• cichociemni@elitadywersji.org

Tag Archives: zesłani do łagrów

Cichociemni w łagrach

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Cichociemni w łagrachSpis treści:


 

zsrr Cichociemni w łagrachOrgany represji ZSRR, głównie NKWD, pozbawiły wolności aż 122 Cichociemnych (2 SMIERSZ), w tym do sowieckich łagrów zesłano aż 83 Cichociemnych (7 dwukrotnie),  6 zamordowano. Gen. Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek był aresztowany dwukrotnie (1941, 1945), po drugim aresztowaniu zamordowany w moskiewskim więzieniu NKWD na Łubiance.
cc-wiszniowski-workuta-300x227 Cichociemni w łagrach

1949 r. – fragment listu z Workuty Cichociemnego Romana Wiszniowskiego, skan Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM

Do sowieckich łagrów bezpośrednio przed II wojną światową, w trakcie wojny oraz po wojnie, według niepełnych danych zesłano 153 tys. Polaków! Wśród nich  zesłano aż 83 Cichociemnych, aż 7 dwukrotnie! Część z nich aresztowano jeszcze zanim zostali Cichociemnymi, w latach 1939 – 1941: przy próbie przekroczenia granicy z Rumunią lub po zajęciu  Kresów przez Armię Czerwoną. Odzyskiwali wolność dzięki układowi Sikorski – Majski wstępowali do Armii Andersa, zgłaszali się do służby w Kraju.
Druga fala aresztowań i zsyłek miała miejsce pod koniec wojny oraz po jej zakończeniu, wraz z przejmowaniem Polski jako obszaru sowieckiej strefy wpływów…
Wielu z Nich zadręczono na śmierć na tej nieludzkiej ziemi, podobnie jak setki tysięcy innych Polaków… Według najnowszych ustaleń, Polacy trafiali do ponad 60 obozów NKWD.  Nie zawsze wiadomo do których z nich zesłano Cichociemnych…
Nie sposób odnaleźć nawet Ich grobów – za życia byli tylko numerem w ewidencji NKWD, po śmierci chowano Ich w bezimiennych mogiłach z drewnianymi tabliczkami, na których umieszczano (inny) numer z ewidencji zmarłych. Do dzisiaj te ewidencje są tajne…

 

Cichociemni udręczeni

Wśród Cichociemnych udręczonych przez Sowietów był także syn zesłańca syberyjskiego z Tomska – Cezary Nowodworski ps. Głóg. Według relacji Kazimierza Iranka – Osmeckiego został aresztowany przez NKWD 21 września 1944, po przeprawieniu się w Warszawie (Praga) na drugi brzeg Wisły. Wg. jednej wersji rozstrzelano Go 22 września 1944, według innej więziony był w więzieniu w Odessie…

CC-prezentacja_63-300x224 Cichociemni w łagrach

Wśród Cichociemnych był także syn zesłańca syberyjskiego z Nowosybirska – Longin Jurkiewicz ps.  Mysz. Jego ojciec został skazany na dziesięć lat łagrów, od 1940 więziony pod Nowosybirskiem, zwolniony po układzie Sikorski – Majski. Jego matka wywieziona wraz z trójką najmłodszych dzieci w 1940 do Kazachstanu, po układzie Sikorski – Majski zaginęła w niewyjaśnionych okolicznościach. Jego dwaj kilkuletni bracia: Jurek oraz Zbyszek zmarli na zesłaniu w Uzbekistanie. Jego brat Adam, harcerz, aresztowany pod koniec 1940 przez NKWD w lipcu 1941 zamordowany i spalony przez NKWD w więzieniu w Tarnopolu…

Niektórzy z Cichociemnych uniknęli tragicznych konsekwencji spotkania z Sowietami, m.in. Antoni Nosek w 1939, po kapitulacji Lwowa nie poszedł na punkt zborny Sowietów, rzekomo po przepustkę na powrót do domu. Dzięki temu uniknął zamordowania w Katyniu. Adolf Pilch ps. Góra, Dolina uniknął sowieckiej niewoli, wyrywając się z sowieckiego okrążenia w 1944, Jego kolegów Sowieci wywieźli do więzienia na Łubiance (Moskwa). Kazimierz Bernaczyk oraz Bronisław Konik nie zgłosili się na zorganizowaną przez Sowietów ?odprawę? 31 lipca 1944 w gmachu przy ul. Kochanowskiego 27 oraz w pałacu Biesiadeckich we Lwowie, dzięki czemu uniknęli aresztowania.  Stanisław Sędziak nie stawił się na organizowaną przez Sowietów 17 lipca 1944 w Boguszach ?odprawę? dla oficerów AK z okręgów Wilno i Nowogródek, unikając aresztowania przez NKWD. Piotr Szewczyk ps. Czer uniknął aresztowania przez NKWD, nie stawiając się na ?odprawę? dla oficerów AK, zorganizowaną 31 lipca 1944, po której ok. 60 oficerów AK zesłano w głąb ZSRR wraz z ponad 2 tys. innych aresztowanych Polaków.

 

Pierwsza lista Cichociemnych  (z brytyjskiego archiwum SOE)
aresztowanych przez NKWD  – większość zesłano do łagrów GUŁAGU:

 

Gulag_mapa_obozow-300x206 Cichociemni w łagrachzobacz:  gulag online

 

 

Cichociemni zamordowani:

zsrr Cichociemni w łagrachAdam Krasiński ps. Szczur (1945 lub 1946) |  Aleksander Kułakowski ps. Rywal (1944) |  Cezary Nowodworski ps. Głóg (1944) |  Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek (1946) |  Czesław Rossiński ps. Kozioł (1945) |  Mieczysław Szczepański ps. Dębina (1945)

 

Cichociemni osadzeni dwukrotnie w łagrach:

zsrr Cichociemni w łagrachBronisław Konik ps. Sikora – Kandałaksza (1939 – 1941), Stalinogorsk (1944 – 1945) |  Zdzisław Luszowicz ps. Szakal –  Skola, Starobielsk (1939 – 1941), Stalinogorsk (1944 – 1945) |  Kazimierz Niepla ps. Kawka – Bieriezowsk (1940 – 1942), Norylsk (1944 – 1954) |  Tadeusz Seeman ps. Garbus – Iwdiel (1940 – 1941), Workuta, Inta, Olżeras (1944 – 1953) |  Stanisław Skowroński ps. Widelec – Swierdłowsk, Czelabińsk (1941 – 1942), Magdalinowka (1945) |  Roman Wiszniowski ps. Harcerz –  Workuta (1939 – 1941), Workuta (1947 – 1955) |  Henryk Zachmost ps. Zorza – łagry (miejsce nieznane): (1940 – 1942, 1944 – 1948)

 

 

 

Cichociemni zesłani do sowieckich łagrów oraz więzień,
aresztowani przez Sowietów, NKWD

UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

StopieńFotoNazwisko imięPseudonimDane nt. niewoliOkres
gen. bryg.
BALUK-Stefan Cichociemni w łagrach
Bałuk StefanStarbaAresztowany przez NKWD, uciekł 1939
ppłk.
BAZALA-Leon Cichociemni w łagrach
Bazała LeonStriwiążŁagry: Charków, Diagilewo, Griazowiec 1944 - 1947
płk
BETKOWSKI-Jacek Cichociemni w łagrach
Bętkowski JacekTopór 2Łagry: Starobielsk, Kołyma 1940 - 1941
płk. pil.
BIALY-Jan Cichociemni w łagrach
Biały JanKadłubAresztowany przez NKWD, w więzieniach w Polsce 1945
por.
BUYNO-Jerzy Cichociemni w łagrach
Buyno JerzyGżegżółkaAresztowany przez NKWD po operacji "Ostra Brama", uciekł lipiec 1944
ppor.
BYSTRZYCKI-Przemyslaw Cichociemni w łagrach
Bystrzycki PrzemysławGrzbietŁagry: Panowka, Kuszmurun 1940 - 1941
ppor. łączn.
BZDAWKA-Bernard Cichociemni w łagrach
Bzdawka Bernard SiekieraŁagry: Juchnów, Ponoj, Juża 1939 - 1941
mjr sap.
CETYS-Teodor Cichociemni w łagrach
Cetys TeodorWikingŁagry: Ostaszków, Morszańsk, Brześć 1944 -1948
ppor. łączn.
CHMIELOCH-Ryszard Cichociemni w łagrach
Chmieloch RyszardBłyskawicaŁagry: 1940 - 1942
mjr
CHMIELOWSKI-Antoni Cichociemni w łagrach
Chmielowski Antoni WołkŁagry: Galimyj, Kołyma, Magadan 1945 - 1955
por.
CHYLINSKI-Eugeniusz Cichociemni w łagrach
Chyliński Eugeniusz FrezŁagry: Saratow, Kutaisi 1946 - 1954
mjr
CZAYKOWSKI-Andrzej Cichociemni w łagrach
Czaykowski Andrzej GardaŁagry: Kargopol, Archangielsk 1940 - 1941
por. łączn.
CZEPCZAK-GORECKI-Bronisław Cichociemni w łagrach
Czepczak Górecki BronisławZwijakŁagry: Mariewka, Dymitrowka 1940 - 1942
płk. piech.
EMIR-HASSAN-Jerzy Cichociemni w łagrach
Emir Hassan JerzyTurek 2Łagry: m.in. Iwdiel
Aresztowany przez NKWD
1939 - 1941
1945
ppor.
FLONT-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Flont WładysławGrandziarzAresztowany przez NKWD, więzienie w Łodzi 1945
kpt. piech.
FORTUNA-Ludwik Cichociemni w łagrach
Fortuna LudwikSiłaAresztowany przez NKWD
Łagry: Ostaszków, Morszańsk
1944 - 1946
1946 - 1948
por. łączn.
FUHRMAN-Kazimierz Cichociemni w łagrach
Fuhrman KazimierzZaczepŁagry: Buchta Nachodka, Piwiek 1939 - 1941
kpt.
GAWORSKI-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Gaworski TadeuszLawaAresztowany przez Sowietów: Lwów, Skolim 1939
ppor. łączn.
GODZIK-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Godzik Władysław SkrzatŁagry: Teguldat, Syberia 1940 - 1942
kpt. sł. zdr.
GOLARZ-Marian Cichociemni w łagrach
Golarz Teleszyński MarianGóral 2Łagry: Samarłag k. Kujbyszewa,
Pieczorłag k. Workuty
1939 - 1941
mjr kaw.
GRODZICKI-Krzysztof Cichociemni w łagrach
Grodzicki KrzysztofJabłońAresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć 1939 - 1940
ppor. lot.
HAUPTMAN-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Hauptman WładysławGapaAresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa 1945
ppor.
KALINOWSK-HECZKO-Gustaw Cichociemni w łagrach
Heczko Kalinowski GustawSkorpionAresztowany przez NKWD po operacji "Ostra Brama", uciekł lipiec 1944
ppłk.
IGLEWSKI-Antoni Cichociemni w łagrach
Iglewski AntoniPonarAresztowany przez NKWD, w Moskwie skazany na śmierć 1941
rtm. kaw.
IGNASZAK-Stefan Cichociemni w łagrach
Ignaszak StefanDrozdAresztowany przez NKWD pod fałszywą tożsamością, zwolniony 1939
mjr pil.
ISZKOWSKI-Jerzy Cichociemni w łagrach
Iszkowski JerzyOrczykAresztowany przez NKWD, skazany na śmierć w Lublinie 1945 - 1947
mjr piech.
JABLONSKI-Boleslaw Cichociemni w łagrach
Jabłoński BolesławKaliaAresztowany przez NKWD w Łodzi, zwolniony 1945
por. piech.
KIWER-Edward Cichociemni w łagrach
Kiwer EdwardBiegajAresztowany przez NKWD w Kielcach, uwolniony przez AK 1945
por.
KOBYLINSKI-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Kobyliński TadeuszHienaAresztowany przez SMIERSZ, zwolniony 1944
płk. dypl. piech.
KOBYLINSKI-Waclaw Cichociemni w łagrach
Kobyliński WacławDziadAresztowany przez NKWD, Łódź, zwolniony 1945
kpt.
KOCHANSKI-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Kochański Władysław BombaŁagry: Tiemłag, łagier nr 5 MWD, Kołyma 1945 - 1955
mjr
KONIK-Bronislaw Cichociemni w łagrach
Konik Bronisław SikoraŁagry: Kandałaksza
Stalinogorsk
1939 - 1941
1944 - 1945
mjr
KOPISTO-Waclaw Cichociemni w łagrach
Kopisto WacławKraŁagry: Kołyma, Komi, Magadan, Kotłas Tajszet 1944 - 1953
mjr
KOPROWSKI-Franciszek Cichociemni w łagrach
Koprowski FranciszekDąbŁagry: Morszańsk, Ostaszków 1944 - 1948
por. łączn. lot.
KOWALIK-Edward Cichociemni w łagrach
Kowalik EdwardCiupuśAresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa 1945
por. sap.
KOWALSKI-Jerzy Cichociemni w łagrach
Kowalski JerzyBabaŁagry: Workuta 1945 - 1955
kpt. piech.
KOZLOWSKI-Julian Cichociemni w łagrach
Kozłowski JulianCichyNiewola sowiecka: Krasnojarsk, uciekł1920 - 1921
ppłk.
KRAJEWSKI-Henryk Cichociemni w łagrach
Krajewski HenrykTrzaskaAresztowany przez UB, NKWD, torturowany, skazany, uwolniony z transportu przez DSZ1944 - 1945
ppor.
KRASINSKI-Adam Cichociemni w łagrach
Krasiński AdamSzczurŁagry: Tajszet, zamordowany w OŁP nr 2 Rzeszoty 1944 - 1945 lub 1946
mjr
KRZYMOWSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Krzymowski StanisławKostkaAresztowany przez UB, osadzony w więzieniu NKWD, Łódź 1945
por. łączn.
KUJAWINSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Kujawiński StanisławWodnikŁagry: Obuchowce, Kazachstan 1940 - 1942
kpt. art.
KULAKOWSKI-Aleksander Cichociemni w łagrach
Kułakowski AleksanderRywalAresztowany przez IW, przesłuchiwany przez NKWD, skazany na śmierć, rozstrzelany 1944
kpt. piech.
KWARCINSKI-Mieczyslaw Cichociemni w łagrach
Kwarciński MieczysławZiutAresztowany, prawdopodobnie wskutek prowokacji NKWD, uwolniony przez AK 1944 - 1945
kpt. łącz.
LESKIEWICZ-Marian Cichociemni w łagrach
Leśkiewicz MarianWygodaŁagry: Biełaja Glinka, Kazachstan 1940 - 1941
st. sierż.
LEWANDOWSKI-Aleksander Cichociemni w łagrach
Lewandowski AleksanderWiechlinaŁagry: Diagilewo 1944 - 1947
ppor.
LEWKO-Kazimierz Cichociemni w łagrach
Lewko KazimierzPalecŁagry: Swierdłowsk 1941 - 1942
mjr lot.
LEWKOWICZ-Bronislaw Cichociemni w łagrach
Lewkowicz BronisławKursNiewola sowiecka 1939
kpt. piech.
LUSZOWICZ-Zdzislaw Cichociemni w łagrach
Luszowicz ZdzisławSzakalŁagry: Skola, Starobielsk
Stalinogorsk
1939 - 1941
1944 - 1945
mjr uzbr.
LOJKIEWICZ-Adolf Cichociemni w łagrach
Łojkiewicz AdolfRyśŁagry: Kozielsk, Grazowiec 1939 - 1941
ppłk. kaw.
LOPIANOWSKI-Narcyz Cichociemni w łagrach
Łopianowski NarcyzSarnaŁagry: Putywl, Kozielsk, Grazowiec1939 - 1941
por.
LOS-Ezechiel Cichociemni w łagrach
Łoś EzechielIkwaŁagry: Riazań, Bogorodskoje 1944 - 1947
por.
MAJEWICZ-Stefan Cichociemni w łagrach
Majewicz StefanHrubyNiewola sowiecka 1939
mjr łączn.
MAKARENKO-Anatol Cichociemni w łagrach
Makarenko AnatolTłokŁagry: Swierdłowsk1941 - 1942
ppor. łączn.
MAKAGONOW-Aleksander Cichociemni w łagrach
Makagonow Makagon AleksanderWschódŁagry1940 - 1942
mjr dypl. piech.
MALIK-Franciszek Cichociemni w łagrach
Malik FranciszekPiorun 2Łagry: Charków, Małoszujka 1939 - 1941
por. piech.
MATULA-Zbigniew Cichociemni w łagrach
Matula ZbigniewRadomyślŁagry: Kozielsk, Griazowiec 1940 - 1941
ppor. łączn.
MAZUR-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Mazur StanisławLimbaŁagry: Charków, Sorokłag 1940 - 1941
kpt. piech.
MOSTOWIEC-Marian Cichociemni w łagrach
Mostowiec MarianLisŁagry: Stalinogorsk, Wołogda, Griazowiec1945 - 1947
płk. piech.
NADOLCZAK-Bruno Cichociemni w łagrach
Nadolczak Bruno PiastAresztowany przez NKWD, zwolniony1945
płk. piech.
NAKONIECZNIKOFF-KLUKOWSKI-Przemyslaw Cichociemni w łagrach
Nakoniecznikoff Klukowski PrzemysławKruk 2Łagry: Syberia 1945 -1955
ppor.
NIEPLA-Kazimierz Cichociemni w łagrach
Niepla KazimierzKawkaŁagry: Bieriezowsk
Norylsk
1940 - 1942
1944 - 1954
kpt.
NOWACKI-Jozef Cichociemni w łagrach
Nowacki JózefHoryńŁagry: ok. Peczora, Komi 1939 - 1941
ppor. łączn.
NOWAK-Piotr Cichociemni w łagrach
Nowak PiotrOkoAresztowany przez NKWD, Łódź, Moskwa1945
kpt. piech.
NOWAKOWSKI-Michal Cichociemni w łagrach
Nowakowski Michał HarpunŁagry: Starobielsk, Workutłag 1940 - 1941
ppor. kaw.
NOWOBILSKI-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Nowobilski TadeuszDzwonŁagry: Riazań, Diagilewo 1944 - 1947
kpt. art.
NOWODWORSKI-Cezary Cichociemni w łagrach
Nowodworski CezaryGłógPrawdopodobnie rozstrzelany przez NKWD 1944
gen. bryg.
OKULICKI-Leopold Cichociemni w łagrach
Okulicki LeopoldNiedźwiadekAresztowany przez NKWD, Warszawa, Moskwa
Aresztowany przez NKWD, Pruszków, Moskwa, zamordowany na Łubiance
1941
1945 - 1946
ppłk. piech.
OLSZEWSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Olszewski StanisławBarŁagry: Workuta, Norylsk, Tajszet 1945 - 1955
kpt.
OSSOWSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Ossowski StanisławJastrzębiec 2Łagry: Kozielsk, Griazowiec 1940 - 1941
ppor. łączn.
OSTROWINSKI-Henryk Cichociemni w łagrach
Ostrowiński HenrykSmykŁagry: Kazachstan
Aresztowany przez NKWD, uciekł
1940 - 1942
1944
ppłk.
PACZKOWSKI-Alfred Cichociemni w łagrach
Paczkowski AlfredWaniaŁagry: Diagilewo, Czerepowiec, Griazowiec 1944 - 1947
plut.
PARCZEWSKI-Jan Cichociemni w łagrach
Parczewski JanKraskaŁagry: Kazachstan 1940 - 1942
por. piech.
PENTZ-Karol Cichociemni w łagrach
Pentz KarolSkała 2Łagry: Wiedlaszcz, Uchtiżemłag1940 - 1941
por. piech.
PEREKLADOWSKI-Feliks Cichociemni w łagrach
Perekładowski FeliksPrzyjaciel 2Łagry: Kandałaksza1940 - 1941
ppor. łączn.
PESZKE-Zdzislaw Cichociemni w łagrach
Peszke ZdzisławKaszmirŁagry: Swierdłowsk 1941 - 1942
kpt. art.
PIEKARSKI-Aleksander Cichociemni w łagrach
Piekarski AleksanderTurkućŁagry: Wołkowysk, Diagilewo, Czerepowiec 1944 - 1947
por. łączn.
PIENIAK-Czeslaw Cichociemni w łagrach
Pieniak Czesław BórŁagry: Borowicze, Swierdłowsk 1944 - 1946
kpt. piech.
POKULTINIS-Alfred Cichociemni w łagrach
Pokultinis AlfredFonŁagry: Workutłag, Komi 1940 - 1941
por.
POLISZUK-Jaroslaw Cichociemni w łagrach
Poliszuk JarosławArabŁagry: Swierdłowsk 1941 - 1942
kpt.
POLONCZYK-Boleslaw Cichociemni w łagrach
Polończyk BolesławKryształŁagry: Jegolsk 1944 - 1946
mjr piech.
POSPIESZALSKI-Antoni Cichociemni w łagrach
Pospieszalski AntoniCurieAresztowany przez NKWD, przewieziony do Moskwy 1945
rtm. kaw.
PRADZYNSKI-Janusz Cichociemni w łagrach
Prądzyński Janusz TrzyNiewola sowiecka 1939
kpt. łączn.
PRZYBYLIK-Stefan Cichociemni w łagrach
Przybylik StefanGruchŁagry: Workuta, Teguldet 1939 - 1941
ppor. piech.
PSYKALA-Mieczyslaw Cichociemni w łagrach
Psykała Mieczysław KalwadosikŁagry: Kamionka, Swierdłowsk 1944 - 1947
mjr
PUKACKI-Franciszek Cichociemni w łagrach
Pukacki Franciszek GzymsŁagry: Riazań, Griazowiec 1944 - 1948
mjr piech.
RASZPLEWICZ-Kazimierz Cichociemni w łagrach
Raszplewicz KazimierzTatar 2Łagry1939 - 1941
ppor.
ROSSINSKI-Czeslaw Cichociemni w łagrach
Rossiński CzesławKoziołAresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin 1944 - 1945
płk. pil. dypl.
RUDKOWSKI-Roman Cichociemni w łagrach
Rudkowski RomanRudyNiewola sowiecka
Aresztowany, więzienie "Taganka" (Moskwa),
Aresztowany przez SMIERSZ, Łódź
1914 - 1916
1918
1945
por. piech.
RYDZEWSKI-Lech Cichociemni w łagrach
Rydzewski LechGromŁagry: Riazań, Bogorodskoje 1944 - 1947
por. łączn.
SEEMAN-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Seeman TadeuszGarbusŁagry: Iwdiel
Workuta, Inta, Olżeras
1940 - 1941
1944 - 1953
ppor. łączn.
SIAKIEWICZ-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Siakiewicz WładysławMrukŁagry: Swierdłowsk1940 - 1942
por. piech.
SKOWRON-Marian Cichociemni w łagrach
Skowron MarianOlcha 2Łagry: Kozielsk, Griazowiec 1939 - 1941
ppor. łączn.
SKOWRONSKI-Ryszard Cichociemni w łagrach
Skowroński RyszardLechitaŁagry: Wodopad, Archangielsk 1940 - 1941
kpt.
SKOWRONSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Skowroński StanisławWidelecŁagry: Swierdłowsk, Czelabińsk,
Dwukrotnie aresztowany przez NKWD, uciekł,
Aresztowany, zesłany do pracy Magdalinowka, uciekł
1941 - 1942
1944
1945
mjr lot.
SKWIERCZYNSKI-Leopold Cichociemni w łagrach
Skwierczyński LeopoldAktorAresztowany przez NKWD w Krakowie, zwolniony 1945
kpt.
SMELA-Jan Cichociemni w łagrach
Smela JanWirŁagry: Kalinin, Ostaszków, Morszańsk 1944 - 1947
por. piech.
SOKOL-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Sokół TadeuszBug 2Łagry: Jercewo, Mostowica, Onofrówka 1940 - 1941
kpt. art.
SPECYLAK-Zbigniew Cichociemni w łagrach
Specylak Skrzypecki Zbigniew Tur 2Łagry: nad rzeką Onega 1940 - 1942
płk. piech.
SPYCHALSKI-Jozef Cichociemni w łagrach
Spychalski JózefGrudzieńAresztowany przez NKWD, Białystok, Moskwa 1940 - 1942
kpt. art.
SZCZEPANSKI-Mieczyslaw Cichociemni w łagrach
Szczepański MieczysławDębinaAresztowany przez NKWD, skazany na śmierć, zamordowany, Lublin1945
ppor. łączn.
SZTROM-Jerzy Cichociemni w łagrach
Sztrom JerzyPilnikŁagry1940 - 1942
ppłk.
SZYDLOWSKI-Adam Cichociemni w łagrach
Szydłowski AdamPoleszukŁagry: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk1944 - 1947
ppłk. dypl.
SCIEGIENNY-Wincenty Cichociemni w łagrach
Ściegienny WincentyLasAresztowany przez NKWD, Białystok, Warszawa, zwolniony1945
sierż. łączn.
SLIWA-Kazimierz-e1461497024533 Cichociemni w łagrach
Śliwa KazimierzStrażakŁagry: Fiediakowo1940
ppor.
SMIETANKO-Wladyslaw Cichociemni w łagrach
Śmietanko WładysławCyprŁagry1940 - 1941
kpt. piech.
TROJANOWSKI-Czeslaw Cichociemni w łagrach
Trojanowski CzesławLitwosŁagry1941
mjr piech.
TRONDOWSKI-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Trondowski StanisławGrzmot 2Łagry: Riazań, Dubrowłag 1945 - 1956
mjr kaw.
UKLANSKI-Witold Cichociemni w łagrach
Uklański WitoldHeroldŁagry: Kozielsk, Griazowiec 1940 - 1941
kpt. sap.
WALTER-Jan Cichociemni w łagrach
Walter JanCyrkielŁagry: Jegolsk, Swierdłowsk 1944 - 1947
kpt. piech.
WARUSZYNSKI-Zbigniew Cichociemni w łagrach
Waruszyński ZbigniewDewajtis 2Łagry: Starobielsk, Nachodka, Magadan, Duskania 1940 - 1941
por. kaw.
WHITEHEAD-Alfred Cichociemni w łagrach
Whitehead AlfredDolina 2Łagry: Riazań1944 - 1947
por. piech.
WIACEK-Jan Cichociemni w łagrach
Wiącek WiktorKanarekŁagry: Juża 1939
por. sap.
WIECHULA-Ludwik Cichociemni w łagrach
Wiechuła LudwikJeleńAresztowany przez NKWD, Kielce, uwolniony przez AK 1945
mjr sap.
WIERZEJSKI-Tomasz Cichociemni w łagrach
Wierzejski TomaszZgoda 2Łagry 1939 - 1942
kpt.
WILCZEWSKI-Michal Cichociemni w łagrach
Wilczewski MichałUszkaPrzy próbie aresztowania przez NKWD popełnił samobójstwo1945
kpt.
WINTER-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Winter StanisławStanleyAresztowany przez GZI, skazany na śmierć, zamordowany przez NKWD Poznań1945
por.
WISZNIOWSKI-Roman Cichociemni w łagrach
Wiszniowski RomanHarcerzŁagry: Workuta
Aresztowany przez NKGB, łagry: Workuta
1939 - 1941
1945 - 1955
kpt. łączn. cw
ZACHMOST-Henryk Cichociemni w łagrach
Zachmost Henryk ZorzaŁagry
Łagry
1940 - 1942
1944 - 1948
ppor. łączn.
ZAPOTOCZNY-Stanislaw Cichociemni w łagrach
Zapotoczny StanisławPłomieńŁagry: Semipałatyńsk 1940 - 1942
por.
ZYGA-Ryszard Cichociemni w łagrach
Zyga RyszardLelumŁagry: Charków, Nachodka, Magadan 1940 - 1942
por. łączn.
ZAKOWICZ-Jozef Cichociemni w łagrach
Żakowicz JózefTabuŁagry1940 - 1942
ppor.
ZELECHOWSKI-Tadeusz Cichociemni w łagrach
Żelechowski TadeuszRingWięzienie: Drohobycz, Kijów, Gorki
Uciekł podczas próby aresztowana przez NKWD
Aresztowany przez NKWD uciekł
1940 - 1941
1944
1945

Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł, m.in. bazy danych zesłańców – indeks represjonowanych, powstałej dzięki pracy Ośrodka Karta (obecnie prowadzonego przez IPN). Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.

 

zolnierze-zeslani-do-zsrr-1024x625 Cichociemni w łagrach

Jedna z pierwszych list polskich żołnierzy wywiezionych do łagrów
skan: Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM

 

 

Cichociemni aresztowani przez NKWD, SMIERSZ
w większości zesłani do łagrów ZSRR:

 

barak-gulag-300x225 Cichociemni w łagrach

Rekonstrukcja baraku mieszkalnego GUŁagu. Muzeum Okupacji Ryga, 2011, Foto: Marcin Szala/Wikimedia Commons/CC BY-SA 3.0

zsrr Cichociemni w łagrachStefan Bałuk ps. Starba| Leon Bazała  ps. Striwiąż | Jacek Bętkowski ps. Topór | Jan Biały ps. Kadłub | Przemysław Bystrzycki ps. Grzbiet | Bernard Bzdawka ps. Siekiera | Teodor Cetys ps. Wiking | Ryszard Chmieloch ps. Błyskawica | Antoni Chmielowski ps. Wołk | Eugeniusz Chyliński ps. Frez | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Bronisław Czepczak-Górecki ps. Zwijak | Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2 | Władysław Flont ps. Grandziarz | Ludwik Fortuna ps. Siła | Kazimierz Fuhrman ps. Zaczep |  Adolf Gałacki ps. Maszop |  Tadeusz Gaworski ps. Lawa | Władysław Godzik ps. Skrzat | Marian Golarz-Teleszyński ps. Góral 2 | Krzysztof Grodzicki ps. Jabłoń | Władysław Hauptman ps. Gapa | Antoni Iglewski ps. Ponar | Stefan Ignaszak ps. Drozd | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk | Bolesław Jabłoński ps. Kalia | Edward Kiwer ps. Biegaj | Władysław Kochański ps. Bomba | Bronisław Konik ps. Sikora (dwukrotnie) | Wacław Kopisto ps. Kra | Franciszek Koprowski ps. Dąb | Edward Kowalik ps. Ciupuś | Jerzy Kowalski ps. Baba | Henryk Krajewski ps. Trzaska | Adam Krasiński ps. Szczur | Stanisław Kujawiński ps. Wodnik (dwukrotnie) | Aleksander Kułakowski ps. Rywal | Marian Leśkiewicz ps. Wygoda | Aleksander Lewandowski ps. Wiechlina | Kazimierz Lewko ps. Palec | Bronisław Lewkowicz ps. Kurs | Zdzisław Luszowicz ps. Szakal (dwukrotnie) | Adolf Łojkiewicz ps. Ryś | Narcyz Łopianowski ps. Sarna |  Ezechiel Łoś ps. Kawa | Stefan Majewicz ps. Hruby | Aleksander Makagonow ps. Wschód | Anatol Makarenko ps. Tłok | Franciszek Malik ps. Piorun 2 | Zbigniew Matula ps. Radomyśl |  Stanisław Mazur ps. Limba| droga-smierci-300x209 Cichociemni w łagrach Marian Mostowiec ps. Lis |  Bruno Nadolczak ps. Piast | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2 | Kazimierz Niepla ps. Kawka (dwukrotnie) | Józef Nowacki ps. Horyń | Piotr Nowak ps. Oko | Michał Nowakowski ps. Harpun | Tadeusz  Nowobilski ps. Dzwon |  Cezary Nowodworski ps. Głóg | Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek (dwukrotnie) | Stanisław Olszewski ps. Bar | Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2 | Henryk Ostrowiński ps. Smyk | Alfred Paczkowski ps. Wania | Jan Parczewski ps. Kraska | Karol Pentz ps. Skała 2 | Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2 | Zdzisław Peszke ps. Kaszmir |  Czesław Pieniak ps. Bór | Jarosław Poliszuk ps. Arab |  Alfred Pokultinis ps. Fon | Bolesław Polończyk ps. Kryształ (dwukrotnie) | Antoni Pospieszalski ps. Curie | Janusz Prądzyński ps. Trzy | Stefan Przybylik ps. Gruch | Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik | Franciszek Pukacki ps. Gzyms | Kazimierz Raszplewicz ps. Tatar 2 | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Roman Rudkowski ps. Rudy | Lech Rydzewski ps. Grom | Tadeusz Seeman ps. Garbus (dwukrotnie) | Władysław Siakiewicz ps. Mruk | Marian Skowron ps. Olcha 2 | Ryszard Skowroński ps. Lechita | Stanisław Skowroński ps. Widelec (dwukrotnie) | Leopold Skwierczyński ps. Aktor |  Jan Smela ps. Wir | Tadeusz Sokół ps. Bug 2 | Zbigniew Specylak ps. Tur | Józef Spychalski ps. Grudzień | Mieczysław Szczepański ps. Dębina |  Jerzy Sztrom ps. Pilnik | Adam Szydłowski ps. Poleszuk | Wincenty Ściegienny ps. Las  | Kazimierz Śliwa ps. Strażak | Władysław Śmietanko ps. Cypr | Czesław Trojanowski ps. Litwos | Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2 | Witold Uklański ps. Herod | Jan Walter ps. Cyrkiel | Zbigniew Waruszyński ps. Dewajtis 2 | Alfred Whitehead ps. Dolina 2 | Wiktor Wiącek ps. Kanarek | Ludwik Wiechuła ps. Jeleń | Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 |  Michał Wilczewski ps. Uszka | Stanisław Winter ps. Stanley |  Roman Wiszniowski ps. Harcerz (dwukrotnie) | Henryk Zachmost ps. Zorza (dwukrotnie) | Stanisław Zapotoczny ps. Płomień | Ryszard Zyga ps. Lelum | Franciszek Żaak ps. Mamka | Józef Żakowicz ps. Tabu | Tadeusz Żelechowski ps. Ring |

 

skan1246-300x236 Cichociemni w łagrach skan1247-300x237 Cichociemni w łagrach skan12481-300x240 Cichociemni w łagrach

Jedna z pierwszych list polskich żołnierzy wywiezionych do łagrów, skan: Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM

 

Wzruszający list z 1941, napisany przez 19 polskich rodzin wywiezionych do obwodu archangielskiego w 1930
skan Fundacja dla Demokracji, w zbiorach JW GROM

 

Niemieckie obozy i sowieckie łagry

Niemieckie obozy i sowieckie łagry
w: Biuletyn IPN, kwiecień 2009, nr 4 (99)

 

dr Marciniak Wojciech Franciszek (UŁ) – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie w relacjach polskich więźniów
w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008. Referaty, Warszawa 2009, s. 80?89

 

 

Inicjatywy badawcze
cc-zeslani-1024x934 Cichociemni w łagrach

plansza z wystawy w projekcie „Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód” prof. Krzysztofa Heyke oraz Fundacji im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

 

Wiedza, jaką dysponujemy na temat Cichociemnych zesłanych w głąb byłego ZSRR jest bardzo nikła. Aby to zmienić, pionierski projekt ?Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód? w 2018 podjęli: prof. zw. dr hab. Krzysztof Hejke z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Bogdan Rowiński, prezes Fundacji im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.

odznaka-NKWD-245x350 Cichociemni w łagrachLosy 94 Cichociemnych zesłanych w głąb ZSRR  [wg. ustaleń naszego portalu prof. Hejke się myli, „w głąb ZSRR” tj. do łagrów zesłano 83 Cichociemnych] do dziś niezbadane. Używani jako niewolnicza siła robocza, zamiast nazwisk zaopatrzeni jedynie w numery namalowane na roboczych drelichach, pracowali Oni do kresu sił w najcięższych kopalniach wraz z milionami innych Bezimiennych, za życia pozbawionych wszystkiego co ludzie, a po śmierci chowanych w cichych mogiłach z drewnianymi tabliczkami z zachowaniem szczególnej uwagi, aby zmienić ich numery obozowe na numery z kartoteki umarłych, pod którymi byli chowani… – pisze prof. Krzysztof Hejke.

Pierwsze efekty działań w projekcie zaprezentowano na wystawach w Warszawie i Krakowie oraz na spotkaniu 9 stycznia 2018 w Auli Małej Audytorium Maximum na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po naszej weryfikacji okazało się, że Cichociemni wskazywani przez prof. Hejke jako „zesłani w głąb ZSRR” to oprócz faktycznie zesłanych do łagrów także Cichociemni aresztowani przez NKWD, niektórzy byli więzieni w Polsce, niektórzy w Moskwie, niektórzy uciekli, niektórych rozstrzelano, zatem żadnego z Nich nie można uznać jako „zesłanego w głąb ZSRR”. Lista Cichociemnych – zesłanych do łagrów, aresztowanych oraz w niewoli sowieckiej w wykazie powyżej, w stałej aktualizacji, zwłaszcza ustalam miejsca zesłań Cichociemnych.

Fundacja dla Demokracji podejmuje działania, aby przybliżyć te nieznane karty naszej tragicznej historii. Udało nam się m.in. sporządzić unikalny wykaz  Cichociemnych represjonowanych przez NKWD i inne sowieckie organy represji, a także w oparciu o publikacje, relacje, wspomnienia, dane ośrodka „Karta” ustalić miejsca zesłania kilkunastu Cichociemnych (patrz powyżej). 

 

Wystawa – ?Cichociemni aresztowani przez Sowietów i zesłani na Wschód?:

 

zobacz:

 

Zobacz także:

 

Polecamy publikacje:

 

 

 

Źródła:
  • informacje własne
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
  • baza danych zesłańców – indeks represjonowanych

 

Adam Szydłowski – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Adam Szydłowski - Cichociemnyps.: „Poleszuk”, „Jehudo”, „Maurycy”

Zwykły Znak Spadochronowy nr 3236

 

37-1172-279x400 Adam Szydłowski - Cichociemny

ppłk. dypl. Adam Szydłowski
ze zbiorów NAC

AK-opaska-300x201 Adam Szydłowski - Cichociemnyur. 10 marca 1900 w Dręszewie (powiat wołomiński), zm. 4 października 1960 w Gdyni – podpułkownik dyplomowany piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), harcerz, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, komendant Podokręgu Nowogródek AK, więzień frankistowskiego obozu koncentracyjnego Miranda de Ebro (1941-1942), więzień NKWD, sowieckich łagrów: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk (1944-1947), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in.  spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat; w dacie skoku do Polski 44 lata

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Adam Szydłowski - CichociemnySpis treści:


 

krzyz-harcerski-zhp-300x301 Adam Szydłowski - Cichociemny

Szydlowski-Adam-karta_1-20210202_105030_001-190x300 Adam Szydłowski - Cichociemny

Żródło: Archiwum UJ

W latach 1908 – 1915 uczeń szkoły powszechnej w Radzyminie, po wybuchu I wojny światowej, od 1915 uczył się w gimnazjum państwowym w Permie (Rosja), egzamin dojrzałości zdał w Warszawie. Działał w harcerstwie.

Od 15 lipca 1918 jako ochotnik w 5 Dywizji Strzelców, jednego z oddziałów polskich formowanych na Syberii. W 1919 awansowany na stopień kaprala, odbył służbę wojskową jako dowódca drużyny w 3 kompanii 1 Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki. Uczestniczył w walkach z bolszewikami pod Kalatówką, na froncie ufimskim, następnie po przydziale do sztabu 5 Dywizji, pod Tarą, na stepach Kałundyjskich oraz pod Barnaułem. Od 11 stycznia 1920 w niewoli bolszewickiej, uciekł 3 lipca 1921, pod fałszywym nazwiskiem powrócił do Polski.

represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Adam Szydłowski - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl

W lipcu 1923  uzyskał świadectwo dojrzałości. Od 27 lipca 1923 w 82 Syberyjskim Pułku Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, od października w Oddziale IV Sztabu Generalnego. Od sierpnia do grudnia 1922  w Szkole Oficerskiej w Grudziądzu, w marcu  1923 awansowany na stopień podporucznika. Od 1 maja 1923  w 1 Pułku Strzelców Podhalańskich jako dowódca plutonu. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1925. 

odz-KOP-205x300 Adam Szydłowski - CichociemnyOd 27 lutego 1925 przydzielony jako dowódca plutonu, następnie dowódca 4 kompanii 16 Batalionu Granicznego Korpusu Ochrony Pogranicza.  Od 1 kwietnia 1930 dowódca plutonu, następnie kompanii 4 Pułku Piechoty 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach.

Miranda-de-ebro-Campo_1945-250x144 Adam Szydłowski - Cichociemny

Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro

Od października 1930 podjął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, następnie od września 1931  do października 1933 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej. Po jej ukończeniu mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony do sztabu 16 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień kapitana 1 stycznia 1934,  przydzielony do dowództwa Obozu Warownego „Śląsk”. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 marca 1939.

 

 

II wojna światowa
08_camp-Coetquidian-Francja-1939-241x300 Adam Szydłowski - Cichociemny

Camp Coetquidian

camp-Coetquidian-300x198 Adam Szydłowski - CichociemnyW kampanii wrześniowej 1939 jako szef sztabu Obozu Warownego „Śląsk”, w składzie grupy operacyjnej gen. bryg. Jana Jagmina – Sadowskiego Armii „Kraków”. 19 września ranny w walce pod Maziłami, do 8 października w niewoli niemieckiej. Po ucieczce przeszedł 15 października przez Tatry i Słowację na Węgry.

15 listopada dotarł do Francji, do Camp de Coëtquidan. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, szef sztabu 1 Dywizji Grenadierów, od maja 1940 dowódca 2 batalionu 1 pułku Grenadierów Warszawy.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Miranda_de_Ebro_y_Campo_de_Concentracion-250x168 Adam Szydłowski - Cichociemny

Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro

Campo_Concentracion_Miranda_Croquis-300x155 Adam Szydłowski - CichociemnyPo upadku Francji przedostał się przez Wogezy do nieokupowanej strefy. Od 9 lipca jako polski komendant obozów Camp de Carpiagne i Camp de Garrique. W Carpiagne poznał późniejszych Cichociemnych: Jana Serafina, Wacława Kobylińskiego, Ryszarda Nuszkiewicza.

W czerwcu 1941 wraz z grupą żołnierzy, przez Marsylię, Nimes, Perpignan oraz Pireneje przekroczył granicę francusko – hiszpańską. Aresztowany, od 1 sierpnia 1941  osadzony we frankistowskim obozie koncentracyjnym Miranda de Ebro, prowadzonym przy wsparciu gestapo i SS (jego komendantem był gestapowiec Paul Winzer).

miranda-02-300x153 Adam Szydłowski - Cichociemnymiranda-04-300x185 Adam Szydłowski - CichociemnyObóz otaczał dwumetrowy, kamienny mur z drutem kolczastym oraz budkami strażniczymi co 50 metrów. Wyżywienie było dramatycznie niewystarczające, zwykle składało się z wodnistej, rzadkiej zupy nazywanej przez więźniów pomyjami, oraz kawałka wyschniętej, starej ryby. Stale brakowało wody, w nieogrzewanych, brudnych i przeludnionych barakach roiło się od insektów. Szerzyły się choroby zakaźne, m.in. tyfus.

Miranda-de-ebro-dokument-300x178 Adam Szydłowski - Cichociemny

Concentration-camp-miranda-del-ebro-px-300x167 Adam Szydłowski - Cichociemny

Miranda de Ebro

W obozie dla ok. 1,2 tys. osób osadzono na przełomie 1942/43 aż 3,5 tys. więźniów. Polacy byli jedną z najliczniejszych grup narodowościowych. Więźniów traktowano jak przestępców, najmniejszy sprzeciw karano sadystycznym biciem i osadzaniem w izolatce. Podobnie karano za drobne przewinienia, np. wychylenie się z kolejki po posiłek. Codzienne apele trwały tak długo, że więźniowie mdleli z wyczerpania. Bicie i chłosta były codziennością. Więźniowie pracowali m.in. przy noszeniu kamieni z kamieniołomu do rzeki. Zwolniony z obozu 20 listopada 1942.

Dokumenty Rady Ministrów dot. osadzenia Polaków w obozie Miranda de Ebro
żródło: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Archives Reference Nr PRM.81/3

Przez Gibraltar dotarł do Wielkiej Brytanii 6 stycznia 1943. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 22 stycznia przydzielony jako oficer sztabowy do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Adam Szydłowski - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Adam Szydłowski - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Adam Szydłowski - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Brindisi_1-300x199 Adam Szydłowski - Cichociemny

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Zgłosił się do służby w Kraju. Zaprzysiężony na Rotę AK 23 stycznia 1943 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Od września 1943 uczestnik szkoleń dla cichociemnych. m.in. odprawowego w Audley End. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano, nieopodal Brindisi (Włochy).

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 10” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: XLIV), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Kazimierz Szrajer, pilot – F/S Roman Szwedowski / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Bazyli Chmaruk / mechanik pokładowy – Sgt. Marcin Chmielewski / strzelec – Sgt. Antoni Wesołowski / despatcher – Sgt. Józef Petryszak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Przycisk”  317 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicy miejscowości Kazimierzów,  7 km  od Sochaczewa. Planowana placówka odbiorcza „Chochla” o godz. 00.14 nie czuwała (nie odpowiedziała na nadawany sygnał). Razem z nim skoczyli: rtm. Andrzej Czaykowski ps. Garda, ppor. Tadeusz Nowobilski ps. Dzwon, kpt. Leopold Skwierczyński ps. Aktor. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (12/13 kwietnia) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przywieźli m.in. 216 tys. dolarów i 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także dziewięć zasobników oraz sześć paczek, wraz ze skoczkami w pięciu nalotach na placówkę w godz. 00.20 – 00.40. Samolot powrócił szczęśliwie do bazy po locie trwającym  dziesięć godzin.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Adam Szydłowski - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Adam Szydłowski - Cichociemny[Depesza] Lawina [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] KKP/S. Wczoraj zefir cztery nasze [cztery samoloty z polskimi załogami] i osien 4429 [Anglików]. Wykonane trzy nasze na 2568 [placówki odbiorcze] OBRAZ, KANAPA, PRZYCISK i pięć 4429 na 2568 JAWOR, GRAB, SASANKA, KOSZ i PRZETAK. Jeden 4429 zrzucił tylko paczki na 2568 PIETRUSZKA. Uwaga: 2103 [zrzut] skierowany na CHOCHLA nie dostał 1944 [sygnałów świetlnych placówki odbiorczej] i wykonał na PRZYCISK. Pieniądze i mat. w cz. II i III. Sopja 605/90.

Cz. II. Pieniądze i poczta: 1/ Na PRZYCISK -7219 [skoczek] POLESZUK, GARDA, AKTOR, DZWON. Cztery pasy z dol. pap. Nr 05338, 03579, 20468-69, razem dwa, jeden. sześć tys. Dwa pasy z dol. złot. 15549, 15556, – razem sześć tys. Poczta: 19/43 cyl. I, II, III, IV. Dwa pasy z kokainą ozn. SN-1, SN-2. Bagażnik DR-4 [Delegatury Rządu] – zawartość cztery pasy pieniężne oznaczone – DR-75/18, 52/16, 62/17, 77/18.” (s. 285/289/307)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Adam Szydłowski - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

Od 26 czerwca 1944 komendant Podokręgu Nowogródek AK. W operacji Ostra Brama miał kierować natarciem na Wilno, następnie przewidziany jako dowódca 19 Dywizji Piechoty AK.

Aresztowany 17 lipca 1944 przez NKWD w Wilnie, w budynku przy ul. Kościuszki 14. Osadzony przy ul. Ofiarnej, w celi nr 25. Zesłany do łagru, od lutego 1946 w Ostaszkowie, następnie w łagrze w Kalininie. Od maja lub czerwca 1947 ponownie w łagrze w Ostaszkowie, potem od października 1947 w Morszańsku.

 

Zbigniew S. Siemaszko – Wileńsko-Nowogródzkie telegramy. Lato 1944
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1985, zeszyt 73, s. 109-147
[Teodor Cetys, Ludwik Fortuna, Maciej Kalenkiewicz, Adolf Pilch, Jan Piwnik, Stanisław Sędziak
Kazimierz Szternal, Adam Szydłowski, Aleksander Tarnawski, Stanisław Winter]

 

 

Po wojnie

skan1326-300x213 Adam Szydłowski - Cichociemny

pismo Sztabu Głównego, skan własny, źródło: JW GROM

Szydlowski-Adam-karta_2-20210202_105101_003-193x300 Adam Szydłowski - Cichociemny

Żródło: Archiwum UJ

Powrócił do Polski z zesłania 14 listopada 1947. Trzeciego dnia po powrocie do Polski zmarł mu syn Jacek, wskutek ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim. Od lutego 1948 do 31 stycznia 1949  w Państwowej Centrali Handlowej w Gdańsku, od 16 lutego 1949 do 15 października 1950 jako referent w Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego. Od 1 grudnia 1950 księgowy w Gdańskich Zakładach Gastronomicznych,  od 17 października 1953 jako księgowy, zaopatrzeniowiec, kierownik w Warsztatach Wyrobu Drobnej Galanterii Metalowej „Galmet” w Gdyni. Od listopada 1955  do marca 1957  instruktor handlu i planista w Wojewódzkim Związku Spółdzielczości Pracy w Gdańsku.

Od lipca 1957  prezes Koła Oficerów Rezerwy przy Wojskowej Komendzie Rejonowej Gdańsk – Miasto, członek zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej Oficerów Rezerwy. Zmarł 4 października  1960  w Gdyni. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.

 

 

Awanse  Virtuti-Militari-272x350 Adam Szydłowski - Cichociemny

 

 

Odznaczenia  36_Krzyz-Walecznych-1920-146x200 Adam Szydłowski - Cichociemny

 

 

Życie rodzinne

Syn Stanisława oraz Anny Banasiak. Zawarł związek małżeński ze Stanisławą z Wielkoszów. Mieli syna Jacka (ur. 1926), zmarł w listopadzie 1947 wskutek ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim. W 1956 zawarł związek małżeński z Bożeną z Szeremietiewów (ur. 1923), secundo voto Pietraszkiewicz. Nie mieli dzieci.

 

 

 


Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

logo_pl_negatyw_czerowny-300x89 Adam Szydłowski - Cichociemny

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości


 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Adam Szydłowski - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Adam Szydłowski - CichociemnyW 1989 powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Adam Szydłowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Adam Szydłowski - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Adam Szydłowski - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Adam Szydłowski - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Adam Szydłowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Adam Szydłowski - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn Kol.023.0283
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 132-133, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 83-902499-0-1
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 421, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 204, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

Tadeusz Sokół – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Tadeusz Sokół - Cichociemnyps.: „Bug 2”, „Irkus 2”

vel Tadeusz Charkowski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 4380

 

37-1147-280x400 Tadeusz Sokół - Cichociemny

por. Tadeusz Sokół
ze zbiorów NAC

AK-opaska-300x201 Tadeusz Sokół - Cichociemnyur. 15 czerwca 1914 w Maksymówce (powiat zbaraski, obecnie Ukraina), zm. 21 czerwca 1980 w Warszawie – porucznik piechoty, lekarz pediatra, pulmonolog, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kielce AK, instruktor dywersji, więzień sowieckich łagrów: Jercewo, Mostowica, Onofrówka (1940-1941), więzień UB, skazany (1945-1947), cichociemny
Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in.  prowadzenia pojazdów (samochody osobowe i ciężarowe), przeciwpancerny, instruktor dywersji, spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat; w dacie skoku do Polski 30 lat. Pochodził z rodziny chłopskiej.

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Tadeusz Sokół - CichociemnySpis treści:


 

Uczył się w Szkole Powszechnej w Maksymówce, po ukończeniu trzech klas w Szkole Powszechnej im. J. Słowackiego w Tarnopolu, następnie w Państwowym Gimnazjum w Tarnopolu. W 1935 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1936 – 1939 studiował na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Lwowskiego.

Od września 1935 do czerwca 1936 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 12 Dywizji Piechoty, po jej ukończeniu mianowany podchorążym. W 1938 awansowany na stopień podporucznika.

 

 

II wojna światowa
miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Tadeusz Sokół - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

31 sierpnia 1939 zmobilizowany, przydzielony do 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. Wyruszył do Rzeszowa, następnie przez Lwów dotarł do Złoczowa, przydzielony do Ośrodka Zapasowego 12 Dywizji Piechoty. 19 września uczestniczył w walkach z wojskami sowieckimi w Monasterzyskach, rozbrojony, osadzony w niewoli. 28 września uciekł, dotarł do Lwowa, zmienił nazwisko na Charkowski, wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. 26 kwietnia 1940 wyruszył ze Lwowa w kierunku granicy z Węgrami, 28 kwietnia 1940 aresztowany przez Sowietów w miejscowości Zakla, przy próbie przekroczenia granicy. Osadzony w Stanisławowie, Starobielsku, Moskwie, następnie zesłany do łagrów: Jercewo, Mostowica, Onofrówka w Obwodzie Archangielskim.

uklad-sikorski-majski-250x188 Tadeusz Sokół - CichociemnyPo układzie Sikorski – Majski, zwolniony z łagru 18 listopada 1941. Początkowo nie przyjęty do Armii Polskiej gen. Andersa, od 2 stycznia do 8 lutego 1942 pracował jako lekarz. 12 lutego 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 1 kompanii karabinów maszynowych 25 Pułku Piechoty 9 Dywizji Piechoty.

Ewakuowany wraz z Armią, od 26 marca w Palestynie, przydzielony jako młodszy oficer w oddziale przeciwpancernym 4 batalionu 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Od 21 marca 1943 przydzielony do sztabu Brygady Strzelców Karpackich.

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

 

Cichociemny
Brindisi_1-300x199 Tadeusz Sokół - Cichociemny

lotnisko w Brindisi (Włochy)

button-zrzuty_200-150x150 Tadeusz Sokół - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Tadeusz Sokół - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Consolidated-B-24-Liberator-300x227 Tadeusz Sokół - Cichociemny

Consolidated B-24 Liberator

W lipcu 1943 zgłosił się do służby w Kraju. Przerzucony  z Bliskiego Wschodu do bazy nr 10 w Ostuni (Włochy). Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 marca 1944 przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 22 września 1944.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 21/22 września 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Przemek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LIX), z samolotu Liberator KG-834 „U” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/S Antoni Imielski / despatcher – F/O Józef Bednarski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.50 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Rozmaryn” 213 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Czaryż, 6 km od Secemina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Leśkiewicz ps. Wygoda, płk. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2, ppor. Zenon Sikorski ps. Pożar, mjr Aleksander Stpiczyński ps. Klara, plt. Kazimierz Śliwa ps. Strażak. Skoczkowie przerzucili 303 tys. dolarów w banknotach, 3,6 tys. dolarów w złocie oraz 3 miliony złotych na potrzeby AK. Zrzucono także dwanaście zasobników i dwie paczki, razem ze skoczkami w czterech nalotach na placówkę odbiorczą w godz. 00.12 – 00.25. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 05.50 po locie trwającym 11 godzin. Zrzut skoczków oraz broni przyjął oddział 1 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów AK, dowodzony przez kpt. Jerzego Niemcewicza ps. Kłos.

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Tadeusz Sokół - CichociemnyPo skoku przydzielony do Okręgu Kielce AK jako dowódca 5 kompanii 2 batalionu 2 Pułku Piechoty Legionów (2 Dywizji Piechoty AK). uczestniczył w akcjach bojowych m.un. w walkach z Niemcami w rejonie Radkowa, Lipna, Chotowa. Od października 1944 przydzielony jako oficer do zleceń specjalnych komendanta Okręgu Kraków AK, Cichociemnego płk. Przemysława Nakoniecznikoffa ps. Kruk 2, przydział nie został zrealizowany, utknął na punkcie kontaktowym w Raszkowie. Do połowy stycznia 1945 instruktor dywersji, szkolił żołnierzy terenowych oddziałów AK. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 22 września 1944.

 

 

Po wojnie
Wronki-300x178 Tadeusz Sokół - Cichociemny

Więzienie we Wronkach

Ujawnił się w Warszawie, latem 1945 aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa w Katowicach. Skazany na cztery lata więzienia za… przynależność do Armii Krajowej, osadzony w więzieniu w Zabrzu, następnie we Wronkach. Zwolniony po amnestii wiosną 1947.

W latach 1949 – 1950 kontynuował studia na Wydziale Medycznym, na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 1952 zdobył dyplom lekarza medycyny. Od kwietnia 1952 do stycznia 1953 lekarz Brygady Rolnej przy Komendzie Wojewódzkiej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce” w Opolu, następnie do 1 marca 1956 stażysta w Szpitalu Miejskim w Nowym Sączu. Pracował m.in. w Przychodni Rejonowej nr 1, jako kierownik Przychodni Chorób Płuc dla Dzieci, inspektor pediatrii, lekarz Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego. Od 1978 kierownik Sekcji Metodyczno – Organizacyjnej Wojewódzkiej Przychodni Przeciwgruźliczej w Nowym Sączu. W 1956 uzyskał  I stopień, w 1953 II stopień specjalizacji w zakresie pediatrii, w marcu 1967 II stopień specjalizacji w zakresie chorób płuc u dzieci. Organizator Przychodni Przeciwalergicznej w Nowym Sączu. Zmarł 21 czerwca 1980 w Warszawie, pochowany w Nowym Sączu.

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72

 

 

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa rolnika oraz Pauliny z domu Nahaj. W 1947 zawarł związek małżeński z Danutą Marią z domu Kubicką (ur. 1918). Nie mieli dzieci.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Tadeusz Sokół - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Tadeusz Sokół - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Tadeusz Sokół - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Tadeusz Sokół - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Tadeusz Sokół - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Tadeusz Sokół - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Tadeusz Sokół - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Tadeusz Sokół - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0264
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 98-99, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja,  ISBN 83-910535-4-7
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 411, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 250-251, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

Wacław Kopisto – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Wacław Kopisto - Cichociemnyps.: „Kra”, „Gil”

vel Roman Diaczek, vel Tadeusz Kostecki, vel Zygmunt Radecki, vel Wacław Jaworski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1074

 

Kopisto-Waclaw-KOL_023_0115-185x250 Wacław Kopisto - Cichociemny

mjr Wacław Kopisto

AK-opaska-300x201 Wacław Kopisto - Cichociemnyur. 8 lutego 1911  w Józinie k. Starokonstantynowa (obecnie Ukraina), zm. 21 lutego 1993 w Rzeszowie – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, akcji na więzienie w Pińsku, dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Łuck Okręg Wołyń AK, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kołyma, Komi, Magadan, Kotłas Tajszet (1944-1953), represjonowany przez UB, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, ukraiński, francuski, niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Dundee), narciarski, dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), sabotażu przemysłowego, kolejowego  (STS XVII, Stevenage), spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51, Ringway), odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat; w dacie skoku do Polski 31 at. Syn rządcy majątków

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Wacław Kopisto - CichociemnySpis treści:


 

Do 1916 mieszkał w majątku Józin hr. Józefa Potockiego, gdzie się urodził. Po wybuchu sowieckiej rewolucji, uciekając przed narastającą wrogością Ukraińców, przenosił się wraz z rodziną do kolejnych majątków hr. Potockiego:  Wolica, Wielkie Puzyrki, Kremeńczuk, na początku sierpnia 1920 do wsi Husów w majątku hr. Oborskiego.

W wigilię 24 grudnia 1920, na polecenie władz polskich, rodzina powróciła do splądrowanego domu w Józinie, zamieszkali w Kremeńczukach, od 1922 przez trzy lata w Krasówce. Uczyła go, wraz z braćmi, guwernantka Julia Krasucka. Wobec szykan sowieckiej władzy, dzięki pomocy Gorsa, ciotecznego brata ojca (posła Czechosłowacji w Moskwie), rodzina otrzymała zgodę na repatriację do Polski. Od czerwca 1926 mieszkał z rodziną w Kurowicach k. Łańcuta, 15 września przyjęty do IV klasy, uczył się w Państwowym Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie. W 1931 zdał egzamin dojrzałości, w 1937 ukończył studia w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego we Lwowie.

Od 19 września 1934 do 15 czerwca 1935 uczestnik dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy piechoty przy 54 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1938. Od 1937 w biurze prawno – administracyjnym ordynacji hr. Alfreda Potockiego w Łańcucie.

 

 

II wojna światowa
odznaka-Legia-Oficerska-248x300 Wacław Kopisto - Cichociemny

Odznaka Legii Oficerskiej

3 września 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca 2 plutonu 7 kompanii 3 batalionu 154 Rezerwowego Pułku Piechoty 45 Rezerwowej Dywizji Piechoty, od 7 września w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej.

19 września w rejonie Rafajłowej przekroczył granicę z Rumunią, internowany w Komarom, w twierdzy Belsovar, w obozie pełnił funkcję dowódcy kompanii. Uciekł 26 lutego 1940, przez Budapeszt i rzekę Drawę dotarł do Jugosławii, następnie statkiem „Patris” dopłynął w nocy 19 marca do Marsylii (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Początkowo w Rezerwowym Obozie Wyszkoleniowym Oficerów w Vichy oraz Legii Oficerskiej w Chateubrant, następnie  w batalionie przeciwpancernym francuskiej dywizji.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Wacław Kopisto - Cichociemny1-SBS-papet-spadoch--190x250 Wacław Kopisto - CichociemnyPo upadku Francji, pociągiem przez Montpellier, Seta, Tuluzę, 23 czerwca 1940 dotarł do portu Saint Jean de Luz, następnie statkiem „Arandora Star” dopłynął 27 czerwca do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Początkowo w obozie w Crawford, następnie w Moffat przydzielony do 3 batalionu 3 Brygady Kadrowej Strzelców. Tam zaprzyjaźnił się m.in. z późniejszym Cichociemnym Adamem Trybusem ps. Gaj.

Od września wraz z kompanią w Berty Hill, po kilku miesiącach w rejonie Cowdenbeath. Tam zaręczył się z dziennikarką May Cavanagh ze Szkocji. Od wiosny 1941 w Dunfermline niedaleko Edynburga, następnie od lipca 1941 w Carnoustie. Od sierpnia 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 4 października przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową w Leven.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Wacław Kopisto - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Wacław Kopisto - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Wacław Kopisto - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. w Largo House, w Fort William (Inverlochy Castle, STS 25), STS nr 38 w Briggens, na kursie „kancelaryjnym” (podrabianie dokumentów) w Londynie, kursie spadochronowym w Ringway (STS 51), kursie łączności w Dundee, narciarskim w górach Highlandu (Szkocja), dywersji przemysłowo – kolejowej w STS 17 nieopodal Stevenage pod Londynem.

Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie, przeniesiony wraz z ekipą XI na stację wyczekiwania w rejonie Cambridge, następnie na kwaterze w  Letchworth na północ od Londynu. Od połowy lipca uczestnik kursu odprawowego w STS 43 Audley End, prowadzonym  przez współtwórcę Cichociemnych kpt. Jana Górskiego (później przybrał pseudonim Chomik). Od połowy sierpnia na stacji wyczekiwania STS nr 18 nieopodal Cambridge, 1 września przetransportowany wraz z ekipą na lotnisko Tempsford pod Londynem.

Tempsford-300x222 Wacław Kopisto - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942, w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś – Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, ppor. Michał Fijałka ps. Kawa, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb.  Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

2010-Major-Waclaw-Kopisto-Libra-500px-190x300 Wacław Kopisto - CichociemnyWacław Kopisto„Na podstawie nadawanych sygnałów świetlnych z ziemi obserwator i nawigator samolotu rozpoznali miejsce przeznaczone do przyjęcia zrzutu (…) Wkrótce samolot zrobił dodatkowe okrążenie celem obniżenia pułapu i ustawienia się na kierunek zrzutu, tj. pod wiatr. Było to wskazane sygnałami świetlnymi w formie „pod strzałkę”.

Niebawem usiedliśmy na miejscach według ustalonej kolejności skoków. Oczyma sprawdzaliśmy przypięcie linki od spadochronu do zaczepów w samolocie. Po chwili dyspozytor otworzył klapę przykrywającą otwór w podłodze samolotu. Zapalenie się zielonego światełka zelektryzowało nas. Wpatrzeni w dyspozytora czekaliśmy już teraz tylko na jego rozkaz do skoku „go” (idż – skacz). Po jego usłyszeniu zaczęliśmy skakać w przewidzianej kolejności. Wyskok z samolotu odbył się sprawnie. Na dole czekał nas teren lądowiska zróżnicowany – pola i łąki poprzecinane miedzami i zaroślami. Na ziemi (…) wszystko było przygotowane na nasze przyjęcie. Najbliżsi członkowie placówki wkrótce znaleźli się przy poszczególnych skoczkach, a inni przy kontenerach, rj. zasobnikach z bronią i materiałami. Sześć tych zasobników zostało zrzuconych równocześnie z samolotu.

Zgodnie z ustaleniami – ja mając numer kolejny skoku trzeci – oczekiwałem na miejscu innych skoczków. Wkrótce z wyjątkiem „Dora” doszli do mnie pozostali koledzy oraz kilku żołnierzy z placówki odbiorczej. Następnie cała ta grupa przeszła do wytypowanego miejsca zbiórki na skraju lasu. Tam złożono spadochrony, kombinezony, hełmy ochronne i pozostałe osobiste wyposażenie skoczków. Pasy z pieniędzmi przywiezionymi dla organizacji oddaliśmy do rąk komendanta placówki, którym był kpt. Edward Ziółkowski. Wobec braku „Dora” – „Żmudzin” wysłał mnie i „Kawę” z naszymi odbiorcami na poszukiwania. Po znalezieniu jego ze złamaną nogą w wyniku niefortunnego lądowania donieśliśmy go do placówki.”

Wacław Kopisto – Moje pokręcone losy, maszynopis nieopublikowany, fragm. w: Krzysztof A. Tochman, Major Wacław Kopisto. Cichociemny, oficer AK, sybirak, Libra Rzeszów 2010, ISBN 978-83-89183-58-3, s. 47-48

 

Jan-Jazwinski-251x350 Wacław Kopisto - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Wacław Kopisto - CichociemnyNastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Wacław Kopisto - CichociemnyPo skoku dotarł do Warszawy, na Dworzec Południowy, następnie aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, mieszkał przy ul. Pogonowskiego (obecnie Zaułek) 23, od 20 września przy ul. Słupeckiej 4. Od października 1942 w dyspozycji Wachlarza, szkolił patrole dywersyjne, początkowo przydzielony do II Odcinka „Wachlarza” (Wołyń), przydział nie zrealizowany w związku z przejęciem przez gestapo fałszywych dokumentów Cichociemnych wraz z ich zdjęciami.

1 stycznia 1943 przydzielony do akcji uwolnienia żołnierzy „Wachlarza” z więzienia w Pińsku. 18 stycznia 1943, wraz z Cichociemnymi: Janem Rogowskim ps. Czarka oraz Michałem Fijałką ps. Kawa uczestniczył w brawurowej akcji oddziału AK dowodzonego przez Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury. Akcję przeprowadzono 18 stycznia 1943 o godz. 17.oo, zakończyła się sukcesem, po 15 minutach uwolniono ok. 40 więźniów, m.in. Cichociemnego Alfreda Paczkowskiego ps. Wania. 3 lutego odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy.

Wojciech Lewicki – Spisani na straty
w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

 

cc-Wacław_Kopisto_NKVD-300x202 Wacław Kopisto - Cichociemny

Wacław Kopisto w więzieniu NKWD, 1944

Od lutego 1943 dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Łuck Okręg Wołyń. Szkolił i organizował samoobronę polskiej ludności (stanowiła ok. 20 proc. mieszkańców) przed bandami UPA, w rejonie Łucka, Włodzimierza Wołyńskiego, Horochów, Przebraża oraz Antonówki, położonej 20 km od Łucka. Uczestniczył w akcjach bojowych, m.in. 11 i 27 lipca 1943 w obronie Antonówki przed atakiem UPA, organizował akcje bojowe przeciwko Niemcom. Formował i szkolił patrole dywersyjne oraz oddziały partyzanckie „Drzazgi”, „Piotrusia Małego”, „Krwawej Łuny”, przeprowadził akcje likwidacyjne, m.in. szefa ukraińskiej policji w Łucku, zastępcy burmistrza Skorobogatowa. 19 stycznia 1944 stoczył ciężką walkę z Ukraińcami w rejonie Kraki, 10 km od Bielin. 3 maja 1944 odznaczony przez Dowódcę AK Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

 

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Wacław Kopisto - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

3 kwietnia 1944 aresztowany w Łucku przez NKWD podczas organizowania przerzutu broni oraz amunicji z melin AK. Pomimo iż ujawnił się jako angielski spadochroniarz, przez miesiąc przesłuchiwany w śledztwie, następnie  przewieziony do Kijowa, osadzony w izolatce więzienia Ministerstwa Bezpieczeństwa Ukrainy, przy Korolenki 34.

W więzieniu Łukianówka (Włukianówka) w Kijowie maltretowany psychicznie i fizycznie, karany tzw. „stójką”, karcerem, nieustannie przesłuchiwany w celu wymuszenia nieprawdziwych zeznań. Oskarżony o to, że „jako emisariusz rządu emigracyjnego w Londynie został wysłany na tereny Związku Radzieckiego w celu zorganizowania powstania przeciwko władzy radzieckiej i oderwania tej części terytorium, która w 1939 dobrowolnie przyłączyła się do ZSRR”. W trwającym od 11 do 18 października 1944 procesie skazany na śmierć przez rozstrzelanie, do 6 stycznia 1945 w celi śmierci. Decyzją Najwyższego Kolegium Wojennego Trybunału w Moskwie wyrok śmierci zamieniono na 10 lat obozu pracy (łagrów).

represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Wacław Kopisto - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków, źródło: pamiec.pl

Kopisto-Droga-cichociemnego-do-lagrow-Kolymy-277x400 Wacław Kopisto - CichociemnyPracował niewolniczo w łagrach Kołymy, Komi i Magadanu. Wywieziony do łagru pod Kaniowem, od lutego do maja 1945 pracował przy rozbiórce wysadzonego przez Niemców mostu na Dnieprze. Następnie w obozie w Kotłasie, w fabryce mostów.  Wskutek skrajnego wycieńczenia i szkorbutu przez 3 miesiące w obozowym lazarecie.

Od stycznia 1949 wywieziony na środkową Syberię, w rejon Tajszetu, pracował niewolniczo przy budowie szlaku kolejowego w kierunku na Brack. Wywieziony przez tranzytowy łagier Wanino w rejonie Sachalina, od października 1949 na Magadanie, w łagrze Bierłag o zaostrzonym rygorze (dla więźniów politycznych), pracował na budowach przy 40 stopniowym mrozie (odmroził obie nogi). Zwolniony z łagru 5 maja 1953 z nakazem przymusowego osiedlenia w Magadanie, nieustannie inwigilowany przez NKWD. Repatriowany do Polski dopiero w październiku 1955.

dr Wojciech F. Marciniak – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie
w relacjach polskich więźniów z lat 1944-1956
w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008. Referaty, Warszawa 2009, s. 80 – 89

 

 

Po wojnie

cc-Kopisto-tablica2-300x340 Wacław Kopisto - Cichociemny3 grudnia 1955 przybył do punktu repatriacyjnego w Żurawicy. Od 1 stycznia 1956 jako starszy księgowy w tuczarni w Załężu, od 1 kwietnia w Rzeszowskich Okręgowych Zakładach Tuczu Przemysłowego w Rzeszowie. Od 1 stycznia 1958 starszy księgowy w Okręgowym Przedsiębiorstwie Gospodarki Zwierzętami Rzeźnymi, od 1 stycznia 1959 starszy instruktor księgowości w Wojewódzkim Zjednoczeniu Przemysłu Mięsnego, od 1 maja 1962 zastępca głównego księgowego, od 1 lipca 1967 pełniący obowiązki, a od 1 stycznia 1969 główny księgowy Zjednoczenia, przemianowanego na Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego. Rozpracowywany przez PRL-wską bezpiekę.

1 lipca 1979 przeszedł na emeryturę. Zmarł 21 lutego 1993 w Rzeszowie, pochowany na cmentarzu komunalnym Wilkowyja. Pośmiertnie awansowany na stopień majora.

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

 

Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

 

 

AwanseVirtuti-Militari-272x350 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

Ordery i odznaczenia 36_Krzyz-Walecznych-1920-146x200 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

 

Życie rodzinnecc-Kopisto-tablica3-300x248 Wacław Kopisto - Cichociemny

Syn Wiktora rządcy majątku hr. Józefa Potockiego (Józin k. Starokonstantynowa na Wołyniu), od 1926 zarządca majątku hr. Ledochowskiego (Smordwo k. Dubna), od 1931 majątków hr. Alfreda Potockiego (Kurowice, Paluchów) oraz Wacławy z domu Orłoś.

 
 
Upamiętnienie

2015-Rozkaz-Trzaskac_500px-245x350 Wacław Kopisto - Cichociemnycc-Kopisto-tablica-300x226 Wacław Kopisto - CichociemnyW 1990 ukazała się książka Wacława Kopisto pt. „Droga cichociemnego do łagrów Kołymy”, wydana przez Oficynę Wydawniczą Wolumen.

Jedna z alei w Rzeszowie została nazwana Jego imieniem.

W 2010 wybitny znawca problematyki Cichociemnych, dr Krzysztof Adam Tochman (pracownik naukowy IPN Oddział w Rzeszowie) opublikował w wydawnictwie Libra Rzeszów książkę pt. „Major Wacław Kopisto. Cichociemny, oficer AK, sybirak”.

 

cc-Kopisto-scan_060-300x216 Wacław Kopisto - Cichociemny

Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW

W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.

14 sierpnia 2019, z inicjatywy Telewizji Polskiej Oddział w Rzeszowie oraz Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, przed budynkiem TVP S.A. w Rzeszowie odsłonięto tablicę upamiętniającą mjr cc Wacława Kopistę.

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Wacław Kopisto - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Wacław Kopisto - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Wacław Kopisto - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Wacław Kopisto - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Wacław Kopisto - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Wacław Kopisto - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Wacław Kopisto - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0115
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 70-72, ISBN 83-902499-0-1
  • Krzysztof Tochman – Major Wacław Kopisto, Cichociemny, oficer AK, sybirak, wyd. Libra, Rzeszów 2010, ISBN 978-83-89183-58-3
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 341, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 89
  • Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157

 

Zobacz także: 

 

 

Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):

 

 

Andrzej Czaykowski – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Andrzej Czaykowski - Cichociemnyps. „Garda”

Andrzej Rudolf Czaykowski

vel Aleksander Wasilewski,  vel Tomasz Sulikowski, vel Witold Andrzej Sienkiewicz

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0323, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1457

 

Czaykowski-Andrzej-KOL_023_0033-190x250 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

mjr Andrzej Czaykowski

AK-opaska-300x201 Andrzej Czaykowski - Cichociemnyur. 7 lutego 1912 w Urdominie (Litwa Kowieńska), poległ zamordowany przez „władzę ludową” 10 października 1953 w Warszawie – major, harcerz, żołnierz Armii Krajowej, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, instruktor Cichociemnych, oficer operacyjny Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano, więzień NKWD: Berezwecz (1940), sowieckich łagrów: Kargopol, Archangielsk (1940-1941), więzień gestapo, obozów koncentracyjnych: KL Gross-Rosen, KL Mittelbau-Dora, więzień UB, skazany na śmierć, zamordowany w „Polsce Ludowej” (1951-1953), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in.  instruktor kursu odprawowego (STS 46, Michley), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat; w dacie skoku do Polski 32 lata. Syn ziemianina

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Andrzej Czaykowski - CichociemnySpis treści:


 

 

1_Pulk_Ulanow_Krechowieckich-250x244 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Odznaka 1PUK

Był jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.

krzyz-harcerski-zhp-300x301 Andrzej Czaykowski - CichociemnyOd wiosny 1918 po przeprowadzce rodziny do Warszawy, uczył się w Gimnazjum im. Władysława IV, następnie Gimnazjum im. J. Lelewela, później w gimnazjum w Kutnie. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego, w gimnazjum w Kutnie założył drużynę harcerską.

Od 1929 uczył się w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie, w 1932 zdał egzamin dojrzałości. Od 15 czerwca 1932 w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Wydawca pisma „Tętent”, autor wierszy. Po jej ukończeniu 15 sierpnia 1934 awansowany na stopień podporucznika, przydzielony jako dowódca plutonu 3 szwadronu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich im. płk. B. Mościckiego w Augustowie.

 

 

II wojna światowa
represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

źródło: pamiec.pl

uklad-sikorski-majski-250x188 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW kampanii wrześniowej 1939 dowódca plutonu łączności 1 Pułku Ułanów Krechowieckich im. Bolesława Mościckiego Suwalskiej Brygady Kawalerii. Po ciężkich walkach pod Olszewem wraz z plutonem przebił się do Wołkowyska, włączony w skład 2 szwadronu. Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września walczył pod Grodnem, 24 września dotarł do granicy z Litwą, internowany w Olicie, następnie w Rakiszkach. 28 grudnia uciekł, przed Kowno dotarł do Wilna. 7 lutego 1940 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej w Wilnie, tam zaprzysiężony na rotę ZWZ.

Berezwecz-250x169 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

więzienie – Berezwecz

11 lutego 1940 jako kurier oficerski komendanta Okręgu Wilno ZWZ wyruszył do Warszawy, do komendanta ZWZ gen. Stefana Roweckiego ps. Kalina. Po przekroczeniu granicy w rejonie Oszmiany 13 lutego 1940 aresztowany przez Sowietów, osadzony w więzieniu  Berezwecz. Skazany na pięć lat łagrów, wywieziony do obozu w Kargopolu, w rejonie Archangielska. Po układzie Sikorski – Majski zwolniony 15 października 1941, następnie 26 listopada 1941 wstąpił w Buzułuku do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony jako dowódca plutonu szwadronu przybocznego gen. Władysława Andersa.

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Andrzej Czaykowski - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Brindisi_1-300x199 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

lotnisko w Brindisi (Włochy)

W połowie grudnia 1942 zgłosił się do służby w Kraju. Zrezygnował z możliwości uczestnictwa w kursie Wyższej Szkoły Wojennej. Przez Bagdad, Suez, Durban (Afryka Południowa), Rio de Janeiro (Brazylia), Nowy Jork (USA) dotarł 20 maja 1943 do Glasgow (Wielka Brytania), przydzielony do dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji i odbiorze zrzutów, ponownie zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 3 września 1943 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień rotmistrza 10 października 1943, przerzucony do Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano, nieopodal Brindisi (Włochy).

Czaykowski-deklaracja-P1080626-250x205 Andrzej Czaykowski - CichociemnyOd 1 stycznia 1944 instruktor podczas kursu odprawowego w STS 46 (STS – Special Training School, Specjalna Szkoła Treningowa), w Michley k. Newport, Chichely Hall (niedaleko Bletchley), hrabstwo Worcester, od 16 lutego 1944 oficer operacyjny Bazy nr 11 (G.B.P.) w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Od 11 kwietnia 1944 na Stacji Wyczekiwania „A”.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 10” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: XLIV), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Kazimierz Szrajer, pilot – F/S Roman Szwedowski / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Bazyli Chmaruk / mechanik pokładowy – Sgt. Marcin Chmielewski / strzelec – Sgt. Antoni Wesołowski / despatcher – Sgt. Józef Petryszak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

cc-Czaykowski-Jangijul-Uzbekistan-1942-250x172 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Od lewej: Andrzej Czaykowski, Jangijul,Uzbekistan, 1942

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Przycisk” 317 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicy miejscowości Kazimierzów,  7 km  od Sochaczewa. Planowana placówka odbiorcza „Chochla” o godz. 00.14 nie czuwała (nie odpowiedziała na nadawany sygnał).

Czaykowski-opinia--250x140 Andrzej Czaykowski - CichociemnyRazem z nim skoczyli: ppor. Tadeusz Nowobilski ps. Dzwon, kpt. Leopold Skwierczyński ps. Aktor, ppłk. dypl. Adam Szydłowski ps. Poleszuk. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (12/13 kwietnia) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przywieźli m.in. 216 tys. dolarów i 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także dziewięć zasobników oraz sześć paczek, wraz ze skoczkami w pięciu nalotach na placówkę w godz. 00.20 – 00.40. Samolot powrócił szczęśliwie do bazy po locie trwającym  dziesięć godzin.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

[Depesza] Lawina  [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] KKP/S. Wczoraj zefir cztery nasze [cztery samoloty z polskimi załogami] i osiem 4429 [Anglików]. Wykonane trzy nasze na 2568 [placówki odbiorcze] OBRAZ, KANAPA, PRZYCISK i pięć 4429 na 2568 JAWOR, GRAB, SASANKA, KOSZ i PRZETAK. Jeden 4429 zrzucił tylko paczki na 2568 PIETRUSZKA. Uwaga: 2103 [zrzut] skierowany na CHOCHLA nie dostał 1944 [sygnałów świetlnych placówki odbiorczej] i wykonał na PRZYCISK. Pieniądze i mat. w cz. II i III. Sopja 605/90.

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Andrzej Czaykowski - CichociemnyCz. II. Pieniądze i poczta: 1/ Na PRZYCISK -7219 [skoczek] POLESZUK, GARDA, AKTOR, DZWON. Cztery pasy z dol. pap. Nr 05338, 03579, 20468-69, razem dwa, jeden. sześć tys. Dwa pasy z dol. złot. 15549, 15556, –  razem sześć tys. Poczta: 19/43 cyl. I, II, III, IV. Dwa pasy z kokainą ozn. SN-1, SN-2. Bagażnik DR-4 [Delegatury Rządu] – zawartość cztery pasy pieniężne oznaczone – DR-75/18, 52/16, 62/17, 77/18.” (s. 285/289/307)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Andrzej Czaykowski - CichociemnyPo skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, mieszkał w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 94/6 u Marii Natanson. 20 kwietnia 1944 przydzielony do Komendy Głównej AK, Oddziału V, jako zastępca kierownika Komórki Przerzutów Powietrznych „M II-Import”. 28 lipca 1944 przeniesiony na własną prośbę do jednostki liniowej – zawiązku Warszawskiej Dywizji Pancernej „Baszta”. Przydzielony jako zastępca dowódcy 2 Batalionu „Olza”.

 

 

Powstanie Warszawskie

button-cc-pw__ Andrzej Czaykowski - CichociemnyCzaykowski-depesza-P1080588-250x198 Andrzej Czaykowski - CichociemnyWalczył w Postaniu Warszawskim, początkowo (do 15 sierpnia) jako zastępca dowódcy 2 batalionu Pułku „Baszta”, na północnym odcinku Mokotowa. Rozkazem dowódcy tego odcinka  wysłany na Sadybę (daleki Czerniaków). Rozkazem bojowym dowódcy ośrodka walki „Mokotów” z 18 sierpnia 1944 mianowany dowódcą  oddziałów wydzielonych z „Baszty” w celu wykonania wypadu na Wilanów i umożliwienia przebicia się oddziałów z Lasów Kabackich. Po pomyślnym wykonaniu zadania przydzielony jako oficer taktyczny rejonu V-go.

23 sierpnia 1944 wyznaczony organizatorem oraz dowódcą batalionu składanego „Ryś” Pułku „Waligóra”, z zadaniem odbicia opanowanego przez npla rejonu Sielce, zadanie zostało wykonane. Wraz z batalionem uczestnik ciężkich walk na Mokotowie oraz Sielcach, 14 września ranny, ulega ciężkiej kontuzji lewej nogi podczas bombardowania bronionego odcinka. Zastępca dowódcy połączonych batalionów „Oaza-Ryś” kpt. Jacka Wyszogrodzkiego ps. Janusz. Pomimo ran w służbie do 17 września 1944, następnie do 23 września na leczeniu. Po zranieniu ppłk Waligóry powraca do służby, dowodzi odcinkiem wschodnim ośrodka walki Mokotów.

Czaykowski-opinia-P1080600-250x189 Andrzej Czaykowski - Cichociemny28 września o godz. 5.oo, na rozkaz komendanta obwodu V płk. Karola, wraz z grupą żołnierzy przeszedł kanałami do Śródmieścia Południowego, następnie dowódca grupy mokotowskiej oraz zastępca dowódcy odcinka taktycznego, dowodzonego przez Cichociemnego mjr. Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Za niezwykłą dzielność 1 października 1944 odznaczony Virtuti Militari, awansowany na stopień majora.

CC-prezentacja_64-300x224 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Od 5 października 1944 w sztabie dowódcy Śródmieścia Południe płk Sławbora. Po upadku Powstania, 6 października wyszedł z grupą żołnierzy do Ożarowa. Tego samego dnia wieczorem, wraz z płk Sławborem uciekł, dotarł do Milanówka. Od 10 października 1944 w składzie odtworzonej Komendy Głównej AK, nadal jako zastępca szefa Komórki Przerzutów Powietrznych „Syrena”, od 24 grudnia 1944 w Oddziale III (operacyjnym) Komendy Głównej Armii Krajowej.

29 grudnia 1944 aresztowany w Częstochowie przez gestapo, osadzony w więzieniu w Częstochowie, potem Tomaszowie Mazowieckim, następnie Montelupich w Krakowie. Nie został zdekonspirowany, w połowie stycznia 1945 wywieziony do obozu Gross-Rosen, następnie Mittelbau-Dora k. Nordhausen. 11 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy amerykańskich.

Aleksander Dobraczyński – Kanały warszawskie. Ich rola podczas Powstania Warszawskiego 1944 r.
w: Koło Byłych Żołnierzy AK – Oddział Londyn, polishresistance-ak.org

 

 

Po wojnie
Oddzial-VI-Londyn-300x253 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Oddział VI SNW, Londyn

Czaykowski-pismo-P1080606-241x300 Andrzej Czaykowski - CichociemnyOd maja 1945 w Wielkiej Brytanii, zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Wstąpił ponownie do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od czerwca 1945 przydzielony do 12 Pułku Ułanów Podolskich 3 Dywizji Strzelców Karpackich, od lutego 1946 zastępca dowódcy pułku. Z pisma mjr Kwiecińskiego z 6 kwietnia 1946 wynika, że przesłał oświadczenie dot. przebiegu służby dla kolegów – Cichociemnych, w tym por. Józefa Zająca ps. Kolanko (mojego Dziadka). Od kwietnia 1947 w Londynie, zdemobilizowany 25 lipca 1947. Działał w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów, m.in. jako wiceprezes.

Po rozmowach z ministrem spraw wewnętrznych rządu R.P. na uchodźstwie, gen. Romanem Odzierzyńskim, 29 lipca 1949 powrócił do kraju jako Tomasz Sulikowski. 13 sierpnia 1951 w Krakowie aresztowany przez UB w Krakowie przy ul. Łobzowskiej 43/11.  Osadzony w więzieniu w Warszawie przy ul. Rakowieckiej.

29_wiezienie-Warszawa-Mokotow-2-250x167 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Cela więzienia Warszawa Mokotów

Czaykowski-Znak-Spad-P1080618-250x209 Andrzej Czaykowski - Cichociemny30 kwietnia 1953 przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, pod zarzutem szpiegostwa skazany na śmierć i utratę praw publicznych. 31 sierpnia 1953 Najwyższy Sąd Wojskowy utrzymał wyrok. 10 października 1953 rozstrzelany w więzieniu mokotowskim w Warszawie. W egzekucji uczestniczył członek składu sędziowskiego por. Stefan Michnik.

Miejsce pochówku nieznane, prawdopodobnie Służew, symboliczny grób na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”.

Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.

 

Andrzej Bogusławski – Jeszcze o „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 101, s. 212 – 217, Instytut Literacki, Paryż 1992

 

 

Virtuti-Militari-272x350 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Witolda, ziemianina oraz Haliny z domu Przegonia-Kryńskiej. Rodziny nie założył

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych
w Sali Tradycji JW GROM

 

W 1980 w lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

4 września 1993 w Warszawie na placu przy kościele św. Antoniego odsłonięto poświęconą Mu tablicę pamiątkową.

 
 

 

 

cc-Czaykowski-scan_050-300x214 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW

 

cc-Czaykowski-grob_P1240474-172x250 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Andrzej Czaykowski - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Andrzej Czaykowski - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Andrzej Czaykowski - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Andrzej Czaykowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Andrzej Czaykowski - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0033)
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 32-34, ISBN 8390249901
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 142-145, 390-391, ISBN 83-86225-10-6
  • biogram uczestnika Powstania Warszawskiego 1944.pl
  • Karta 261/53 indeksu represjonowanych Instytutu Pamięci Narodowej (pdf)
  • Tadeusz Swat – Niewinnie Straceni 1945-56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991

 

Zobacz:

 

 

1