskiego, Armi Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, dowódca radiostacji 1 Pułku Piechoty Strzelców Podhalańskich AK, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Panowka, Kuszmurun (1940-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramor), obserwatorów przy dowódcach pododdziałów, łączności Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), szybkiej radiotelegrafii, spadochronowy, odprawowy (Baza nr 11, Latiano), i in. W dniu wybuchu wojny miał 16 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn inżyniera, burmistrza Przemyśla
ppor. cc Stanisław Mazur ps. „Limba”, „Hawrań”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3407, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1601, ur. 8 października 1919 w Zawoi (powiat suski), zm. 27 sierpnia 1990 prawdopodobnie w Abroath (Szkocja, Wielka Brytania) – podporucznik łączności, żołnierz Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, dowódca radiostacji 40 C placówki zrzutowej, oficer NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, WiN, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Charków, Sorokłag (1940-1941), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 25 lat
Samolot Liberator KG-994 „R” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – F/O Mikołaj Jarynicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Granowski / despatcher – Sgt. Józef Bulik) wystartował o godz. 17.50 z lotniska Reggia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Dowódca operacji: F/O Mikołaj Jarynicz, ekipa skoczków nr: LXII.
Zrzut przyjęła placówka odbiorcza „Wilga” 901 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Szczawa, w rejonie Mogielicy (Beskid Wyspowy), 24 km od Nowego Targu.
Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (18/19 listopada) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przerzucili 579 563 dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także piętnaście zasobników oraz trzy paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 10 godzin 45 minut.
Przemysław Bystrzycki: Znów siedziałem od strony ogona. Noc, ciemność pachnąca benzyną. Dłużące się godziny. Sen, nie sen, porwane myśli, nieoczekiwane skojarzenia (…) Motory przycichły. Zeszliśmy nieco. Raptem poderwało maszynę, z trudem ustałem. Z komór bombowych wystrzeliły zasobniki ze sprzętem dla oddziałów. Poszły kontenery. Wyglądam oknem. Nie widzę parasoli, pewnie spłynęły za nami, poniżej ogona (…) Biorę zatrzask [centralny spadochronu – RMZ] do gołej dłoni. Jest chłodny, ciężki. Kiwam głową: „okay”. (…) Robię pół kroku, siadam. Jak na skokach ćwiczebnych, z komendą skokową w myśli, wypycham się obiema rękami. Świst w uszach, serce pod gardłem, szybkość nadana maszyną kładzie na plecy. Przez ułamek sekundy widzę czarny kontur Liberatora, nawet światła na skrzydłach. Kontur oddala się, milknie. Gwałtowne szarpnięcie w ramionach. Spoglądam ku górze. Nad głową biała kopuła.
Powietrze dzwoni w uszach – taka cisza wokół. Stanąłem w miejscu, nie opadam. Wiem, że to złudzenie, kecz wrażenie powraca. Za każdym razem równie mocno. Biała płachta buja leniwie. Gaszę nieduże wahania, poprawiam szelki na udach. Czarne skupisko lasu wyraźnieje. Wyżej polana, na której wciąż różowieją światła, poniżej jakiś bezdrzewny zagonek, wertepy. Płaty rzadkiego śniegu w rozpadlinach. Zniosło trochę. Byle nie lądować na drzewach.
Nocą trudno obliczyć odległość. Dlatego wcześniej podkurczam nogi, jak najwyżej chwytam szelki, dłońmi prawie dosięgam linek. Czekam sekundę, podciągam się, kulę, gotowy do machnięcia przewrotki. Stopy ciągle bujają w powietrzu. Puszczam linki, wychylam zza łokci głowę, chcę spojrzeć w dół, stwierdził ile jeszcze metrów. Walę całym ciężarem o matkę naszą rodzoną – i siadam na tyłku. O dziwo! Zupełnie miękko. No tak, koczuję na spłachciu śniegu. Więc Polska…
Przemysław Bystrzycki – Znak Cichociemnych, PIW, Warszawa 1985, ISBN 83-06-00893-6, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 325-326
Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38
Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625
Dawid Golik – Alianccy lotnicy, cichociemni i „peżetki” z Krakowa
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320) grudzień 2016, s. 48 – 53
Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 samoloty startowały z lotniska RAF Tempsford – w 43 operacjach lotniczych SOE przerzuciły do okupowanej Polski 158 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe). Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 samoloty startowały z lotniska Campo Casale k. Brindisi – w operacjach SOE przerzuciły do okupowanej Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353
Informacje nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – Lista Krzystka
4 Cichociemnych było represjonowanych kolejno przez Niemców, Sowietów oraz PRL, spośród Nich jeden został zamordowany. Cichociemny Andrzej Czaykowski ps. Garda przeżył na nieludzkiej ziemi sowieckie łagry w Kargopolu, Archangielsku, później dwa niemieckie więzienia i dwa obozy koncentracyjne. Zamordowali go komunistyczni oprawcy w więzieniu na Rakowieckiej, już po wojnie, w 1953.
24 Cichociemnych represjonowali najpierw Niemcy, potem Sowieci, spośród Nich dwóch zamordowano, dwóch popełniło samobójstwo. Cichociemnego Stefana Majewicza ps. Hruby zamordowali oprawcy z gestapo, Cichociemny Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica został zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Dachau. Cichociemni: Zdzisław Peszke ps. Kaszmir oraz Stanisław Zapotoczny ps. Płomień woleli popełnić samobójstwo niż doświadczyć nieludzkiego okrucieństwa.
19 Cichociemnych represjonowali podczas wojny Niemcy, a po wojnie funkcjonariusze „Polski Ludowej”, spośród Nich dwóch straciło życie. Cichociemny Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, szef służby śledczej Polskiego Państwa Podziemnego został zamordowany na skutek PRL-owskiego bezprawia.
Aż 38 Cichociemnych doświadczyło represji ze strony zarówno Sowietów jak i funkcjonariuszy „Polski Ludowej”. Spośród Nich 5 CC straciło życie, w tym dwóch zamordowano na Zamku w Lublinie, katyńskim strzałem w tył głowy: Czesława Rossińskiego ps. Kozioł, Mieczysława Szczepańskiego ps. Dębina…
Stefan Bałuk ps. Starba | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Piotr Nowak ps. Oko | Stefan Przybylik ps. Gruch
Jacek Bętkowski ps. Topór 2 | Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica | Eugeniusz Chyliński ps. Frez | Władysław Hauptman ps. Gapa | Franciszek Koprowski ps. Dąb | Julian Kozłowski ps. Cichy | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś | Narcyz Łopianowski ps. Sarna | Stefan Majewicz ps. Hruby | Anatol Makarenko ps. Tłok | Franciszek Malik ps. Piorun 2 | Stanisław Ossowski ps. Jastzrębiec 2 | Alfred Paczkowski ps. Wania | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir | Alfred Pokultinis ps. Fon | Jarosław Poliszuk ps. Arab | Józef Spychalski ps. Grudzień | Adam Szydłowski ps. Poleszuk | Władysław Śmietanko ps. Cypr | Czesław Trojanowski ps. Litwos | Wiktor Wiącek ps. Kanarek | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień | Ryszard Zyga ps. Lelum
Adam Boryczka ps. Brona | Adam Borys ps. Pług | Zygmunt Gromnicki ps. Gula | Teodof Hoffman ps. Bugaj | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin | Benon Łastowski ps. Łobuz | Zbigniew Mrazek ps. Aminius | Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny | Roman Romaszkan ps. Tatar | Jan Różycki ps. Busik | Franciszek Rybka ps. Kula | Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon | Tadeusz Stocki ps. Ćma | Otton Wiszniewski ps. Topola | Władysław Wiśniewski ps. Wróbel | Ludwik Witkowski ps. Kosa | Bogusław Wolniak ps. Mięta | Lech Zabierek ps. Wulkan | Antoni Żychiewicz ps. Przerwa
Leon Bazała ps. Striwiąż | Przemysław Bystrzycki ps. Grzbiet | Bernard Bzdawka ps. Siekiera | Bronisław Czepczak Górecki ps. Zwijak | Jerzy Emir Hassan ps. Turek 2 | Tadeusz Gaworski ps. Lawa | Marian Golarz Teleszyński ps. Góral 2 | Antoni Iglewski ps. Ponar | Stefan Ignaszak ps. Drozd | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk | Bolesław Jabłoński ps. Kalia | Wacław Kobyliński ps. Dziad | Władysław Kochański ps. Bomba | Bronisław Konik ps. Sikora | Stanisław Kujawiński ps. Wodnik | Mieczysław Kwarciński ps. Ziut | Marian Leśkiewicz ps. Wygoda | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal | Ezechiel Łoś ps. Ikwa | Marian Mostowiec ps. Lis | Michał Nowakowski ps. Harpun | Bolesław Polończyk ps. Kryształ | Janusz Prądzyński ps. Trzy | Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Roman Rudkowski ps. Rudy | Marian Skowron ps. Olcha 2 | Stanisław Skowroński ps. Widelec | Leopold Skwierczyński ps. Aktor | Tadeusz Sokół ps. Bug 2 | Zbigniew Specylak Skrzypecki ps. Tur 2 | Mieczysław Szczepański ps. Dębina | Wincenty Ściegienny ps. Las | Kazimierz Śliwa ps. Strażak | Witold Uklański ps. Herold | Jan Walter ps. Cyrkiel | Stanisław Winter ps. Stanley | Tadeusz Żelechowski ps. Ring
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Dane nt. niewoli |
---|---|---|---|---|
gen. bryg. | ![]() | Bałuk Stefan | Starba | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, uciekł (1939), NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Lamsdorf, Gross-Born (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa, skazany (1945 - 1947) |
ppłk. | ![]() | Bazała Leon | Striwiąż | SOWIECI: Łagry: Charków, Diagilewo, Griazowiec (1944 - 1947) PRL - Nękany przez UB (1954 - 1955) |
płk | ![]() | Bętkowski Jacek | Topór 2 | NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Kostrzyn, Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) SOWIECI - Łagry: Starobielsk, Kołyma (1940 - 1941) |
płk. | ![]() | Boryczka Adam | Brona | NIEMCY - Uciekł przy próbie aresztowania przez gestapo (1943) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów, torturowany, skazany na śmierć (1954 - 1967) |
ppłk. | ![]() | Borys Adam | Pług | NIEMCY - Obozy jenieckie: Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów (1945), Nękany przez UB (1950 - 1952) |
ppor. | ![]() | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | SOWIECI - Łagry: Panowka, Kuszmurun (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1946) |
ppor. łączn. | ![]() | Bzdawka Bernard | Siekiera | SOWIECI - Łagry: Wilkowyszki, Juchnów, Ponoj, Juża (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więziony (1945 - 1946) |
ppor. łączn. | ![]() | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | SOWIECI - Łagry: (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany, skazany na śmierć, zamordowany we Lwowie lub obóz koncentracyjny KL Dachau (1944) |
por. | ![]() | Chyliński Eugeniusz | Frez | NIEMCY - Aresztowany przez policję litewską, przekazany gestapo, odbity z transportu (1944) SOWIECI - Łagry: Saratow, Kutaisi (1946 - 1954) |
mjr | ![]() | Czaykowski Andrzej | Garda | SOWIECI - Łagry: Kargopol, Archangielsk (1940 - 1941) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, więzienia: Tomaszów Mazowiecki, Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau-Dora k. Nordhausen (1944 - 1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1951 - 1953) |
por. łączn. | ![]() | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | SOWIECI - Łagry: Mariewka, Dymitrowka (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany (1945 - 1947), Aresztowany, więzienie Wronki, skazany (1950 - 1956) |
płk. piech. | ![]() | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | SOWIECI - Łagry: m.in. Iwdiel (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienie WUBP Łódź, skazany, po zwolnieniu z więzienia szykanowany (1945) |
kpt. | ![]() | Gaworski Tadeusz | Lawa | SOWIECI - Aresztowany przez Sowietów: Lwów, Skolim (1939) PRL - Aresztowany przez UB, zwolniony (1945) |
kpt. sł. zdr. | ![]() | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | SOWIECI - Łagry: Samarłag k. Kujbyszewa, Pieczorłag k. Workuty (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, obóz Brześć, więzienie Warszawa Mokotów, wykupiony (1944 - 1946) |
kpt. | ![]() | Gromnicki Zygmunt | Gula | NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Łambinowice, Gross-Born, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, zwolniony (1952 -1953) |
ppor. lot. | ![]() | Hauptman Władysław | Gapa | NIEMCY - Aresztowany pod fałszywą tożsamością, pracował przy kopaniu rowów (1944) SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa (1945) |
mjr łączn. | ![]() | Hoffman Teodor | Bugaj | NIEMCY - Aresztowany przez żandarmerię, torturowany przez gestapo, odbity przez AK (1944) PRL - Rozpracowywany przez UB, SB od 1945, wielokrotnie namawiany do współpracy |
ppłk. | ![]() | Iglewski Antoni | Ponar | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć (1941) PRL - Aresztowany przez UB, więziony, skazany (1947 - 1956) |
rtm. kaw. | ![]() | Ignaszak Stefan | Drozd | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD pod fałszywą tożsamością, zwolniony (1939) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć (1945 - 1951) |
mjr pil. | ![]() | Iszkowski Jerzy | Orczyk | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć w Lublinie (1945 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB (1948 - 1956) |
mjr piech. | ![]() | Jabłoński Bolesław | Kalia | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD w Łodzi, zwolniony (1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany (1949 - 1955) |
płk. dypl. piech. | ![]() | Kobyliński Wacław | Dziad | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Łódź, zwolniony (1945) PRL - Szykanowany przez UB (1945 - 1954, od 1950) Aresztowany przez UB więzienie Warszawa Mokotów (1955 - 1956) |
kpt. | ![]() | Kochański Władysław | Bomba | SOWIECI - Łagry: Tiemłag, łagier nr 5 MWD, Kołyma (1945 - 1955) PRL - Rozpracowywany przez WUdsBP Kraków, Departament II ds. BP MSW, szykanowany (1956 - 1962) |
mjr | ![]() | Konik Bronisław | Sikora | SOWIECI - Łagry: Kandałaksza (1939 - 1941), PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, wywieziony do łagru Stalinogorsk (1944 - 1945) |
mjr | ![]() | Kontrym Bolesław | Żmudzin | NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim), uciekł PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1948 - 1953) |
mjr | ![]() | Koprowski Franciszek | Dąb | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) SOWIECI - Łagry: Morszańsk, Ostaszków (1944 - 1948) |
kpt. piech. | ![]() | Kozłowski Julian | Cichy | SOWIECI - Niewola sowiecka: Krasnojarsk (1920 - 1921), uciekł NIEMCY - Aresztowany przez Niemców, uciekł (1944) |
por. łączn. | ![]() | Kujawiński Stanisław | Wodnik | SOWIECI - Łagry: Obuchowce, Kazachstan (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienia: Łubianka, Butyrki (Rosja), Warszawa Mokotów, Wronki (1944 - 1945) |
kpt. piech. | ![]() | Kwarciński Mieczysław | Ziut | SOWIECI - Aresztowany, prawdopodobnie wskutek prowokacji NKWD, uwolniony przez AK (1944 - 1945) PRL - List gończy, skazany na śmierć (przebywał na emigracji) |
kpt. łącz. | ![]() | Leśkiewicz Marian | Wygoda | SOWIECI - Łagry: Biełaja Glinka, Kazachstan (1940 - 1941) PRL - Rozpracowywany przez IW, SB, podjęto próbę zwerbowania (1946 - 1960) |
kpt. piech. | ![]() | Luszowicz Zdzisław | Szakal | SOWIECI - Łagry: Skola, Starobielsk (1939 - 1941), SOWIECI, PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, zesłany do lagru Stalinogorsk (1944 - 1945) |
mjr | ![]() | Łastowski Benon | Łobuz | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, Obóz koncentracyjny: KL Gross-Rosen (1944 - 1945) PRL - Rozpracowywany przez MSW na terenie Wielkiej Brytanii |
mjr uzbr. | ![]() | Łojkiewicz Adolf | Ryś | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Grazowiec (1939 - 1941) NIEMCY - Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) |
ppłk. kaw. | ![]() | Łopianowski Narcyz | Sarna | SOWIECI - Łagry: Putywl, Kozielsk, Grazowiec (1939 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Küstrin, Sandbostel. Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
por. | ![]() | Łoś Ezechiel | Ikwa | SOWIECI - Łagry: Riazań, Bogorodskoje (1944 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB, SB (1951 - 1958) |
por. | ![]() | Majewicz Stefan | Hruby | SOWIECI - Niewola sowiecka (1939) NIEMCY - Aresztowany, Pawiak, uciekł (1943), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1943 - 1944) |
mjr łączn. | ![]() | Makarenko Anatol | Tłok | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) |
mjr dypl. piech. | ![]() | Malik Franciszek | Piorun 2 | SOWIECI - Łagry: Charków, Małoszujka (1939 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) |
kpt. piech. | ![]() | Mostowiec Marian | Lis | SOWIECI - Łagry: Stalinogorsk, Wołogda, Griazowiec (1945 - 1947) PRL - Aresztowany przez UB, więzienire Warszawa Mokotów (1950 - 1951) |
por. | ![]() | Mrazek Zbigniew | Aminius | NIEMCY - Obozy jenieckie: Pruszków, Skierniewice, Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, szykanowany (m.in. konfiskata mieszkania, zakaz wykonywania zawodu), (1950) |
ppor. łączn. | ![]() | Nowak Piotr | Oko | NIEMCY - Obozy jenieckie: Fort Mokotowski, Pruszków, Skierniewice (po Powstaniu Warszawskim), uciekł SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienia Łubianka (Moskwa), Łódź (1945) |
kpt. piech. | ![]() | Nowakowski Michał | Harpun | SOWIECI - Łagry: Starobielsk, Workutłag (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Inowrocław, uciekł (1946), Rozpracowywany przez UB (1951), Aresztowany przez UB, więziony, skazany (1952 - 1954), Aresztowany, zmarł w więzieniu (1959 - 1961) |
mjr | ![]() | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | NIEMCY - Więzienie: Puisgcerda nieopodal Saragossy, Francja, uciekł (1941 r.), Obóz koncentracyjny: Argeles-sur-Mer, Francja, uciekł (1941) PRL - Aresztowany przez UB (1945), Rozpracowywany przez UB (1951 - 1953), Aresztowany, więzienie Kraków, nakłaniany do współpracy jako TW (1955), Rozpracowywany przez UB (1957 - 1974) |
kpt. | ![]() | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
ppłk. | ![]() | Paczkowski Alfred | Wania | NIEMCY - Aresztowany przez milicję białoruską, przekazany gestapo, więzienie Pińsk, uwolniony przez AK (1942 - 1943) SOWIECI - Łagry: Diagilewo, Czerepowiec, Griazowiec (1944 - 1947) |
ppor. łączn. | ![]() | Peszke Zdzisław | Kaszmir | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Aresztowany, popełnił samobójstwo (1943) |
kpt. piech. | ![]() | Pokultinis Alfred | Fon | SOWIECI - Łagry: Workutłag, Komi (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Fallingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim) |
por. | ![]() | Poliszuk Jarosław | Arab | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) |
kpt. | ![]() | Polończyk Bolesław | Kryształ | SOWIECI - Łagry: Jegolsk (1944 - 1946) PRL - Rozpracowywany przez SB (1967) |
rtm. kaw. | ![]() | Prądzyński Janusz | Trzy | SOWIECI - Niewola sowiecka (1939) PRL - Szantażowany przez SB, zwerbowany do współpracy jako TW (1946 - 1957) |
kpt. łączn. | ![]() | Przybylik Stefan | Gruch | SOWIECI - Łagry: Workuta, Teguldet (1939 - 1941) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Łódź, uniewinniony (1945), Rozpracowywany przez UB, GZI (1948 - 1958), SB (1961 - 1988) |
ppor. piech. | ![]() | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | SOWIECI - Łagry: Kamionka, Swierdłowsk (1944 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB (od lat 50-tych) |
por. | ![]() | Romaszkan Roman | Tatar | NIEMCY - Niewola, uciekł (1939) PRL - Szykanowany przez SB (1949), prawdopodobnie zamordowany na polecenie SB (1956) |
ppor. | ![]() | Rossiński Czesław | Kozioł | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin (1944 - 1945) |
płk. pil. dypl. | ![]() | Rudkowski Roman | Rudy | SOWIECI - Aresztowany, więzienie "Taganka" (Moskwa, 1918), Aresztowany przez SMIERSZ, więzienie Łódź (1945) PRL - Poszukiwany przez UB (1946 - 1949) |
mjr kaw. | ![]() | Różycki Jan | Busik | NIEMCY - Aresztowany, więzienie Modelo (Hiszpania, 1942 - 1943), zwolniony PRL - Aresztowany przez UB, skazany, uniewinniony (1949 - 1953) |
kpt. | ![]() | Rybka Franciszek | Kula | NIEMCY - Obóz cywilny: Pruszków (sierpień 1944), uciekł PRL - Poszukiwany przez UB, wyemigrował |
ppor. | ![]() | Scheller Czarny Edwin | Fordon | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, wykupiony (1944) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Gdańsk, umiewinniony (1945 - 1946), po uniewinnieniu szykanowany przez UB |
por. piech. | ![]() | Skowron Marian | Olcha 2 | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB (1945) |
kpt. | ![]() | Skowroński Stanisław | Widelec | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk, Czelabińsk (1941 - 1942), Dwukrotnie aresztowany przez NKWD, uciekł (1944), Aresztowany, zesłany do pracy Magdalinowka (1945), uciekł PRL - Poszukiwany przez NKWD i UB, wyemigrował |
mjr lot. | ![]() | Skwierczyński Leopold | Aktor | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienie Kraków, Bytom, Toszek, Gliwice, Katowice (1945) |
por. piech. | ![]() | Sokół Tadeusz | Bug 2 | SOWIECI - Łagry: Jercewo, Mostowica, Onofrówka (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1947) |
kpt. art. | ![]() | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | SOWIECI - Łagry: nad rzeką Onega (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez UB, więziony (1948) |
płk. piech. | ![]() | Spychalski Józef | Grudzień | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Białystok, Moskwa (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, więzienie Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, być może KL Sachsenhausen, KL Mauthausen, zamordowany (1944) |
mjr int. | ![]() | Stocki Tadeusz | Ćma | NIEMCY - Aresztowany pod fałszywą tożsamością, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Buchenwald PRL - Rozpracowywany przez UB, szykanowany (1949 - 1956) |
ppłk. | ![]() | Szydłowski Adam | Poleszuk | NIEMCY - Aresztowany, obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1941-1942) SOWIECI - Łagry: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk (1944 - 1947) |
kpt. art. | ![]() | Szczepański Mieczysław | Dębina | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin (1945) |
ppłk. dypl. | ![]() | Ściegienny Wincenty | Las | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, Białystok, Warszawa, zwolniony (1945) |
sierż. łączn. | ![]() | Śliwa Kazimierz | Strażak | SOWIECI - Łagry: Fiediakowo (1940) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Kielce, skazany na śmierć (1945 - 1948) |
ppor. | ![]() | Śmietanko Władysław | Cypr | SOWIECI - Łagry: (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) |
kpt. piech. | ![]() | Trojanowski Czesław | Litwos | SOWIECI - Łagry: (1941) NIEMCY - Obozy jenieckie, szpital Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) |
mjr kaw. | ![]() | Uklański Witold | Herold | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Kraków, Warszawa Mokotów, Wronki, skazany na śmierć, zamordowany (1945 - 1954) |
kpt. sap. | ![]() | Walter Jan | Cyrkiel | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Lublin, zesłany do łagrów: Jegolsk, Swierdłowsk (1944 - 1947) |
por. piech. | ![]() | Wiącek Wiktor | Kanarek | SOWIECI - Łagry: Juża (1939) NIEMCY - Aresztowany na stacji kolejowej Jaszuny, uciekł (1943) |
mjr sap. | ![]() | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | SOWIECI - Łagry (1939 - 1942) NIEMCY - Obozy jenieckie: Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
kpt. | ![]() | Winter Stanisław | Stanley | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez GZI, skazany na śmierć, zamordowany przez NKWD Poznań (1945) |
kpt. piech. | ![]() | Wiszniewski Otton | Topola | NIEMCY - Niewola, twierdza Belfort (1939 - 1941), uciekł PRL - Aresztowany przez UB, szykanowany, nakłaniany do współpracy (1945) |
ppor. piech. | ![]() | Wiśniewski Władysław | Wróbel | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) PRL - Rozpracowywany przez UB (1947) |
kpt. art. | ![]() | Witkowski Ludwik | Kosa | NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Szykanowany przez UB (lata 50-te) |
mjr | ![]() | Wolniak Bogusław | Mięta | NIEMCY - Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB więzienie, zwolniony (1945) |
por. piech. | ![]() | Zabierek Lech | Wulkan | NIEMCY - Niewola niemiecka: Błonie, Monachium, Eistedt, Murnau, Elsenborn, Oberlangen (1939 - 1941), uciekł PRL - Szykanowany przez SB, pozbawiony emerytury |
ppor. łączn. | ![]() | Zapotoczny Stanisław | Płomień | SOWIECI - Łagry: Semipałatyńsk (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1944) |
por. | ![]() | Zyga Ryszard | Lelum | SOWIECI - Łagry: Charków, Nachodka, Magadan (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) |
ppor. | ![]() | Żelechowski Tadeusz | Ring | SOWIECI - Więzienie: Drohobycz, Gorki (1940 - 1941), Uciekł podczas próby aresztowana przez NKWD (1944), Aresztowany przez NKWD uciekł (1945) PRL - Aresztowany przez Státní bezpečnost (czeska bezpieka), więzienie Sosnowiec, Warszawa Mokotów, Wronki, Rawicz, skazany (1948 - 1954), zwerbowany przez SB do współpracy jako TW |
ppor. art. | ![]() | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | NIEMCY - Obóz koncentracyjny: KL Sachsenhausen , schwytany w Powstaniu Warszawskim (1944 - 1945) PRL - Poszukiwany, prześladowany przez UB |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł, m.in. bazy danych zesłańców – indeks represjonowanych, powstałej dzięki pracy Ośrodka Karta (obecnie prowadzonego przez IPN). Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
zobacz:
vel. Michał Żaczek
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1957
Był jednym z dziewięciu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.
Urodził się w cenionej rodzinie przemyskiej, wychowywał się w Przemyślu. W 1936 ukończył sześcioklasową szkołę podstawową, w 1939 trzecią klasę Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego.
Afryka, sierpień 1942 r., po głodzie w ZSRR pomarańcze w tropikalnych hełmach. Od lewej Józef Żakowicz, w środku Przemysław Bystrzycki, skan własny, źródło: JW GROM
przepustka Przemysława Bystrzyckiego, skan własny, źródło: JW GROM
Podczas okupacji sowieckiej, 12 kwietnia 1940, dwa dni po aresztowaniu przez NKWD ojca (wiceprezydenta Przemyśla, później ofiary zbrodni katyńskiej), wywieziony wraz z rodziną (matką, babką i trzema siostrami) w głąb ZSRR do Kazachstanu. Pracował tam w kołchozie (obwód kustanajski, rejon ubogański, sielsowiet szuwałowski, Panowka), następnie w sowchozie (rejon karasuski, sielsowiet kuszmuruński). Z wycieńczenia zmarły jego babka i matka.
1 maja 1941 podjął ucieczkę wraz z Edmundem Wassermanem. Przeszedł 3 tys. km przez Kustanaj, Ufę, Kujbyszew, Penzę, Woroneż do Charkowa. Zatrzymany i aresztowany, następnie w Karasie skazany na 10 lat łagru. 12 września 1941 na mocy układu Sikorski-Majski zwolniony z więzienia w Kustanaju.
21 listopada 1941 wstąpił do formowanej Armii Polskiej na Wschodzie. 23 listopada 1941 w Tockoje przydzielony do Samodzielnego Batalionu Dzieci Lwowskich 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty.
13 stycznia 1942 ewakuowany przez Persję, następnie przez Egipt do Palestyny. Przydzielony do 2 kompanii Szkoły Podchorążych 8 DP, następnie skierowany do Wielkiej Brytanii, gdzie dotarł przez Afrykę Południową w sierpniu 1942. W Dunalastair House w Szkocji zdał egzamin dojrzałości. Ukończył kursy łączności radiowej i szybkiej radiotelegrafii, pracował jako radiotelegrafista.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Stacja wyczekiwania Bazy nr 11 k. Brindisi, lipiec – sierpień 1944, od prawej: Kazimierz Śliwa, Przemysław Bystrzycki, skan własny, źródło: JW GROM
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 grudnia 1944. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 19 stycznia 1944 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 22/23 listopada 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej Kazik 1 (dowódca operacji: F/O Mikołaj Jarynicz, ekipa skoczków nr: LXII), z samolotu Liberator KG-994 „R” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – F/O Mikołaj Jarynicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Granowski / despatcher – Sgt. Józef Bulik). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 17.50 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Wilga”, w okolicach miejscowości Szczawa, Mogielicy (Beskid Wyspowy), 24 km od Nowego Targu. Razem z nim skoczyli: ppor. Bernard Bzdawka ps. Siekiera, mjr Adam Mackus ps. Prosty, ppor. Stanisław Mazur ps. Limba, mjr Kazimierz Raszplewicz ps. Tatar 2, por. Marian Skowron ps. Olcha 2. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (18/19 listopada) nie można było wykonać zadania.
Skoczkowie przerzucili 579 563 dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także piętnaście zasobników oraz trzy paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 10 godzin 45 minut.
Przydzielony jako oficer łączności w misji Cichociemnego mjr Adama Mackusa ps. Prosty, który jako emisariusz Naczelnego Wodza do Komendanta Głównego AK, Cichociemnego gen. Leopolda Okulickiego, dostarczył rozkaz m.in. decentralizacji pracy (na potrzeby przyszłej konspiracji antysowieckiej) funkcjonującego pod kryptonimem „Zagroda” działu Łączności Zagranicznej Oddziału V (dowodzenie, łączność) Komendy Głównej AK, tj. łączności radiowej oraz przygotowania odbioru pięcioosobowej brytyjskiej misji wojskowej (operacja Freston, m.in. z udziałem Cichociemnego kpt. Antoniego Pospieszalskiego ps. Łuk), pod dowództwem płk. D. T. Hudsona i jej spotkania z gen. Okulickim. W tym celu zrzucony z najnowszą radiostacją AP-5, o kryptonimie „Wanda 06”. Miał utrzymywać bieżącą łączność z Oddziałem VI SNW, szyfry zmieniano co trzy dni.
Przemysław Bystrzycki: „Znów siedziałem od strony ogona. Noc, ciemność pachnąca benzyną. Dłużace się godziny. Sen, nie sen, porwane myśli, nieoczekiwane skojarzenia (…) Motory przycichły. Zeszliśmy nieco. Raptem poderwało maszynę, z trudem ustałem. Z komór bombowych wystrzeliły zasobniki ze sprzętem dla oddziałów. Poszły kontenery. Wyglądam oknem. Nie widzę parasoli, pewnie spłynęły za nami, poniżej ogona (…) Biorę zatrzask [centralny spadochronu – RMZ] do gołej dłoni. Jest chłodny, ciężki. Kiwam głową: „okay”. (…) Robię pół kroku, siadam. Jak na skokach ćwiczebnych, z komendą skokową w myśli, wypycham się obiema rękami. Świst w uszach, serce pod gardłem, szybkość nadana maszyną kładzie na plecy. Przez ułamek sekundy widzę czarny kontur Liberatora, nawet światła na skrzydłach. Kontur oddala się, milknie. Gwałtowne szarpnięcie w ramionach. Spoglądam ku górze. Nad głową biała kopuła.
Powietrze dzwoni w uszach – taka cisza wokół. Stanąłem w miejscu, nie opadam. Wiem, że to złudzenie, lecz wrażenie powraca. Za każdym razem równie mocno. Biała płachta buja leniwie. Gaszę nieduże wahania, poprawiam szelki na udach. Czarne skupisko lasu wyraźnieje. Wyżej polana, na której wciąż różowieją światła, poniżej jakiś bezdrzewny zagonek, wertepy. Płaty rzadkiego śniegu w rozpadlinach. Zniosło trochę. Byle nie lądować na drzewach.
Nocą trudno obliczyć odległość. Dlatego wcześniej podkurczam nogi, jak najwyżej chwytam szelki, dłońmi prawie dosięgam linek. Czekam sekundę, podciągam się, kulę, gotowy do machnięcia przewrotki. Stopy ciągle bujają w powietrzu. Puszczam linki, wychylam zza łokci głowę, chcę spojrzeć w dół, stwierdzć ile jeszcze metrów. Walę całym ciężarem o matkę naszą rodzoną – i siadam na tyłku. O dziwo! Zupełnie miękko. No tak, koczuję na spłachciu śniegu. Więc Polska. (…)”
Przemysław Bystrzycki – Znak Cichociemnych, Von borowiecky Warszawa 2009, ISBN 978-83-60748-14-5, s. 218-221
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku wraz z Cichociemnym mjr Adamem Mackusem ps. Prosty w 1 Pułku Piechoty Strzelców Podhalańskich AK, dowódca jej radiostacji działającej do sierpnia 1945.
Soldiers Service and Pay Book, skan własny, źródło: JW GROM
Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38
Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Pozostał w konspiracji, działał w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. 23 sierpnia 1945, po zdradzie aresztowany w Krakowie wraz ze swoim dowódcą, Cichociemnym mjr Adamem Mackusem ps. Prosty przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Po śledztwie, przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Krakowie 31 grudnia 1945 skazany na sześć lat więzienia, wskutek amnestii zwolniony 23 sierpnia 1946.
Przeniósł się do Poznania. Zdał maturę w liceum dla dorosłych w lipcu 1947. Od 1947 studiował na Wydziale Socjologii i Ekonomii na Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kończąc studia ekonomiczne w 1951 i socjologiczne w 1952. Ukończył też studia w zakresie języków obcych na Uniwersytecie w Perugii we Włoszech.
Pracował w redakcji pisma „Poznań – dzieje, ludzie, kultura”, a także miesięcznika „Nurt”. W latach 1956 – 1957 w kolegium redakcji szczecińskiego pisma kulturalno-społecznego „Ziemia i Morze”. W latach 1959 – 62 współpracował z tygodnikiem londyńskim „Oblicze Tygodnia”. Współzałożyciel poznańskiego miesięcznika literackiego „Nurt”, w latach 1965 – 68 jego kierownik literacki. Od 1968 redaktor naczelny miesięcznika „Ceramika Budowlana”.
Przez wiele lat wiceprezes Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, zastępca członka Zarządu Głównego ZLP (członek ZLP do 1983). W 1967 został członkiem polskiego PEN Clubu oraz Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1973 Towarzystwa Nauk w Przemyślu, w 1974 Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu, w 1986 Stowarzyszenia Wisła-Odra.
Pracował w Komisji Historycznej do Spraw Cichociemnych, współorganizator I Krajowego Zjazdu Cichociemnych w Poznaniu w 1957. Autor „Znaku cichociemnych” (1983), książki poświęconej legendarnym żołnierzom AK. Od 1989 członek władz naczelnych Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
W ostatnich latach życia wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Biblioteki Raczyńskich. Angażował się w jej sprawy oraz śledztwo dotyczące zbrodni katyńskiej. W latach powojennym nie przyjmował awansów oficerskich. Autor wielu publikacji. Pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Andrzej Bogusławski – Jeszcze o „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 101, s. 212 – 217, Instytut Literacki, Paryż 1992
Jarosław Durka – „Freston” – brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce
w: Zeszyty Historyczne nr 161, s. 97 – 121, Instytut Literacki, Paryż 2007
Zbigniew Zieliński – Misja kryptonim „Freston” wylądowała pod Częstochową 26 grudnia 1944 roku
Czy wykonała zadanie?
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200) grudzień 2006, s. 31 – 36
Syn Tadeusza, inżyniera architekta (1899-1940) i Heleny z domu Stankiewicz, członkini POW. Dziadek Michał (1864-1957) przemysłowiec, właściciel tartaku. Ojciec i dziadek pełnili funkcję burmistrza Przemyśla. Miał trzy siostry, w tym Zofię, późniejszą powieściopisarkę.
Rodzina posiadała dwie kamienice w Przemyślu, przy ul. Rynek 9, nabytą przez Michała i przekazaną Tadeuszowi jako prezent ślubny oraz przylegającą do niej przy ul. Serbańskiej 7, wybudowaną przez Tadeusza. Mieściła jego Książnicę Naukową (wydawnictwo i księgarnię).
Od 1950 w związku małżeńskim z Janiną Tarłowską (ur. 1920). Mieli trzy córki: Zofię (ur. 1951), Elżbietę (ur. 1953, po mężu Wesołowska, profesor UAM), Barbarę (ur. 1955, po mężu Jęcz).
W 1953 Zofia, Wieńczysława, Dobromiła i Przemysław Bystrzyccy przekazali kamienice należące do rodziny na rzecz Skarbu Państwa. Od 1997 są własnością, od 2005 siedzibą Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.
14 maja 2010 w Muzeum odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą rodzinie Bystrzyckich.
W 2005 opublikowano książkę biograficzną pt. Taśma życia Przemysława Bystrzyckiego autorstwa Eugenii R. Dabertowej.
W 2003 otrzymał honorowe obywatelstwo Poznania, w 2004 honorowe obywatelstwo Przemyśla.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”