Czasy powojenne nie były dla Nich wcale lepsze: 32 Cichociemnych pozostało na emigracji poza Polską (głównie w Wielkiej Brytani), aż 59 zmuszonych było uciekać z PRL (po jakimś czasie 21 powróciło).
Komunistyczne władze Polski w latach 1945-1954 więziły i zamordowały w więzieniu Warszawa Mokotów (ul. Rakowiecka 37) sześciu Cichociemnych. Co najmniej trzech z Nich torturowano: Stefana Górskiego ps. Brzeg (1948, o Jego smierci powiadomiono rodzinę dopiero po ok. 11 latach!), Stanisława Wintera ps. Stanley (1945) oraz Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora. W chwili śmierci, choć miał tylko 30 lat, wyglądał jak starzec – z siwymi włosami, wybitymi zębami, połamanymi rękami, nosem i żebrami oraz zerwanymi paznokciami. Jego ostatnie słowa brzmiały: „Przyjdzie zwycięstwo! Jeszcze Polska nie zginęła!”
Także w więzieniu przy Rakowieckiej władze Polski zamordowały Cichociemnych: Andrzeja Czaykowskiego ps. Garda (1953), Bolesława Kontryma ps. Żmudzin (1953), Witolda Uklańskiego ps. Herold (1954). W więzieniu na Zamku w Lublinie oprawcy „Polski Ludowej” zamordowali Cichociemnych: Aleksandra Kułakowskiego ps. Rywal (1944), Czesława Rossińskiego ps. Kozioł (1945), Mieczysława Szczepańskiego ps. Dębina (1945). Prawdopodobnie na polecenie SB został zamordowany Cichociemny Roman Romaszkan 14 lutego 1956 śmiertelnie potrącony przez samochód ciężarowy braci Inglorów.
Cichociemny Adam Boryczka ps. Brona spędził za kratami komunistycznych więzień 13 lat, Cichociemny Piotr Szewczyk ps. Czer był osadzony za kratami więzień 11 lat. Cichociemny Marian Gołębiewski ps. Ster był za kratami więzienia 10 lat. Antoni Chmielowski ps. Wołk został aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego i… zesłany do łagrów nad Kołymą oraz w Magadanie, powrócił po 10 latach. Cichociemny Antoni Iglewski ps. Ponar był osadzony w więzieniu 9 lat. Cichociemny Bolesław Jabłoński ps. Kalia był w komunistycznych więzieniach 6 lat, Jego żonę podczas wizyty w więzieniu „przypadkowo” zastrzelił funkcjonariusz NKWD.
Cichociemny Tadeusz Żelechowski ps. Ring, aresztowany przez Státní Bezpečnost (czeska bezpieka) był za kratami 6 lat… Cichociemny Bronisław Czepczak-Górecki ps. Zwijak był dwukrotnie aresztowany, skazany i więziony, najpierw 3 lata (1945-1947), później 6 lat (1950-1956).
Cichociemny Jan Różycki ps. Busik został aresztowany przez UB w Krakowie oraz oskarżony m.in…. spowodowanie katastrofy samolotu, w której zginął tragicznie gen. Władysław Sikorski. Jego syn Bohdan, harcerz Szarych Szeregów, jako 13-latek uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. W 1950 reaktywował organizację samokształceniową licealistów, aby zbrojnie odbić ojca z więzienia. Wraz z przyjacielem przeprowadził dwie akcje rozbrojenia milicjantów, w kwietniu 1950 trzecią, nieudaną w pobliżu Wawelu. Bohdan Różycki zginął w strzelaninie z MO, jego przyjaciela z liceum Marka Kubińskiego po brutalnym śledztwie skazano na śmierć…
Cichociemni: Henryk Krajewski ps. Trzaska oraz Ludwik Wiechuła ps. Jeleń zostali uwolnieni z łap oprawców przez żołnierzy Armii Krajowej…
Adam Boryczka ps. Brona | Hieronim Dekutowski ps. Zapora | Stefan Górski ps. Brzeg | Bolesław Jabłoński ps. Kalia | Henryk Januszkiewicz ps. Spokojny | Tomasz Kostuch ps. Bryła | Henryk Krajewski ps. Trzaska | Stanisław Krzymowski ps. Kostka | Jan Matysko ps. Oskard | Marian Pokładecki ps. Zoll | Stanisław Sędziak ps. Warta | Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron | Piotr Szewczyk ps. Czer | Adam Trybus ps. Gaj | Stanisław Winter ps. Stanley
Adam Boryczka ps. Brona | Antoni Chmielowski ps. Wołk | Andrzej Czaykowski ps. Garda | Hieronim Dekutowski ps. Zapora | Marian Gołębiewski ps. Ster | Stefan Górski ps. Brzeg | Stefan Ignaszak ps. Drozd | Jerzy Iszkowski ps. Orczyk | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin | Aleksander Kułakowski ps. Rywal | Mieczysław Kwarciński ps. Ziut | Mieczysław Szczepański ps. Dębina | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Stanisław Sędziak ps. Warta | Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron | Piotr Szewczyk ps. Czer | Kazimierz Śliwa ps. Strażak | Witold Uklański ps. Herold | Stanisław Winter ps. Stanley
Andrzej Czaykowski ps. Garda | Hieronim Dekutowski ps. Zapora | Stefan Górski ps. Brzeg | Bolesław Kontrym ps. Żmudzin | Aleksander Kułakowski ps. Rywal | Roman Romaszkan ps. Tatar (prawdopodobnie zamordowany na polecenie SB) | Czesław Rossiński ps. Kozioł | Mieczysław Szczepański ps. Dębina | Witold Uklański ps. Herold | Stanisław Winter ps. Stanley
Weryfikacji w/w danych dot. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Poniżej lista Cichociemnych – represjonowanych przez władze „Polski Ludowej” (od 1952 PRL), aresztowanych przez UB. NKWD, więzionych, torturowanych, zamordowanych…
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Dane nt. represji |
---|---|---|---|---|
gen. bryg. | ![]() | Bałuk Stefan | Starba | Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa, skazany (1945 - 1947) |
ppłk. | ![]() | Bazała Leon | Striwiąż | Nękany przez UB (1954 - 1955) |
kpt. | ![]() | Benrad Adam | Drukarz | Aresztowany przez UB (1945) |
płk. pil. | ![]() | Biały Jan | Kadłub | Aresztowany przez UB, więzienie: Bytom, Katowice (1952 - 1953) |
ppor. lot. cw | ![]() | Bieżuński Jan | Orzyc | Nękany przez UB (1946) |
płk. | ![]() | Boryczka Adam | Brona | Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów, torturowany, skazany na śmierć (1954 - 1967) |
ppłk. | ![]() | Borys Adam | Pług | Aresztowany przez UB, więzienie: Warszawa - Mokotów (1945), Nękany przez UB (1950 - 1952) |
ppor. | ![]() | Bystrzycki Przemysław | Grzbiet | Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1946) |
ppor. łączn. | ![]() | Bzdawka Bernard | Siekiera | Aresztowany przez UB, więziony (1945 - 1946) |
mjr | ![]() | Chmielowski Antoni | Wołk | Aresztowany przez MBP, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, przekazany sowieckiemu MGB (1945 - 1955) |
mjr | ![]() | Czaykowski Andrzej | Garda | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1951 - 1953) |
por. łączn. | ![]() | Czepczak Górecki Bronisław | Zwijak | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany (1945 - 1947), Aresztowany, więzienie Wronki, skazany (1950 - 1956) |
płk. | ![]() | Dekutowski Hieronim | Zapora | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany na śmierć, zamordowany (1947 - 1949) |
kpt. piech. | ![]() | Dmowski Stanisław | Podlasiak | Aresztowany przez UB, zwolniony (1946) |
ppłk. łącz. | ![]() | Dzikielewski Feliks | Oliw | Aresztowany przez UB, zwolniony, szykanowany (1950 - 1951) |
płk. piech. | ![]() | Emir Hassan Jerzy | Turek 2 | Aresztowany przez NKWD, więzienie WUBP Łódź, skazany, po zwolnieniu z więzienia szykanowany (1945) |
kpt. | ![]() | Fijałka Michał | Kawa | Aresztowany przez UB, więzienie Lublin, skazany (1944 - 1945) |
ppor. | ![]() | Flont Władysław | Grandziarz | Aresztowany przez NKWD, więzienie w Łodzi (1945 r.) |
kpt. | ![]() | Gaworski Tadeusz | Lawa | Aresztowany przez UB, zwolniony (1945) |
kpt. sł. zdr. | ![]() | Golarz Teleszyński Marian | Góral 2 | Aresztowany przez UB i NKWD, obóz Brześć, więzienie Warszawa Mokotów, wykupiony (1944 - 1946) |
płk. piech. | ![]() | Gołębiewski Marian | Ster | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, dwukrotnie na dożywocie (1946 - 1956) Aresztowany przez SB, skazany, więziony, szykanowany (1970 - 1974) Zatrzymany 13 grudnia 1981 |
ppor. | ![]() | Górski Stefan | Brzeg | Aresztowany przez UB, torturowany, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1947 - 1948) |
kpt. | ![]() | Gromnicki Zygmunt | Gula | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, zwolniony (1952 -1953) |
mjr łączn. | ![]() | Hoffman Teodor | Bugaj | Rozpracowywany przez UB, SB od 1945, wielokrotnie namawiany do współpracy |
ppłk. | ![]() | Iglewski Antoni | Ponar | Aresztowany przez UB, więziony, skazany (1947 - 1956) |
rtm. kaw. | ![]() | Ignaszak Stefan | Drozd | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć (1945 - 1951) |
mjr pil. | ![]() | Iszkowski Jerzy | Orczyk | Aresztowany przez NKWD, więzienie Lublin, skazany na śmierć (1945 - 1947) Rozpracowywany przez UB (1948 - 1956) |
mjr piech. | ![]() | Jabłoński Bolesław | Kalia | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany (1949 - 1955) |
mjr | ![]() | Jackiewicz Bolesław | Łabędź | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów (1945 - 1947) |
kpt. | ![]() | Januszkiewicz Henryk | Spokojny | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany, po zwolnieniu z więzienia szykanowany przez UB (1945 - 1950) |
mjr piech. | ![]() | Klinicki Maksymilian | Wierzba 2 | Aresztowany przez UB, zwolniony (1945) |
płk. dypl. piech. | ![]() | Kobyliński Wacław | Dziad | Aresztowany przez NKWD, więzienie Łódź, zwolniony (1945) Szykanowany przez UB (1945 - 1954, od 1950) Aresztowany przez UB więzienie Warszawa Mokotów (1955 - 1956) |
kpt. | ![]() | Kochański Władysław | Bomba | Rozpracowywany przez WUdsBP Kraków, Departament II ds. BP MSW, szykanowany (1956 - 1962) |
mjr | ![]() | Konik Bronisław | Sikora | Aresztowany przez UB i NKWD, wywieziony do łagrów (1944 - 1945) |
ppor. piech. | ![]() | Konstanty Ignacy | Szmaragd | Rozpracowywany przez MBP (1949 - 1954), zwerbowany jako TW |
mjr | ![]() | Kontrym Bolesław | Żmudzin | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany na śmierć, zamordowany (1948 - 1953) |
mjr | ![]() | Kopisto Wacław | Kra | Rozpracowywany przez UB |
ppłk. dypl. br. panc. | ![]() | Kostuch Tomasz | Bryła | Aresztowany przez GZI, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany na dożywocie (1952 - 1956) |
por. łączn. lot. | ![]() | Kowalik Edward | Ciupuś | Aresztowany przez NKWD, więzienie Łódź, Moskwa (1945) |
ppłk. | ![]() | Krajewski Henryk | Trzaska | Aresztowany przez UB, NKWD, torturowany, skazany, uwolniony z transportu przez DSZ (1944 - 1945) |
mjr | ![]() | Krzymowski Stanisław | Kostka | Aresztowany przez UB, więzienie Łódź, torturowany, skazany na śmierć (1945) Aresztowany przez UB, więzienie Kielce, uciekł (1946). Rozpracowywany przez MBP od lat 50-tych |
por. łączn. | ![]() | Kujawiński Stanisław | Wodnik | Aresztowany przez NKWD, więzienia: Łubianka, Butyrki (Rosja), Warszawa Mokotów, Wronki (1944 - 1945) |
kpt. art. | ![]() | Kułakowski Aleksander | Rywal | Aresztowany przez IW, więzienie Lublin, skazany na śmierć, zamordowany (1944) |
kpt. piech. | ![]() | Kwarciński Mieczysław | Ziut | List gończy, skazany na śmierć (przebywał na emigracji) |
kpt. łącz. | ![]() | Leśkiewicz Marian | Wygoda | Rozpracowywany przez IW, SB, podjęto próbę zwerbowania (1946 - 1960) |
kpt. piech. | ![]() | Lipiński Wojciech | Lawina | Rozpracowywany przez MBP, MSW (1945 - 1950), od 1950 zwerbowany jako TW |
kpt. piech. | ![]() | Luszowicz Zdzisław | Szakal | Aresztowany przez UB i NKWD, zesłany do lagrów (1944 - 1945) |
st. sierż. | ![]() | Łakomy Albin | Twornik | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, skazany (1952 - 1954) |
mjr | ![]() | Łastowski Benon | Łobuz | Rozpracowywany przez MSW na terenie Wielkiej Brytanii |
por. | ![]() | Łoś Ezechiel | Ikwa | Rozpracowywany przez UB, SB (1951 - 1958) |
mjr br. panc. | ![]() | Mackus Adam | Prosty | Aresztowany przez UB, więzienie Kraków, skazany (1945 - 1946) |
ppłk. | ![]() | Majorkiewicz Felicjan | Iron | Rozpracowywany przez IW, UB (1947 - 1953), od 1953 zwerbowany do współpracy jako TW |
ppor. łączn. | ![]() | Makagonow Makagon Aleksander | Wschód | Rozpracowywany przez SB (1956 - 1957), od 1966 podjął współpracę jako TW |
por. łączn. | ![]() | Matysko Jan | Oskard | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Praga, Warszawa Mokotów, torturowany, skazany (1945 - 1948) |
kpt. piech. | ![]() | Mostowiec Marian | Lis | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów (1950 - 1951) |
por. | ![]() | Mrazek Zbigniew | Aminius | Aresztowany przez UB, szykanowany (m.in. konfiskata mieszkania, zakaz wykonywania zawodu), (1950) |
mjr art. | ![]() | Nosek Antoni | Kajtuś | Aresztowany przez UB, zwolniony (1945) |
ppor. łączn. | ![]() | Nowak Piotr | Oko | Aresztowany przez NKWD, więzienia Łubianka (Moskwa), Łódź (1945) |
kpt. piech. | ![]() | Nowakowski Michał | Harpun | Aresztowany przez UB, więzienie Inowrocław, uciekł (1946) Rozpracowywany przez UB (1951) Aresztowany przez UB, więziony, skazany (Warszawa, 1952 - 1954), Aresztowany, zmarł w więzieniu (Warszawa, Kamińsk, Barczewo, 1959 - 1961) |
mjr | ![]() | Nuszkiewicz Ryszard | Powolny | Aresztowany przez UB (1945), Rozpracowywany przez UB (1951 - 1953), Aresztowany, więzienie Kraków, naklaniany do współpracy jako TW (1955), Rozpracowywany przez UB (1957 - 1974) |
mjr sap. | ![]() | Pękała Górski Mieczysław | Bosak | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa III, skazany, więziony w Rawiczu (1948 - 1954) |
kpt. art. | ![]() | Piekarski Aleksander | Turkuć | Aresztowany przez UB (1951) |
por. łączn. | ![]() | Pieniak Czesław | Bór | Szykanowany przez UB (1945) |
mjr | ![]() | Piotrowski Edward | Mema | Aresztowany przez UB (1946) Rozpracowywany przez MBP (od 1949) |
kpt. piech. | ![]() | Piotrowski Julian | Rewera 2 | Szykanowany przez UB (1947 - 1950), od 1950 zwerbowany do współpracy jako TW |
por. lot. | ![]() | Pokładecki Marian | Zoll | Aresztowany przez UB, więzienie Łódź, torturowany (1945) Szykanowany przez UB 1950 - 1952) |
kpt. | ![]() | Polończyk Bolesław | Kryształ | Rozpracowywany przez SB (1967) |
rtm. kaw. | ![]() | Prądzyński Janusz | Trzy | Szantażowany przez SB, zwerbowany do współpracy jako TW (1946 - 1957) |
kpt. łączn. | ![]() | Przybylik Stefan | Gruch | Aresztowany przez UB, więzienie Łódź, uniewinniony (1945) Rozpracowywany przez UB, GZI (1948 - 1958), SB (1961 - 1988) |
ppor. piech. | ![]() | Psykała Mieczysław | Kalwadosik | Rozpracowywany przez UB (od lat 50-tych) |
por. | ![]() | Romaszkan Roman | Tatar | Szykanowany przez SB (1949), prawdopodobnie zamordowany na polecenie SB (1956) |
ppor. | ![]() | Rossiński Czesław | Kozioł | Aresztowany przez NKWD, więzienie Lublin, skazany na śmierć, zamordowany (1944 - 1945) |
mjr kaw. | ![]() | Różycki Jan | Busik | Aresztowany przez UB, skazany, uniewinniony (1949 - 1953) |
płk. pil. dypl. | ![]() | Rudkowski Roman | Rudy | Aresztowany przez SMIERSZ, więzienie Łódź, zwolniony (1945 - 1946) Poszukiwany przez UB (1946 - 1949) |
kpt. | ![]() | Rybka Franciszek | Kula | Poszukiwany przez UB, wyemigrował |
ppor. | ![]() | Scheller Czarny Edwin | Fordon | Aresztowany przez UB, więzienie Gdańsk, umiewinniony (1945 - 1946), po uniewinnieniu szykanowany przez UB |
mjr | ![]() | Serafiński Fryderyk | Drabina | Aresztowany przez UB, więzienie Częstochowa, zwolniony (1945) |
ppłk. | ![]() | Sędziak Stanisław | Warta | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, torturowany, skazany na śmierć, więziony Wronki, Rawicz, Strrzelce Opolskie (1947 - 1957) |
por. piech. | ![]() | Sikorski Zenon | Pożar | Aresztowany przez UB, skazany, więzienia Katowice, Mysłowice, Wronki (1945 - 1949), od 1958 zwerbowany do współpracy jako TW |
por. piech. | ![]() | Skowron Marian | Olcha 2 | Aresztowany przez UB (1945) |
kpt. | ![]() | Skowroński Stanisław | Widelec | Poszukiwany przez NKWD i UB, wyemigrował |
mjr lot. | ![]() | Skwierczyński Leopold | Aktor | Aresztowany przez NKWD, więzienie Kraków, Bytom, Toszek, Gliwice, Katowice (1945) |
por. piech. | ![]() | Sokół Tadeusz | Bug 2 | Aresztowany przez UB, skazany (1945 - 1947) |
kpt. art. | ![]() | Specylak Skrzypecki Zbigniew | Tur 2 | Aresztowany przez UB, więziony (1948) |
kpt. piech. | ![]() | Starzyński Tadeusz | Ślepowron | Aresztowany przez UB, torturowany, skazany na śmierć, więzienie Warszawa Mokotów, Wronki (1945 - 1955) |
mjr int. | ![]() | Stocki Tadeusz | Ćma | Rozpracowywany przez UB, szykanowany (1949 - 1956) |
kpt. art. | ![]() | Szczepański Mieczysław | Dębina | Aresztowany przez NKWD, więzienie Lublin, skazany na śmierc, zamordowany (1945) |
mjr piech. | ![]() | Szewczyk Piotr | Czer | Aresztowany przez UB, więzienie Warszawa Mokotów, Wronki, torturowany, skazany na śmierć (1945 - 1956) |
ppłk. dypl. | ![]() | Ściegienny Wincenty | Las | Aresztowany przez NKWD, więzienie Białystok, Warszawa Mokotów (1945) |
sierż. łączn. | ![]() | Śliwa Kazimierz | Strażak | Aresztowany przez UB, więzienie Kielce, skazany na śmierć (1945 - 1948) |
mjr piech. | ![]() | Trybus Adam | Gaj | Aresztowany przez UB, torturowany, skazany, więzienia Łódź, Wronki (1950 - 1955) Rozpracowywany przez SB (1956 - 1963), zatrzymany (1970), aresztowany przez SB 13 grudnia 1981 |
mjr kaw. | ![]() | Uklański Witold | Herold | Aresztowany przez UB, więzienie Kraków, Warszawa Mokotów, Wronki, skazany na śmierć, zamordowany (1945 - 1954) |
kpt. sap. | ![]() | Walter Jan | Cyrkiel | Aresztowany przez UB, więzienie Lublin, zesłany do łagru (1944 - 1947) |
por. sap. | ![]() | Wiechuła Ludwik | Jeleń | Aresztowany przez NKWD, więzienie Kielce, uwolniony przez oddział AK (1945) |
kpt. | ![]() | Winter Stanisław | Stanley | Aresztowany przez GZI, torturowany, skazany na śmierć, zamordowany (1945) |
kpt. piech. | ![]() | Wiszniewski Otton | Topola | Aresztowany przez UB, szykanowany, nakłaniany do współpracy (1945) |
ppor. piech. | ![]() | Wiśniewski Władysław | Wróbel | Rozpracowywany przez UB (1947) |
kpt. art. | ![]() | Witkowski Ludwik | Kosa | Szykanowany przez UB (lata 50-te) |
mjr | ![]() | Wolniak Bogusław | Mięta | Aresztowany przez UB więzienie, zwolniony (1945) |
por. piech. | ![]() | Zabierek Lech | Wulkan | Szykanowany przez SB, pozbawiony emerytury |
gen. bryg. | ![]() | Zawacka Elżbieta | Zo | Aresztowana przez UB, więzienie Fordon, Grudziądz, Bojanów, skazana (1951 - 1955) |
ppor. | ![]() | Żelechowski Tadeusz | Ring | Aresztowany przez Státní bezpečnost (czeska bezpieka), więzienie Sosnowiec, Warszawa Mokotów, Wronki, Rawicz, skazany (1948 - 1954), zwerbowany przez SB do współpracy jako TW |
ppor. art. | ![]() | Żychiewicz Antoni Piotr | Przerwa | Poszukiwany, prześladowany przez UB |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
UWAGA – dane osobowe CC mających współpracować ze służbami specjalnymi „Polski Ludowej”
pochodzą z mało rzetelnej publikacji dr Krzysztofa A. Tochmana (patrz poniżej)
nie sposób ich zweryfikować (autor tylko w kilku przypadkach podał bliższe dane)
brak podanego kontekstu społecznego i osobistego ewentualnego podjęcia takiej współpracy
ponadto rzetelność tego autora może budzić uzasadnione wątpliwości:
patrz Rocznica pełna błędów, Odpowiedź na artykuł Krzysztofa Tochmana
Podane osoby mogą być bezpodstawnie wskazane jako współpracownicy służb…
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59
zobacz:
Zobacz także:
vel Elisabeth Kubitza, vel Elise Riviere, vel Elizabeth Watson, vel Elżbieta Grochowska, vel Elżbieta Nowak, vel Elizabeth van Braunug
Elżbieta Zawacka
kolor – Mirosław Szponar
W latach 1915 – 1922 uczyła się w niemieckiej szkole wydziałowej, następnie w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Toruniu. W 1927 zdała egzamin dojrzałości, następnie na Wydziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W czerwcu 1935 zdobyła dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki.
Od września 1931 nauczycielka matematyki, fizyki i ćwiczeń cielesnych w średniej szkole niemieckiej w Sompolnie k. Konina. Od września 1934 w szkole średniej sióstr Urszulanek w Otorowie (pow. Szamotuły). W latach 1935-1936 nauczycielka fizyki i gramatyki, opiekunka koła sportowego w Miejskim Gimnazjum Żeńskim w Toruniu. W latach 1936-1937 nauczycielka matematyki w Państwowym Gimnazjum Żeńskim i Liceum Raciborzanek w Tarnowskich Górach.
Od 1930 społeczna instruktorka i komendantka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, w powiatach: Koło, Szamotuły, Tarnowskie Góry. Od 1938 komendantka Rejonu Śląskiego PWK.
Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej przygotowuje pełnometrażowy film fabularny o jedynej kobiecie Cichociemnej
Elżbieta Zawacka, 1943 r. źródło: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej
We wrześniu 1939 zmobilizowana jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet, 2 września wraz z drużyną instruktorek ewakuowana z Katowic. Pieszo, m.in. przez Olkusz, Racławice, Sandomierz, Kraśnik dotarła 8 września do Lublina. Przydzielona do Lwowa, początkowo jako komendantka Kobiecej Służby Przeciwlotniczej Komitetu Obywatelskiego Obrony Lwowa, następnie przy produkcji przeciwczołgowych butelek zapalających w drużynach ppanc. Lwowskiego Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej.
Po kapitulacji Lwowa, w październiku 1939 powróciła do Torunia. Pod koniec października dotarła do Warszawy, wstąpiła do Służby Zwycięstwu Polsce. Zaprzysiężona 2 listopada 1939, pod pseudonimem „Zelma”, przydzielona na Śląsk, z ok. setki członkiń PWK zbudowała siatkę konspiracyjną SZP. Wraz z Organizacją Orła Białego współorganizatorka Zagłębiowskiego Podokręgu SZP-ZWZ, szef łączności w jego sztabie, następnie szef łaczności Okręgu ZWZ Śląsk. Osobista kurierka jego dowódcy, ppłk Henryka Kowalówki, ps. Oset, Topola. Współorganizowała tajne nauczanie w Zagłębiu Dąbrowskim.
książka Katarzyny Minczykowskiej pt. Elżbieta Zawacka. „Zelma”, „Sulica”, „Zo”, wyd. Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, Toruń 2016
Od grudnia 1940 w Dziale Łączności Zagranicznej Oddziału Łączności Konspiracyjnej Komendy Głównej ZWZ, pod pseudonimem „Zo”. Jako kurierka wyjeżdżała co kilka tygodni do Berlina. Do kwietnia 1942 posługując się fałszywymi dokumentami przekroczyła granice ponad sto razy. Podczas pobytów w Warszawie uczestniczyła w tajnym nauczaniu, w latach 1941 – 1942 studiowała pedagogikę społeczną na tajnych kompletach Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Od wiosny 1942 ponownie na Śląsku, objęła dodatkowo funkcję kierowniczki referatu Komendy Okręgu Śląskiego Armii Krajowej. Pod ps. „Sulica” zorganizowała struktury obwodu WSK, rozpoczęła szkolenia.
Jako kurierka Komendanta Głównego AK kontaktowała się z rezydentem polskiego wywiadu w Berlinie kpt. Alfonsem Jakubiańcem, ps. Kuba, ekspediującym przekazywaną pocztę przez Szwecję do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Uczestniczyła w wielu brawurowych akcjach, m.in. 22 maja 1942, śledzona przez agentów gestapo od punktu kontaktowego w Sosnowcu musiała wyskoczyć z pędzącego pociągu w rejonie Żyrardowa. Poszukiwana listem gończym (Fahndungsbuch nr 237).
Od czerwca 1942 emisariuszka Komendanta Głównego AK, 20 grudnia wyruszyła do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z zadaniami polepszenia łączności, w tym kurierskiej oraz poprawy sytuacji kobiet – żołnierzy w AK. Przez Berlin i Strasburg dotarła do Paryża, z powodu „spalenia” trasy przerzutu w grudniu 1942 r powróciła do Warszawy.
17 lutego 1943 wyruszyła ponownie z dwoma meldunkami KG AK dla Naczelnego Wodza. Dotarła do Paryża, następnie przez Vichy, Tuluzę, Foix i Tarascom do granicy z Andorą, następnie z Hiszpanią. 29 marca w konsulacie angielskim w Barcelonie nawiązała kontakt ze Sztabem NW w Londynie. Koleją dojechała do Bristolu, 4 maja 1943 zameldowała się w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Przecz cztery miesiące pobytu w Wielkiej Brytanii przekonywała do uznania kobiet za żołnierzy służby zasadniczej, odwiedzała także kobiece jednostki angielskie i belgijskie.
„Zo” Elżbieta Zawacka, IPN tv Bydgoszcz 2016 r.
Ukończyła kurs spadochronowy. Oczekiwała na lot do Polski w ośrodku SOE w Pollards Park House, Chalfont, St. Giles, Buckinghamshire, gdzie znajdowały się: stacja wyczekiwania (na lot do Polski) „Marta” (STA XXA) oraz Specjalna Szkoła Treningowa (STS 20B), szkoląca m.in. w zakresie „czarnej propagandy”. Przez dziesięć dni mieszkała tam w jednym pokoju z Sue Ryder, pozostały przyjaciółkami do końca życia.
Skoczyła ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 9/10 września 1943 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Neon 4” (dowódca operacji: S/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XXIX), z samolotu Halifax JD-171 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Kłosowski, pilot – W/O Wincenty Mąka / nawigator – S/L Stanisław Król / radiotelegrafista – W/O Henryk Ptasiewicz / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Masłoń / strzelec – F/S Janusz Barcz / despatcher – W/O Józef Chodyra). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.15 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Solnica”, w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nią skoczyli: por. Bolesław Polończyk ps. Kryształ, ppor. Fryderyk Serafiński ps. Drabina. Skoczkowie przerzucili 252 tys. dolarów w banknotach oraz 100 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i jedną paczkę.
W drodze na zrzutowisko samolot został ostrzelany nad Danią przez niemiecką artylerie przeciwlotniczą, w drodze powrotnej zaatakowały go dwa niemieckie myśliwce – Messerschmitt’y. Podziurawiony Halifax, na resztkach paliwa, szczęśliwie powrócił jednak na tajne lotnisko RAF Tempsford.
Mechanik pokładowy Stanisław Masłoń: „Parę minut przed startem przyjechała limuzyna ze (…) skoczkami, w tym jedna kobieta, piękna blondynka. Cichociemni zajęli swoje miejsce i o godz. 18.15 nastąpił start (…) Mijaliśmy snem pogrążone wioski i miasteczka, aż dotarliśmy do miejsca placówki. Trzy światełka w trójkącie, wymiana sygnałów i przelot z zrzutami, najpierw skoczków, a za drugim zasobniki. Zadanie wykonane, ostry skręt na kurs do Anglii (…).
Trasa powrotna biegła przez Danię i tu rozpoczeły się kłopoty. Zostaliśmy zaatakowani przez dwa myśliwca (…) Strzelali jak do kaczki, pociski przeszywały kadłub i płaty skrzydeł, które miały dźwięk, jakby ktoś rzucał garściami grochu o ścianę. Lecieliśmy na resztkach paliwa i trzeba było przełączyć na zapasowe zbiorniki, by silniki nie przestały równo grać, co zrobiłem z dużym trudem, bo samolotem rzucało a zawory były umieszczone za tylnym wzmocnieniem skrzydeł. (…) Naszym ocaleniem były małe chmurki, umiejętność pilota i duża doza szczęścia. (…) Z trudnością dowlekliśmy się do bazy w Tempsford (…)”.
Masłoń, „Królewska załoga”, Jednodniówka, XV Zjazd Lotników, 1984, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 86
Elżbieta Zawacka: „(…) Nad Danią nasz Halifax został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Od wybrzeży szwedzkich zeszliśmy na wysokość około 300 metrów przelatując dawniejszą granicę Polski. Pod nami była wstęga Wisły, która miała nas doprowadzić do miejsca zrzutu. Wkrótce samolot zatoczył łuk, szukając świateł na polanie. Było nas troje „ptaszków”. Jako jedyna kobieta miałam skakać pierwsza. Otworzono klapę w podłodze, nad którą usiadłam oczekując rozkazu. Równocześnie z okrzykiem sierżanta: Go! zsunęłam się w ciemność. Po kilku sekundach, silne szarpnięcie i ujrzałam nad sobą olbrzymią czaszę spadochronou. Opadałam powoli w dół i wkrótce dotknęłam stopami polskiej ziemi. W ciemności słychać było głosy biegnących żołnierzy placówki AK. Dowódca (przyjętym zwyczajem) chwytał w objęcia ludzi stamtąd. Ściskając mnie odskoczył nagle z okrzykiem – Kobieta!”
Kopf, „Zo”, Kobieta i życie 1981 nr 31, w: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 86-87
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dn. 9.IX. wszedł w życie Plan Startu – wariant 7 lotów – to zn. na wszystkie placówki przyjęte przez Air Min. na dzień 9.IX.43. Plan ten jest następujący: – op. Nr. 53/76, Neon 1 – (3-6-1), plac. odb. GARNEK lub SITO, nawig. kpt. ZBUCKI, op. Nr. 54/77, Neon 4 – (3-6-1), plac. odb. Solnica lub Latarnia II, nawig. mjr KRÓL, – op. Nr. 58/78, FLAT 1 – (0-6-6), plac. odb. KILIM lub SERWETKA, nawig. por. FREYER, – op. Nr. 59/79, FLAT 2 – (0-6-6), plac. odb. Lichtarz lub Łuczywo, nawig. por. KRYWDA. – op. Nr. 60/80, FLAT 6 – (0-6-6), plac. odb. Bast. RYGIEL lub Klamka, nawig. kpt. KUŹMICKI, – op. Nr. 61/81, FLAT 7 – (0-6-6), plac. odb. Bast. RYGIEL lub Klamka, nawig. por. MALINOWSKI, – op. Nr. 62/82, FLAT 8 – (0-6-6), plac. odb. POKRYWA lub OBRAZ, nawig. kpt. Gębik.
W czasie od godz. 18.05 do godz. 18.43 wystartowały wszystkie loty, za wyjątkiem lotu Nr. 61/81 – nawalili mnechanicy bryt. – za późno przygotowali samolot. W ten sposób zostal niewykorzystany Bast. RYGIEL.
Dn. 10.IX. Wynik operacji: – wykonano loty Nr. 54/76, 58/78, 59/79 i 62/92. – na plac. odb. zasadn. SOLNICA, KILIM, LICHTARZ i POKRYWA. – zawrócił z drogi lot Nr. 60
/80 – rozbity zbiornik z benzyną – z konwoju na Baltyk o lot Nr. 53/76 – nawigator skalkulował, że braknie mu czasu na powrót w nocy. (…)
W ekipie Neon 1 przerzuceni zostali skoczkowie: Kryształ, Drabina i Zofja (1-sza kobieta – skoczek). Pieniądze – dol. am. 252000, rmk. 100000. .” (s. 191)
Ponownie przydzielona do działu łączności Komendy Głównej AK. Po jego dezorganizacji wskutek aresztowania przez gestapo ok stu osób (marzec 1944), zagrożona aresztowaniem otrzymała rozkaz ukrycia się w klaszorze sióstr Niepokalanek w Szymanowie k. Sochaczewa. Od lipca 1944 w Warszawie, jako szefowa Wojskowej Służby Kobiet Komendy Głównej AK.
Aleksandra Pietrowicz – Legendarna „Zo”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 18 – 28
Elżbieta Skerska – Operacja „Neon 4”
w: Biuletyn Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej 2017 (nr 67), s. 86 – 91
W Powstaniu Warszawskim, m.in. jako referentka w sztabie Wojskowej Słuzby Kobiet Komendy Głównej AK (II rzut). Awansowana na stopień kapitana 2 października 1944, tego dnia wyruszyła z Warszawy do Krakowa, aby odtworzyć łączność KG AK. W grudniu 1944 zorganizowała przerzut do Szwajcarii emisariusza „Zycha”, czyli Zdzisława Jeziorańskiego vel Jana Nowaka oraz jego żony „Grety” (Jadwiga Wolska vel Zaleska). Wytyczyła szlaki kurierskie przez południowe Niemcy i Austrię do Szwajcarii. Zorganizowała pomocnicze placówki kurierskie w Katowicach, Sosnowcu i Wiedniu.
W ostatniej trasie kurierskiej w styczniu 1945 przewiozła pocztę Komendanta Głównego AK gen. Leopolda Okulickiego ps. Niedźwiadek do bazy w Kappel k. Freiburga. Powróciła z kurierką Wacławą Zastocką ps. Baśka, przez Wiedeń do Sosnowca, następnie do Częstochowy i Krakowa. Tam zdemobilizowana.
zobacz publikację IPN – Generał brygady Elżbieta Zawacka (1909 – 2009):
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
W lutym 1945 powróciła do Torunia, następnie wyjechała do Warszawy. Nawiązała kontakt z mjr Zofią Franio ps. Doktor, szefową łączności i kolportażu Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj. Mianowana szefem łączności i kolportażu Obszaru Zachodniego DSZ, od marca 1945 w Poznaniu, zorganizowała komórkę DSZ, kolportaż prasy podziemia niepodległościowego m.in. w Ostrowie, Lesznie, Gnieznie, Środzie, Wrześni, Łodzi, Gdyni, Toruniu, Bydgoszczy i Szczecinie. Na przełomie sierpnia i września 1945 podjęła nieudaną próbę wyjazdu do polskich środowisk kobiecych na Zachodzie. Do czerwca 1946 kolportowała niepodległościową prasę WIN.
Pod koniec 1946 podjęła studia z pedagogiki społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. Od czerwca 1946 referentka szkolenia w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Gdańsku i Warszawie. Od 1947 komendantka Centrum Wyszkolenia Instruktorek. Od stycznia 1948 nauczycielka matematyki w szkołach dla dorosłych w Łodzi, Toruniu oraz w liceum w Olsztynie. W latach 1948 – 1951 podjęła studia doktoranckie.
Elżbieta Zawacka – „Przejście” (fragmenty wspomnień, Toruń czerwiec 2007 r.)
w: Biuletyn IPN nr 1 – 2 (96-97) styczeń – luty 2009, s. 176 – 183
Wojciech Markert – Służba kurierska Elżbiety Zawackiej ps. „Zo”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (321) styczeń 2017, s. 20 – 25
5 września 1951 aresztowana przez funkcjonariuszy UB w Olsztynie, po roku śledztwa oskarżona o kontakt z Cichociemnym mjr Andrzejem Czaykowskim ps. Garda, jako „jedna z agentek siatki szpiegowskiej Czaykowskiego” oraz… przechowywania „banknotu 10-cio dolarowego”. 23 stycznia 1952 wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie skazana na pięć lat więzienia. Po rewizji Naczelnego Prokuratora Wojskowego oraz ponownym rozpatrzeniu sprawy 26 sierpnia skazana na 7 lat więzienia. Po skardze rewizyjnej obrońcy (na korzyść) oraz Naczelnej Prokuratury Wojskowej (na niekorzyść), 23 października ponownie uchylono wyrok.
Po rozpoznaniu sprawy po raz trzeci, wyrokiem z 28 listopada przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazana na dziesięć lat więzienia. Osadzona początkowo w więzieniu w Fordonie, następnie w Grudziądzu i Bojanowie. Po amnestii zwolniona 24 lutego 1955.
Do 1965 nauczycielka, min. w szkołach w Toruniu. W 1995 obroniła stopień doktora nauk humanistycznych, wykładowca, adiunkt w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku (późniejszy Uniwersyt Gdański). Do 1975 obroniła habilitację oraz zdobyła docenturę. Do sierpnia 1978 docent na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Mianowana profesorem nauk humanistycznych w 1996. Represjonowana przez funkcjonariuszy bezpieki.
Od 1 września 1978 na emeryturze, zaangażowana w dokumentowanie wojennej historii konspiracji pomorskiej, także działań kobiet na frontach II wojny światowej. Od 1981 wiceprzewodnicząca Rady Kombatantów przy NSZZ „S” w Gdańsku, szefowa Komisji Historycznej. W stanie wojennym represjonowana.
W 1986 inicjatorka powstania Klubu Historycznego AK, pod koniec 1988 współzałożycielka Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej, późniejszego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 1989 założycielka fundacji „Archiwum Pomorskie Armii Krajowej”, od 2002 pod nazwą Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”, od marca 2002 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek.
Dożyła prawie stu lat, po śmierci pochowana na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu.
Generał Elżbieta Zawacka
Cichociemni po wojnie: (od lewej) Julian Piotrowski, Kazimierz Bernaczyk-Słoński, Bronisław Czepczak-Górecki, Elżbieta Zawacka, Antoni Żychiewicz, Zdzisław Straszyński. W drugim rzędzie: Alojzy Józekowski, Stefan Przybylik, Antoni Nosek, Bronisław Konik, Zdzisław Luszowicz, Zygmunt Ulm, Stefan Bałuk
W styczniu 1993 Rada Miejska Torunia nadała Jej tytuł Honorowego Obywatela Miasta.
W 2002 otrzymała od prezesa IPN nagrodę „Kustosz Pamięci Narodowej”.
9 marca 2002 Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”. przyjęła nazwę Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek”.
W 2005 powstał film dokumentalny pt. „Elżbieta Zawacka. Miałam szczczęśliwe życie” (zobacz film na You Tube) Fundacji Filmowej Armii Krajowej dla Muzeum Powstania Warszawskiego.
W 2008 została Honorowym Obywatelem Piastowa.
W 2009 imię gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej przyjęły: Biblioteka Pedagogiczna w Toruniu (4 listopada), Szkoła Podoficerska Wojsk Lądowych w Zegrzu (8 listopada); 19 marca 2010 Gimnazjum nr 2 w Toruniu oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 i Technikum nr 1 w Zespole Szkół Ekonomicznych w Toruniu.
W 2013 Jej imię otrzymał Region Wsparcia Teleinformatycznego w Bydgoszczy (11 czerwca) oraz nowy most drogowy w Toruniu (24 października).
23 września 2014 odsłonięto w Toruniu pomnik Elżbiety Zawackiej ps. Zo.
W 2014 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej oraz Oficyna Wydawnicza „Rytm” opublikowała biografię gen. Elżbiety Zawackiej, autorstwa Jej wieloletniej współpracowniczki Katarzyny Minczykowskiej, w książce pt. Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka 1909-2009. Publikacja otrzymała nagrodę Klio I stopnia w kategorii autorskiej.
W 2014 w Toruniu odsłonięto pamiątkową tablicę na budynku przy ul. Gagarina 132-138, w którym mieszkała gen. prof. Elżbieta Zawacka.
We wrześniu 2016 IPN Bydgoszcz opublikował film pt. „Zo” Elżbieta Zawacka (zobacz na You Tube)
Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW
W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.
W marcu 2018 Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej wyprodukowała poświęcony gen. Elżbiecie Zawackiej teaser pt. „Emisariuszka„, obecnie przygotowuje o Niej pełnometrażowy film fabularny (zobacz stronę Fundacji).
4 października 2018 Regionalne Centrum Informatyki Bydgoszcz przyjęło imię gen. Elżbiety Zawackiej ps. „Zo” jako patrona.
1 marca 2019 imię Generał Elżbiety Zawackiej nadano 8 Kujawsko – Pomorskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej.
Córka Władysława, urzędnika Sądu Powiatowego oraz Marii z domu Nowak. Rodziny nie założyła.
Miałam szczęśliwe życie
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także – biogram w Wikipedii
ps.: „Kosa”, „Pocisk”, „Michał”
vel Ludwik Wiertek vel Jan Konstanty Kobudziński vel Michał Gładysz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0114, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1573
Ludwik Witkowski, plik NAC
Od 1919 w Warszawie, w 1927 ukończył tam szkołę powszechną. W związku ze śmiercią ojca (1926), po ukończeniu szkoły wyjechał do stryja do Sosnowca, w 1934 uzyskał tam świadectwo dojrzałości.
Od września 1934 do marca 1935 na kursie unitarnym Szkoły Podchorążych Piechoty w Różanie nad Narwią, od kwietnia 1935 przydzielony do 31 Pułku Artylerii Lekkiej. Od 16 lipca w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. Po jej ukończeniu 11 listopada 1937 awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 1 października 1937. Przydzielony jako dowódca plutonu, później baterii do 10 Pułku Artylerii Ciężkiej w Przemyślu.
W kampanii wrześniowej 1939 do 21 września jako oficer zwiadowczy XXIV Dywizjonu Artylerii Ciężkiej 24 Dywizji Piechoty (Armia Karpaty). Wraz z dywizjonem dotarł do Lasów Janowskich oraz Żydaczewa pod Lwowem, następnie powrócił do Przemyśla. Dwukrotnie zatrzymywany i aresztowany przy próbach przekroczenia granicy z Węgrami.
28 października 1939 przekroczył granicę z Węgrami, następnie w koszarach wojskowych w Miszkolcu. Po otrzymaniu w połowie grudnia paszportu w ambasadzie polskiej w Budapeszcie, przez Jugosławię i Węgry dotarł do Francji 18 grudnia 1939. W Besieres (Paryż), 5 stycznia 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony m.in. jako instruktor w Szkole Podoficerskiej do Camp de Coëtquidan.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji wraz z oddziałem ewakuowany z La Rochelle węglowcem brytyjskim, 25 czerwca 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania).
1 lipca 1940 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 dywizjonu 1 Pułku Artylerii Ciężkiej w Dundee.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 listopada 1942 w Audley End. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 20 marca 1941.
Tak wspominał okres szkolenia strzeleckiego – Kogóż nie bawi strzelanie. Zużyliśmy tam amunicji – na całą wojnę by chyba starczyło. Każdy dostawał amunicji ile chciał, każdy dostawał stena, dwa magazynki i był taki wąwóz. W tym wąwozie co jakiś czas pokazywały się tarcze. Więc to było coś w rodzaju skoków – dwa, trzy kroki padnij! W międzyczasie strzelanie. Gdzieś tam w środku magazynek się wyczerpał trzeba było zmienić. Wpuszczano nas do ciemnej chatki i tylko po szmerze podnoszonych figur orientowaliśmy się gdzie jest cel, no i wtedy w ciemno, po hałasie, trzeba było strzelać.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 20/21 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „File” (dowódca operacji: F/O Karol Gębik, ekipa skoczków nr: XXIII), z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Jan Miszewski, pilot – F/O Stanisław Machej / nawigator – F/O Karol Gębik / i in. ). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Słoń” w okolicach miejscowości Kotlice (20 km. od Chęcin) oraz Borszowice (12 km od Pińczowa). Skakał razem z radiostacją, został mocno poturbowany podczas lądowania, ciągnięty przez spadochron. Razem z nim skoczyli: por. Walery Krokay ps. Siwy, por. Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny, ppor. Witold Pic ps. Cholewa. Skoczkowie przerzucili 192 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK (tylko tyle miał kwatermistrz VI Oddziału w kasie, a mjr Perkins nie mógł wypłacić większej gotówki z banku w sobotę). Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 37 minut.
Ludwik Witkowski: „Samolot zaczął schodzić w dół. Sierżant odsunął klapę nakrywającą otwór w podłodze samolotu. Orzeźwił nas wdzierający się do wnętrza silny, zimny strumień powietrza. Siedzimy już gotowi do skoku i z naprężoną ciekawością wpatrujemy się w szybko i coraz bardziej przesuwającą się pod nami ziemię. Czy są światła sygalizacyjne?… Czy czekają na nas?… Na razie nic nie widać. Samolot zatacza koło szykując się do podejścia pod wiatr. Są, są światła! Wyraźnie widzę migające w dole światełka ustawione w trójkąt. Sierżant dotknął mojego ramienia. Spojrzałem na niego… – Niech was Bóg prowadzi i pozdrówcie od nas Polskę! – krzyknął mi do ucha.
Skinąłem ręką na podziękowanie i pożegnanie i już w następnej sekundzie spadałem w dół wyprostowany jak świeca. Rzuciło mną potężnie… – Silny wiatr – pomyślałem (…) W tej chwili poczułem szarpnięcie. Dobra jest, otworzył się! – pomyślałem z radością (…) już rzuciło mną o ziemię (…) Wleczony przez pędzony wiatrem spadochron pruję jak pług przez bruzdy. Zginam ręce na tyle, na ile pozwalają blokujące je szelki i łokaciami staram się znaleźc jakieś oparcie. (…) Rozglądam się dokoła starając się odnaleźć wzrokiem kolegów. Z dala widzę jakieś sylwetki biegnące w mym kierunku. Sięgam po „Colta” i zdrętwiałymi palcami odciągam kurek, ale jednocześnie słyszę nawoływania „Janek, Janek!”. To było nasze hasło, więc odkrzykuję (…) po chwili podbiega do mnie trzech młodych chłopaków. Porywają mnie w ramiona i niemal duszą w uściskach. Czekali na nas już trzecią noc, dwa razy odwoływano pogotowie i gdy już niemal zwątpili w naszy przylot, właśnie tej ostatniej trzeciej nocy zjawiliśmy się na placówce.”
Ludwik Witkowski – Kedywiacy, IW PAX Warszawa 1973, s. 163-165
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„O godz. 11.oo zarządzono pogotowie do wykonania czterech naszych operacyj: RIVET, FILE, BRICK i WINDOW. O godz. 11.30 wezwano Szefa Wydziału „S” do Naczelnego Wodza – N.W. zapytał: „Jak Pan uważa – czy ja powinienem przybyć na start ekip?” Szef Wydz. „S” odpowiedział: „Jedno jest niewątpliwe, że obecność Pana generała utwierdzi ministrów brytyjskich w przekonaniu, że Pan generał żywo interesuje się operacjami do Kraju – to wpłynie b. pozytywnie na dalsze szybsze rozwiązanie zagadnienia przerzutu. (…)”.
20.II. doszły do skutku następujące operacje: – lot 28/39, ekipa RIVET, nawig. por. Walczak (ostatni jego lot w obecnej turze operacyjnej), plac. odb. zasadn. OKOŃ, zapas. GĘŚ, start godz. 18.40 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 398000 dol., – lot 31/40, ekipa FILE, nawigator por. Gębik, plac. odb. zasadn. SŁOŃ, zapas. KALINA, start godz. 18.52 – 4 skoczków, 2 bag. A., 6-7904 i 192000 dol.
21.II. Wynik lotów, w/g meldunków nawigatorów – wprost na plac. odb. zasadn. – OKOŃ i SŁOŃ.” (s. 154)
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, od marca 1943 przydzielony do Kedywu Okręgu Śląsk AK, jednak przydział nie został zrealizowany. Po wyleczeniu z obrażeń podczas skoku oraz z choroby (czerwonka) przydzielony do Kedywu Okręgu Warszawa AK, od lipca 1943 jako dowódca oddziału dyspozycyjnego tzw. Batalionu Saperów Praskich kpt. Józefa Pszennego ps. Chwacki.
Od 1 sierpnia 1943 dowódca oddziału dyspozycyjnego „Kosy”, od sierpnia 1943 pod nazwą „Kolegium B”. Współdziałał z oddziałem „Skryty” Cichociemnego por. Józefa Czumy ps. Skryty. Od listopada także jako zastępca komendanta Kedywu Okręgu Warszawa AK. Jego zastępcą oraz dowódcą patrolu w oddziale dyspozycyjnym był od lutego 1943 jego starszy brat, Henryk Witkowski ps. Boruta.
Do 31 lipca 1944 przeprowadził wraz z oddziałem kilkadziesiąt brawurowych akcji bojowych, m.in. podjął próbę opanowania stacji kolejowej Skruda (11/12 września 1943), zdobył amunicję z pociągu transportowego; opanował stację Dębe Wielkie zatrzymując pociąg towarowy (4/5 października 1943); zaatakował niemiecki samochód policyjny przeprowadzający tzw. łapankę uliczną na ul Świętokrzyskiej w Warszawie oraz 4 samochody z żandarmami, zorganizował akcję na niemieckie samochody pelengacyjne (kwiecień 1944), przeprowadzał akcje likwidacyjne. Od 26 lipca 1944 dowódca Oddziału Osłony Kwatery Głównej Komendy Okręgu Warszawa AK.
W Powstaniu Warszawskim nadal jako dowódca swojego oddziału, przekształconego w Oddział Osłony Kwatery Głównej Komendy Okręgu Warszawa AK. 26 lipca 1944, wykonując rozkaz koncentracji, zgrupował dowodzone przez siebie plutony w budynkach przy ul. Jasnej 20, Szpitalnej 12 oraz narożnym budynku u zbiegu ulic Sienkiewicza i Marszałkowskiej (obecnie siedziba oddziału PKO BP).
1 sierpnia 1944, pół godziny przed godz. 17 jeden z plutonów zaatakował hotel „Victoria” (ul. Jasna 22), który został zdobyty po ciężkiej walce. W ataku na hotel „Victoria” wzięli też udział zołnierze Cichociemnego mjr Bolesława Kontryma ps. Żmudzin. W zdobytym budynku ulokował się sztab Okręgu AK z płk. Antonim Chruścielem ps. Monter. Później sztab przeniesiono do gmachu PKO oraz kina „Palladium”.
8 i 20 sierpnia 1944 uczestnik ataku na gmach PAST-y (ul. Zielna), komendę policji oraz kościół św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu, a także ataku na Hale Mirowskie. 15 września 1944 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy, dwa dni później awansowany na stopień kapitana. Walczył w Śródmieściu. Po kapitulacji Powstania w niewoli niemieckiej, w obozie w Lamsdorf i Oflagu VII A Murnau (nr jeniecki 102403). 29 kwietnia 1945 uwolniony przez wojska amerykańskie.
29 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. W lipcu 1946 ukończył VI kurs Wyższej Szkoły Wojennej, mianowany oficerem dyplomowanym. Do września 1946 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie; od 16 września do października 1948 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.
Pod koniec 1948 powrócił do Polski. Od lutego 1949 do lipca 1952 kierownik referatu Departamentu Zagranicznego NBP. Od grudnia 1952 do marca 1957 naczelnik Wydziału Importu Centralnego Zarządu Zaopatrzenia Przemysłu Ciężkiego. Prześladowany przez PRL-owską bezpiekę.
Od 1957 aż do przejścia na emeryturę w lipcu 1978 ponownie w NBP jako starszy kontroler rachunkowy w Departamencie Zagranicznym, następnie naczelnik wydziału Departamentu Informatyki. Zmarł 23 lutego (wg. K.A. Tochmana – stycznia) 2004 w Warszawie.
Ludwik Witkowski wraz z bratem Henrykiem napisał książkę „Kedywiacy”, wydaną przez Instytut Wydawniczy Pax w 1973.
W 1989 roku wystąpił w filmie dokumentalnym „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski) wraz z cichociemnymi: Stefan Bałuk ps. Starba, Bronisław Czepczak – Górecki ps. Zwijak, Stefan Ignaszak ps. Nordyk, Stanisław Jankowski ps. Agaton, Wacław Kopisto ps. Kra, Tomasz Kostuch ps. Bryła, Józef Nowacki ps. Horyń.
Spadkobiercą tradycji Oddziału Dyspozycyjnego ,,B’’ Kedywu Okręgu Warszawa AK – zwanego również Kolegium „B” jest Służba Ochrony Państwa.
Na początku 2016 Fundacja dla Demokracji wystąpiła (bezskutecznie) do prezydenta Sosnowca Arkadiusza Chęcińskiego o uhonorowanie Ludwika Witkowskiego poprzez nadanie imienia tego wybitnego Sosnowiczanina jednej z ulic w mieście.
14 lutego 2019, w rocznicę powołania Armii Krajowej, Fundacja dla Demokracji wystąpiła (bezskutecznie) z wnioskiem o godne uhonorowanie Ludwika Witkowskiego do Rady Miejskiej w Sosnowcu.
Syn Ludwika, urzędnika pocztowego oraz Anny Naszydłowskiej. W 1952 zawarł związek małżeński z Krystyną z Kruszewskich (ur. 1924). urzędniczką bankową, mającą dwójkę dzieci: córkę Joannę (ur. 1954), pracownicę banku oraz syna Michała (ur. 1956), technika elektronika. Zmarł 23 stycznia 2004 w Warszawie, pochowany na cmentarzu w Marysinie Wawerskim.
Jego starszy brat Henryk Witkowski (1912 – 1982) był także żołnierzem AK, m.in. dowódcą jednego z plutonów w Jego oddziale, następnie zastępcą dowódcy kompanii Osłony Kwatery Głównej Komendy Okręgu AK Warszawa. Po upadku Powstania razem z bratem dostał się do niemieckiej niewoli; po wojnie wstąpił do oddziału komandosów Korpusu gen. Andersa.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
zobacz: biogram w Wikipedii