Najlepszy Cichociemny
Czy zastanawialiście się kiedyś – który Cichociemny był najlepszy? Ja też, nawet mam odpowiedź…
Otrzymałem ciekawe zadanie od fana strony – Czy można prosić o zrobienie postu na temat tego kto z cichociemnych był jakby najlepszy? Tzn. który skacząc do okupowanej Polski zrobił najwięcej? Wiem że dobrym przykładem mógłby być Jan Piwnik ps. Ponury 🙂
Na dość proste pytanie „który Cichociemny był najlepszy?” niestety nie ma dobrej odpowiedzi, będącej sprawiedliwą oceną indywidualnych zasług każdego z 316 Cichociemnych. Każda odpowiedź będzie dyskusyjna, a niektóre być może nawet kontrowersyjne. Wraz z pytaniem otrzymałem podpowiedź, że „najlepszy Cichociemny” – to ten „który skacząc do okupowanej Polski zrobił najwięcej”. W podpowiedzi wskazano też kandydata na podium – Jana Piwnika ps. Ponury. Czy rzeczywiście „zrobił najwięcej dla Polski”?
Najpierw generalna uwaga. Każdy z Cichociemnych ma swoje indywidualne zasługi, które bardzo często nie sposób porównać z dokonaniami innych Cichociemnych. Rzecz w tym, że każdy z Nich nie tylko był specjalistą w konkretnej dziedzinie (było ich wiele), ale też każdy z Nich działał w różnych warunkach i czasie – choćby dlatego, że skakali do Polski w różnych miejscach i terminach.
Życie jest rażąco niesprawiedliwe. Niektórzy Cichociemni walczyli w okupowanej Polsce niemalże przez całą okupację, przeżyli wojnę i dożyli szczęśliwie długich lat na emigracji. Dziewięciu Cichociemnych poległo już w drodze do okupowanej Polski – sześciu w samolocie, trzech podczas skoku. Czy to oznacza, że ci którzy przeżyli byli „lepsi”, a Ci którzy zginęli „gorsi”?
Spośród 316 Cichociemnych 169 CC walczyło w dywersji oraz partyzantce, 50 CC w łączności, 37 CC w wywiadzie Armii Krajowej, 24 CC miało specjalność sztabową, 22 CC służb lotniczych, 11 CC pancerną, 3 CC fałszowanie dokumentów. Którzy z Nich byli „lepsi”, a którzy „gorsi”? Czy dywersant jest lepszy czy gorszy od oficera wywiadu, albo czy obaj są „lepsi” od łącznościowca? Czy „sztabowcy” rzeczywiście są „najgorsi” ze wszystkich pozostałych? Jak zmierzyć efekty Ich pracy i walki? Jak porównywać nieporównywalne i „mierzyć” niewymierne?
Jesteśmy niewolnikami pewnych stereotypów i często ulegamy też np. przekonaniu, że skoro któryś z Cichociemnych jest np. najbardziej znany, to zapewne jest najlepszy, albo jednym z najlepszych. Niestety, nie tylko życie, ale także historycy są rażąco niesprawiedliwi. Niekiedy nawet nie z własnej winy, ale z powodu braku źródłowych informacji. Poza tym historycy też ulegają (na szczęście nie wszyscy i nie zawsze) różnym stereotypom. Są i tacy, którzy świadomie fałszują fakty. Generalnie – wygodnie ocenia się życie i walkę innych ludzi, kilkadziesiąt lat po wojnie, siedząc na wygodnej kanapie. Takie oceny nie zawsze są sprawiedliwe, rzadko uwzględniają wszelkie możliwe aspekty ówczesnej rzeczywistości.
Kto zrobił najwięcej dla Polski?
Hieronim Dekutowski
Jak ocenić, który Cichociemny „zrobił najwięcej dla Polski”? Przepraszam za takie pytanie – jak „ocenić” Cichociemnych, którzy świadomie oddali swoje życie za Ojczyznę, zwłaszcza Ci, którzy wytrzymali brutalne przesłuchania, represje, tortury: niemieckie, sowieckie, „władzy ludowej”? Który z nich jest „lepszy”, a który „gorszy”? Który zrobił „najwięcej dla Polski”? Przecież w wymiarze jednostkowym, indywidualnym, nie sposób zrobić więcej, niż oddać własnego życia za Ojczyznę…
Nie chcę nikogo obrazić albo oburzyć, ale nie zgadzam się z propozycją wytypowania płk cc Jana Piwnika jako „najlepszego Cichociemnego”. W pewnym sensie nie zgodziłaby się z nią także ówczesna Komenda Okręgu Radom – Kielce AK oraz „Kedyw” KG AK, bowiem właśnie w wyniku ich decyzji w styczniu 1944 został odwołany z funkcji dowódcy Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury. To przykra uwaga, bowiem Cichociemny Jan Piwnik słusznie jest uważany za legendarnego dowódcę partyzantów. Niewątpliwie jest jednym z najlepszych Cichociemnych. Ale w mojej ocenie – nie jest „najlepszym”.
Gdybyśmy mieli wybierać nie spośród 316, ale spośród tylko dwóch Cichociemnych, to który z Nich jest „najlepszy” – Jan Piwnik czy Hieronim Dekutowski? Bolesław Kontrym czy Andrzej Czaykowski? Adam Boryczka czy Stanisław Sędziak? Piotr Szewczyk czy Tadeusz Starzyński? Witold Uklański czy Marian Gołębiewski? Jan Górski czy Maciej Kalenkiewicz?
Definicja „najlepszego”
Cichociemny Bolesław Kontrym w ubeckim więzieniu
Zastanówmy się, jak zdefiniować „najlepszość” danego Cichociemnego. Podpowiedź, że to ten, który zrobił „najwięcej dla Polski” jest całkiem mądra. Ale właśnie z tego powodu odpada zaproponowany kandydat do tytułu. Choć i tu mogą pojawić się wątpliwości – według jakich kryteriów oceniać „dorobek” każdego z Cichociemnych? Który zrobił „najwięcej”?
ppor. Olgierd Stołyhwo
Czy mało znany Cichociemny Olgierd Stołyhwo, syn światowej sławy profesora antropologii, który z Odessy przez Moskwę, Iran, Afganistan, Indie pokonał ponad 17 tys. km, aby wstąpić do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie? Czy może Andrzej Świątkowski, który w maju 1939 wyjechał jako inżynier na trzyletni kontrakt do Królestwa Afganistanu, po wybuchu wojny rozwiązał go, przez Persję, Iran, Syrię dotarł do Francji, wstąpił do PSZ na Zachodzie, skoczył do Kraju w operacji „Adolphus” i został drugim Cichociemnym który poległ w Polsce? Czy może dwudziestotrzyletni Cichociemny Longin Jurkiewicz, który poległ podczas śledztwa w siedzibie gestapo w Wilnie, skatowany na śmierć kijami? Albo Jan Rostworowski herbu nałęcz, syn ziemianina, szambelana papieża Piusa XI, który poległ w obozie koncentracyjnym KL Gross-Rosen, zadeptany na śmierć przez blokowego…?
mjr Ryszard Nuszkiewicz
To tylko przykładowe fragmenty biogramów niektórych Cichociemnych, takich ludzkich dramatów było znacznie więcej. Bardzo przepraszam, ale cynicznie, można by powiedzieć, że z perspektywy Polski te ludzkie dramaty nie znajdą się w kategorii „największych dokonań dla Kraju” – ale w wymiarze indywidualnym na pewno są świadectwem heroizmu, aby „zrobić najwięcej” dla Ojczyzny…
Czy gdyby udał się zamach na „króla Polski” (tak nazywanego przez Niemców) – czyli na generalnego gubernatora Hansa Franka, to „najlepszymi Cichociemnymi” zostaliby: Ryszard Nuszkiewicz oraz Henryk Januszkiewicz? Przecież zrobili wszystko jak najlepiej. Drobny ułamek sekundy za wcześniej nacisnął przycisk zapalarki uczestnik akcji, ppor. Zygmunt Kawecki ps. Mars, powodując detonację, która niestety nie odebrała życia hitlerowskiemu zbrodniarzowi.
kpt. Mieczysław Szczepański
Czy gdyby nie odstąpiono od zamachów na przewodniczącego KRN Bolesława Bieruta oraz na przewodniczącego PKWN Edwarda Osóbkę-Morawskiego – to „najlepszymi Cichociemnymi” zostaliby: Czesław Rossiński i Mieczysław Szczepański, których zamordowano strzałem w tył głowy 12 kwietnia 1945 po północy, na schodach podziemi Zamku w Lublinie? A może właśnie tytuł „najlepszych” należy Im się nie tylko za bohaterską śmierć, ale również za odstąpienie od tych zamachów, aby nie powodować chaosu w kraju oraz zwiększenia terroru komuny?
Cichociemny Przemysław Bystrzycki trafnie zauważył – „Trudno dziś skompletować listę skoczków szczególnie zasłużonych na polu walki. Lista godnych upamiętnienia, oprócz wielu żywych, obejmowałaby chyba prawie wszystkich poległych. Jednak bojowa działalność wielu spośród nich nie została dotąd ani opisana, ani nawet rzetelnie zbadana. Złożyło się na to kilka przyczyn: niechęć do mówienia o sobie ze strony zrzutka, czyli żołnierska skromność, bieg wydarzeń ogólnych, na ogół małe cywilne szczęście byłych cc (…) („Znak Cichociemnych” s.17-18)
Sławni „po znajomości”
wrak spalonego Halifaxa
Nie powinienem tego może pisać, ale „sława” niektórych bardzo znanych Cichociemnych czasem wynika bardziej ze splotu różnych okoliczności, nawet „układów” czy „znajomości” Ich krewnych niż – obiektywnie na to patrząc – z Ich rzeczywistych zasług. Nie chcę tu podawać nazwisk, aby nie wzniecać świętego oburzenia. Życie jest jednak rażąco niesprawiedliwe. Są Cichociemni, którzy mają „swoją” ulicę, albo „swoją” tablicę pamiątkową – bo krewni są lub byli znajomymi lokalnych władz albo byli z „właściwej” opcji politycznej. Nie twierdzę, że ta ulica czy tablica Im się nie należy. Ale przykro zauważyć, że obok Nich są też „zapomniani” Cichociemni – nawet tacy, którzy zapłacili własnym życiem za swoje bohaterstwo – a ulic, tablic, pomników nie mają, nawet są mało znani…
Są pewne „trendy”, w pamięci zbiorowej, zwłaszcza lansowane przez niedojrzałych reżyserów. W grudniu 2023 prezes IPN rozpoczął lansowanie gry IPN (ten instytut bije rekordy samochwalstwa) pt. „Lotnicy – wojna w przestworzach”. Za pomocą tej gry niedojrzali IPN-owcy wmawiają młodzieży, przepraszam zacytuję niedorzeczną tezę, że „na podniebnych szlakach Europy wykuwali chwałę polskiego lotnictwa” piloci lotnictwa myśliwskiego oraz (tu kłania się lewicowa poprawność polityczna) „dzielne polskie kobiety z Pomocniczej Służby Powietrznej”.
Stanisław Kłosowski
Cała ta gra IPN-u jest jednym wielkim zakłamaniem prawdziwej historii. Czy na „chwałę polskiego lotnictwa” nie pracowali inni lotnicy niż tylko piloci? Czyżby „mniej dzielni” byli – zawsze pomijani – lotnicy lotnictwa bombowego? A mężczyźni z personelu obsługi naziemnej nie są godni pochwały? Czyżby „w wojnie w przestworzach” nie brali czynnego, znaczącego udziału lotnicy lotnictwa specjalnego, np. latający ze zrzutami do Polski?
IPN wybrał sobie dwanaście nazwisk, wokół których zbudował swoją fałszywą historycznie grę. Wśród nich nie ma nazwiska – co należy uznać za skandal – pilota Stanisława Kłosowskiego – choć spośród 17 tys. polskich lotników PSP w Wielkiej Brytanii był jedynym podoficerem oraz jednym z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Był jednym z nielicznych dwukrotnie odznaczony brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross). Ale dla polityków z IPN nie był bohaterem i nie zasługuje nawet na wzmiankę w opisie gry…
Fałszerze historii
Nasza „pamięć historyczna” jest wypadkową rzeczywistych zasług oraz działań historyków i popularyzatorów. Jeśli te działania prowadzone są „z głową”, rzeczywiste zasługi nie są pomijane lecz utrwalane w naszej pamięci. Dlatego tak istotne jest połączenie dobrze pomyślanych narzędzi edukacyjnych z wiedzą ekspercką. IPN ma narzędzia a także – niestety – „ekspertów” od siedmiu boleści. Takich jak np. dr Krzysztof Tochman „od Cichociemnych”, który w okolicznościowej publikacji IPN – patrz „Rocznica pełna błędów” popełnia co najmniej 36 istotnych błędów, ale kolesie „po fachu” to przemilczają. „Ekspert”, który kłamliwie utożsamia Cichociemnych ze spadochroniarzami Akcji Kontynentalnej. Koledzy z IPN (by nie napisać wprost – koteria) zawsze się wspierają, nawet zadeptując prawdę historyczną. Taka jest „pamięć narodowa” w wydaniu IPN, czyli – niestety – dominująca pamięć historyczna w Polsce…
IPN jest na liście fałszerzy historii, bowiem do dzisiaj m.in. nie był w stanie pojąć, że nie było żadnego „kursu cichociemnego”, do dzisiaj nie był w stanie zauważyć Cichociemnych w obozach koncentracyjnych, łagrach i katowniach komuny – rzeczywistej skali represji niemieckich, sowieckich i „władzy ludowej” wobec Cichociemnych. IPN do dzisiaj nie dostrzegł Tadeusza Heftmana, rewelacyjnego „polish spy radia”, czy Polskich Wojskowych Warsztatów Radiotechnicznych. IPN do dzisiaj kłamie, jakoby zrzuty dla Armii Krajowej do Polski organizowało rzekomo SOE oraz jawnie, publicznie i bezkarnie bredzi, jakoby „sekcja polska [SOE] miała dużą autonomię w szkoleniu cichociemnych i przygotowywaniu zrzutów oraz dysponowała własnym systemem łączności z Krajem”.
Uświadomię pseudohistoryków z IPN – to nie „sekcja polska” miała autonomię, organizowała szkolenia, przygotowywała zrzuty oraz miała łączność z Krajem – to POLACY, a konkretnie Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza. Od początku zrzuty organizował mjr dypl. Jan Jaźwiński – postać w IPN wciąż raczej nieznana…
ppłk. cc Stefan Ignaszak
Czyż obiektywnie ważąc zasługi Cichociemnych nie odnosimy wrażenia, że niektórych jakby pominięto? Dlaczego na uwagę IPN (także naszą) nie zasłużył sobie ppłk Stefan Ignaszak, pogromca rakiet V-2? Dlaczego historycy nie zauważają ppor Stefana Jasieńskiego, zamordowanego w Auschwitz, który rozpoznawał możliwość uratowania więźniów tego obozu przez AK? Dlaczego IPN do dzisiaj nie chce nawet uznać za uczestnika Powstania Warszawskiego Cichociemnego ppor. Edwina Schellera – Czarnego, odznaczonego przez Naczelnego Wodza Orderem Wojennym Virtuti Militari – „za wyróżniające się męstwo w akcjach bojowych podczas konspiracji i walk Powstania Warszawskiego”. Czyżby w mniemaniu IPN Naczelny Wódz dał Mu fałszywy order? Pytania można stawiać, ilustrują one jak bardzo nasza pamięć historyczna jest manipulowana, przekłamywana.
Niezbędna historyczna rzetelność!
gen. Elżbieta Zawacka
Pewnie wywołam kontrowersje, ale muszę to napisać – budzi we mnie co najmniej niesmak proceder budowania sławy na fałszywych lub zmanipulowanych „fundamentach”. Oto Cichociemna Elżbieta Zawacka – zasłużona kurierka KG AK, uznawana (podobnie jak kurier Jan Nowak – Jeziorański) za Cichociemnego (Cichociemną), żołnierza Armii Krajowej w służbie specjalnej. Fakt uznawania jej za Cichociemną nie budzi moich zastrzeżeń – to decyzja Cichociemnych, którzy zechcieli przyjąć Ją do swego grona. Zauważyć jednak należy, że była to sympatia nieodwzajemniona. Na początku Elżbieta Zawacka rzetelnie wyjaśniała – „cichociemną nie byłam, wykonałam tylko skok”, nawet podkreślała, że „była kurierem, a kurier w jej mniemaniu (…) był (…) kimś lepszym niż cichociemny.”
Gdy w przestrzeni publicznej upadła nierozsądna teza o „wyższości kuriera nad Cichociemnym” Elżbieta Zawacka otwarcie przyznawała się już do bycia „Cichociemną”, nawet jedyną. Obecnie fundacja Jej imienia wyraża zachwyt, że Clare Mulley w tytule i treści przygotowywanej książki nazywa Zawacką „agentem”. Pisałem o tym w artykule pt. Elżbieta Zawacka – Cichociemna czy agent?
W mojej ocenie działania autorki – pani Mulley oraz wspierającej ją Fundacji Generał Zawackiej ubliżają pamięci 315 Cichociemnych oraz fałszują historię. Cichociemni, w tym Zawacka, nie byli niczyimi agentami – byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej.
W krajach zachodnich pojawia się często – wynikająca z głupoty – narracja, jakoby Cichociemni byli „agentami SOE” („polish SOE”). Nota bene, twierdzenie, iż Elżbieta Zawacka służąc w Armii Krajowej była rzekomo „agentką” obcego (niepolskiego) wywiadu czy obcych służb specjalnych (brytyjskiego SOE?) ubliża pamięci o Niej. Ale fundacja jej imienia jest zachwycona tym odrażającym kłamstwem – zapewne uważając, że nieważne jak mówią, byle po nazwisku. Gdyby na topie byli niepełnosprawni, być może okazałoby się, że Elżbieta Zawacka nie miała palca u nogi… Tworzenie kłamliwych mitów nie może jednak być zadaniem kogokolwiek, kto chce upamiętnić Cichociemnych.
Naszym podstawowym obowiązkiem jest przede wszystkim rzetelność w historycznej narracji.
Odpowiadając na pytanie tytułowe – który Cichociemny jest najlepszy? Odpowiem krótko – wszyscy! Cichociemni byli elitą, byli najlepszymi żołnierzami Armii Krajowej. Porównywanie ich wzajemnych dokonań – w celu znalezienia „superbohatera” – nie ma większego sensu. Nie sposób przeprowadzić takiej sprawiedliwej oceny, nie tylko dlatego, że musielibyśmy porównywać nieporównywalne. Także i dlatego, że obiektywnie wciąż niewiele wiemy o dokonaniach i zasługach wszystkich 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej…
Ryszard M. Zając
7 stycznia 2024
Operacja Kazik 1
Operacja zrzutowa – Kazik 1
mjr / ppłk dypl.
Jan Jaźwiński
W nocy ze środy na czwartek 22/23 listopada 1944, w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Kazik 1″ do okupowanej Polski skoczyło sześciu Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)
Operacje zrzutowe planowano w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej (która organizowała odbiór zrzutów w okupowanej Polsce) oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała Polakom samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich).
Oddział VI (Specjalny) zajmował się organizacją zrzutów, ich przyjmowanie odbywało się wg. ustalonego „Planu czuwania”. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach). Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki „Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy „Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował „Syrenę” o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).
Zrzuty organizowano w czterech tzw. sezonach operacyjnych: próbnym (od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942), „Intonacja” (od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943), „Riposta” (od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944) oraz „Odwet” (od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944).
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) | (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”
1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)
sezon: „Odwet”, operacja: „Kazik 1”
Do okupowanej Polski skoczyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej:
mjr Kazimierz Raszplewicz
mjr cc Kazimierz Tomasz Raszplewicz ps. „Tatar 2”, „Wichura 2”, vel Alfred Wójcik, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4428, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1611, ur. 13 listopada 1901 w Warszawie, zm. 18 stycznia 1977 w Tankerton (Wielka Brytania) – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, 1 batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK, oficer NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów (1939-1941), cichociemny
Znajomość języków obcych: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 37 lat; w dacie skoku do Polski 43 lata. Syn pracownika firmy Gerlach.
mjr Adam Mackus
mjr cc Adam Piotr Mackus ps. „Prosty”, „Dżajran”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1249, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2081, ur. 2 grudnia 1902 w Tyflisie (obecnie Tbilisi, Gruzja), zm. 1991 prawdopodobnie w Londynie (Wielka Brytania) – rotmistrz, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, komendant kursu walki konspiracyjnej STS 43 w Audley End, oficer łącznikowy Sztabu Naczelnego Wodza przy Komendzie Głównej AK, żołnierz wyklęty, więzień UB, skazany (1945-1946), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), instruktor oraz komendant kursu walki konspiracyjnej (STS 43, Audley End), spadochronowy (1 SBS, Largo House), i in. W dniu wybuchu wojny miał 36 lat; w dacie skoku do Polski 41 lat
ppor. Bernard Bzdawka
ppor. cc Bernard Paweł Bzdawka ps. „Siekiera”, „Płotka”, vel Bernard Płotka, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3405 ur. 14 sierpnia 1916 w Orlinku (powiat nakielski), zm. 4 września 1983 w Poznaniu – podporucznik, harcerz, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, WiN, żołnierz wyklęty, więzień sowieckich łagrów: Juchnów, Ponoj, Juża (1939-1941), więzień UB (1945-1946), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), brytyjski taktyczny kurs łączności, spadochronowy (1 SBS, Largo House; STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 28 lat. Syn rolnika
por. Marian Skowron
por. cc Marian Skowron ps. „Olcha 2″, „Kogut 2”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4379, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2068, ur. 8 marca 1915 w Chodkowie Starym (powiat sandomierski), data i miejsce zgonu nieznane – porucznik piechoty, podoficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, uczestnik kampanii wrześniowej, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kozielsk, Griazowiec (1939-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dowódców kompanii, adiutantów, minerski, wysokogórski, spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Baza nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata; w dacie skoku do Polski 29 lat
ppor. Przemysław Bystrzycki
ppor. cc Przemysław Bystrzycki ps. „Grzbiet”, „Kreda”, vel Michał Żaczek, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1957, ur. 23 maja 1923 w Przemyślu, zm. 7 października 2004 w Poznaniu – podporucznik, pisarz, dziennikarz, oficer Wojska Polskiego, Armi Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, dowódca radiostacji 1 Pułku Piechoty Strzelców Podhalańskich AK, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Panowka, Kuszmurun (1940-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramor), obserwatorów przy dowódcach pododdziałów, łączności Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), szybkiej radiotelegrafii, spadochronowy, odprawowy (Baza nr 11, Latiano), i in. W dniu wybuchu wojny miał 16 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn inżyniera, burmistrza Przemyśla
ppor. Stanisław Mazur
ppor. cc Stanisław Mazur ps. „Limba”, „Hawrań”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3407, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1601, ur. 8 października 1919 w Zawoi (powiat suski), zm. 27 sierpnia 1990 prawdopodobnie w Abroath (Szkocja, Wielka Brytania) – podporucznik łączności, żołnierz Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, dowódca radiostacji 40 C placówki zrzutowej, oficer NIE, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, WiN, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Charków, Sorokłag (1940-1941), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 25 lat
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Samolot Liberator KG-994 „R” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – F/O Mikołaj Jarynicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Granowski / despatcher – Sgt. Józef Bulik) wystartował o godz. 17.50 z lotniska Reggia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Dowódca operacji: F/O Mikołaj Jarynicz, ekipa skoczków nr: LXII.
Zrzut przyjęła placówka odbiorcza „Wilga” 901 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Szczawa, w rejonie Mogielicy (Beskid Wyspowy), 24 km od Nowego Targu.
Consolidated B-24 Liberator
Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (18/19 listopada) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przerzucili 579 563 dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także piętnaście zasobników oraz trzy paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 10 godzin 45 minut.
Przemysław Bystrzycki: Znów siedziałem od strony ogona. Noc, ciemność pachnąca benzyną. Dłużące się godziny. Sen, nie sen, porwane myśli, nieoczekiwane skojarzenia (…) Motory przycichły. Zeszliśmy nieco. Raptem poderwało maszynę, z trudem ustałem. Z komór bombowych wystrzeliły zasobniki ze sprzętem dla oddziałów. Poszły kontenery. Wyglądam oknem. Nie widzę parasoli, pewnie spłynęły za nami, poniżej ogona (…) Biorę zatrzask [centralny spadochronu – RMZ] do gołej dłoni. Jest chłodny, ciężki. Kiwam głową: „okay”. (…) Robię pół kroku, siadam. Jak na skokach ćwiczebnych, z komendą skokową w myśli, wypycham się obiema rękami. Świst w uszach, serce pod gardłem, szybkość nadana maszyną kładzie na plecy. Przez ułamek sekundy widzę czarny kontur Liberatora, nawet światła na skrzydłach. Kontur oddala się, milknie. Gwałtowne szarpnięcie w ramionach. Spoglądam ku górze. Nad głową biała kopuła.
Powietrze dzwoni w uszach – taka cisza wokół. Stanąłem w miejscu, nie opadam. Wiem, że to złudzenie, kecz wrażenie powraca. Za każdym razem równie mocno. Biała płachta buja leniwie. Gaszę nieduże wahania, poprawiam szelki na udach. Czarne skupisko lasu wyraźnieje. Wyżej polana, na której wciąż różowieją światła, poniżej jakiś bezdrzewny zagonek, wertepy. Płaty rzadkiego śniegu w rozpadlinach. Zniosło trochę. Byle nie lądować na drzewach.
Nocą trudno obliczyć odległość. Dlatego wcześniej podkurczam nogi, jak najwyżej chwytam szelki, dłońmi prawie dosięgam linek. Czekam sekundę, podciągam się, kulę, gotowy do machnięcia przewrotki. Stopy ciągle bujają w powietrzu. Puszczam linki, wychylam zza łokci głowę, chcę spojrzeć w dół, stwierdził ile jeszcze metrów. Walę całym ciężarem o matkę naszą rodzoną – i siadam na tyłku. O dziwo! Zupełnie miękko. No tak, koczuję na spłachciu śniegu. Więc Polska…
Przemysław Bystrzycki – Znak Cichociemnych, PIW, Warszawa 1985, ISBN 83-06-00893-6, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 325-326
Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38
Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625
Dawid Golik – Alianccy lotnicy, cichociemni i „peżetki” z Krakowa
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (320) grudzień 2016, s. 48 – 53
Trasy lotów ze zrzutami Cichociemnych oraz materiałowymi:
Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 samoloty startowały z lotniska RAF Tempsford – w 43 operacjach lotniczych SOE przerzuciły do okupowanej Polski 158 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe). Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 samoloty startowały z lotniska Campo Casale k. Brindisi – w operacjach SOE przerzuciły do okupowanej Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
„Bagażnik” skoczka
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353
Zobacz także:
- Łączność z Krajem
- Oddział VI (Specjalny)
- Jan Jaźwiński
- Stanisław Kłosowski
- Współpraca Polaków z SOE
- ZRZUTY
- Zrzuty 1941-1942
- Zrzuty 1943-1944
- Wykaz zrzutów cichociemnych
- Zrzuty – sezony operacyjne (także placówki odbiorcze)
- Zrzuty Cichociemnych – operacje
- Operacje Most
- 316 Cichociemnych
- Załogi samolotów
- Zawartość zasobników i paczek
- BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Informacje nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – Lista Krzystka
Źródła:
- Informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Cichociemni wielu wrogów
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
- Wstęp
- Cichociemni represjonowani przez Niemców oraz Sowietów i władze „Polski Ludowej”
- Cichociemni represjonowani przez Niemców i Sowietów
- Cichociemni represjonowani przez Niemców i władze „Polski Ludowej”
- Cichociemni represjonowani przez Sowietów i władze „Polski Ludowej”
- Cichociemni represjonowani przez Niemców i/lub Sowietów i/lub władze „Polski Ludowej”
Spośród 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej 9 zginęło w samolotach lub podczas skoku bojowego, 102 poległo podczas wojny.
organy represji Niemiec (głównie gestapo) aresztowały 129 Cichociemnych, 43 straciło życie (w tym 8 zażyło truciznę), 31 więziono w obozach koncentracyjnych, 11 (lub 13) zamordowano,
organy represji ZSRR (głównie NKWD) aresztowały 122 Cichociemnych, 6 straciło zycie, 83 zesłano do sowieckich łagrów (w tym 7 dwukrotnie),
organy represji „Polski Ludowej”, od 1952 PRL, (głównie UB) represjonowały aż 103 Cichociemnych, aresztowały 77 Cichociemnych, 19 skazano na śmierć, co najmniej 15 torturowano, 9 (lub 10) zamordowano…
4 Cichociemnych było represjonowanych kolejno przez Niemców, Sowietów oraz PRL, spośród Nich jeden został zamordowany. Cichociemny Andrzej Czaykowski ps. Garda przeżył na nieludzkiej ziemi sowieckie łagry w Kargopolu, Archangielsku, później dwa niemieckie więzienia i dwa obozy koncentracyjne. Zamordowali go komunistyczni oprawcy w więzieniu na Rakowieckiej, już po wojnie, w 1953.
24 Cichociemnych represjonowali najpierw Niemcy, potem Sowieci, spośród Nich dwóch zamordowano, dwóch popełniło samobójstwo. Cichociemnego Stefana Majewicza ps. Hruby zamordowali oprawcy z gestapo, Cichociemny Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica został zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Dachau. Cichociemni: Zdzisław Peszke ps. Kaszmir oraz Stanisław Zapotoczny ps. Płomień woleli popełnić samobójstwo niż doświadczyć nieludzkiego okrucieństwa.
19 Cichociemnych represjonowali podczas wojny Niemcy, a po wojnie funkcjonariusze „Polski Ludowej”, spośród Nich dwóch straciło życie. Cichociemny Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, szef służby śledczej Polskiego Państwa Podziemnego został zamordowany na skutek PRL-owskiego bezprawia.
Aż 38 Cichociemnych doświadczyło represji ze strony zarówno Sowietów jak i funkcjonariuszy „Polski Ludowej”. Spośród Nich 5 CC straciło życie, w tym dwóch zamordowano na Zamku w Lublinie, katyńskim strzałem w tył głowy: Czesława Rossińskiego ps. Kozioł, Mieczysława Szczepańskiego ps. Dębina…
Represji co najmniej od dwóch wrogów
Niemców i/lub Sowietów i/lub funkcjonariuszy „Polski Ludowej”
doświadczyło aż 85 Cichociemnych…
Cichociemni represjonowani przez Niemców oraz Sowietów i władze „Polski Ludowej”:
Stefan Bałuk ps. Starba | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Piotr Nowak ps. Oko | Stefan Przybylik ps. Gruch
Cichociemni represjonowani przez Niemców i Sowietów:
Jacek Bętkowski ps. Topór 2 | Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica | Eugeniusz Chyliński ps. Frez | Władysław Hauptman ps. Gapa | Franciszek Koprowski ps. Dąb | Julian Kozłowski ps. Cichy | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś | Narcyz Łopianowski ps. Sarna | Stefan Majewicz ps. Hruby | Anatol Makarenko ps. Tłok | Franciszek Malik ps. Piorun 2 | Stanisław Ossowski ps. Jastzrębiec 2 | Alfred Paczkowski ps. Wania | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir | Alfred Pokultinis ps. Fon | Jarosław Poliszuk ps. Arab | Józef Spychalski ps. Grudzień | Adam Szydłowski ps. Poleszuk | Władysław Śmietanko ps. Cypr | Czesław Trojanowski ps. Litwos | Wiktor Wiącek ps. Kanarek | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień | Ryszard Zyga ps. Lelum
Cichociemni represjonowani przez Niemców i władze „Polski Ludowej”:
Adam Boryczka ps. Brona | Adam Borys ps. Pług | Zygmunt Gromnicki ps. Gula | Teodof Hoffman ps. Bugaj | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin | Benon Łastowski ps. Łobuz | Zbigniew Mrazek ps. Aminius | Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny | Roman Romaszkan ps. Tatar | Jan Różycki ps. Busik | Franciszek Rybka ps. Kula | Edwin Scheller-Czarny ps. Fordon | Tadeusz Stocki ps. Ćma | Otton Wiszniewski ps. Topola | Władysław Wiśniewski ps. Wróbel | Ludwik Witkowski ps. Kosa | Bogusław Wolniak ps. Mięta | Lech Zabierek ps. Wulkan | Antoni Żychiewicz ps. Przerwa
Cichociemni represjonowani przez Sowietów i władze „Polski Ludowej”:
Leon Bazała ps. Striwiąż | Przemysław Bystrzycki ps. Grzbiet | Bernard Bzdawka ps. Siekiera | Bronisław Czepczak Górecki ps. Zwijak | Jerzy Emir Hassan ps. Turek 2 | Tadeusz Gaworski ps. Lawa | Marian Golarz Teleszyński ps. Góral 2 | Antoni Iglewski ps. Ponar | Stefan Ignaszak ps. Drozd | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk | Bolesław Jabłoński ps. Kalia | Wacław Kobyliński ps. Dziad | Władysław Kochański ps. Bomba | Bronisław Konik ps. Sikora | Stanisław Kujawiński ps. Wodnik | Mieczysław Kwarciński ps. Ziut | Marian Leśkiewicz ps. Wygoda | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal | Ezechiel Łoś ps. Ikwa | Marian Mostowiec ps. Lis | Michał Nowakowski ps. Harpun | Bolesław Polończyk ps. Kryształ | Janusz Prądzyński ps. Trzy | Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Roman Rudkowski ps. Rudy | Marian Skowron ps. Olcha 2 | Stanisław Skowroński ps. Widelec | Leopold Skwierczyński ps. Aktor | Tadeusz Sokół ps. Bug 2 | Zbigniew Specylak Skrzypecki ps. Tur 2 | Mieczysław Szczepański ps. Dębina | Wincenty Ściegienny ps. Las | Kazimierz Śliwa ps. Strażak | Witold Uklański ps. Herold | Jan Walter ps. Cyrkiel | Stanisław Winter ps. Stanley | Tadeusz Żelechowski ps. Ring
Cichociemni represjonowani
przez Niemców i/lub Sowietów i/lub władze „Polski Ludowej”:
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Dane nt. niewoli |
|---|---|---|---|---|
| gen. bryg. |  | Bałuk Stefan | Starba | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, uciekł (1939), NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Lamsdorf, Gross-Born (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa, skazany (1945 - 1947) |
| ppłk. |  | Bazała Leon | Striwiąż | SOWIECI: Łagry: Charków, Diagilewo, Griazowiec (1944 - 1947) PRL - Nękany przez UB (1954 - 1955) |
| płk |  | Bętkowski Jacek | Topór 2 | NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Kostrzyn, Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) SOWIECI - Łagry: Starobielsk, Kołyma (1940 - 1941) |
| płk. |  | Boryczka Adam | Brona | NIEMCY - Uciekł przy próbie aresztowania przez gestapo (1943) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów, torturowany, skazany na śmierć (1954 - 1967) |
| ppłk. |  | Borys Adam | Pług | NIEMCY - Obozy jenieckie: Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów (1945), Nękany przez UB (1950 - 1952) |
| ppor. |  | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | SOWIECI - Łagry: Panowka, Kuszmurun (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1946) |
| ppor. łączn. |  | Bzdawka Bernard | Siekiera | SOWIECI - Łagry: Wilkowyszki, Juchnów, Ponoj, Juża (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więziony (1945 - 1946) |
| ppor. łączn. |  | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | SOWIECI - Łagry: (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany, skazany na śmierć, zamordowany we Lwowie lub obóz koncentracyjny KL Dachau (1944) |
| por. |  | Chyliński Eugeniusz | Frez | NIEMCY - Aresztowany przez policję litewską, przekazany gestapo, odbity z transportu (1944) SOWIECI - Łagry: Saratow, Kutaisi (1946 - 1954) |
| mjr |  | Czaykowski Andrzej | Garda | SOWIECI - Łagry: Kargopol, Archangielsk (1940 - 1941) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, więzienia: Tomaszów Mazowiecki, Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau-Dora k. Nordhausen (1944 - 1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1951 - 1953) |
| por. łączn. |  | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | SOWIECI - Łagry: Mariewka, Dymitrowka (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany (1945 - 1947), Aresztowany, więzienie Wronki, skazany (1950 - 1956) |
| płk. piech. |  | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | SOWIECI - Łagry: m.in. Iwdiel (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienie WUBP Łódź, skazany, po zwolnieniu z więzienia szykanowany (1945) |
| kpt. |  | Gaworski Tadeusz | Lawa | SOWIECI - Aresztowany przez Sowietów: Lwów, Skolim (1939) PRL - Aresztowany przez UB, zwolniony (1945) |
| kpt. sł. zdr. |  | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | SOWIECI - Łagry: Samarłag k. Kujbyszewa, Pieczorłag k. Workuty (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, obóz Brześć, więzienie Warszawa Mokotów, wykupiony (1944 - 1946) |
| kpt. |  | Gromnicki Zygmunt | Gula | NIEMCY - Obozy jenieckie: Ożarów, Łambinowice, Gross-Born, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, zwolniony (1952 -1953) |
| ppor. lot. |  | Hauptman Władysław | Gapa | NIEMCY - Aresztowany pod fałszywą tożsamością, pracował przy kopaniu rowów (1944) SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa (1945) |
| mjr łączn. |  | Hoffman Teodor | Bugaj | NIEMCY - Aresztowany przez żandarmerię, torturowany przez gestapo, odbity przez AK (1944) PRL - Rozpracowywany przez UB, SB od 1945, wielokrotnie namawiany do współpracy |
| ppłk. |  | Iglewski Antoni | Ponar | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć (1941) PRL - Aresztowany przez UB, więziony, skazany (1947 - 1956) |
| rtm. kaw. |  | Ignaszak Stefan | Drozd | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD pod fałszywą tożsamością, zwolniony (1939) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć (1945 - 1951) |
| mjr pil. |  | Iszkowski Jerzy | Orczyk | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć w Lublinie (1945 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB (1948 - 1956) |
| mjr piech. |  | Jabłoński Bolesław | Kalia | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD w Łodzi, zwolniony (1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany (1949 - 1955) |
| płk. dypl. piech. |  | Kobyliński Wacław | Dziad | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Łódź, zwolniony (1945) PRL - Szykanowany przez UB (1945 - 1954, od 1950) Aresztowany przez UB więzienie Warszawa Mokotów (1955 - 1956) |
| kpt. |  | Kochański Władysław | Bomba | SOWIECI - Łagry: Tiemłag, łagier nr 5 MWD, Kołyma (1945 - 1955) PRL - Rozpracowywany przez WUdsBP Kraków, Departament II ds. BP MSW, szykanowany (1956 - 1962) |
| mjr |  | Konik Bronisław | Sikora | SOWIECI - Łagry: Kandałaksza (1939 - 1941), PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, wywieziony do łagru Stalinogorsk (1944 - 1945) |
| mjr |  | Kontrym Bolesław | Żmudzin | NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim), uciekł PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1948 - 1953) |
| mjr |  | Koprowski Franciszek | Dąb | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) SOWIECI - Łagry: Morszańsk, Ostaszków (1944 - 1948) |
| kpt. piech. |  | Kozłowski Julian | Cichy | SOWIECI - Niewola sowiecka: Krasnojarsk (1920 - 1921), uciekł NIEMCY - Aresztowany przez Niemców, uciekł (1944) |
| por. łączn. |  | Kujawiński Stanisław | Wodnik | SOWIECI - Łagry: Obuchowce, Kazachstan (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienia: Łubianka, Butyrki (Rosja), Warszawa Mokotów, Wronki (1944 - 1945) |
| kpt. piech. |  | Kwarciński Mieczysław | Ziut | SOWIECI - Aresztowany, prawdopodobnie wskutek prowokacji NKWD, uwolniony przez AK (1944 - 1945) PRL - List gończy, skazany na śmierć (przebywał na emigracji) |
| kpt. łącz. |  | Leśkiewicz Marian | Wygoda | SOWIECI - Łagry: Biełaja Glinka, Kazachstan (1940 - 1941) PRL - Rozpracowywany przez IW, SB, podjęto próbę zwerbowania (1946 - 1960) |
| kpt. piech. |  | Luszowicz Zdzisław | Szakal | SOWIECI - Łagry: Skola, Starobielsk (1939 - 1941), SOWIECI, PRL - Aresztowany przez UB i NKWD, zesłany do lagru Stalinogorsk (1944 - 1945) |
| mjr |  | Łastowski Benon | Łobuz | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, Obóz koncentracyjny: KL Gross-Rosen (1944 - 1945) PRL - Rozpracowywany przez MSW na terenie Wielkiej Brytanii |
| mjr uzbr. |  | Łojkiewicz Adolf | Ryś | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Grazowiec (1939 - 1941) NIEMCY - Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) |
| ppłk. kaw. |  | Łopianowski Narcyz | Sarna | SOWIECI - Łagry: Putywl, Kozielsk, Grazowiec (1939 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Küstrin, Sandbostel. Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
| por. |  | Łoś Ezechiel | Ikwa | SOWIECI - Łagry: Riazań, Bogorodskoje (1944 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB, SB (1951 - 1958) |
| por. |  | Majewicz Stefan | Hruby | SOWIECI - Niewola sowiecka (1939) NIEMCY - Aresztowany, Pawiak, uciekł (1943), Aresztowany przez gestapo, zamordowany (1943 - 1944) |
| mjr łączn. |  | Makarenko Anatol | Tłok | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) |
| mjr dypl. piech. |  | Malik Franciszek | Piorun 2 | SOWIECI - Łagry: Charków, Małoszujka (1939 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Sandbostel, Lubeka (po Powstaniu Warszawskim) |
| kpt. piech. |  | Mostowiec Marian | Lis | SOWIECI - Łagry: Stalinogorsk, Wołogda, Griazowiec (1945 - 1947) PRL - Aresztowany przez UB, więzienire Warszawa Mokotów (1950 - 1951) |
| por. |  | Mrazek Zbigniew | Aminius | NIEMCY - Obozy jenieckie: Pruszków, Skierniewice, Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB, szykanowany (m.in. konfiskata mieszkania, zakaz wykonywania zawodu), (1950) |
| ppor. łączn. |  | Nowak Piotr | Oko | NIEMCY - Obozy jenieckie: Fort Mokotowski, Pruszków, Skierniewice (po Powstaniu Warszawskim), uciekł SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienia Łubianka (Moskwa), Łódź (1945) |
| kpt. piech. |  | Nowakowski Michał | Harpun | SOWIECI - Łagry: Starobielsk, Workutłag (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Inowrocław, uciekł (1946), Rozpracowywany przez UB (1951), Aresztowany przez UB, więziony, skazany (1952 - 1954), Aresztowany, zmarł w więzieniu (1959 - 1961) |
| mjr |  | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | NIEMCY - Więzienie: Puisgcerda nieopodal Saragossy, Francja, uciekł (1941 r.), Obóz koncentracyjny: Argeles-sur-Mer, Francja, uciekł (1941) PRL - Aresztowany przez UB (1945), Rozpracowywany przez UB (1951 - 1953), Aresztowany, więzienie Kraków, nakłaniany do współpracy jako TW (1955), Rozpracowywany przez UB (1957 - 1974) |
| kpt. |  | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Sandbostel, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
| ppłk. |  | Paczkowski Alfred | Wania | NIEMCY - Aresztowany przez milicję białoruską, przekazany gestapo, więzienie Pińsk, uwolniony przez AK (1942 - 1943) SOWIECI - Łagry: Diagilewo, Czerepowiec, Griazowiec (1944 - 1947) |
| ppor. łączn. |  | Peszke Zdzisław | Kaszmir | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Aresztowany, popełnił samobójstwo (1943) |
| kpt. piech. |  | Pokultinis Alfred | Fon | SOWIECI - Łagry: Workutłag, Komi (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Fallingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (po Powstaniu Warszawskim) |
| por. |  | Poliszuk Jarosław | Arab | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk (1941 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) |
| kpt. |  | Polończyk Bolesław | Kryształ | SOWIECI - Łagry: Jegolsk (1944 - 1946) PRL - Rozpracowywany przez SB (1967) |
| rtm. kaw. |  | Prądzyński Janusz | Trzy | SOWIECI - Niewola sowiecka (1939) PRL - Szantażowany przez SB, zwerbowany do współpracy jako TW (1946 - 1957) |
| kpt. łączn. |  | Przybylik Stefan | Gruch | SOWIECI - Łagry: Workuta, Teguldet (1939 - 1941) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1945) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Łódź, uniewinniony (1945), Rozpracowywany przez UB, GZI (1948 - 1958), SB (1961 - 1988) |
| ppor. piech. |  | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | SOWIECI - Łagry: Kamionka, Swierdłowsk (1944 - 1947) PRL - Rozpracowywany przez UB (od lat 50-tych) |
| por. |  | Romaszkan Roman | Tatar | NIEMCY - Niewola, uciekł (1939) PRL - Szykanowany przez SB (1949), prawdopodobnie zamordowany na polecenie SB (1956) |
| ppor. |  | Rossiński Czesław | Kozioł | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin (1944 - 1945) |
| płk. pil. dypl. |  | Rudkowski Roman | Rudy | SOWIECI - Aresztowany, więzienie "Taganka" (Moskwa, 1918), Aresztowany przez SMIERSZ, więzienie Łódź (1945) PRL - Poszukiwany przez UB (1946 - 1949) |
| mjr kaw. |  | Różycki Jan | Busik | NIEMCY - Aresztowany, więzienie Modelo (Hiszpania, 1942 - 1943), zwolniony PRL - Aresztowany przez UB, skazany, uniewinniony (1949 - 1953) |
| kpt. |  | Rybka Franciszek | Kula | NIEMCY - Obóz cywilny: Pruszków (sierpień 1944), uciekł PRL - Poszukiwany przez UB, wyemigrował |
| ppor. |  | Scheller Czarny Edwin | Fordon | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, wykupiony (1944) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Gdańsk, umiewinniony (1945 - 1946), po uniewinnieniu szykanowany przez UB |
| por. piech. |  | Skowron Marian | Olcha 2 | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1939 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB (1945) |
| kpt. |  | Skowroński Stanisław | Widelec | SOWIECI - Łagry: Swierdłowsk, Czelabińsk (1941 - 1942), Dwukrotnie aresztowany przez NKWD, uciekł (1944), Aresztowany, zesłany do pracy Magdalinowka (1945), uciekł PRL - Poszukiwany przez NKWD i UB, wyemigrował |
| mjr lot. |  | Skwierczyński Leopold | Aktor | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, więzienie Kraków, Bytom, Toszek, Gliwice, Katowice (1945) |
| por. piech. |  | Sokół Tadeusz | Bug 2 | SOWIECI - Łagry: Jercewo, Mostowica, Onofrówka (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1947) |
| kpt. art. |  | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | SOWIECI - Łagry: nad rzeką Onega (1940 - 1942) PRL - Aresztowany przez UB, więziony (1948) |
| płk. piech. |  | Spychalski Józef | Grudzień | SOWIECI - Aresztowany przez NKWD, Białystok, Moskwa (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, więzienie Montelupich (Kraków), obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, być może KL Sachsenhausen, KL Mauthausen, zamordowany (1944) |
| mjr int. |  | Stocki Tadeusz | Ćma | NIEMCY - Aresztowany pod fałszywą tożsamością, obozy koncentracyjne: KL Auschwitz, KL Buchenwald PRL - Rozpracowywany przez UB, szykanowany (1949 - 1956) |
| ppłk. |  | Szydłowski Adam | Poleszuk | NIEMCY - Aresztowany, obóz koncentracyjny: Miranda de Ebro, Hiszpania (1941-1942) SOWIECI - Łagry: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk (1944 - 1947) |
| kpt. art. |  | Szczepański Mieczysław | Dębina | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin (1945) |
| ppłk. dypl. |  | Ściegienny Wincenty | Las | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez NKWD, Białystok, Warszawa, zwolniony (1945) |
| sierż. łączn. |  | Śliwa Kazimierz | Strażak | SOWIECI - Łagry: Fiediakowo (1940) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Kielce, skazany na śmierć (1945 - 1948) |
| ppor. |  | Śmietanko Władysław | Cypr | SOWIECI - Łagry: (1940 - 1941) NIEMCY - Obozy jenieckie: Sandbostel (po Powstaniu Warszawskim) |
| kpt. piech. |  | Trojanowski Czesław | Litwos | SOWIECI - Łagry: (1941) NIEMCY - Obozy jenieckie, szpital Zeithain (po Powstaniu Warszawskim) |
| mjr kaw. |  | Uklański Witold | Herold | SOWIECI - Łagry: Kozielsk, Griazowiec (1940 - 1941) PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Kraków, Warszawa Mokotów, Wronki, skazany na śmierć, zamordowany (1945 - 1954) |
| kpt. sap. |  | Walter Jan | Cyrkiel | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez UB, więzienie Lublin, zesłany do łagrów: Jegolsk, Swierdłowsk (1944 - 1947) |
| por. piech. |  | Wiącek Wiktor | Kanarek | SOWIECI - Łagry: Juża (1939) NIEMCY - Aresztowany na stacji kolejowej Jaszuny, uciekł (1943) |
| mjr sap. |  | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | SOWIECI - Łagry (1939 - 1942) NIEMCY - Obozy jenieckie: Murnau (po Powstaniu Warszawskim) |
| kpt. |  | Winter Stanisław | Stanley | SOWIECI, PRL - Aresztowany przez GZI, skazany na śmierć, zamordowany przez NKWD Poznań (1945) |
| kpt. piech. |  | Wiszniewski Otton | Topola | NIEMCY - Niewola, twierdza Belfort (1939 - 1941), uciekł PRL - Aresztowany przez UB, szykanowany, nakłaniany do współpracy (1945) |
| ppor. piech. |  | Wiśniewski Władysław | Wróbel | NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, uciekł (1943) PRL - Rozpracowywany przez UB (1947) |
| kpt. art. |  | Witkowski Ludwik | Kosa | NIEMCY - Obozy jenieckie: Lamsdorf, Murnau (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Szykanowany przez UB (lata 50-te) |
| mjr |  | Wolniak Bogusław | Mięta | NIEMCY - Obóz jeniecki: Woldenberg (po Powstaniu Warszawskim) PRL - Aresztowany przez UB więzienie, zwolniony (1945) |
| por. piech. |  | Zabierek Lech | Wulkan | NIEMCY - Niewola niemiecka: Błonie, Monachium, Eistedt, Murnau, Elsenborn, Oberlangen (1939 - 1941), uciekł PRL - Szykanowany przez SB, pozbawiony emerytury |
| ppor. łączn. |  | Zapotoczny Stanisław | Płomień | SOWIECI - Łagry: Semipałatyńsk (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo (1944) |
| por. |  | Zyga Ryszard | Lelum | SOWIECI - Łagry: Charków, Nachodka, Magadan (1940 - 1942) NIEMCY - Aresztowany przez gestapo, obozy koncentracyjne: KL Gross-Rosen, KL Flossenbürg (Hersbruck), KL Dachau (1944 - 1945) |
| ppor. |  | Żelechowski Tadeusz | Ring | SOWIECI - Więzienie: Drohobycz, Gorki (1940 - 1941), Uciekł podczas próby aresztowana przez NKWD (1944), Aresztowany przez NKWD uciekł (1945) PRL - Aresztowany przez Státní bezpečnost (czeska bezpieka), więzienie Sosnowiec, Warszawa Mokotów, Wronki, Rawicz, skazany (1948 - 1954), zwerbowany przez SB do współpracy jako TW |
| ppor. art. |  | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | NIEMCY - Obóz koncentracyjny: KL Sachsenhausen , schwytany w Powstaniu Warszawskim (1944 - 1945) PRL - Poszukiwany, prześladowany przez UB |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł, m.in. bazy danych zesłańców – indeks represjonowanych, powstałej dzięki pracy Ośrodka Karta (obecnie prowadzonego przez IPN). Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
zobacz:
Źródła:
- informacje własne
- Jędrzej Tucholski, Cichociemni, IW PAX, Warszawa 1984, 1985, 1988, ISBN 83-211-0752-4
- baza danych zesłańców – indeks represjonowanych
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
Cichociemni w łagrach
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
- Wstęp
- Cichociemni udręczeni
- Cichociemni zamordowani
- Cichociemni osadzeni dwukrotnie w łagrach
- Cichociemni zesłani do sowieckich łagrów oraz więzień
- Niemieckie obozy i sowieckie łagry
- Inicjatywy badawcze
Organy represji ZSRR, głównie NKWD, pozbawiły wolności aż 122 Cichociemnych (2 SMIERSZ), w tym do sowieckich łagrów zesłano aż 83 Cichociemnych (7 dwukrotnie), 6 zamordowano. Gen. Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek był aresztowany dwukrotnie (1941, 1945), po drugim aresztowaniu zamordowany w moskiewskim więzieniu NKWD na Łubiance.
1949 r. – fragment listu z Workuty Cichociemnego Romana Wiszniowskiego, skan Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM
Do sowieckich łagrów bezpośrednio przed II wojną światową, w trakcie wojny oraz po wojnie, według niepełnych danych zesłano 153 tys. Polaków! Wśród nich zesłano aż 83 Cichociemnych, aż 7 dwukrotnie! Część z nich aresztowano jeszcze zanim zostali Cichociemnymi, w latach 1939 – 1941: przy próbie przekroczenia granicy z Rumunią lub po zajęciu Kresów przez Armię Czerwoną. Odzyskiwali wolność dzięki układowi Sikorski – Majski wstępowali do Armii Andersa, zgłaszali się do służby w Kraju.
Druga fala aresztowań i zsyłek miała miejsce pod koniec wojny oraz po jej zakończeniu, wraz z przejmowaniem Polski jako obszaru sowieckiej strefy wpływów…
Wielu z Nich zadręczono na śmierć na tej nieludzkiej ziemi, podobnie jak setki tysięcy innych Polaków… Według najnowszych ustaleń, Polacy trafiali do ponad 60 obozów NKWD. Nie zawsze wiadomo do których z nich zesłano Cichociemnych…
Nie sposób odnaleźć nawet Ich grobów – za życia byli tylko numerem w ewidencji NKWD, po śmierci chowano Ich w bezimiennych mogiłach z drewnianymi tabliczkami, na których umieszczano (inny) numer z ewidencji zmarłych. Do dzisiaj te ewidencje są tajne…
Cichociemni udręczeni
Wśród Cichociemnych udręczonych przez Sowietów był także syn zesłańca syberyjskiego z Tomska – Cezary Nowodworski ps. Głóg. Według relacji Kazimierza Iranka – Osmeckiego został aresztowany przez NKWD 21 września 1944, po przeprawieniu się w Warszawie (Praga) na drugi brzeg Wisły. Wg. jednej wersji rozstrzelano Go 22 września 1944, według innej więziony był w więzieniu w Odessie…
Wśród Cichociemnych był także syn zesłańca syberyjskiego z Nowosybirska – Longin Jurkiewicz ps. Mysz. Jego ojciec został skazany na dziesięć lat łagrów, od 1940 więziony pod Nowosybirskiem, zwolniony po układzie Sikorski – Majski. Jego matka wywieziona wraz z trójką najmłodszych dzieci w 1940 do Kazachstanu, po układzie Sikorski – Majski zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach. Jego dwaj kilkuletni bracia: Jurek oraz Zbyszek zmarli na zesłaniu w Uzbekistanie. Jego brat Adam, harcerz, aresztowany pod koniec 1940 przez NKWD w lipcu 1941 zamordowany i spalony przez NKWD w więzieniu w Tarnopolu…
Niektórzy z Cichociemnych uniknęli tragicznych konsekwencji spotkania z Sowietami, m.in. Antoni Nosek w 1939, po kapitulacji Lwowa nie poszedł na punkt zborny Sowietów, rzekomo po przepustkę na powrót do domu. Dzięki temu uniknął zamordowania w Katyniu. Adolf Pilch ps. Góra, Dolina uniknął sowieckiej niewoli, wyrywając się z sowieckiego okrążenia w 1944, Jego kolegów Sowieci wywieźli do więzienia na Łubiance (Moskwa). Kazimierz Bernaczyk oraz Bronisław Konik nie zgłosili się na zorganizowaną przez Sowietów ?odprawę? 31 lipca 1944 w gmachu przy ul. Kochanowskiego 27 oraz w pałacu Biesiadeckich we Lwowie, dzięki czemu uniknęli aresztowania. Stanisław Sędziak nie stawił się na organizowaną przez Sowietów 17 lipca 1944 w Boguszach ?odprawę? dla oficerów AK z okręgów Wilno i Nowogródek, unikając aresztowania przez NKWD. Piotr Szewczyk ps. Czer uniknął aresztowania przez NKWD, nie stawiając się na ?odprawę? dla oficerów AK, zorganizowaną 31 lipca 1944, po której ok. 60 oficerów AK zesłano w głąb ZSRR wraz z ponad 2 tys. innych aresztowanych Polaków.
Pierwsza lista Cichociemnych (z brytyjskiego archiwum SOE)
aresztowanych przez NKWD – większość zesłano do łagrów GUŁAGU:
-
- z archiwum SOE
-
- z archiwum SOE
-
- z archiwum SOE
-
- z archiwum SOE
-
- z archiwum SOE
zobacz: gulag online
Cichociemni zamordowani:
Adam Krasiński ps. Szczur (1945 lub 1946) | Aleksander Kułakowski ps. Rywal (1944) | Cezary Nowodworski ps. Głóg (1944) | Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek (1946) | Czesław Rossiński ps. Kozioł (1945) | Mieczysław Szczepański ps. Dębina (1945)
Cichociemni osadzeni dwukrotnie w łagrach:
Bronisław Konik ps. Sikora – Kandałaksza (1939 – 1941), Stalinogorsk (1944 – 1945) | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal – Skola, Starobielsk (1939 – 1941), Stalinogorsk (1944 – 1945) | Kazimierz Niepla ps. Kawka – Bieriezowsk (1940 – 1942), Norylsk (1944 – 1954) | Tadeusz Seeman ps. Garbus – Iwdiel (1940 – 1941), Workuta, Inta, Olżeras (1944 – 1953) | Stanisław Skowroński ps. Widelec – Swierdłowsk, Czelabińsk (1941 – 1942), Magdalinowka (1945) | Roman Wiszniowski ps. Harcerz – Workuta (1939 – 1941), Workuta (1947 – 1955) | Henryk Zachmost ps. Zorza – łagry (miejsce nieznane): (1940 – 1942, 1944 – 1948)
Cichociemni zesłani do sowieckich łagrów oraz więzień,
aresztowani przez Sowietów, NKWD
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Dane nt. niewoli | Okres |
|---|---|---|---|---|---|
| gen. bryg. | | Bałuk Stefan | Starba | Aresztowany przez NKWD, uciekł | 1939 |
| ppłk. | | Bazała Leon | Striwiąż | Łagry: Charków, Diagilewo, Griazowiec | 1944 - 1947 |
| płk | | Bętkowski Jacek | Topór 2 | Łagry: Starobielsk, Kołyma | 1940 - 1941 |
| płk. pil. |  | Biały Jan | Kadłub | Aresztowany przez NKWD, w więzieniach w Polsce | 1945 |
| por. |  | Buyno Jerzy | Gżegżółka | Aresztowany przez NKWD po operacji "Ostra Brama", uciekł | lipiec 1944 |
| ppor. | | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | Łagry: Panowka, Kuszmurun | 1940 - 1941 |
| ppor. łączn. | | Bzdawka Bernard | Siekiera | Łagry: Juchnów, Ponoj, Juża | 1939 - 1941 |
| mjr sap. |  | Cetys Teodor | Wiking | Łagry: Ostaszków, Morszańsk, Brześć | 1944 -1948 |
| ppor. łączn. | | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | Łagry: | 1940 - 1942 |
| mjr |  | Chmielowski Antoni | Wołk | Łagry: Galimyj, Kołyma, Magadan | 1945 - 1955 |
| por. | | Chyliński Eugeniusz | Frez | Łagry: Saratow, Kutaisi | 1946 - 1954 |
| mjr | | Czaykowski Andrzej | Garda | Łagry: Kargopol, Archangielsk | 1940 - 1941 |
| por. łączn. | | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | Łagry: Mariewka, Dymitrowka | 1940 - 1942 |
| płk. piech. | | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | Łagry: m.in. Iwdiel Aresztowany przez NKWD | 1939 - 1941 1945 |
| ppor. |  | Flont Władysław | Grandziarz | Aresztowany przez NKWD, więzienie w Łodzi | 1945 |
| kpt. piech. |  | Fortuna Ludwik | Siła | Aresztowany przez NKWD Łagry: Ostaszków, Morszańsk | 1944 - 1946 1946 - 1948 |
| por. łączn. |  | Fuhrman Kazimierz | Zaczep | Łagry: Buchta Nachodka, Piwiek | 1939 - 1941 |
| kpt. | | Gaworski Tadeusz | Lawa | Aresztowany przez Sowietów: Lwów, Skolim | 1939 |
| ppor. łączn. |  | Godzik Władysław | Skrzat | Łagry: Teguldat, Syberia | 1940 - 1942 |
| kpt. sł. zdr. | | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | Łagry: Samarłag k. Kujbyszewa, Pieczorłag k. Workuty | 1939 - 1941 |
| mjr kaw. |  | Grodzicki Krzysztof | Jabłoń | Aresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć | 1939 - 1940 |
| ppor. lot. | | Hauptman Władysław | Gapa | Aresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa | 1945 |
| ppor. |  | Heczko Kalinowski Gustaw | Skorpion | Aresztowany przez NKWD po operacji "Ostra Brama", uciekł | lipiec 1944 |
| ppłk. | | Iglewski Antoni | Ponar | Aresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć | 1941 |
| rtm. kaw. | | Ignaszak Stefan | Drozd | Aresztowany przez NKWD pod fałszywą tożsamością, zwolniony | 1939 |
| mjr pil. | | Iszkowski Jerzy | Orczyk | Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć w Lublinie | 1945 - 1947 |
| mjr piech. | | Jabłoński Bolesław | Kalia | Aresztowany przez NKWD w Łodzi, zwolniony | 1945 |
| por. piech. |  | Kiwer Edward | Biegaj | Aresztowany przez NKWD w Kielcach, uwolniony przez AK | 1945 |
| por. |  | Kobyliński Tadeusz | Hiena | Aresztowany przez SMIERSZ, zwolniony | 1944 |
| płk. dypl. piech. | | Kobyliński Wacław | Dziad | Aresztowany przez NKWD, Łódź, zwolniony | 1945 |
| kpt. | | Kochański Władysław | Bomba | Łagry: Tiemłag, łagier nr 5 MWD, Kołyma | 1945 - 1955 |
| mjr | | Konik Bronisław | Sikora | Łagry: Kandałaksza Stalinogorsk | 1939 - 1941 1944 - 1945 |
| mjr |  | Kopisto Wacław | Kra | Łagry: Kołyma, Komi, Magadan, Kotłas Tajszet | 1944 - 1953 |
| mjr | | Koprowski Franciszek | Dąb | Łagry: Morszańsk, Ostaszków | 1944 - 1948 |
| por. łączn. lot. |  | Kowalik Edward | Ciupuś | Aresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa | 1945 |
| por. sap. |  | Kowalski Jerzy | Baba | Łagry: Workuta | 1945 - 1955 |
| kpt. piech. | | Kozłowski Julian | Cichy | Niewola sowiecka: Krasnojarsk, uciekł | 1920 - 1921 |
| ppłk. |  | Krajewski Henryk | Trzaska | Aresztowany przez UB, NKWD, torturowany, skazany, uwolniony z transportu przez DSZ | 1944 - 1945 |
| ppor. |  | Krasiński Adam | Szczur | Łagry: Tajszet, zamordowany w OŁP nr 2 Rzeszoty | 1944 - 1945 lub 1946 |
| mjr |  | Krzymowski Stanisław | Kostka | Aresztowany przez UB, osadzony w więzieniu NKWD, Łódź | 1945 |
| por. łączn. | | Kujawiński Stanisław | Wodnik | Łagry: Obuchowce, Kazachstan | 1940 - 1942 |
| kpt. art. |  | Kułakowski Aleksander | Rywal | Aresztowany przez IW, przesłuchiwany przez NKWD, skazany na śmierć, rozstrzelany | 1944 |
| kpt. piech. | | Kwarciński Mieczysław | Ziut | Aresztowany, prawdopodobnie wskutek prowokacji NKWD, uwolniony przez AK | 1944 - 1945 |
| kpt. łącz. | | Leśkiewicz Marian | Wygoda | Łagry: Biełaja Glinka, Kazachstan | 1940 - 1941 |
| st. sierż. |  | Lewandowski Aleksander | Wiechlina | Łagry: Diagilewo | 1944 - 1947 |
| ppor. |  | Lewko Kazimierz | Palec | Łagry: Swierdłowsk | 1941 - 1942 |
| mjr lot. |  | Lewkowicz Bronisław | Kurs | Niewola sowiecka | 1939 |
| kpt. piech. | | Luszowicz Zdzisław | Szakal | Łagry: Skola, Starobielsk Stalinogorsk | 1939 - 1941 1944 - 1945 |
| mjr uzbr. | | Łojkiewicz Adolf | Ryś | Łagry: Kozielsk, Grazowiec | 1939 - 1941 |
| ppłk. kaw. | | Łopianowski Narcyz | Sarna | Łagry: Putywl, Kozielsk, Grazowiec | 1939 - 1941 |
| por. | | Łoś Ezechiel | Ikwa | Łagry: Riazań, Bogorodskoje | 1944 - 1947 |
| por. | | Majewicz Stefan | Hruby | Niewola sowiecka | 1939 |
| mjr łączn. | | Makarenko Anatol | Tłok | Łagry: Swierdłowsk | 1941 - 1942 |
| ppor. łączn. |  | Makagonow Makagon Aleksander | Wschód | Łagry | 1940 - 1942 |
| mjr dypl. piech. | | Malik Franciszek | Piorun 2 | Łagry: Charków, Małoszujka | 1939 - 1941 |
| por. piech. |  | Matula Zbigniew | Radomyśl | Łagry: Kozielsk, Griazowiec | 1940 - 1941 |
| ppor. łączn. |  | Mazur Stanisław | Limba | Łagry: Charków, Sorokłag | 1940 - 1941 |
| kpt. piech. | | Mostowiec Marian | Lis | Łagry: Stalinogorsk, Wołogda, Griazowiec | 1945 - 1947 |
| płk. piech. |  | Nadolczak Bruno | Piast | Aresztowany przez NKWD, zwolniony | 1945 |
| płk. piech. |  | Nakoniecznikoff Klukowski Przemysław | Kruk 2 | Łagry: Syberia | 1945 -1955 |
| ppor. |  | Niepla Kazimierz | Kawka | Łagry: Bieriezowsk Norylsk | 1940 - 1942 1944 - 1954 |
| kpt. |  | Nowacki Józef | Horyń | Łagry: ok. Peczora, Komi | 1939 - 1941 |
| ppor. łączn. | | Nowak Piotr | Oko | Aresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa | 1945 |
| kpt. piech. | | Nowakowski Michał | Harpun | Łagry: Starobielsk, Workutłag | 1940 - 1941 |
| ppor. kaw. |  | Nowobilski Tadeusz | Dzwon | Łagry: Riazań, Diagilewo | 1944 - 1947 |
| kpt. art. |  | Nowodworski Cezary | Głóg | Prawdopodobnie rozstrzelany przez NKWD | 1944 |
| gen. bryg. |  | Okulicki Leopold | Niedźwiadek | Aresztowany przez NKWD, Warszawa, Moskwa Aresztowany przez NKWD, Pruszków, Moskwa, zamordowany na Łubiance | 1941 1945 - 1946 |
| ppłk. piech. |  | Olszewski Stanisław | Bar | Łagry: Workuta, Norylsk, Tajszet | 1945 - 1955 |
| kpt. | | Ossowski Stanisław | Jastrzębiec 2 | Łagry: Kozielsk, Griazowiec | 1940 - 1941 |
| ppor. łączn. |  | Ostrowiński Henryk | Smyk | Łagry: Kazachstan Aresztowany przez NKWD, uciekł | 1940 - 1942 1944 |
| ppłk. | | Paczkowski Alfred | Wania | Łagry: Diagilewo, Czerepowiec, Griazowiec | 1944 - 1947 |
| plut. |  | Parczewski Jan | Kraska | Łagry: Kazachstan | 1940 - 1942 |
| por. piech. |  | Pentz Karol | Skała 2 | Łagry: Wiedlaszcz, Uchtiżemłag | 1940 - 1941 |
| por. piech. |  | Perekładowski Feliks | Przyjaciel 2 | Łagry: Kandałaksza | 1940 - 1941 |
| ppor. łączn. | | Peszke Zdzisław | Kaszmir | Łagry: Swierdłowsk | 1941 - 1942 |
| kpt. art. |  | Piekarski Aleksander | Turkuć | Łagry: Wołkowysk, Diagilewo, Czerepowiec | 1944 - 1947 |
| por. łączn. |  | Pieniak Czesław | Bór | Łagry: Borowicze, Swierdłowsk | 1944 - 1946 |
| kpt. piech. | | Pokultinis Alfred | Fon | Łagry: Workutłag, Komi | 1940 - 1941 |
| por. | | Poliszuk Jarosław | Arab | Łagry: Swierdłowsk | 1941 - 1942 |
| kpt. | | Polończyk Bolesław | Kryształ | Łagry: Jegolsk | 1944 - 1946 |
| mjr piech. |  | Pospieszalski Antoni | Curie | Aresztowany przez NKWD, przewieziony do Moskwy | 1945 |
| rtm. kaw. | | Prądzyński Janusz | Trzy | Niewola sowiecka | 1939 |
| kpt. łączn. | | Przybylik Stefan | Gruch | Łagry: Workuta, Teguldet | 1939 - 1941 |
| ppor. piech. | | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | Łagry: Kamionka, Swierdłowsk | 1944 - 1947 |
| mjr |  | Pukacki Franciszek | Gzyms | Łagry: Riazań, Griazowiec | 1944 - 1948 |
| mjr piech. |  | Raszplewicz Kazimierz | Tatar 2 | Łagry | 1939 - 1941 |
| ppor. | | Rossiński Czesław | Kozioł | Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin | 1944 - 1945 |
| płk. pil. dypl. | | Rudkowski Roman | Rudy | Niewola sowiecka Aresztowany, więzienie "Taganka" (Moskwa), Aresztowany przez SMIERSZ, Łódź | 1914 - 1916 1918 1945 |
| por. piech. |  | Rydzewski Lech | Grom | Łagry: Riazań, Bogorodskoje | 1944 - 1947 |
| por. łączn. |  | Seeman Tadeusz | Garbus | Łagry: Iwdiel Workuta, Inta, Olżeras | 1940 - 1941 1944 - 1953 |
| ppor. łączn. |  | Siakiewicz Władysław | Mruk | Łagry: Swierdłowsk | 1940 - 1942 |
| por. piech. | | Skowron Marian | Olcha 2 | Łagry: Kozielsk, Griazowiec | 1939 - 1941 |
| ppor. łączn. |  | Skowroński Ryszard | Lechita | Łagry: Wodopad, Archangielsk | 1940 - 1941 |
| kpt. | | Skowroński Stanisław | Widelec | Łagry: Swierdłowsk, Czelabińsk, Dwukrotnie aresztowany przez NKWD, uciekł, Aresztowany, zesłany do pracy Magdalinowka, uciekł | 1941 - 1942 1944 1945 |
| mjr lot. | | Skwierczyński Leopold | Aktor | Aresztowany przez NKWD w Krakowie, zwolniony | 1945 |
| kpt. |  | Smela Jan | Wir | Łagry: Kalinin, Ostaszków, Morszańsk | 1944 - 1947 |
| por. piech. | | Sokół Tadeusz | Bug 2 | Łagry: Jercewo, Mostowica, Onofrówka | 1940 - 1941 |
| kpt. art. | | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | Łagry: nad rzeką Onega | 1940 - 1942 |
| płk. piech. | | Spychalski Józef | Grudzień | Aresztowany przez NKWD, Białystok, Moskwa | 1940 - 1942 |
| kpt. art. | | Szczepański Mieczysław | Dębina | Aresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin | 1945 |
| ppor. łączn. |  | Sztrom Jerzy | Pilnik | Łagry | 1940 - 1942 |
| ppłk. | | Szydłowski Adam | Poleszuk | Łagry: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk | 1944 - 1947 |
| ppłk. dypl. | | Ściegienny Wincenty | Las | Aresztowany przez NKWD, Białystok, Warszawa, zwolniony | 1945 |
| sierż. łączn. | | Śliwa Kazimierz | Strażak | Łagry: Fiediakowo | 1940 |
| ppor. | | Śmietanko Władysław | Cypr | Łagry | 1940 - 1941 |
| kpt. piech. | | Trojanowski Czesław | Litwos | Łagry | 1941 |
| mjr piech. |  | Trondowski Stanisław | Grzmot 2 | Łagry: Riazań, Dubrowłag | 1945 - 1956 |
| mjr kaw. | | Uklański Witold | Herold | Łagry: Kozielsk, Griazowiec | 1940 - 1941 |
| kpt. sap. | | Walter Jan | Cyrkiel | Łagry: Jegolsk, Swierdłowsk | 1944 - 1947 |
| kpt. piech. |  | Waruszyński Zbigniew | Dewajtis 2 | Łagry: Starobielsk, Nachodka, Magadan, Duskania | 1940 - 1941 |
| por. kaw. |  | Whitehead Alfred | Dolina 2 | Łagry: Riazań | 1944 - 1947 |
| por. piech. | | Wiącek Wiktor | Kanarek | Łagry: Juża | 1939 |
| por. sap. |  | Wiechuła Ludwik | Jeleń | Aresztowany przez NKWD, Kielce, uwolniony przez AK | 1945 |
| mjr sap. | | Wierzejski Tomasz | Zgoda 2 | Łagry | 1939 - 1942 |
| kpt. |  | Wilczewski Michał | Uszka | Przy próbie aresztowania przez NKWD popełnił samobójstwo | 1945 |
| kpt. | | Winter Stanisław | Stanley | Aresztowany przez GZI, skazany na śmierć, zamordowany przez NKWD Poznań | 1945 |
| por. |  | Wiszniowski Roman | Harcerz | Łagry: Workuta Aresztowany przez NKGB, łagry: Workuta | 1939 - 1941 1945 - 1955 |
| kpt. łączn. cw |  | Zachmost Henryk | Zorza | Łagry Łagry | 1940 - 1942 1944 - 1948 |
| ppor. łączn. | | Zapotoczny Stanisław | Płomień | Łagry: Semipałatyńsk | 1940 - 1942 |
| por. | | Zyga Ryszard | Lelum | Łagry: Charków, Nachodka, Magadan | 1940 - 1942 |
| por. łączn. |  | Żakowicz Józef | Tabu | Łagry | 1940 - 1942 |
| ppor. | | Żelechowski Tadeusz | Ring | Więzienie: Drohobycz, Kijów, Gorki Uciekł podczas próby aresztowana przez NKWD Aresztowany przez NKWD uciekł | 1940 - 1941 1944 1945 |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł, m.in. bazy danych zesłańców – indeks represjonowanych, powstałej dzięki pracy Ośrodka Karta (obecnie prowadzonego przez IPN). Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
Jedna z pierwszych list polskich żołnierzy wywiezionych do łagrów
skan: Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM
Cichociemni aresztowani przez NKWD, SMIERSZ
w większości zesłani do łagrów ZSRR:
Rekonstrukcja baraku mieszkalnego GUŁagu. Muzeum Okupacji Ryga, 2011, Foto: Marcin Szala/Wikimedia Commons/CC BY-SA 3.0
Stefan Bałuk ps. Starba| Leon Bazała ps. Striwiąż | Jacek Bętkowski ps. Topór | Jan Biały ps. Kadłub | Przemysław Bystrzycki ps. Grzbiet | Bernard Bzdawka ps. Siekiera | Teodor Cetys ps. Wiking | Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica | Antoni Chmielowski ps. Wołk | Eugeniusz Chyliński ps. Frez | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Bronisław Czepczak-Górecki ps. Zwijak | Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2 | Władysław Flont ps. Grandziarz | Ludwik Fortuna ps. Siła | Kazimierz Fuhrman ps. Zaczep | Adolf Gałacki ps. Maszop | Tadeusz Gaworski ps. Lawa | Władysław Godzik ps. Skrzat | Marian Golarz-Teleszyński ps. Góral 2 | Krzysztof Grodzicki ps. Jabłoń | Władysław Hauptman ps. Gapa | Antoni Iglewski ps. Ponar | Stefan Ignaszak ps. Drozd | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk | Bolesław Jabłoński ps. Kalia | Edward Kiwer ps. Biegaj | Władysław Kochański ps. Bomba | Bronisław Konik ps. Sikora (dwukrotnie) | Wacław Kopisto ps. Kra | Franciszek Koprowski ps. Dąb | Edward Kowalik ps. Ciupuś | Jerzy Kowalski ps. Baba | Henryk Krajewski ps. Trzaska | Adam Krasiński ps. Szczur | Stanisław Kujawiński ps. Wodnik (dwukrotnie) | Aleksander Kułakowski ps. Rywal | Marian Leśkiewicz ps. Wygoda | Aleksander Lewandowski ps. Wiechlina | Kazimierz Lewko ps. Palec | Bronisław Lewkowicz ps. Kurs | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal (dwukrotnie) | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś | Narcyz Łopianowski ps. Sarna | Ezechiel Łoś ps. Kawa | Stefan Majewicz ps. Hruby | Aleksander Makagonow ps. Wschód | Anatol Makarenko ps. Tłok | Franciszek Malik ps. Piorun 2 | Zbigniew Matula ps. Radomyśl | Stanisław Mazur ps. Limba| 
Marian Mostowiec ps. Lis | Bruno Nadolczak ps. Piast | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2 | Kazimierz Niepla ps. Kawka (dwukrotnie) | Józef Nowacki ps. Horyń | Piotr Nowak ps. Oko | Michał Nowakowski ps. Harpun | Tadeusz Nowobilski ps. Dzwon | Cezary Nowodworski ps. Głóg | Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek (dwukrotnie) | Stanisław Olszewski ps. Bar | Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2 | Henryk Ostrowiński ps. Smyk | Alfred Paczkowski ps. Wania | Jan Parczewski ps. Kraska | Karol Pentz ps. Skała 2 | Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2 | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir | Czesław Pieniak ps. Bór | Jarosław Poliszuk ps. Arab | Alfred Pokultinis ps. Fon | Bolesław Polończyk ps. Kryształ (dwukrotnie) | Antoni Pospieszalski ps. Curie | Janusz Prądzyński ps. Trzy | Stefan Przybylik ps. Gruch | Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik | Franciszek Pukacki ps. Gzyms | Kazimierz Raszplewicz ps. Tatar 2 | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Roman Rudkowski ps. Rudy | Lech Rydzewski ps. Grom | Tadeusz Seeman ps. Garbus (dwukrotnie) | Władysław Siakiewicz ps. Mruk | Marian Skowron ps. Olcha 2 | Ryszard Skowroński ps. Lechita | Stanisław Skowroński ps. Widelec (dwukrotnie) | Leopold Skwierczyński ps. Aktor | Jan Smela ps. Wir | Tadeusz Sokół ps. Bug 2 | Zbigniew Specylak ps. Tur | Józef Spychalski ps. Grudzień | Mieczysław Szczepański ps. Dębina | Jerzy Sztrom ps. Pilnik | Adam Szydłowski ps. Poleszuk | Wincenty Ściegienny ps. Las | Kazimierz Śliwa ps. Strażak | Władysław Śmietanko ps. Cypr | Czesław Trojanowski ps. Litwos | Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2 | Witold Uklański ps. Herod | Jan Walter ps. Cyrkiel | Zbigniew Waruszyński ps. Dewajtis 2 | Alfred Whitehead ps. Dolina 2 | Wiktor Wiącek ps. Kanarek | Ludwik Wiechuła ps. Jeleń | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 | Michał Wilczewski ps. Uszka | Stanisław Winter ps. Stanley | Roman Wiszniowski ps. Harcerz (dwukrotnie) | Henryk Zachmost ps. Zorza (dwukrotnie) | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień | Ryszard Zyga ps. Lelum | Franciszek Żaak ps. Mamka | Józef Żakowicz ps. Tabu | Tadeusz Żelechowski ps. Ring |
 |
 |
 |
Jedna z pierwszych list polskich żołnierzy wywiezionych do łagrów, skan: Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM
Wzruszający list z 1941, napisany przez 19 polskich rodzin wywiezionych do obwodu archangielskiego w 1930
skan Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM
Niemieckie obozy i sowieckie łagry
Niemieckie obozy i sowieckie łagry
w: Biuletyn IPN, kwiecień 2009, nr 4 (99)
dr Marciniak Wojciech Franciszek (UŁ) – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie w relacjach polskich więźniów
w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008. Referaty, Warszawa 2009, s. 80?89
Inicjatywy badawcze
plansza z wystawy w projekcie „Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód” prof. Krzysztofa Heyke oraz Fundacji im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
Wiedza, jaką dysponujemy na temat Cichociemnych zesłanych w głąb byłego ZSRR jest bardzo nikła. Aby to zmienić, pionierski projekt ?Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód? w 2018 podjęli: prof. zw. dr hab. Krzysztof Hejke z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Bogdan Rowiński, prezes Fundacji im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.
Losy 94 Cichociemnych zesłanych w głąb ZSRR [wg. ustaleń naszego portalu prof. Hejke się myli, „w głąb ZSRR” tj. do łagrów zesłano 83 Cichociemnych] są do dziś niezbadane. Używani jako niewolnicza siła robocza, zamiast nazwisk zaopatrzeni jedynie w numery namalowane na roboczych drelichach, pracowali Oni do kresu sił w najcięższych kopalniach wraz z milionami innych Bezimiennych, za życia pozbawionych wszystkiego co ludzie, a po śmierci chowanych w cichych mogiłach z drewnianymi tabliczkami z zachowaniem szczególnej uwagi, aby zmienić ich numery obozowe na numery z kartoteki umarłych, pod którymi byli chowani… – pisze prof. Krzysztof Hejke.
Pierwsze efekty działań w projekcie zaprezentowano na wystawach w Warszawie i Krakowie oraz na spotkaniu 9 stycznia 2018 w Auli Małej Audytorium Maximum na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po naszej weryfikacji okazało się, że Cichociemni wskazywani przez prof. Hejke jako „zesłani w głąb ZSRR” to oprócz faktycznie zesłanych do łagrów także Cichociemni aresztowani przez NKWD, niektórzy byli więzieni w Polsce, niektórzy w Moskwie, niektórzy uciekli, niektórych rozstrzelano, zatem żadnego z Nich nie można uznać jako „zesłanego w głąb ZSRR”. Lista Cichociemnych – zesłanych do łagrów, aresztowanych oraz w niewoli sowieckiej w wykazie powyżej, w stałej aktualizacji, zwłaszcza ustalam miejsca zesłań Cichociemnych.
Fundacja dla Demokracji podejmuje działania, aby przybliżyć te nieznane karty naszej tragicznej historii. Udało nam się m.in. sporządzić unikalny wykaz Cichociemnych represjonowanych przez NKWD i inne sowieckie organy represji, a także w oparciu o publikacje, relacje, wspomnienia, dane ośrodka „Karta” ustalić miejsca zesłania kilkunastu Cichociemnych (patrz powyżej).
Wystawa – ?Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód?:
-
- Rejon Workuty – Komi
-
- CC – Workuta – Komi
-
- Republika Komi
-
- CC – Komi
-
- Kazachstan
-
- CC – Kazachstan
-
- Rejon Workuty
-
- CC – Workuta
-
- Kołyma
-
- CC – Kołyma
-
- CC – Kołyma
-
- Zesłani do ZSRR
-
- CC – zesłani
zobacz:
Zobacz także:
- Nika Kłosowska-Wohlman – Wspomnienia. Dwa lata więzienia Instytut Literacki, Zeszyty Historyczne 116 (pdf)
- Wojciech Marciniak – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie w relacjach polskich więźniów z lat 1944 – 1956 (pdf)
Polecamy publikacje:
- Przemysław Bystrzycki – Wiatr Kuszmurumu. Opowieść autobiograficzna
- Wacław Kopisto – Droga Cichociemnego do łagrów Kołymy
- Narcyz Łopianowski – Rozmowy z NKWD
Źródła:
- informacje własne
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
- baza danych zesłańców – indeks represjonowanych
Przemysław Bystrzycki – Cichociemny
ps. „Grzbiet”, „Kreda”
Przemysław Michał Bystrzycki
vel Michał Żaczek
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1957
ppor. Przemysław Bystrzycki
ur. 23 maja 1923 w Przemyślu, zm. 7 października 2004 w Poznaniu – podporucznik, pisarz, dziennikarz, oficer Wojska Polskiego, Armi Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, dowódca radiostacji 1 Pułku Piechoty Strzelców Podhalańskich AK, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Panowka, Kuszmurun (1940-1941), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramor), obserwatorów przy dowódcach pododdziałów, łączności Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), szybkiej radiotelegrafii, spadochronowy, odprawowy (Baza nr 11, Latiano), i in. W dniu wybuchu wojny miał 16 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn inżyniera, wiceprezydenta Przemyśla
Spis treści:
Był jednym z dziewięciu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.
Urodził się w cenionej rodzinie przemyskiej, wychowywał się w Przemyślu. W 1936 ukończył sześcioklasową szkołę podstawową, w 1939 trzecią klasę Państwowego Gimnazjum im. Kazimierza Morawskiego.
II wojna światowa
Afryka, sierpień 1942 r., po głodzie w ZSRR pomarańcze w tropikalnych hełmach. Od lewej Józef Żakowicz, w środku Przemysław Bystrzycki, skan własny, źródło: JW GROM
przepustka Przemysława Bystrzyckiego, skan własny, źródło: JW GROM
Podczas okupacji sowieckiej, 12 kwietnia 1940, dwa dni po aresztowaniu przez NKWD ojca (wiceprezydenta Przemyśla, później ofiary zbrodni katyńskiej), wywieziony wraz z rodziną (matką, babką i trzema siostrami) w głąb ZSRR do Kazachstanu. Pracował tam w kołchozie (obwód kustanajski, rejon ubogański, sielsowiet szuwałowski, Panowka), następnie w sowchozie (rejon karasuski, sielsowiet kuszmuruński). Z wycieńczenia i głodu zmarły jego babka i matka.
1 maja 1941 podjął ucieczkę wraz z kolegą Edmundem Wassermanem. Przeszedł 3 tys. km przez Kustanaj, Ufę, Kujbyszew, Penzę, Woroneż do Charkowa. Zatrzymany i aresztowany, następnie w Karasie skazany na 10 lat łagru. 12 września 1941 na mocy układu Sikorski-Majski zwolniony z więzienia.
21 listopada 1941 w Kustanaju wstąpił do formowanej Armii Polskiej na Wschodzie. 23 listopada 1941 w Tockoje przydzielony do Samodzielnego Batalionu Dzieci Lwowskich 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty.
13 stycznia 1942 ewakuowany przez Persję, następnie przez Egipt do Palestyny. Przydzielony do 2 kompanii Szkoły Podchorążych 8 DP, następnie skierowany do Wielkiej Brytanii, gdzie dotarł przez Afrykę Południową w sierpniu 1942. W Dunalastair House w Szkocji zdał egzamin dojrzałości. Ukończył kursy łączności radiowej i szybkiej radiotelegrafii, pracował jako radiotelegrafista.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Stacja wyczekiwania Bazy nr 11 k. Brindisi, lipiec – sierpień 1944, od prawej: Kazimierz Śliwa, Przemysław Bystrzycki, skan własny, źródło: JW GROM
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 grudnia 1944. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 19 stycznia 1944 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi.
Consolidated B-24 Liberator
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 22/23 listopada 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej Kazik 1 (dowódca operacji: F/O Mikołaj Jarynicz, ekipa skoczków nr: LXII), z samolotu Liberator KG-994 „R” (301 Dywizjon PAF, załoga: pilot – F/L Stanisław Reymer-Krzywicki, pilot – F/O Mikołaj Paraśkiewicz / nawigator – F/O Mikołaj Jarynicz / radiotelegrafista – W/O Dionizy Budnicki / mechanik pokładowy – Sgt. J. Brzeziński / strzelec – P/O K. Granowski / despatcher – Sgt. Józef Bulik). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
radiostacja A-5 konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana
Start o godz. 17.50 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Wilga”, w okolicach miejscowości Szczawa, Mogielicy (Beskid Wyspowy), 24 km od Nowego Targu. Razem z nim skoczyli: ppor. Bernard Bzdawka ps. Siekiera, mjr Adam Mackus ps. Prosty, ppor. Stanisław Mazur ps. Limba, mjr Kazimierz Raszplewicz ps. Tatar 2, por. Marian Skowron ps. Olcha 2. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (18/19 listopada) nie można było wykonać zadania.
Skoczkowie przerzucili 579 563 dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także piętnaście zasobników oraz trzy paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 10 godzin 45 minut.
Przydzielony jako oficer łączności w misji Cichociemnego mjr Adama Mackusa ps. Prosty, który jako emisariusz Naczelnego Wodza do Komendanta Głównego AK, Cichociemnego gen. Leopolda Okulickiego, dostarczył rozkaz m.in. decentralizacji pracy (na potrzeby przyszłej konspiracji antysowieckiej) funkcjonującego pod kryptonimem „Zagroda” działu Łączności Zagranicznej Oddziału V (dowodzenie, łączność) Komendy Głównej AK, tj. łączności radiowej oraz przygotowania odbioru pięcioosobowej brytyjskiej misji wojskowej (operacja Freston, m.in. z udziałem Cichociemnego kpt. Antoniego Pospieszalskiego ps. Łuk), pod dowództwem płk. D. T. Hudsona i jej spotkania z gen. Okulickim. W tym celu zrzucony z najnowszą radiostacją AP-5, o kryptonimie „Wanda 06”. Miał utrzymywać bieżącą łączność z Oddziałem VI SNW, szyfry zmieniano co trzy dni.
Przemysław Bystrzycki: „Znów siedziałem od strony ogona. Noc, ciemność pachnąca benzyną. Dłużące się godziny. Sen, nie sen, porwane myśli, nieoczekiwane skojarzenia (…) Motory przycichły. Zeszliśmy nieco. Raptem poderwało maszynę, z trudem ustałem. Z komór bombowych wystrzeliły zasobniki ze sprzętem dla oddziałów. Poszły kontenery. Wyglądam oknem. Nie widzę parasoli, pewnie spłynęły za nami, poniżej ogona (…) Biorę zatrzask [centralny spadochronu – RMZ] do gołej dłoni. Jest chłodny, ciężki. Kiwam głową: „okay”. (…) Robię pół kroku, siadam. Jak na skokach ćwiczebnych, z komendą skokową w myśli, wypycham się obiema rękami. Świst w uszach, serce pod gardłem, szybkość nadana maszyną kładzie na plecy. Przez ułamek sekundy widzę czarny kontur Liberatora, nawet światła na skrzydłach. Kontur oddala się, milknie. Gwałtowne szarpnięcie w ramionach. Spoglądam ku górze. Nad głową biała kopuła.
oryginalna klamra spadochronu CC
Powietrze dzwoni w uszach – taka cisza wokół. Stanąłem w miejscu, nie opadam. Wiem, że to złudzenie, lecz wrażenie powraca. Za każdym razem równie mocno. Biała płachta buja leniwie. Gaszę nieduże wahania, poprawiam szelki na udach. Czarne skupisko lasu wyraźnieje. Wyżej polana, na której wciąż różowieją światła, poniżej jakiś bezdrzewny zagonek, wertepy. Płaty rzadkiego śniegu w rozpadlinach. Zniosło trochę. Byle nie lądować na drzewach.
Nocą trudno obliczyć odległość. Dlatego wcześniej podkurczam nogi, jak najwyżej chwytam szelki, dłońmi prawie dosięgam linek. Czekam sekundę, podciągam się, kulę, gotowy do machnięcia przewrotki. Stopy ciągle bujają w powietrzu. Puszczam linki, wychylam zza łokci głowę, chcę spojrzeć w dół, stwierdzić ile jeszcze metrów. Walę całym ciężarem o matkę naszą rodzoną – i siadam na tyłku. O dziwo! Zupełnie miękko. No tak, koczuję na spłachciu śniegu. Więc Polska. (…)”
Przemysław Bystrzycki – Znak Cichociemnych, Von borowiecky Warszawa 2009, ISBN 978-83-60748-14-5, s. 218-221
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku wraz z Cichociemnym mjr Adamem Mackusem ps. Prosty w 1 Pułku Piechoty Strzelców Podhalańskich AK, dowódca jej radiostacji działającej do sierpnia 1945.
Soldiers Service and Pay Book, skan własny, źródło: JW GROM
Dawid Golik – Od „Sroki” do „Wilgi”. Zrzuty dla podhalańskiej Armii Krajowej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 01 (309) styczeń 2016, s. 29 – 38
Przemysław Bukowiec – Zrzuty aliantów zachodnich na ziemi limanowskiej
w: Almanach Ziemi Limanowskiej, lato – jesień 2012, nr 45/46, ISSN 1640-5625
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
Pozostał w konspiracji, działał w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. 23 sierpnia 1945, po zdradzie aresztowany w Krakowie, w lokalu konspiracyjnym przy ul. Koletek 6/11 wraz ze swoim dowódcą, Cichociemnym mjr Adamem Mackusem ps. Prosty przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Po śledztwie, przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Krakowie 31 grudnia 1945 skazany na sześć lat więzienia, wskutek amnestii zwolniony 23 sierpnia 1946.
Przeniósł się do Poznania. Zdał maturę w liceum dla dorosłych w lipcu 1947. Od 1947 studiował na Wydziale Prawno – Ekonomicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kończąc studia ekonomiczne w 1951 i socjologiczne w 1952. Ukończył też studia w zakresie języków obcych na Uniwersytecie w Perugii we Włoszech.
Pracował w redakcji pisma „Poznań – dzieje, ludzie, kultura”, a także miesięcznika „Nurt”. W latach 1956 – 1957 w kolegium redakcji szczecińskiego pisma kulturalno-społecznego „Ziemia i Morze”. W latach 1959 – 62 współpracował z tygodnikiem londyńskim „Oblicze Tygodnia”. Współzałożyciel poznańskiego miesięcznika literackiego „Nurt”, w latach 1965 – 68 jego kierownik literacki. Od 1968 redaktor naczelny miesięcznika „Ceramika Budowlana”.
Przez wiele lat wiceprezes Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, zastępca członka Zarządu Głównego ZLP (członek ZLP do 1983). W 1967 został członkiem polskiego PEN Clubu oraz Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, w 1973 Towarzystwa Nauk w Przemyślu, w 1974 Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu, w 1986 Stowarzyszenia Wisła-Odra.
Pracował w Komisji Historycznej do Spraw Cichociemnych, współorganizator I Krajowego Zjazdu Cichociemnych w Poznaniu w 1957. Autor „Znaku cichociemnych” (1983), książki poświęconej legendarnym żołnierzom AK. Od 1989 członek władz naczelnych Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
W ostatnich latach życia wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Biblioteki Raczyńskich. Angażował się w jej sprawy oraz śledztwo dotyczące zbrodni katyńskiej. W latach powojennym nie przyjmował awansów oficerskich. Autor wielu publikacji. Pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Andrzej Bogusławski – Jeszcze o „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 101, s. 212 – 217, Instytut Literacki, Paryż 1992
Twórczość – książki
1957 – Warkocze- 1960 – Śmierć nad Afgar-Wadi, Operacja Milczący Most
- 1963 – Szkockie pożegnania
- 1963 – Wyspa Mauritius
- 1964 – Wronie uroczysko
- 1966 – Strumień
- 1974 – Wyspa wniebowstąpienia
- 1976 – Nessie i inne opowiadania
- 1977 – Włoskie kartki
- 1982 – Płynie rzeka, płynie…
- 1983 – Kamienne lwy (Wydawnictwo Pojezierze)
- 1983 – Znak cichociemnych, Ponar i inne opowiadania
- 1990 – Wiatr Kuszmurunu
- 1992 – Książę
- 1995 – Szabasy z Brandstaetterem
- 1997 – Nad Sanem, nad zielonookim
- 1999 – Oddanie broni
- 2003 – Jabłko Sodomy
- 2005 – Nocny kajak
- 2009 – Echa Kandałakszy
Jarosław Durka – „Freston” – brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce
w: Zeszyty Historyczne nr 161, s. 97 – 121, Instytut Literacki, Paryż 2007
Zbigniew Zieliński – Misja kryptonim „Freston” wylądowała pod Częstochową 26 grudnia 1944 roku
Czy wykonała zadanie?
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200) grudzień 2006, s. 31 – 36
Awanse
Ordery i odznaczenia
- Order Virtuti Militari V klasy – 2 sierpnia 1944
- Krzyż Walecznych
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
Życie rodzinne
Syn Tadeusza, inżyniera architekta (1899-1940) i Heleny z domu Stankiewicz, członkini POW. Dziadek Michał (1864-1957) przemysłowiec, właściciel tartaku. Ojciec i dziadek pełnili funkcję wiceprezydenta Przemyśla. Miał trzy siostry, w tym Zofię, późniejszą powieściopisarkę.
Rodzina posiadała dwie kamienice w Przemyślu, przy ul. Rynek 9, nabytą przez Michała i przekazaną Tadeuszowi jako prezent ślubny oraz przylegającą do niej przy ul. Serbańskiej 7, wybudowaną przez Tadeusza. Mieściła jego Książnicę Naukową (wydawnictwo i księgarnię).
Od 1950 w związku małżeńskim z Janiną Tarłowską (ur. 1920). Mieli trzy córki: Zofię (ur. 1951), Elżbietę (ur. 1953, po mężu Wesołowska, profesor UAM), Barbarę (ur. 1955, po mężu Jęcz).
Upamiętnienie
W 1953 Zofia, Wieńczysława, Dobromiła i Przemysław Bystrzyccy przekazali kamienice należące do rodziny na rzecz Skarbu Państwa. Od 1997 są własnością, od 2005 siedzibą Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej.
14 maja 2010 w Muzeum odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą rodzinie Bystrzyckich.
W 2005 opublikowano książkę biograficzną pt. Taśma życia Przemysława Bystrzyckiego autorstwa Eugenii R. Dabertowej.
W 2003 otrzymał honorowe obywatelstwo Poznania, w 2004 honorowe obywatelstwo Przemyśla.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0026
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 26-28, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 324-328, 460, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
