Cichociemni w dywersji

Cichociemni w dywersji

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 

---

Spis treści:

• Wstęp
• Formacje dywersyjne Armii Krajowej
• Cichociemni ze specjalnością w dywersji
• Koncepcje walki czynnej w okupowanej Polsce

---

 

Armia Krajowa była najliczniejszą, najdłużej działającą, a także stosującą najbardziej zróżnicowane formy walki formacją zbrojną w okupowanej Europie. Była podziemnym Wojskiem Polskim. Składała się wyłącznie z ochotników, w szczytowym okresie swego istnienia liczyła aż 390 tys. żołnierzy! Liczebnie była liczniejsza niż Wojsko Polskie na początku 1939. Była armią bez koszar. W 1944 służyło w niej 10,8 tys. oficerów, w większości żołnierzy zawodowych. 

W latach 1942 – 1945 oddziały żołnierzy Polski Walczącej przeprowadziły ponad 110 tys. akcji zbrojnych oraz dywersyjnych, w tym ponad 2,3 tys. na transport (m.in. wykolejono 1,3 tys. pociągów z wojskiem i uzbrojeniem). Zabito w walce ponad 150 tys. niemieckich żołnierzy i policjantów oraz kolaborantów.

 

Formacje dywersyjne Armii Krajowej

W trakcie swych działań AK tworzyła specjalne formacje dywersyjne: (20-04-1940) Związek Odwetu (sierpień 1940) Wachlarz (maj 1942) Organizację Specjalnych Akcji Bojowych Osa. 22 stycznia 1943 powołano Kierownictwo Dywersji (Kedyw) KG AK. Skupiał Związek Odwetu, Wachlarz, Tajną Organizację Wojskową oraz grupy bojowe Szarych Szeregów.

W czerwcu 1943 powołano Agat (akronim: anty-gestapo), którego dowódcą został Cichociemny, kpt. Adam Borys ps. Pług. W styczniu 1944 jednostka zmieniła nazwę na Pegaz (przeciw-gestapo), a w czerwcu 1944 na Parasol. Przeprowadziła wiele spektakularnych akcji, m.in. przeciwko hitlerowskim dygnitarzom, w tym śmiały zamach na kata Warszawy – Franza Kutscherę.

W powołanym rozkazem płk Stefana Roweckiego ps. Grot z 20 kwietnia 1940 Związku Odwetu walczyło 6 Cichociemnych, od lutego 1942 zastępcą komendanta był cichociemny mjr Henryk Krajewski ps. Trzaska.

W utworzonym w lecie 1941 Wachlarzu walczyło 27 Cichociemnych, tj. połowa z zrzuconych wówczas do Polski. Dowodzili wszystkimi Odcinkami:

Odcinek I (Lwów, Tarnopol, Płoskirów, Winnica, Żmerynka, Dniepropietrowsk) – Stanisław Gilowski ps. Gotur;
Odcinek II (Równe, Zwahel, Żytomierz, Kijów) – Jan Piwnik ps. Ponury;
Oddcinek III (Brześć, Pińsk, Dawidgródek) – Alfred Paczkowski ps. Wania;
Odcinek IV (Baranowicze, Słuck, Bobrujsk, Żłobin, Lida, Mińsk, Borysów, Orsza) – Tadeusz Sokołowski ps. Trop;
Odcinek V (Wilno, Dyneburg, Połock, Ryga) – Jan Smela ps. Wir

 

W Kedywie walczyło ogółem 146 Cichociemnych, w tym 6 ze Związku Odwetu, 27 z Wachlarza oraz 20 w oddziałach partyzanckich. W Kedywie Cichociemni obsadzili m.in. 10 stanowisk szefów lub zastępców szefów Kedywu w obszarach, okręgach i jednym podokręgu, ponadto liczne stanowiska inspektorów oraz oficerów dywersji, w inspektoratach i obwodach, a także kierowników ośrodków dywersyjnych.

Cichociemni byli dowódcami wielu oddziałów AK (zobacz więcej info).

Współpraca z Anglikami – raport sprawozdawczy
dotyczący koncepcji dywersyjnych na terenie Polski
w: Akta Szefa Sztabu Armii Polskiej we Francji
Źródło: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, sygn. A.IV.-1/1a, 15

 

Marek Ney – Krwawicz – Bezpieczeństwo służby a życie codzienne żołnierza Armii Krajowej
na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju
w: Dzieje Najnowsze, rocznik LI – 2019, nr 3, s. 179-209, ISSN 0419-8824

 

 

Cichociemni ze specjalnością w dywersji

UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

 

Koncepcje walki czynnej w okupowanej Polsce

Waldemar Grabowski – Koncepcje walki czynnej w okupowanej Polsce – KEDYW
w: Biuletyn informacyjny AK nr 5 (277)  maj 2013, s. 1 – 7

 

Teodor Gąsiorowski, Andrzej Kuler – „Nil” – organizator Kierownictwa Dywersji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 5 (277)  maj 2013, s. 8 – 12

 

 

 

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
• Agnieszka Polończyk, Cichociemni – dzieje elity polskiej dywersji na kanwie życiorysu Bolesława Polończyka ps. „Kryształ”, w: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 3/2016, s. 173 – 188, Kraków 2016, ISSN 1899-6264
• Agnieszka Polończyk, Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5