Władysław Marecki – Cichociemny
ps.: „Żabik 2”, „Hipek 2”, „Kajtek”
vel Władysław Marczewski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4449
mjr cc Władysław Marecki
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 23 sierpnia 1911 w Lublinie, zm. 25 marca 1999 w Sopocie – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, instruktor Kedywu, dowódca 3 kompanii „Tobruk” Samodzielnego Batalionu Szturmowego „Suszarnia” 106 Dywizji Piechoty AK, Cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni); uzupełniające: młodszych dowódców, kierowców (Aleksandria), instruktor Centrum Wyszkolenia Artylerii, i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat; w dacie skoku do Polski 32 lata 8 miesięcy. Syn pracownika technicznego w fabryce samolotów
Spis treści:
W latach 1920 – 1932 uczył się w szkole powszechnej i technicznej we Włodzimierzu Wołyńskim. Od 31 września 1932 do 3 września 1934 służba wojskowa w 23 Pułku Piechoty im. płk Leopolda Lisa – Kuli we Włodzimierzu Wołyńskim. Do 1 października 1934 jako żołnierz nadterminowy, później podoficer zawodowy w Pułku Korpusu Ochrony Pogranicza „Wilejka” w Wilejce Powiatowej. Po ukończeniu szkoły podoficerskiej 1 października 1937 awansowany na stopień kaprala. Od 18 sierpnia 1939 przydzielony do 2 Pułku Strzelców Górskich (2 Pułk KOP) 1 Brygady Górskiej Korpusu Ochrony Pogranicza.
II wojna światowa
Odznaka SBSK
W kampanii wrześniowej 1939 zastępca dowódcy plutonu 2 Pułku KOP, uczestniczył 5 września w ciężkich walkach w rejonie Żywca, Rabki, Myślenic, w tym w akcji wypadowej 3 batalionu 2 Pułku KOP na niemiecki pułk pod Myślenicami. 6 września ranny podczas obrony Godowa, w rejonie Bochni, ewakuowany z pola walki do szpitala w Tarnowie. Po wyjściu ze szpitala, 19 września przekroczył granicę z Węgrami, internowany w Szombathely. W lutym 1940 wyruszył przez Jugosławię, Grecję, dotarł 15 maja 1940 do Homs (Syria).
Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 21 maja 1940 przydzielony do 1 kompanii 2 Pułku Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. W jej składzie walczył m.in. w obronie Tobruku oraz o zdobycie Ghazali. 15 grudnia ranny, ewakuowany do Polskiego Szpitala Wojskowego w Aleksandrii. Po wyleczeniu do 1 maja 1943 w Szkole Podchorążych (Palestyna), po jej ukończeniu awansowany na stopień sierżanta podchorążego. Ukończył kurs dowódców oddziałów szturmowych w Centrum Wyszkolenia Armii. Wraz z 3 Dywizją Strzelców Karpackich 2 Korpusu Polskiego przerzucony do Włoch.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji w Ostunii, zaprzysiężony tam na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Przydzielony do oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika 1 marca 1944.
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 21/22 maja 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji „Weller 29” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LIII), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski, pilot – P/O Witold Graczyk / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / mechanik pokładowy – Sgt. Piaścik / strzelec – F/O Olgierd Łuczkowski / despatcher – F/S Piotr Straub). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Kos” 407 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Wierzbno, 24 km od Krakowa. Razem z nim skoczyli: por. Marian Golarz ps. Góral 2, rtm. Krzysztof Grodzicki ps. Jabłoń 2, gen. bryg. Leopold Okulicki ps. Niedźwiadek, ppor. Zbigniew Waruszyński ps. Dewajtis 2, kpt. Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2. Zrzucono w trzech nalotach w godz. 00.54 – 01.25 skoczków oraz 12 zasobników i 4 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy w Brindisi o godz.05.20, po 9 godzinach lotu. Z drugiego Halifaxa zrzucono w dwóch nalotach w godz. 00.37 – 00.50 kolejne 12 zasobników i 12 paczek, powrócił do bazy po 9 godzinach 15 minutach lotu. Zrzut przyjmowały wspólnie: oddział partyzancki Armii Krajowej oraz oddział Batalionów Chłopskich, pod dowództwem Jana Latały ps. Topór.
Nawigator Eugeniusz Arciuszkiewicz: Już o godzinie siódmej rano mjr Jaźwiński, dowódca Bazy Przerzutowej [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi – RMZ] zjawił się na lotnisku i dał do zrozumienia, że czeka nas specjalne zadanie (…) Sześciu skoczków z „bagażem”. Placówka „Kos”, 9 mil od m. Niepołomice, sygnał n, czas zrzutu godz. 00.00 – 00.10 (…) Na dwie godziny przed startem przyjechała przed nasz dom ciężarówka, z której wyszło 6-ciu osobników i znikło w drzwiach pokoju, przeznaczonego na ostatnie przygotowanie do lotu. Tam szukano kompromitujących przedmiotów, sprawdzano dokumenty, instrukcje, wydano pasy z pieniędzmi, broń i truciznę na wypadek wsypy no i – „ostatnia wieczerza”. Byłem zaintrygowany ważnością misji. W końcu jeden z szóstki szepnął mi go ucha – „W ekipie jest „Niedźwiadek” – płk Okulicki, ze specjalną ważną misją. (…)
Przed nami ciemna plama Puszczy Niepołomickiej. 00.40 – na dużej polanie Niepołomice. Kurs 019°, za 3 minuty będzie „Placówka”. Schodzimy do 600 stóp, nadajemy literę rozpoznawczą. Na ziemi latarka natychmiast odpowiada umówionym sygnałem – „placówka” gotowa do odbioru. (…) Godz. 00.54, posuwamy się wzdłuż linii świateł, jesteśmy prawie nad placówką. Krzyczę: – „Skok”. Despatcher trąca ramię skoczka. Jeden po drugim znikają w ciemnym otworze przy akompaniamencie części bagażu. (…) Na odprawie gratulują. „Placówka” potwierdziła odbiór zrzutu. (…).
Eugeniusz Arciuszkiewicz – Lot nr 43 – 21 maj 1944. Jednodniówka. XI Zjazd, 1976, w: Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 167-168
ppor Jerzy Migas, dowódca placówek zrzutowych: Przy Lesie Wierzbińskim, na drodze w kierunku wsi Szarbia, ustawiło się osiem furmanek konnych, a w „koszu” bazy umieszczeni zostali żołnierze z elektrycznymi lampkami sygnalizacyjnymi. Lampki wyznaczały znak krzyża, który ustawiony był zgodnie z kierunkiem wiejącego wiatru. Na najwyższym, w stosunku do terenu, miejscu znajdował się żołnierz z silną lampą do sygnalizacji alfabetem Morse’a. Wszyscy czekają w napięciu. W powietrzu cisza. Dopiero o godzinie 00.37 do uszu dociera daleki warkot samolotu. Samolot zbliża się, pada rozkaz „Sygnał świetlny w górę”. Sygnały przekazywane są alfabetem Morse’a. Rozpoznanie dwustronnie stwierdzone. Żołnierze ustawieni w kształcie krzyża świecą lampkami. Samolot dwukrotnie dolatuje do „kosza” placówki „KOS”. lecą zasobniki i paczki.
Po nim pojawia się drugi samolot, który z wysokości około 2000 stóp dokonuje zrzutu sześciu skoczków, a następnie zasobników i paczek. Na nierównym polu wznoszącym się lekkim skosem w kierunku lasu, rosną ziemniaki, utrudniające poruszanie się skoczków, którzy ciągną za sobą białe czasze spadochronów. Skoczkowie całują ziemię. Uściski rąk. W grupie skoczków zebranych pod lasem jeden wyraźnie kuleje. Doznał kontuzji stopy przy lądowaniu. Teraz siedzi i odpoczywa. Na zrzutowisku wyłapywane są zrzucane z samolotu pojemniki.
Jerzy Migas – w: O zrzutach Cichociemnych na Ziemi Proszowskiej, oprac. Mateusz Serwatowski, w: Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne „Bojowe Schrony Proszowice”
opr. Mateusz Serwatowski – O zrzutach Cichociemnych na Ziemi Proszowskiej
w: Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne „Bojowe Schrony Proszowice”
W swoim pamiętniku mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:
„W okresie od 1 maja 1944 r. nadeszło do mnie ponad 60 depesz związanych z opracowaniem planu przerzutu zwanego „Odwet” jaki ma rozpocząć się od 1 sierpnia b.r. Tatar zastrzegł sobie wyłącznie koordynację tego planu z dowódcą AK. Tę masę depesz charakteryzuje zupełna nieznajomość organizacji i kompetencji władz brytyjskich, tak we Włoszech jak i w Londynie. Usiłuję cierpliwie naświetlić sytuację i warunki pracy Bazy Jutrzenka, kładąc nacisk na przysłanie załóg polskich. Załogi te są w kompetencji Air Ministry i polskiego Inspektora Lotnictwa. Ciągle mam nadzieję, że szef Sztabu gen. Kopański dotrzyma swego przyrzeczenia, że osobiście dopilnuje wysłania załóg dla polskiego dyonu. Nie rozumiem dlaczego gen. Kopański milczy i nawet nie odpowiada mnie, kto te załogi wstrzymuje. (…)
W rezultacie mam obecnie: bardzo dobrą współpracę z dowódcą AK i bardzo dobrze funkcjonujący aparat przyjęcia zrzutów w Kraju. Ze strony szefa Sztabu NW i podległego mu O. Spec. mam tylko masę depesz zupełnie błędnych i ani jednego awiza o przysłaniu załóg polskich. To wszystko co przychodzi z O. Sp. nie ma żadnego logicznego związku z pracą Bazy i kiedy przyjdzie czas na opracowanie planu przerzutu trzeba to będzie zrobić na Bazie Jutrzenka. (…)
Znak Spadochronowy na grobie mjr cc Władysława Mareckiego
25 maja otrzymałem pocztę prywatną, drogą przez kuriera SOE z Londynu we Włoszech. Jeden list od Wandy, wypełniony ściśle prywatnymi sprawami, drugi list od Podoskiego. Pod podaje używając kryptonimów: (…) Perkins [szef polskiej sekcji SOE] rozmawiał dwukrotnie z Tatarem. Ja tłumaczyłem. Perkins powiedział mnie: Wystarczą te dwa razy. Tatar damned fool [głupi jak but – tłum Kajetan Bieniecki] nie ma pojęcia o roli A.K., albo usiłuje zniszczyć A.K. w oczach Aliantów albo, na co wskazują dane z wywiadu brytyjskiego, kontaktuje się ze znanym nam agentem ambasady sowieckiej. Nominacja Tatara na pewno nie pomoże ani Sosnkowskiemu ani też Mikołajczykowi, który go popiera.” (Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, tom II, s. 55-57)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku przez tydzień w Klimontowie, następnie w Warszawie. Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych instruktor Kedywu (m.in. dywersja, taktyka szturmowa, minerstwo), następnie przydzielony do Inspektoratu Rejonowego Miechów AK, jako dowódca 3 kompanii „Tobruk” Samodzielnego Batalionu Szturmowego „Suszarnia” 106 Dywizji Piechoty AK. Jego bezpośrednim dowódcą był Cichociemny kpt. Antoni Iglewski ps. Ponar. Wraz z oddziałem walczył w rejonie Lasów Sancygniowskich, uczestniczył m.in. w akcji na niemiecki magazyn w Anatolce.
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Po wojnie
Zamieszkał w Gdańsku, podjął pracę jako kierownik Wydziału Ekonomicznego i Zaopatrzenia w Zakładach Przemysłu Zapałczanego. Przeszedł na emeryturę w 1976. W 1948 rozpoczął studia na Politechnice Gdańskiej, nie ukończył ich z powodu represji UB. Działał w Związku Inwalidów Wojennych RP. Współorganizował Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Sopocie. Zamieszkał w Sopocie, tam zmarł 22 marca 1999, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie przy ul. Malczewskiego, kwatera Armii Krajowe, rząd 1, grób 38.
Awanse
- kapral – 1 października 1937
- plutonowy – 1940
- sierżant podchorąży – 1943
- podporucznik – 1 marca 1944
- porucznik – 22 maja 1944
- kapitan – 11 listopada 1944
- major
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 25 września 1944
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie, 17 stycznia 1945
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – 25 września 1944
- Medal Wojska – trzykrotnie
Życie rodzinne
Syn Władysława pracownika technicznego w fabryce samolotów oraz Józefy z domu Kucharskiej. W grudniu 1944 zawarł związek małżeński z Krystyną z domu Skoczek (ur. 1923), łączniczką AK ps. „Krystyna”. Mieli dwóch synów: Zbigniewa (ur. 1946) oraz Wojciecha (ur. 1949).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0164
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 86-87, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 363, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 227-228
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Franciszek Malik – Cichociemny
ps.: „Piorun 2”, „Brzoza 2”
vel Franciszek Maszewicz, vel Franciszek Surowiak
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4441, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1569
mjr dypl. cc Franciszek Malik
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 6 marca 1912 w Bażanówce (powiat sanocki), zm. 24 sierpnia 2006 w Loughborough (Wielka Brytania) – major dyplomowany, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, dowódca Batalionu „Zaremba-Piorun”, uczestnik kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Charków, Małoszujka (1939-1941), więzień niemieckich obozów jenieckich: Lamsdorf, Sandbostel, Lubeka (1944-1945), Cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 31 lat 4 miesiące. Syn rolnika
Spis treści:
Odznaka-2-PSP
Od 1920 uczył się w szkołach powszechnych: w Bażanówce, od 1924 w Jaćmierzu, od 1926 w Państwowym Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku, 24 maja 1932 zdał egzamin dojrzałości.
Wstąpił ochotniczo do wojska, od 18 września 1933 uczestnik kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, po jego ukończeniu, od marca do lipca 1933, na praktyce w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Od lipca do września 1933 przydzielony do 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Od listopada 1936 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi – Komorowie, po jej ukończeniu awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 października 1936.
II wojna światowa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
W kampanii wrześniowej 1939 początkowo jako dowódca 9 kompanii strzeleckiej 3 batalionu 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Od 4 września, po włączeniu 3 batalionu dowodzonego przez mjr. Kazimierza Tumidajskiego w skład 156 Pułku Piechoty Rezerwowego (Krzysztof A. Tochman podaje 154 PP Rez., ale podany przezeń szlak bojowy odpowiada szlakowi bojowemu 156 PP Rez.) jako dowódca kompanii w tym batalionie, na szlaku bojowym Kraków – Wieliczka – Bochnia – Tarnów – Brzesko – Lasy Radłowskie (wg. K.A. Tochmana „Redłowskie”). Od 5 września na pozycjach obronnych pod Wiśniową, 9 września batalion tam rozbity i rozformowany.
Po 5 października 1939 wyruszył w kierunku granicy z Węgrami, przeszedł brodem San na tereny okupowane przez Sowietów. 15 października 1939 aresztowany przez NKWD w Worochcie, wraz z por. Janem Kubiakiem, następnego dnia zwolniony w Stanisławowie. Wyruszył ponownie w kierunku granicy z Niagryna, 22 grudnia 1939 wraz z grupą 9 osób aresztowany w rejonie Doliny, w pobliżu granicy z Węgrami. Przez Ludwikówkę, Nadwórna przetransportowany do Stanisławowa, następnie Lwowa, Kijowa, później Gorodni w rejonie Homla. Skazany na trzy lata łagrów, więziony w łagrach w Charkowie, od września 1940 osadzony w łagrze Małoszujka (Archangielska obłast), zmuszany do niewolniczej pracy przy budowie linii kolejowej na bagnach, zachorował na szkorbut.
Zwolniony z łagru po układzie Sikorski – Majski, 10 października 1941 w Buzułuku wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, skierowany do Tatiszczewa, przydzielony jako dowódca plutonu 3 kompanii, następnie dowódca 1 kompanii 13 Pułku Piechoty Ośrodka Zapasowego 5 Dywizji Piechoty. Po 10 grudnia 1941 ewakuowany do Dżalalabadu (Kirgistan).
Po ewakuacji Armii Polskiej do Iranu, od 15 sierpnia w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 11 grudnia 1941. Z Krasnowodzka przez Morze Kaspijskie przerzucony do Pahlevi (Irak), m.in. w obronie pól naftowych w rejonie Mosulu. Od 9 listopada 1942 do 24 stycznia 1943 uczestnik kursu dowódców kompanii (Palestyna), od 18 sierpnia do 3 listopada 1943 kursu dowódców w Centrum Szkolenia Piechoty.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Cichociemny
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 4 listopada 1943 w dyspozycji Oddziału Personalnego Sztabu Naczelnego Wodza, przerzucony do Algieru, następnie do Ostuni (Włochy). Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. w Ośrodku Wyszkolenia nr 10 w Ostuni, tam zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 marca 1944. Wg.opinii mjr Krizara – „Charakter wybitnie prawy, wartość moralna bez zastrzeżeń. Kurs nr 1 ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Taktycznie i technicznie przygotowany bardzo dobrze. Sprawność i wytrzymałość fizyczna bardzo dobre. Pracę na Kurie nr 1 i 2 traktował poważnie. Posiada wszystkie kwalifikacje wymagane od dowódcy. Ocena ogólna: bardzo dobry.”
Consolidated B-24 Liberator
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: LVIII), z samolotu Liberator KG-890 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/S Zbigniew Szostak / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / strzelec – W/O Stanisław Malczyk / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Podkowa Leśna, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppłk. Jacek Bętkowski ps. Topór 2, por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2, kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2, ppor. Władysław Śmietanko ps. Cypr. Był to czwarty lot tej ekipy, w poprzednich (10/11 maja, 19/20 maja, 30/31 maja) nie można było wykonać zadania. Operacja zrzutowa w nocy 10/11 maja 1944 oznaczona była kryptonimem „Weller 28”, w składzie ekipy zamiast Cichociemnego Władysława Śmietanko był mjr Jan Szaciłło. Skoczkowie przerzucili 444,9 tys. dolarów w banknotach, 14,4 tys. dolarów w złocie oraz 260 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także wraz ze skoczkami dwanaście zasobników oraz osiem paczek, w sześciu nalotach na placówkę odbiorczą, w godz. 00.52 – 01.10.
Tej nocy przeprowadzono także nieudaną operację „Jurek-1”, podczas której z samolotu „Halifax” JP-220 „C” (załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa, nawigator – F/O Stanisław Kleybor, radiotelegrafista – W/O Edmund Marchlewski, despatcher – F/S Antoni Imielski, mechanik – F/S Emil Szczerba, strzelec – F/S Tadeusz Ruman) na bastion „Noteć” 117 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony w widłach Luciąży i Pilicy, 10 km od stacji kolejowej Piotrków, w okolicy miejscowości Łazy Duże, miało skoczyć 6 skoczków: ppor. mar Jerzy Straszak ps. Osęka, por. Stefan Mitan ps. Nemo, kpt. Stanisław Wieliczko ps. Czerwony oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji.
Tej nocy przeprowadzono również nieudaną operację „Staszek-1”, podczas której z samolotu „Liberator” KG-827 „U” (załoga: pilot – F/L Jan Mioduchowski, pilot – F/L Zygmunt Radecki, nawigator – F/L Edmund Helwig, radiotelegrafista – W/O Franciszek Obuch, mechanik – Sgt. Marian Baran, strzelec – W/O Edward Stasiak, strzelec – F/S Tadeusz Piziura) na bastion „Klosz” 108 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony 23 km na południe od Grójca, w okolicy miejscowości Przybyszew, Helenów, miało skoczyć 6 skoczków: por. mar Lech Buntkowski ps. Stanica, por. mar. Bernard Kierzkowski ps. Okoń, ppor. Kazimierz Czerwiński ps. Bryzga oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Mógł wśród nich być por. mar. Aleksander Charłoziński ps. Chart, który 6 lipca przeniesiony został na stację oczekiwania „A”. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji, za wyjątkiem Cichociemnego Kazimierza Czerwińskiego, który skoczył do Polski w nocy 18/19 listopada 1944 w operacji lotniczej „Kazik 2”.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Jacek Bętkowski: Trzeci raz. (…) Musi się udać, bo już zaczynają się z nas koledzy nabijać, nazywając naszą ekipę „Latający Holender” (…) Po raz czwarty. (…) Jesteśmy w tym samym składzie: „Piorun”, „Jastrzębiec”, „Tur”, „Rewera” i radiotelegrafista. Zabieram także dwa pasy z dolarami i młynarkami. Sporo tego. Każdy z nas ma dwa steny. Przyrzekam sobie, że tym razem nie wrócimy. Lecimy wzdłuż Wisły. Wszędzie blackout. W Warszawie również. Ale wreszcie są światła. Samolot kołuje. Action Station – Go, Go, Go, Go! Skaczą wszyscy, jak było ustalone. Nareszcie i ja rzucam się w dziurę. Szarpnięcie – spadochron się otworzył i lekko opadam w dół. Rozglądam się, jest krzyż ze świateł, tylko dość daleko i w prawo w skos. Zniosło mnie poważnie od placówki. Patrzę pod nogi, ziemia zbliża się gwałtownie. Robię przewrotkę, zrzucam spadochron. Nareszcie stało się, jestem w kraju. Jacek Bętkowski – Do czterech razy sztuka, w: Drogi Cichociemnych, Bellona Warszawa 2013, ISBN 978-83-11-11807-2, s. 105-108
Po skoku dotarł do Warszawy, do lokalu przy ul. Natolińskiej 6 (Stefanii Dowgiałło).
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim od 4 sierpnia 1944 jako zastępca rtm. Władysława Abramowicza ps. Litwin, dowódcy odcinka taktycznego „Litwin”, obejmującego obszar pomiędzy ul. Marszałkowską, Wisła, Al. Jerozolimskimi oraz pl. Zbawiciela. M.in. w nocy 21/22 sierpnia dowódca ataku na stację telefonów przy ul. Piusa XI 19 (tzw. mała PAST-a).
Od 25 sierpnia 1944 dowódca Batalionu „Zaremba – Piorun” operującego w rejonie pomiędzy ul. Marszałkowską a ul. Emilii Plater oraz ul. Wilczą a Politechniką, także w rejonie odcinka dowodzonego przez Cichociemnego ppłk Jacka Bętkowskiego ps. Topór. Sztab batalionu zlokalizowano przy ul. Poznańskiej 12, stacjonował tam także pluton łączności, gospodarczy i kancelaria batalionu. Walczył w Śródmieściu Południowym, m.in. odpierając ataki Niemców na pozycje przy ul. Emilii Plater oraz uniemożliwiając 5 września wypad z gmachu Ministerstwa Komunikacji.
Od 4 października 1944 w niemieckiej niewoli, osadzony w stalagu 318 VIII F Lamsdorf, oflagu XB Sandbostel oraz XC w Lubece. Uwolniony 2 maja 1945 przez żołnierzy 2 Armii Brytyjskiej. Do 6 maja w Lubece, od 7 do 10 maja 1945 w obozie w Luneburgu.
por. cc Julian Piotrowski – Z Brindisi pod Grodzisk Mazowiecki
w: Biuletyn Stowarzyszenia Klub Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
Warszawa, kwiecień – czerwiec 2004 r., nr 2, s. 40 – 43
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
Ulotka PKPiR
11 maja 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie (Wielka Brytania), ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
Od 30 maja 1945 przydzielony do 4 Dywizji Piechoty I Korpusu Polskiego. Od 20 lipca do 24 listopada 1945 uczestnik kursu przygotowawczego w Crieff do Wyższej Szkoły Wojennej, od stycznia do lipca 1946 uczestnik VI Kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Cupar, po jego ukończeniu mianowany oficerem dyplomowanym oraz awansowany na stopień majora. Od 16 kwietnia 1947 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, 22 lipca 1948 zrezygnował ze służby w PKPiR, zdemobilizowany.
Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, początkowo mieszkał w polskim obozie w Burton, w latach 1953 – 1959 honorowy prezes zarządu obozu oraz nauczyciel w szkole sobotniej. Od 1959 mieszkał w pobliskim Loughborough, prezes tamtejszego ośrodka Polonii, działał w Polskiej macierzy Szkolnej oraz Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów. 7 marca 1974 otrzymał obywatelstwo brytyjskie. Zmarł 24 sierpnia 2006 w Wielkiej Brytanii w Loughborough, pochowany na tamtejszym cmentarzu – grób 11/409.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 października 1936
- porucznik – ze starszeństwem od 11 grudnia 1941
- kapitan – ze starszeństwem od 1 marca 1944
- major dyplomowany – lipiec 1946
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 1944
- Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
- Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
Życie rodzinne
Syn Andrzeja, rolnika oraz Karoliny z domu Surowiak. W 1947 zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Sikora (ur. 1920). Mieli trzy córki: Jolantę (ur. 1948) zamężną Bigam, Joannę (ur. 1953) zamężną Kokorosku oraz Monikę (ur. 1956) zamężną Harkins.
Upamiętnienie
Tablica przy ul. Poznańskiej
W grudniu 1993 skwer u zbiegu ulic Wspólnej i Poznańskiej w Warszawie otrzymał nazwę Skweru Batalionu AK „Zaremba-Piorun”.
Na budynku przy ul. Poznańskiej 12, będącym podczas Powstania Warszawskiego siedzibą sztabu Batalionu AK „Zaremba-Piorun” umieszczono pamiątkową tablicę o treści:
Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej batalionu „ZAREMBA – PIORUN” kompanii: „AMBROZJA”, „JUR” i „WITOLD” oraz służb: łączności, technicznych i medycznych walczących podczas Powstania Warszawskiego w Śródmieściu Warszawy w rejonie ulic: Marszałkowskiej, Poznańskiej, Emilii Plater, Nowogrodzkiej, Żulińskiego, Świętej Barbary, Wspólnej, Hożej i Wilczej. Pod dowództwem rtm. „ZAREMBY” Romualda Radziwiłłowicza kpt. cc „PIORUNA” Franciszka Malika. Dom ten od 1.VIII do 5.X.1944 r. był siedzibą dowództwa batalionu. Towarzysze Broni w 60-tą rocznicę Powstania”.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0163
- Archiwum Osobowe Emigracji im. B. Jeżewskiego Biblioteka Polska POSK w Londynie
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 107-109, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Władysław Maksyś – Cichociemny
ps.: „Azot”, „Chrom”, „Miś”, „Janusz”
Władysław Henryk Aleksander Maksyś
vel Mieczysław Pytlasiński, vel Maksymilian Pytalski, vel Janusz Sokołowski, vel Janusz Barcicki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1699
por. cc Władysław Maksyś
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 27 czerwca 1913 w Lesku (wówczas woj. lwowskie), zm. 22 grudnia 1995 w Warszawie – porucznik artylerii czasu wojny, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, Cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End); specjalnościowy: wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat 2 miesiące; w dacie skoku do Polski 29 lat osiem miesięcy. Pochodził z rodziny geometry
Spis treści:
Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn.15732
Uczył się w powszechnej szkole koedukacyjnej, od 1925 w humanistycznym Gimnazjum Towarzystwa Wychowawczo – Oświatowego „Przyszłość”, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1935 – 1939 studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej, podczas studiów członek Polskiej Korporacji Akademickiej Patria. W 1934 na praktyce w Warszawskiej Odlewni Metali Półszlachetnych E. Mieszczański, T. Jaroszewski i S-ka. W 1939 na praktyce w największym warszawskim, jednym z największych w Europie, browarze Habersbuscha i Scheille. Mieszkał w Warszawie przy ul. Ceglanej 1/19 oraz Suchej 14.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 7 września wraz z kilkunastoma kolegami wyjechał z Warszawy do Lwowa, powrócił pod koniec września. Od listopada działacz i kurier Związku Oficerów Rezerwy. W styczniu i lutym 1940 podejmował próby przekroczenia granicy z Węgrami, 29 marca udało mu się przekroczyć granicę ze Słowacją, dotarł do ambasady R.P. w Budapeszcie.
Od połowy kwietnia 1940 we Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych w Coëtquidan, od 18 kwietnia przydzielony do 3 Pułku Artylerii Lekkiej, później przydzielony do zgrupowania artylerii przeciwlotniczej w Saint – Nazaire.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Po upadku Francji ewakuowany 20 czerwca statkiem m/s „Sobieski”, dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997, nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
Cichociemny
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, od 16 maja do 27 grudnia 1942 uczestnik „Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej” w Glasgow (kryptonim polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 29 grudnia 1942, podczas kursu odprawowego w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 12 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Handley Page Halifax
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943, w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji „Window” (dowódca operacji: F/O Mieczysław Kuźnicki, ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax HR-666 „E” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Mierniczek, pilot – F/O Jan Polnik / nawigator – F/O Mieczysław Kuźnicki / radiotelegrafista – F/S Edward Janik / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / strzelec – F/O Zdzisław Markiewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Lotnisko RAF, Tempsford
Start o godz. 18.35 z lotniska Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Żbik” 605 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Lelów, 8 km od Koniecpola. Razem z nim skoczyli: por. Antoni Chmielowski ps. Wołk, por. Stefan Ignaszak ps. Drozd, ppor. Stefan Jasieński ps. Alfa. Skoczkowie przerzucili 744 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwie paczki. Skoczków podjął oddział ppor. Henryka Furmańczyka ps. Henryk. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 45 minut.
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łącznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, od kwietnia 1943 przydzielony jako oficer wywiadu ofensywnego AK do Oddziału II Komendy Głównej AK, ośrodek wywiadowczy „1AW”, następnie w „51KK”, w sekcji „Zachód”. Od października 1943 w ekspozyturze „Lombard” jako inspektor sieci wywiadowczych m.in. w Wiedniu, Berlinie, Królewcu, Elblągu.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003, nr 10, s. 149-165
W Powstaniu Warszawskim nie ujawnił się, 5 września 1944 wywieziony przez Niemców z Warszawy do obozu w Pruszkowie. Uciekł, przebywał w Podkowie Leśnej, Żyrardowie, Mogielnicy nad Pilicą. W styczniu 1945 powrócił do Warszawy, w marcu 1945 nawiązał kontakt z Narodowymi Siłami Zbrojnymi.
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Po wojnie
Od 9 września 1945 do 13 marca 1946 urzędnik w firmie budowlanej „inż. Piotrowski i S-ka” w Katowicach, od 1 kwietnia 1946 jako kierownik Śląskiej Przetwórni Spożywczej „Trzy Korony”. Ujawnił się w 1947 w Katowicach, w związku z tzw. amnestią. Od 9 czerwca 1949 jako samodzielny referent ds. importu w Przedsiębiorstwie Zjednoczenia Przemysłowego Surogatów Kawowych i Namiastek Spożywczych w Warszawie, następnie m.in. jako starszy ekonomista w Spółdzielni Pracy Konserwatorsko – Remontowej „Naprawa”, jako zastępca kierownika ds. administracyjno – finansowych Zakładu Produkcji Chemicznej Zjednoczonych Zespołów Gospodarczych „Inco”, ekonomista w Przedsiębiorstwie Obrotu Produktami Naftowymi „CPN” w Warszawie. Od 1 marca 1965 do czerwca 1972 kierownik wydziału zatrudnienia Zarządu Budownictwa Mieszkaniowego Warszawa – Stare Miasto, od 15 czerwca 1973 do 31 marca 1979 inspektor kontroli w Zespole Przemysłu i Biurze Nadzorczym. Od kwietnia 1979 na emeryturze.
Zmarł 22 grudnia 1995 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Powązkowskim – kw. 207 rz. 1 gr. 20
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 12 marca 1943
- porucznik
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 24 sierpnia 1948
Życie rodzinne
Syn Mikołaja geometry oraz Anny z domu Mayer. W 1944 zawarł związek małżeński z Krystyną z domu Kielecką (1919-1985). Mieli dwóch synów: Janusza (ur. 1949) oraz Adama (ur. 1951).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0162
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 85-86, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 362, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 142
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Anatol Makarenko – Cichociemny
ps.: „Tłok”, „Drut”, „Goździk”
vel Stanisław Duchnowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1870, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2031
mjr cc Anatol Makarenko
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 12 lutego 1919 w Sarnach (obecnie Ukraina), zm. 27 października 2004 w Szczecinie – major łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Obszaru Warszawa AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów: Swierdłowsk (1941-1942), więzień niemieckich obozów jenieckich: Lamsdorf, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka (1944-1945), łącznościowiec, Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjny, spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End); specjalnościowy: łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza, Anstruther), i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat 6 miesięcy; w dacie skoku do Polski 24 lata 7 miesięcy. Syn maszynisty PKP
Spis treści:
Przez 13 lat mieszkał w Rokitnie, następnie w Sarnach. Do 1939 uczył się w szkole powszechnej w Rokitnie, następnie w Gimnazjum Państwowym im. H. Sienkiewicza w Sarnach. Zamieszkał w Wilnie, ukończył tam trzy kursy Państwowej Szkoły Technicznej im. J. Piłsudskiego.
II wojna światowa
Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl
18 kwietnia 1941 wcielony do Armii Czerwonej, przydzielony do kompanii robotniczej przy sowieckim pułku piechoty w Kotelniczu. 17 czerwca 1941 zesłany do przymusowej pracy w tzw. strojbacie – do 794 Samodzielnego Batalionu Budowlanego (Osobyj Stroitielny Batalion) w Swierdłowsku.
13 lutego 1942 zwolniony po układzie Sikorski Majski. 4 marca 1942 w Czok – Pak (Kazachstan) wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 8 batalionu łączności 8 Dywizji Piechoty. Po ewakuacji armii z ZSRR na Bliski Wschód, od 1 kwietnia 1942 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, w Iraku, Iranie, Palestynie.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Od 15 maja do 5 października 1942 uczestnik kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 8 Dywizji Piechoty. Od 24 września 1942 w Wielkiej Brytanii, od 5 października 1942 do 17 kwietnia 1943 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, skierowany do Szkoły Podchorążych Łączności. 21 lutego 1943 awansowany na starszego strzelca, warunkowo podchorąży.
Mieczysław Wieliczko – Raport o „strojbatach”
w: Annales Uniwersitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia 63, 2008, s. 119-133
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 lipca 1943 w Audley End (STS 43) przez komendanta STS 43, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Józefa Hartmana ps. Sławek. Awansowany na stopień podporucznika (czasu wojny) ze starszeństwem od 14 września 1943. W ocenie przełożonych: „Inteligentny, umysł żywy i analityczny, chętnie bierze na siebie odpowiedzialność, ambitny i koleżeński, można mu zaufać. Dyscyplina i lojalność służbowa duża. Wyszkolony dobrze. Ogólnie dobry.”
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 14/15 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 8” (dowódca operacji: F/L Mieczysław Malinowski, ekipa skoczków nr: XXX), z samolotu Halifax JD-158 „W” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Bronisław Hułas, pilot – F/O Mieczysław Rzewuski / nawigator – F/L Mieczysław Malinowski / radiotelegrafista – F/S Bolesław Woźniak / mechanik pokładowy – Sgt. Witold Ruciński / strzelec – F/S Stefan Miniakowski, W/O Józef Dubiel). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.05 z lotniska Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Czajnik” 204 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Mokra Wieś, 8 km od Tłuszcza. Razem z nim skoczyli: ppor. Stanisław Kujawiński ps. Wodnik, ppor. Józef Żakowicz ps. Tabu. Skoczkowie przerzucili 417 tys. dolarów w banknotach oraz 100 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono sześć zasobników oraz jedną paczkę. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.
„Dn. 14.IX. uruchomiony został Plan Startu – wariant 12 samolotów: Lot Nr. 53/83, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Żyto I, zapasowa Żyto II, nawigator por. Gębik (V), godz. startu 18.23, paczki zestaw OW-X2, Lot Nr. 54/84, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Groch I, zapasowa Groch II, nawigator kpt. Zbucki (Z), godz. startu 18.21, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 65/85, zawartość 0-6-6, placówka zasadnicza Proso II, zapasowa Proso II, nawigator S/L Pitt (S), godz. startu 18.32, paczki zestaw OW-Pl, Lot Nr. 66/86, zawartość 3-6-1, placówka zasadnicza KOC I, zapasowa Koc II, nawigator por. Wasilewski (T), godz. startu 18.09, pieniądze 348.000 dol, paczki zestaw DR 50/16, MD-EU,
Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana
źródło: ABWPogoda startu bardzo ładna. Wiatr pomyślny. Jednak duży niepokój. Szef Wydz. „S” stwierdził w samolotach „T, W, L, Q i A”, że zestawy zaczepiono wg. planu załad. Sygnał – melodia – nadany prawidłowo [przez BBC]. Żadnych depesz o spaleniu plac. odb. wzgl. odwołaniu czy zmianach.
Dn. 15.IX. Wynik lotu – bardzo niepomyślny – bardzo duże straty. – wykonane loty (Nr. – plac. odb.): 64/94 – GROCH I, 65/85 – PROSO II, 66/86 – KOC I, 67/87 – CZAJNIK, 70/80 – SPODEK i 75/95 – DYWAN. Razem sześć: 5 – polskie załogi i jedna – angielska załoga. – zaginione loty (missing): 63/83 – ŻYTO, 68/88 – KUFER, 69/89 – KUFER, 71/91 – PIERZYNA. Razem – cztery; jedna polska (doskonały nawigator por. Gębik) i trzy angielskie (najlepsze w Dyonie 138). – wrócił: – nie znalazł plac. odb. – 72/92 – PIERZYNA – załoga angielska. – nie wystartował: 74/94 – WANNA – załoga angielska. Nic nie wiadomo, czy z pośród zaginionych i ile samolotów wykonało zadanie – gdzie zostało zestrzelonych – w drodze do Polski czy z powrotem.” (s. 195)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Lesznie u p. Łubieńskiej. Od października 1943 przydzielony do Oddziału V (łączności) Komendy Obszaru Warszawskiego AK, następnie dowódca plutonu radio, instruktor szkoleń dla łącznościowców, współorganizator placówek radiołączności w Sochaczewie, Skierniewicach, Warce, Grójcu. Pracował na radiostacji „Wanda” 2.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim początkowo jako ochotnik w oddziale NSZ kpt. Jana Jaroszka ps. Proboszcz, w składzie Zgrupowania „Chrobry II” w Śródmieściu. Uczestnik walk na ul. Żelaznej, Krochmalnej oraz w gettcie. Ranny w głowę, odznaczony Krzyżem Walecznych.
Następnie jako dowódca plutonu radio Komendy Obszaru Warszawskiego AK oraz dowódca radiostacji „Wanda 02”, nadającej przy ul. Wilczej 27 oraz Noakowskiego 20. Uruchomił radiostację „Wanda 13”. Walczył w Śródmieściu.
Po kapitulacji Powstania od 5 października 1944 w niewoli niemieckiej: Stalag 318 VIII F Lamsdorf, Oflag II D Gross – Born, Oflag X-B Sandbostel, Oflag X-c Lubeka. 2 maja 1945 uwolniony przez żołnierzy 2 Armii Brytyjskiej.
Zbigniew S. Siemaszko – Łączność radiowa Sztabu N.W. w przededniu Powstania Warszawskiego
w: Instytut Literacki Paryż, 1964, Zeszyty Historyczne nr. 6, s. 64 – 116
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
11 maja 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, do 12 kwietnia 1946 przydzielony do Centrum Wyszkolenia Łączności 2 Korpusu Polskiego w Szkocji.
1 stycznia 1946 awansowany na stopień porucznika (czasu wojny). Od 13 kwietnia 1946 przydzielony do 12 batalionu łączności 1 Korpusu Polskiego, od 9 lipca w jednostce łączności w Bad Orb (Niemcy). Od 13 września 1947 w Wielkiej Brytanii, do 1 kwietnia 1948 przydzielony do jednostki 203 Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia.
Ulotka PKPiR
Powrócił do Polski. Od 1 listopada 1948 do 15 maja 1951 w Rejonowym Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w Szczecinie, od 1 października 1951 kierownik oddziału produkcji w Wierzchowicach Cukrowni Bydgoskich w Inowrocławiu. Od kwietnia 1955 jako pełniący obowiązki dyrektora w Zjednoczeniu Maszyn Spożywczych w Warszawie.
Od 1 kwietnia 1958 kierownik działu Rejonowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Szczecinie, od 1 października 1963 dyrektor Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Szczecinie. Od marca 1979 specjalista ds. transportu i spedycji w Hortex oraz specjalista ds. kontroli i organizacji w Zakładzie Usług Komunalnych. Zmarł 27 października 2004 w Szczecinie, pochowany na Cmentarzu Centralnym – kwatera 3D, rząd 8, grób 29.
Awanse
- starszy strzelec podchorąży (warunkowo) – 21 lutego 1943
- podporucznik – ze starszeństwem od 14 września 1943
- porucznik -1 stycznia 1946
- kapitan
- major
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Walecznych – 23 września 1944
Życie rodzinne
Syn Teodora, maszynisty PKP oraz Wincentyny z domu Mongiałło. W 1944 zawarł związek małżeński z Jadwigą Kozakiewicz (1920-1976), łączniczką AK (przy radiostacji) ps. Stasia. Mieli syna Marka Mariana (ur. 1947) oraz dwie córki: Hannę zamężną Niewiadomską (ur. 1948) i Ewę (ur. 1951).
W 1977 zawarł związek małżeński z Teresą z domu Muszyńską (ur. 1940). Mieli córkę Agnieszkę (ur. 1973).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0161
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2002, s. 69-71, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 363, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 169
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Aleksander Makagonow – Cichociemny
ps.: „Wschód”, „Wieczór”
po wojnie Aleksander Makagon
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3427
ppor. cc Aleksander Makagonow
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 1 marca 1924 w Buksztelu (obecnie Czarna Białostocka), zm. 8 marca 1970 w Piotrkowie Trybunalskim – podporucznik łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, radiotelegrafista Podokręgu Piotrków Trybunalski AK, więzień sowieckich łagrów (1940-1942), łącznościowiec, Cichociemny
Znajomość języków: rosyjski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni); specjalnościowe: łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza), i in. W dniu wybuchu wojny miał 15 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 20 lat 7 miesięcy. Pochodził z rodziny urzędniczej
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Janek
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej w Czarnej Wsi, w 1939 ukończył drugą klasę gimnazjum.
II wojna światowa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
W kampanii wrześniowej 1939, z uwagi na młody wiek nie zmobilizowany. 13 kwietnia 1940 wraz z matką i bratem zesłany w głąb ZSRR, pracował jako traktorzysta. Podczas zesłania zmarła mu matka.
Po układzie Sikorski – Majski zwolniony. 10 lutego 1942 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 10 Pułku Artylerii Lekkiej 10 Dywizji Piechoty. Ewakuowany wraz z Armią gen. Andersa do Iranu, następnie w Iraku i Palestynie, wraz z armią w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Ośrodka Zapasowego Armii.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Od 29 marca 1943 w Wielkiej Brytanii, przydzielony do Ośrodka Wyszkoleniowego Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza,
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w radiotelegrafii, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 19 stycznia 1944 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień starszego strzelca 15 sierpnia 1944. Przerzucony drogą morską na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi we Włoszech. Awansowany na stopień kaprala ze starszeństwem od 18 października 1944.
Consolidated B-24 Liberator
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
skan własny, źródło: JW GROM
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, ppłk. Leopold Krizar ps. Czeremosz, por. Bruno Nadolczak ps. Piast, ppor. Stefan Przybylik ps. Gruch, płk. Roman Rudkowski ps. Rudy.
Podczas skoku wskutek nieotwarcia spadochronu, w okolicy miejscowości Dziebałtów (gmina Końskie) zginął Leopold Krizar ps. Czeremosz, został tam pochowany. Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku przydzielony do Oddziału V Podokręgu Piotrków Trybunalski AK, jako radiotelegrafista. Awansowany na stopień plutonowego ze starszeństwem od 16 października 1944.
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Po wojnie
18 września 1945 ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną AK w Piotrkowie Trybunalskim. Od 1945 pracownik działu sprzedaży w Piotrkowskich Zakładach Szklarskich. Od 1947 na korespondencyjnym kursie maturalnym OMTUR, następnie uczył się w Liceum Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim, tam w 1949 zdał egzamin dojrzałości. Od 1948 członek PPS i ZMP. Od 1949 studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, podczas studiów sekretarz ZMP (1950-1951), kierownik organizacyjny zarządu koła ZMP (1951-1953). W marcu 1953 obronił dyplom inżyniera architekta. Po studiach przez kilka miesięcy w „Miastoprojekcie” w Warszawie, następnie jako architekt w Biurze Projektów w Łodzi, później w Prezydium Rady Narodowej w Piotrkowie Trybunalskim oraz jako kierownik wydziału architektury Rady Narodowej w Piotrkowie Trybunalskim.
Od 1956 operacyjnie obserwowany przez SB w Piotrkowie Trybunalskim, w 1957 obserwacji zaniechano „ze względu na nieprzejawianie działalności skierowanej przeciwko PRL”. 17 listopada 1966 podpisał zobowiązanie do współpracy z SB jako tajny współpracownik TW „Janek”. „W okresie współpracy z wymienionym otrzymywane doniesienia obfitowały w treść ogólnoinformacyjną i dot. fig. [figurantów] sprawy, jak również osób poddanych okresowej kontroli (…) jak np. Trybusa Adama (…) oraz członków tzw. Klubu „Cichociemnych”. Składał doniesienia m.in. także na Cichociemnego Władysława Godzika. Wyrejestrowany jako TW 23 lutego 1970. Zmarł 8 marca 1970 w Piotrkowie Trybunalskim.
Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Awanse
- starszy strzelec – 15 sierpnia 1944
- kapral – ze starszeństwem od 18 października 1944
- plutonowy – ze starszeństwem od 16 października 1944
- podporucznik
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Aleksandra, urzędnika tartaków państwowych w Czarnej Wsi oraz Marii z domu Maliszewskiej. Zawarł związek małżeński z Hanną z domu Kasprzycką (1921-1979). Mieli dwóch synów.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0160
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 135-137, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 361, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 257-258
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Felicjan Majorkiewicz – Cichociemny
ps.: „Iron”, „Stoem”
Felicjan Ludwik Majorkiewicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 2993, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1597
ppłk dypl. cc Felicjan Majorkiewicz
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 20 listopada 1904 w Woli (powiat lipnowski), zm. 21 lutego 1975 w Warszawie – podpułkownik dyplomowany, inżynier, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik kampanii norweskiej, Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Muhlberg, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Lubeka, Bergen-Belsen (1944-1945), Cichociemny
Znajomość języków: francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: Wyższa Szkoła Wojenna, i in. W dniu wybuchu wojny miał 34 lata 9 miesięcy; w dacie skoku do Polski 39 lat 4 miesiące. Pochodził z rodziny chłopskiej
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Jaworski
Spis treści:
Uczył się w Siedlcach, następnie od 1920 w Państwowej Szkole Budowlanej w Warszawie. W 1924 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. J. Lelewela w Warszawie. Od kwietnia 1924 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, po jej ukończeniu od lipca 1925 na praktyce w 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. Od 1 października 1925 do 15 sierpnia 1927 w Oficerskiej Szkole Inżynierii, ukończył ją z 2 lokatą, otrzymał złotą szablę honorową od prezydenta R.P. Ignacego Mościckiego. Awansowany na stopień podporucznika 15 sierpnia 1927, skierowany na kurs Obozu Szkolnego Saperów w Warszawie.
Od 15 sierpnia 1928 do marca 1932 przydzielony jako dowódca plutonu oraz kompanii w 1 Batalionie Saperów Legionów w Modlinie. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1929. Od lutego do kwietnia 1934 uczestnik kursu wstępnego Wyższej Szkoły Wojennej w Rembertowie, następnie zastępca dowódcy saperów Korpusu Ochrony Pogranicza „Hoszcza” w Hoszczy nad Horyniem.
Od września 1934 do września 1934 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej (XV promocja), po jej ukończeniu mianowany oficerem dyplomowanym. Od marca 1937 przydzielony jako I oficer sztabu 18 Dywizji Piechoty w Łomży. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 19 marca 1937. Od 1 listopada 1938 dowódca kompanii Ośrodka Sapersko – Pionierskiego 18 Dywizji Piechoty w Łomży, od 31 sierpnia 1939 pełnomocnik szefa III Oddziału (operacyjnego) w sztabie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 jako pełnomocnik szefa III Oddziału (operacyjnego) w sztabie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, uczestniczył w walkach na szlaku Łomża – Śniadowo – Zambrów – Wysokie Mazowieckie – Osowiec – Brańsk – Siemiatycze – Brześć n. Bugiem – Kowel – Dubno- Stanisławów.
18 września przekroczył w Kutach granicę z Rumunią, do 11 października internowany. Po otrzymaniu paszportu w ambasadzie R.P. w Bukareszcie, 21 listopada 1939 dotarł do Marsylii (Francja). 22 listopada w Bessieres wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od grudnia 1939 przydzielony jako szef Oddziału III operacyjnego 1 Dywizji Piechoty Grenadierów. Od lutego 1940 szef Oddziału III sztabu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 kwietnia 1940.
Od 24 kwietnia do 15 czerwca 1940 uczestnik kampanii norweskiej, następnie w rejonie Brestu (Francja). Po upadku Francji oraz rozwiązaniu SBSP, od 18 czerwca w strefie nieokupowanej we Francji, od 15 lipca w Tuluzie, do sierpnia w grupie płk. Władysława Kamionki. Od 11 sierpnia do 14 września jako zastępca dowódcy ppłk. Wacława Kobylińskiego w obozie Carpiagne w rejonie Marsylii.
Na rozkaz gen. bryg. Juliusza Kleeberga, konspiracyjnego dowódcy WP we Francji wraz z grupą żołnierzy podjął próbę przekroczenia w rejonie Pau granicy z Hiszpanią, aresztowany, przez kilka dni w obozie koncentracyjnym w Guers w Pirenejach. Po zwolnieniu w sztabie PSZ w nieokupowanej części Francji, jako instruktor do spraw szkolenia w obozach oficerskich. Od lipca 1941 do 20 marca 1942 dowódca ośrodka dla podoficerów w Bagnols les Bains. Od 29 marca w Hiszpanii, 21 kwietnia przekroczył granicę z Portugalią, aresztowany, od 26 kwietnia do 11 maja 1942 osadzony w więzieniu w Lizbonie.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Odznaka 1BS
Po zwolnieniu z więzienia, od 13 maja do 5 lipca w Gibraltarze, 14 lipca dotarł do Greenock (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 5 sierpnia 1942 do kwietnia 1943 przydzielony jako szef Oddziału III 1 Brygady Strzelców.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. od maja do października 1943 uczestnik brytyjskiego kursu walk ulicznych w Londynie. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 4 sierpnia 1943 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem od 10 kwietnia 1944, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 9/10 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 1” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: XXXVIII), z samolotu Halifax JP-180 „V” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Kazimierz Szrajer, pilot – F/S Roman Szwedowski / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Bazyli Chmaruk / mechanik pokładowy – Sgt. Marcin Chmielewski / strzelec – Sgt. Antoni Wesołowski / despatcher – Sgt. Józef Pertyszak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Koc 1” 117 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Nieporęt, 9 km od Radzymina. Razem z nim skoczyli: por. mar. Zygmunt Gromnicki ps. Gula, st. sierż. Edward Kowalik ps. Ciupuś, st. sierż. Albin Łakomy ps. Twornik. Skoczkowie przerzucili 276 tys. dolarów w banknotach oraz 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także dziewięć zasobników oraz sześć paczek, wraz ze skoczkami w czterech nalotach na placówkę odbiorczą w godz. 00.05 – 00.12. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 6.15, po locie trwającym 10 godzin 55 minut.
Felicjan Majorkiewicz: „Jesteśmy już nad Polską. Mijamy Tatry i schodzimy na pułap około 100 m. Lecimy wzdłuż Wisły na północ. Teraz już nie odrywam twarzy od okienka, oczy moje śledzą zachłannie widok na ziemi. Jesteśmy już nad Dęblinem. Nagle widzę nieforemne czarne plamy, które znikają szybko, zjawisko to powtarza się kilkakrotnie. Podświadomie ogarnie mnie lęk, lecz nie umiem sobie tego wytłumaczyć. Dopiero gdy byliśmy już daleko za Dęblinem, bombardier – dyspozytor powiedział nam, że przelatywaliśmy nad okolicą lotniska i te czarne plamy to były myśliwce,które prawdopodobnie odbywały swój pierwszy samodzielny lot. Podobno w tym wypadku pilot myśliwca nic nie widzi i nie dostrzega najbliższego otoczenia, tak jest pochłonięty prowadzeniem samolotu (…).
Minuty mijają błyskawicznie, zbliżamy się do celu. Wszyscy jesteśmy podnieceni. Szybko podchodzę do „dziury” i wsuwam nogi do środka. (…) cały zamieniam się w słuch. Czekam z biciem serca na komendę „Go!” )…) Czas wyczekiwania okropnie się dłuży, pilot robi kilka okrążeń. Wreszcie lotnicy dostrzegli krzyż świateł, lecz na radość już nie było czasu. Bombardier – dyspozytor naciska guzik zwalniający zasobniki. Równocześnie załoga wyrzuca paczki. Wodzę rozwinięte czasze spadochronów, które wolno opadają w dół. Robimy następne okrążenie w czasie którego nawigator – dyspozytor po raz ostatni sprawdza zaczepienie taśm naszych spadochronów.
W tym momencie światło koloru zielonego nad drzwiami kabiny pilota zamienia się na czerwone i słyszę upragnioną komendę „Go!”. Podnoszę kciuk do góry i natychmiast odbijam się od krawędzi „dziury” i lecę w dół. W pewnym momencie odczuwam gwałtowne szarpnięcie w ramionach – to rozwinęła się czasza mojego spadochronu. Rękoma chwytam wyprężone linki i z radością rozglądam się wokół Upojenie lotem trwa krótko. Radosne dotknięcie stopami ojczystej ziemi, wykonuję przewrotkę i już stoję na nogach.”
Felicjan Majorkiewicz – Dane nam było przeżyć. Szkice historyczne, wspomnienia, materiały, IW PAX 1972, s. 174-175
„Dnia 9/10.IV.44. startowała trzecia operacja. Przebieg: – L.dz. 559/73. Dep. [depesza] 560/74, z dnia 10.IV.44. Lawina [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] KKP/S. Wczoraj z zadysponowanych osiemnaście, zefir do was czternaście i do Czech jeden. Wykonanie tylko pięć – na 2568 [placówki odbiorcze] – IMBRYK, KOC, JASKÓŁKA, KONICZYNA, TULIPAN. Cztery zawróciły – zły met. [komunikat meteorologiczny] na trasie. Cztery były na 2568 KACZKA, KONOPIE, ŚLIWA, JEMIOŁA, MAHOŃ, ale nie otrzymały ani 1482 [światła placówki odbiorczej – lampy sygnalizacyjnej nr 1] ani 1944 [sygnału świetlnego placówki odbiorczej]. Dane o 2103 [zrzut] na TOPAZ podam osobno. Uwaga: bast. [bastion – placówka odbiorcza zdolna jednej nocy do przyjęcia zrzutu z kilku samolotów] JASKÓŁKA miał 1482 czerwoną ale nadał literę G jak Gustaw – nadawać tylko białą. 2568 TULIPAN podał lit. O jak Olga i lit. B jak Bolek. (…)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku od 12 kwietnia w Warszawie, do 27 kwietnia aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, następnie przydzielony do Oddziału III (operacyjno – szkoleniowego) Komendy Głównej AK, wydziału walki bieżącej. Od 26 lipca w sztabie Komendy Głównej AK.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim jako oficer operacyjny Oddziału III (operacyjno-szkoleniowego) Komendy Głównej AK, m.in. redagował meldunki sytuacyjne przekazywane do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Walczył na Woli, Starówce oraz w Śródmieściu.
Podczas walk ranny w nogę, od 5 października w niewoli, osadzony w polskim, następnie od 14 października w niemieckim szpitalu w Zeithain. Od 16 listopada w obozach i oflagach: Muhlberg, od 20 grudnia Bergen – Belsen, od 13 stycznia 1945 w Fallingbostel, od 23 stycznia Gross – Born, od 21 kwietnia w Sandbostel, następnie w Lubece. 2 maja 1945 uwolniony przez żołnierzy brytyjskich.
Zbigniew S. Siemaszko – Okoliczności rozpoczęcia Powstania Warszawskiego
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1985, zeszyt 72, s. 159-176
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
Od 10 maja 1945 w Wielkiej Brytanii, 11 maja zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Przydzielony do sztabu I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w Szkocji, do 11 lipca 1946 szef Oddziału Operacyjnego. Od 9 września 1945 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Ukończył kurs podyplomowy, do 15 stycznia 1947 słuchacz Wydziału Politechnicznego w Londynie.
okładka książki
Felicjana Majorkiewicza
5 sierpnia 1947 powrócił do Polski, nie został przyjęty do LWP. Od 1948 inwigilowany i rozpracowywany przez Informację Wojskową oraz WUBP w Warszawie.
Od 1 listopada 1947 inżynier i kierownik robót Towarzystwa Zakładów Przemysłowo – Budowlanych Franciszek Martens i A.D. Daab w Warszawie (budowy w Łodzi, Szczecinie, lotnisko Okęcie). Od 16 października 1948 do 31 marca 1970 kierownik Działu Technicznego, następnie kierownik Działu Produkcji, potem zastępca naczelnego inżyniera w Warszawskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego „Dźwigar”. Za pracę na budowie trasy W-Z odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. Od 1 kwietnia 1970 na emeryturze.
Ulotka PKPiR
12 maja 1953 zwerbowany jako TW „Jaworski” do współpracy agenturalnej z Wydziałem I Departamentu III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Wg. dokumentów MBP, przekazywał m.in. dość wartościowe materiały dotyczące byłego ppłk Szydłowskiego Adama (…), byłego płk Wacława Kobylińskiego (…) Na spotkania przychodzi punktualnie z opracowywanymi doniesieniami, spotkania odbywają się w mieszkaniu kontaktowym kryptonim „Kamiński” 3 razy w miesiącu (…).
Przekazywał również informacje dot. innych Cichociemnych, m.in. Edwarda Kowalika, Kazimierza Iranka-Osmeckiego. Aktywnie uczestniczył w rozpracowywaniu czołowych działaczy emigracji w Londynie, w tym m.in. Józefa Hartmana. Od 7 sierpnia 1953 do 28 grudnia 1961 otrzymał od bezpieki jako wynagrodzenie i zwrot kosztów 9094 zł. MSW zaakceptowało zaniechanie dalszej współpracy 25 lutego 1970.
Zmarł 21 lutego 1975, pochowany na Powązkach Wojskowych – kw. B20, rz. 4, gr. 9.
Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Awanse
- podporucznik – 15 sierpnia 1927
- porucznik – 15 sierpnia 1929
- oficer dyplomowany – wrzesień 1934
- kapitan dyplomowany – ze starszeństwem od 19 marca 1937
- major dyplomowany – ze starszeństwem od 19 kwietnia 1940
- podpułkownik dyplomowany – ze starszeństwem od 10 kwietnia 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari – 28 września 1944
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi
- Krzyż Walecznych
- Croix de Guerre – (Francja)
- Krigskorset – (Norwegia)
Życie rodzinne
Syn Ludwika, właściciela gospodarstwa rolnego oraz Zofii z domu Szmakfefer. W 1946 zawarł w Londynie związek małżeński z Danuta z domu Starzyk, primo voto Kaczorowską (1915-1972). Mieli dwóch synów.
Twórczość
Autor książek, m.in. Narwik, Wydawnictwo MON, Warszawa 1957, Dane nam było przeżyć, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1972, Lata chmurne – lata dumne, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1983.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0159
- Krzysztof Tochman, Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2011, s. 130-135, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
- Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157
Zobacz także – biogram w Wikipedii
