Briggens
STS 38 – Briggens
STS – Special Training School (pol. Specjalna Szkoła Treningowa)
STS 38, Briggens House
Tutaj w latach 1941 – 1942 zorganizowano dwa kursy walki konspiracyjnej dla kandydatów na Cichociemnych.
Podczas wojny tutaj zlokalizowany był także brytyjski ośrodek fałszowania dokumentów (także pieniędzy, w tym okupacyjnych złotych), który początkowo pracował tylko na polskie potrzeby.
Kandydatów na Cichociemnych szkolono w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) oznaczonych arabskim numerem, także w polskich bazach, m.in. we włoskiej Ostuni.
Podstawowym celem kursu walki konspiracyjnej było przygotowanie Cichociemnego do prowadzenia walki niewielką grupą żołnierzy – kilkuosobowym zespołem dywersyjno – sabotażowym działającym w warunkach konspiracji. Zaprawę fizyczną wyrabiano m.in. na torze przeszkód, na przeprawie linowej przez rzekę, a także podczas kilkunastokilometrowych biegach przełajowych ze sprzętem. Doskonalono umiejętności strzeleckie oraz minerskie, m.in. z użyciem „plastiku” oraz zapalników czasowych typu ołówkowego, także podkładania ładunków wybuchowych „domowej roboty”.
Uczono posługiwania się łącznością, planowania oraz przeprowadzania akcji bojowych. Szkolono w zakresie sposobów nawiązywania kontaktów oraz zbierania i przekazywania informacji, łączności i szyfrów. Organizowano „marsze na orientację”, uczące orientacji w terenie oraz szybkiego dotarcia do wyznaczonego celu. Strzelano z różnych odległości do tarcz, manekinów, w ciemnościach, w ruchu, podczas przeprawy przez tor przeszkód czy… wspinania się po linie. Kandydaci uczyli się podstaw zwiadu, czytania map, prowadzenia wszelkich pojazdów, ale także… taktyki działania SS.
Sfałszowany w Briggens paszport… Hitlera
Na dwóch kursach walki konspiracyjnej w Briggens przeszkolono łącznie 27 kandydatów na Cichociemnych, na kursie legalizacji (fałszowania dokumentów) – trzech Cichociemnych.
W ośrodku w Briggens zespół znakomitych fałszerzy, kreślarzy, techników, ekspertów grafologii, przy użyciu różnych specjalistycznych urządzeń, w tym ok. 50 rodzajów drukarek, wytwarzał dla wszystkich agentów SOE dokumenty (w tym m.in. paszporty, prawa jazdy, banknoty) takiej jakości, że były nie do odróżnienia od prawdziwych.
Brytyjski ośrodek fałszowania dokumentów (także pieniędzy, w tym okupacyjnych złotych), pracował pod kierownictwem Cpt. Morton Bisset’a początkowo pracował tylko na polskie potrzeby. Pracował w nim doświadczony polski fałszerz Jerzy Maciejewski, przedwojenny pracownik Samodzielnego Referatu Technicznego Oddziału II (wywiad) Sztabu Generalnego WP.
W lipcu 1943 przez kuriera dostarczono do Wielkiej Brytanii klisze banknotów 50, 100 i 500 zł, próby papierów, znaków wodnych oraz farb, co umożliwiło wyprodukowanie w ośrodku SOE – STS 38 w Briggens ok. 50 mln okupacyjnych złotych dla Armii Krajowej.
Ogółem podczas wojny w tym ośrodku wytworzono ok. 275 tysięcy (sic!) różnych dokumentów dla ruchów oporu w okupowanej Europie.
zobacz:
- Szkolenie Cichociemnych
- Ośrodki szkoleniowe Cichociemnych
- SOE
- Special Operations Executive
- Bajki o SOE
Inverlochy Castle
STS 25 – Inverlochy Castle k. Fort Wiliam, hrabstwo Highland
STS – Special Training School (pol. Specjalna Szkoła Treningowa)
Tutaj, w Inverlochy Castle k. Fort Wiliam, hrabstwo Highland (Wielka Brytania) jesienią 1940 rozpoczęły się pierwsze kursy kandydatów na Cichociemnych: kurs dywersyjno – strzelecki oraz minerski.
Kandydatów na Cichociemnych szkolono w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) oznaczonych arabskim numerem, także w polskich bazach, m.in. we włoskiej Ostuni.
Zamek Inverlochy, wybudowany w 1866, posadowiony został nieopodal najwyższego szczytu Szkocji – Ben Nevis. Jednym z zadań podczas kursu było… samotne zdobycie tego szczytu. Cichociemny Antoni Pospieszalski wspominał, że zajęło mu to sześć godzin.
Okolica idealnie nadawała się do szkoleń żołnierzy wojsk specjalnych: lasy, góry, jeziora, plaże… Zajęcia praktyczne z uzbrojenia, materiałów wybuchowych, walki wręcz zaplanowano na ok. 90 godzin, zajęcie teoretyczne nt. organizacji sił wroga zaplanowano na cztery godziny.
Na kursie dywersyjno – strzeleckim oraz sabotażu przeszkolono 74 kandydatów, głównie oficerów z 4 Brygady Kadrowej Strzelców. Więcej info – Szkolenie Cichociemnych
Agnieszka Polończyk, Krzysztof Polończyk – Anglia i Szkocja. Śladami Cichociemnych
Dziękujemy za wyrażenie zgody na publikację 🙂
zobacz:
- Szkolenie Cichociemnych
- Ośrodki szkoleniowe Cichociemnych
- SOE
- Special Operations Executive
- Bajki o SOE
Zrzuty – 1943 / 1944
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
- Wstęp
- Sezon operacyjny „Intonacja”
- Sezon operacyjny „Riposta”
- Sezon operacyjny „Odwet”
- Brytyjska misja wojskowa „Freston”
Kliknij nazwę operacji, aby przejść do odpowiedniej strony:
1943 – 31 operacji zrzutowych 99 Cichociemnych: styczeń (3 operacje / 10 CC) – BRACE (3 CC), SCREWDRIVER (3 CC), GAUGE (4 CC) | luty (8 / 30 CC) – VICE (4 CC), SAW (4 CC), RASP (3 CC), WALL (4 CC), FLOOR (4 CC), SPOKESHAVE (3 CC), RIVET (4 CC), FILE (4 CC) | marzec (9 / 29 CC) – WINDOW (4 CC), TILE (4 CC), STOCK (4 CC), BRICK (4 CC), DOOR (3 CC), STEP (3 CC), ATTIC (2 CC), BEAM (3 CC), CELLAR (2 CC) | wrzesień (10 / 28 CC) – NEON 4 (3 CC), NEON 7 (3 CC), NEON 10 (3 CC), NEON 8 (3 CC), NEON 6 (3 CC), NEON 9 (poległo 3 CC), NEON 1 (2 CC), NEON 3 (2 CC), NEON 2 (3 CC), NEON 5 (3 CC) | październik (1 / 2 CC) – OXYGEN 8 (2 CC)
1944 – 33 operacje przerzutowe (w tym 3 x „Most”) 138 Cichociemnych: kwiecień (16 operacji / 55 CC) – SALAMANDER (0 CC), WELLER 5 (4 CC), WELLER 4 (4 CC), WELLER 6 (4 CC), WELLER 7 (3 CC), WELLER 2 (3 CC), WELLER 1 (4 CC), WELLER 3 (4 CC), WELLER 14 (3 CC), WELLER 11 (4 CC), WILDHORN I (Most 1) (2 CC), WELLER 10 (4 CC), WELLER 12 (4 CC), WELLER 15 (4 CC), WELLER 21 (4 CC), WELLER 16 (4 CC) | maj (8 / 41 CC) – WELLER 17 (6 CC), WELLER 26 (6 CC), WELLER 27 (5 CC), WELLER 18 (5 CC), WELLER 29 (6 CC), WELLER 23 (5 CC), WILDHORN II (Most 2) (2 CC), WELLER 30 (6 CC) | lipiec (2 / 10 CC) – WILDHORN III (Most 3) (4 CC), JACEK 1 (6 CC) | wrzesień (1 / 6 CC) – PRZEMEK 1 (6 CC) | październik (2 / 12 CC) – WACEK 1 (6 CC), POLDEK 1 (6 CC) | listopad (2 / 7 CC) – KAZIK 2 (1 CC), KAZIK 1 (6 CC) | grudzień (2 / 7 CC) – FRESTON (1 CC), STASZEK 2 (6 CC)
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) | (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”
1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)
plik NAC
Zrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z „polską” (była polska tylko z nazwy, definiowała obszar zainteresowania brytyjskich służb specjalnych) sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) – która użyczała nam samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich) – oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)
Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
„Bagażnik” skoczka
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Zrzucono 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
zobacz – Zrzuty oraz zrzuty w latach 1941/42
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Sezon operacyjny Intonacja
Lotnisko RAF, Tempsford
Od sierpnia 1942 do kwietnia 1943 do Polski wystartowało 65 samolotów (49 załóg polskich, 16 brytyjskich), 42 wykonały zadanie (29 polskich, 13 brytyjskich). Stracono 6 samolotów, poległy 3 załogi. 17 samolotów zawróciło lub nie odnalazło placówki odbiorczej.
Skok z samolotu…
Przerzucono 119 skoczków (106 CC, 9 kurierów, 1 Węgra), 4 nie przeżyło. Zginęło 12 osób z placówek odbiorczych. Zrzucono 49,5 tony zaopatrzenia (241 zasobników, 86 paczek, 58 bagażników), z tego 41,4 tony odebrano. Stracono 42 zasobniki oraz 7 bagażników. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 13 022 000 dolarów, 5 158 000 marek, 10 000 peset oraz 700 000 „młynarek” (okupacyjna waluta, emitowana na terenie Generalnego Gubernatorstwa).
Przerzucono 105 Cichociemnych, w tym: 6 oficerów sztabowych, 8 specjalistów lotnictwa, 8 łącznościowców, 12 oficerów wywiadu, 71 specjalistów dywersji. W tym sezonie Oddział VI (Specjalny) zaplanował wraz SOE 300 lotów do Polski, jednak wskutek postawy Brytyjczyków wykonano zaledwie 172 lotów.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 45):
„Po doświadczeniach uzyskanych w próbnym okresie przerzutu lotniczego zakończonego w kwietniu 1942 roku, w Oddziale VI Sztabu N.W. przystąpiono do opracowania planu na następny okres. Plan ten oparty został na przyznaniu Polsce przez British Joint Planning Staff 90 ton materiału [zaopatrzenia dla AK – przyp RMZ]. Sezon przerzutu tego materiału i przerzutu 300 ludzi miał się rozpocząć w sierpniu 1942 roku, a skończyć w kwietniu 1943 roku. (…) W planie tym opracowanym w czerwcu 1942 roku przewidywano od 8 do 12 lotów miesięcznie. W przeciągu dziewięciu miesięcy miało się odbyć około 100 lotów.”
Załadunek zasobników do Liberatora
Tak opisuje ten okres organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej, oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w „Dzienniku czynności” Wydziału „S” Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza (niepublikowany, skan oryginału „Dziennika” w archiwum portalu, Studium Polski Podziemnej sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128-136/138):
- od 25 kwietnia do 30 sierpnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „walka z Air Ministry o samodzielny polski flight. Brak zdecydowanych kroków z naszej strony pozwolił Air Ministry zlikwidować pozytywną dla nas interwencję Prez. Roosevelta [po wizycie Sikorskiego w USA – RMZ]. Obiecane 6 Halifaxów zmodernizowanych, zamiast 6 Liberatorów [których domagali się Polacy – RMZ] nie doszły do skutku. Zaledwie 3 Halifaxy postawiono z polskimi załogami – podczas gdy 14 polskich dywizjonów walczy bez przerwy za W. Brytanię.”
- od 1 września do 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „Okres ten został zapoczątkowany bardzo szczęśliwie. Plan 100 lotów w sezonie 1942/43 został uznany przez S.O.E. i O.Spec. [Oddział VI (Specjalny) SNW – RMZ] oraz przez Sztab NW za zupełnie realny”. Od 29 października ani jednego lotu do Polski
- od 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „rozpoczął się ostrą walką z Rządem Bryt. o być albo nie być dla Narodu Polskiego. Interwencja Wicepremiera R.P. Mikołajczyka została potraktowana przez Rząd Bryt. niepoważnie – w ogóle nie chciano z nim gadać. Dalsze ostre depesze z Kraju (…) spowodowały, że N.W. zdecydował się osobiście podjąć starania u Churchilla”…
Sezon operacyjny „Intonacja” – operacje lotnicze 1943:
3 operacje – styczeń 1943 (10 CC)
- poniedziałek/wtorek 25/26 stycznia 1943 (zrzut 1) – operacja BRACE (3 CC)
- poniedziałek/wtorek 25/26 stycznia 1943 (zrzut 2) – operacja SCREWDRIVER (3 CC)
- wtorek/środa 26/27 stycznia 1943 – operacja GAUGE (4 CC)
8 operacji – luty 1943: (30 CC)
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja VICE (4 CC)
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja SAW (4 CC)
- wtorek/środa 16/17 lutego 1943 (zrzut 3) – operacja RASP (3 CC)
- środa/czwartek 17/18 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja WALL (4 CC)
- środa/czwartek 17/18 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja FLOOR (4 CC)
- piątek/sobota 19/20 lutego 1943 – operacja SPOKESHAVE (3 CC)
- sobota/niedziela 20/21 lutego 1943 (zrzut 1) – operacja RIVET (4 CC)
- sobota/niedziela 20/21 lutego 1943 (zrzut 2) – operacja FILE (4 CC)
9 operacji – marzec 1943: (29 CC)
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 1) – operacja WINDOW (4 CC)
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 2) – operacja TILE (4 CC)
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 3) – operacja STOCK (4 CC)
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 4) – operacja BRICK (4 CC)
- sobota/niedziela 13/14 marca 1943 (zrzut 5) – operacja DOOR (3 CC)
- niedziela/poniedziałek 14/15 marca 1943 – operacja STEP (3 CC)
- wtorek/środa 16/17 marca 1943 – operacja ATTIC (2 CC)
- piątek/sobota 19/20 marca 1943 – operacja BEAM (3 CC)
- środa/czwartek 24/25 marca 1943 – operacja CELLAR (2 CC)
Sezon operacyjny Riposta
Od sierpnia 1943 do lipca 1944 do Polski wystartowało 381 samolotów (213 załóg polskich, 168 brytyjskich), 205 z nich wykonało zadanie (131 polskich, 74 brytyjskich). Stracono 16 samolotów wraz z załogami (5 polskich, 11 brytyjskich).
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Przerzucono 146 skoczków (136 CC i 10 kurierów), 4 nie przeżyło. Przerzucono 265 ton zaopatrzenia (1996 zasobników, 2073 paczki), z tego 250 ton odebrano.
Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 15 948 300 dolarów, 161 025 dolarów w złocie, 6 986 500 marek, 1644 funtów brytyjskich w złocie oraz 40 569 800 „młynarek”. Straty wyniosły 7 proc. dolarów papierowych i 2 proc. marek.
W tym sezonie operacyjnym przeprowadzono trzy udane lotnicze operacje „Most” (brytyjski kryptonim „Wildhorn”), z lądowaniem na polowym lotnisku w okupowanej Polsce. W ostatnim sezonie operacyjnym „Odwet” planowano przeprowadzenie jeszcze dwóch operacji „Most”, ale nie doszły do skutku.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 83-84):
„Na podstawie dotychczasowych doświadczeń przewidywano, że realnie można liczyć na wykonanie 200 lotów systemem konspiracyjnym. Pozostałe zaś 250 lotów zamierzano wykonać systemem lotów masowych z pomocą lotnictwa amerykańskiego w 3-4 operacjach po 30-40 samolotów jednej nocy i przy zwiększonym udźwigu od 8-12 zasobników na samolot. W przerzucaniu systemem konspiracyjnym uwzględniono również transport około 800 spadochroniarzy (200 lotów po 4 skoczków). Potrzebny kontyngent do szkolenia około 1000 ludzi, z przewidywanym ubytkiem 25 %, spodziewano się uzyskać z rekrutacji żołnierzy na Bliskim Wschodzie. Planowano nawet stworzyć tam ośrodek szkoleniowy. (…) Jeszcze przed rozpoczęciem Riposty zdołano załatwić dostawę sprzętu wojskowego ze Stanów Zjednoczonych. Uzgodniono też z SOE, że po wspólnym porozumieniu, zapotrzebowanie dla Armii Krajowej będzie głównie dostarczone za pośrednictwem SOE względnie War Office. Sprzęt podlegający Lend Lease dostarczony zostanie bezpośrednio z USA. Polacy będą mogli nabywać na rynku prywatnym sprzęt niedostępny w Wielkiej Brytanii. (…)”
Wszystkie te plany – wskutek brytyjskiej postawy – stały się nierealne. W sprawie tych planów SOE wystosowało list do do brytyjskiego Foreign Office (Ministerstwa Spraw Zagranicznych) oraz do Ministra Wojny Ekonomicznej barona Hugo Daltona. Ale Wielka Brytania bardziej ceniła sobie dobre relacje ze Stalinem…
Sezon operacyjny „Riposta” – operacje lotnicze 1943:
10 operacji – wrzesień 1943: (28 CC)
- czwartek/piątek 9/10 września 1943 – operacja NEON 4 (3 CC)
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 1) – operacja NEON 7 (3 CC)
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 2) – operacja NEON 10 (3 CC)
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 3) – operacja NEON 8 (3 CC)
- wtorek/środa 14/15 września 1943 (zrzut 4) – operacja NEON 6 (3 CC)
- wtorek/środa 14/15 września 1943 – operacja NEON 9 (poległo 3 CC)
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 1) – operacja NEON 1 (2 CC)
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 2) – operacja NEON 3 (2 CC)
- czwartek/piątek 16/17 września 1943 (zrzut 3) – operacja NEON 2 (3 CC)
- wtorek/środa 21/22 września 1943 – operacja NEON 5 (3 CC)
1 operacja – październik 1943
- poniedziałek/wtorek 18/19 października 1943 – operacja OXYGEN 8 (2 CC)
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Riposta” (trasa północna):
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Sezon operacyjny „Riposta” – operacje lotnicze 1944:
16 operacji – kwiecień 1944: (55 CC)
- poniedziałek/wtorek 3/4 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja SALAMANDER (0 CC)
- poniedziałek/wtorek 3/4 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 5 (4 CC)
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 4 (4 CC)
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 6 (4 CC)
- sobota/niedziela 8/9 kwietnia 1944 (zrzut 3) – operacja WELLER 7 (3 CC)
- niedziela/poniedziałek 9/10 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 2 (3 CC)
- niedziela/poniedziałek 9/10 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 1 (4 CC)
- środa/czwartek 12/13 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 3 (4 CC)
- środa/czwartek 12/13 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 14 (3 CC)
- piątek/sobota 14/15 kwietnia 1944 – operacja WELLER 11 (4 CC)
- sobota/niedziela 15/16 kwietnia 1944 – operacja WILDHORN I (Most 1) (2 CC)
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 10 (4 CC)
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 12 (4 CC)
- niedziela/poniedziałek 16/17 kwietnia 1944 (zrzut 3) – operacja WELLER 15 (4 CC)
- czwartek/piątek 27/28 kwietnia 1944 – operacja WELLER 21 (4 CC)
- niedziela/poniedziałek 30 kwietnia / 1 maja 1944 – operacja WELLER 16 (4 CC)
8 operacji – maj 1944 (41 CC)
- czwartek/piątek 4/5 maja 1944 (zrzut 1) – operacja WELLER 17 (6 CC)
- czwartek/piątek 4/5 maja 1944 (zrzut 2) – operacja WELLER 26 (6 CC) (skok do Polski mojego Dziadka)
- środa/czwartek 10/11 maja 1944 – operacja WELLER 27 (5 CC)
- piątek/sobota 19/20 maja 1944 – operacja WELLER 18 (5 CC, poległ 1)
- niedziela/poniedziałek 21/22 maja 1944 – operacja WELLER 29 (6 CC)
- środa/czwartek 24/25 maja 1944 – operacja WELLER 23 (5 CC)
- poniedziałek/wtorek 29/30 maja 1944 – operacja WILDHORN II (Most 2) (2 CC)
- wtorek/środa 30/31 maja 1944 – operacja WELLER 30 (6 CC)
2 operacje – lipiec 1944 (10 CC)
- wtorek/środa 25/26 lipca 1944 – operacja WILDHORN III (Most 3) (4 CC)
- niedziela/poniedziałek 30/31 lipca 1944 – operacja JACEK 1 (6 CC)
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Riposta” (trasa południowa):
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Krzysztof Mroczkowski – Mosty, które rozwiesiła noc…
w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (309) styczeń 2016, s. 39 – 44
Sezon operacyjny Odwet
Liberator przed startem
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Od sierpnia do grudnia 1944 do Polski wystartowało 400 samolotów, 227 z nich wykonało zadanie. Stracono 47 samolotów wraz z załogami. Przerzucono 138 skoczków, 1 nie przeżył.
Przerzucono 355 ton zaopatrzenia, z tego 150 ton odebrano. Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 3 996 188 dolarów, 34 800 dolarów w złocie oraz 6 460 000 marek. 5 proc. stracono.
W sezonie operacyjnym „Odwet” planowano przeprowadzenie dwóch operacji „Most”, ale nie doszły do skutku.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 219-220):
„Plan przerzutu w kolejnym sezonie operacyjnym, któremu nadano kryptonim ODWET, został opracowany w Londynie przez Oddział VI Sztabu N.W. pod osobistym kierownictwem świeżo przybyłego z Polski gen. Tatara, z pominięciem Głównej Bazy Przerzutowej we Włoszech, skąd latano ze zrzutami do Polski. Nie skorzystano więc z ponad trzyletniego doświadczenia mjr. dypl. Jaźwińskiego, który od zarania organizował zrzuty dla Armii Krajowej. (…)”
Za sprawą gen. Tatara, dowództwo nad Główną Bazą Przerzutową objął nieudolny ppłk Dorotycz-Malewicz ps. Hańcza; po konflikcie z prosowieckim Tatarem mjr / płk dypl. Jan Jaźwiński został odsunięty od dowodzenia – pozbawiony uprawnień dowódcy pułku oraz prawa szyfrowanej łączności z KG AK, a także kontaktowania się z SOE. Straciwszy realna możliwość działania, 25 lipca 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński napisał do Naczelnego Wodza prośbę o zwolnienie go z funkcji dowódcy Bazy nr 11. Ostatecznie 30 sierpnia 1944 opuścił Główną Bazę Przerzutową „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi.
Późniejsze działania ppłk Dorotycz-Malewicza ps. Hańcza oraz funkcjonowanie Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” podsumowuje fragment wymownej depeszy dowódcy Armii Krajowej: (nr 65/R2/XXX/999) – Zaopatrywanie nas przez Jutrzenkę wygląda na sabotaż. W zapowiedzianych terminach [zrzuty] nie przychodzą, placówki zrzutowe się dekonspirują przez ciągłe i bezskuteczne czuwanie. W ostatnich dwu miesiącach były tylko cztery pojedyńcze zrzuty dzikie bez zapowiedzi w odległości do 35 km od placówek. Częściowo odebrano sprzęt od chłopów, część zrzucono na sygnały żandarmów na torach kolejowych. Interwencje w Jutrzence o przyspieszenie nakazanych przez KG zrzutów nie skutkują.
sezon operacyjny „Odwet” – operacje lotnicze 1944:
1 operacja – wrzesień 1944 (6 CC)
- czwartek/piątek 21/22 września 1944 – operacja PRZEMEK 1 (6 CC)
2 operacje – październik 1944 (12 CC)
- poniedziałek/wtorek 16/17 października 1944 (zrzut 1) – operacja WACEK 1 (6 CC)
- poniedziałek/wtorek 16/17 października 1944 (zrzut 2) – operacja POLDEK 1 (6 CC, poległ 1)
2 operacje – listopad 1944 (7 CC)
- sobota/niedziela 18/19 listopada 1944 – operacja KAZIK 2 (1 CC)
- środa/czwartek 22/23 listopada 1944 – operacja KAZIK 1 (6 CC)
2 operacje – grudzień 1944 (7 CC)
- wtorek/środa 26/27 grudnia 1944 (zrzut 1) – brytyjska misja wojskowa FRESTON (1 CC)
- wtorek/środa 26/27 grudnia 1944 (zrzut 2) – operacja STASZEK 2 (6 CC)
Lokalizacja placówek odbiorczych – „Odwet”:
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Brytyjska misja wojskowa „Freston”:
Jarosław Durka – „Freston” – brytyjska misja wojskowa SOE w Polsce
w: Zeszyty Historyczne nr 161, s. 97 – 121, Instytut Literacki, Paryż 2007
Zbigniew Zieliński – Misja kryptonim „Freston” wylądowała pod Częstochową 26 grudnia 1944 roku
Czy wykonała zadanie?
w: Biuletyn informacyjny AK nr 12 (200) grudzień 2006, s. 31 – 36
Źródła:
- Informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Zrzuty – 1941 / 1942
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Spis treści:
- Wstęp
- Okres próbny
- Sezon operacyjny „Intonacja”
- Lokalizacja placówek odbiorczych – sezony: próbny, „Intonacja”
Kliknij nazwę operacji, aby przejść do odpowiedniej strony:
1941 – 3 operacje zrzutowe 8 Cichociemnych: luty (1 / 2 CC) – ADOLPHUS (2 CC) | listopad (1 / 2 CC) – RUCTION (2 CC) | grudzień (1 / 4 CC) – JACKET (4 CC)
1942 – 15 operacji zrzutowych 72 Cichociemnych: styczeń (1 / 5 CC) – SHIRT (5 CC) | marzec (4 operacje / 21 CC) – COLLAR (6 CC), BOOT (5 CC), BELT (5 CC), LEGGING (5 CC) | kwiecień (1 / 6 CC) – CRAVAT (6 CC) | wrzesień (4 / 21 CC) – CHICKENPOX (5 CC), SMALLPOX (6 CC), RHEUMATISM (4 CC), MEASLES (6 CC) | październik (5 / 19 CC) – CHISEL (4 CC), HAMMER (3 CC), GIMLET (6 CC), LATHE (3 CC), PLIERS (poległo 3 CC)
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) | (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera „Salamander”
1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)
plik NAC
Zrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z „polską” (była polska tylko z nazwy, definiowała obszar zainteresowania brytyjskich służb specjalnych) sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) – która użyczała nam samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich) – oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)
Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5 – 19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
„Bagażnik” skoczka
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Zrzucono 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
zobacz – Zrzuty oraz zrzuty w 1943 / 1944
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Okres próbny
Lotnisko RAF, Tempsford
Od lutego 1941 do kwietnia 1942 do Polski wystartowało 12 samolotów (10 załóg polskich, 2 brytyjskie), 9 z nich wykonało zadanie (8 polskich, 1 brytyjska). Stracono 1 samolot wraz z załogą. Przerzucono 48 skoczków 41 CC i 7 kurierów, 2 tony zaopatrzenia (19 zasobników 13 paczek). Przerzucono na potrzeby walki w Kraju 1 541 450 dolarów, 119 400 dolarów w złocie, 1775 funtów, 885 000 marek niemieckich. Część stracono.
W tym sezonie operacyjnym (1941/42) Oddział VI (Specjalny) zaplanował wraz z SOE 30 lotów do Polski, wskutek postawy Brytyjczyków wykonano tylko 11.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 21-22):
„(…) gen. Sosnkowski meldował gen. Sikorskiemu: „(…) Doświadczenia dotychczasowe w zakresie organizacji lotów łącznikowych do Kraju (…) wskazują na konieczność posiadania własnych samolotów o dużym zasięgu i dużej szybkości (.. .). Łączność własnymi samolotami nigdy nie została urzeczywistniona. Natomiast pierwsza polska załoga poleciała do Polski dopiero w rok później…”
Tak opisuje ten okres organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej, oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w „Dzienniku czynności” Wydziału „S” Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza (niepublikowany, skan oryginału „Dziennika” w archiwum portalu, Studium Polski Podziemnej sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128-136/138):
- od 19 sierpnia 1940 do 16 lutego 1941 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „pionierskie poszukiwanie sposobu realizacji”
- od 16 lutego do 9 października 1941 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „walka z Air Ministry [brytyjskim ministrem lotnictwa – RMZ] o środki przerzutu”, tj. samoloty dla Polaków, wspierana przez szefa polskiej sekcji SOE Harolda Perkinsa. Uzyskano obietnicę trzech Halifaxów do wyłącznej dyspozycji Polaków…
- od 10 października do 27 grudnia 1941 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „wydarcie Air Ministry przyrzeczonych samolotów, obsadzenie ich polskimi załogami”. W tym okresie wykonano tylko dwa loty do Polski
- od 28 grudnia 1941 do 11 marca 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „dalsza walka z Air Ministry o zapewnienie odpowiedniej bazy dla samolotów (…)” i honorowanie obietnicy wykorzystywania trzech „Halifaxów” wyłącznie do lotów do Polski. W tym okresie ówczesny szef Oddziału VI (Specjalnego) ppłk. dypl. Tadeusz Rudnicki – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „był przykro posłuszny Anglikom i interesował się głównie spelunkami Londynu. W wyniku tego utraciliśmy wyłączność na używanie przydzielonych nam trzech samolotów”
- od 12 marca do 25 kwietnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „usunięcie szkodliwego szefa O.VI [Oddziału VI (Specjalnego) – przyp RMZ], naprawianie współpracy z S.O.E., likwidowanie szkodliwych wpływów M.S.Wew. [polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – RMZ]”. Wykonano zaledwie cztery loty do Polski…
Waldemar Grabowski – Rocznica pierwszego zrzutu cichociemnych
w: Biuletyn informacyjny AK nr 2 (274) luty 2013, s. 96 – 101
sezon próbny – operacje lotnicze 1941:
Pierwsza operacja zrzutowa – luty 1941
- sobota/niedziela 15/16 lutego 1941 – operacja ADOLPHUS (2 CC)
1 operacja zrzutowa – listopad 1941
- piątek/sobota 7/8 listopada 1941 – operacja RUCTION (2 CC)
1 operacja zrzutowa – grudzień 1941
- sobota/niedziela 27/28 grudnia 1941 – operacja JACKET (4 CC)
sezon próbny – operacje lotnicze 1942:
1 operacja zrzutowa – styczeń 1942
- wtorek/środa 6/7 stycznia 1942 – operacja SHIRT (5 CC)
4 operacje zrzutowe – marzec 1942 (21 CC)
- wtorek/środa 3/4 marca 1942 – operacja COLLAR (6 CC)
- piątek/sobota 27/28 marca 1942 – operacja BOOT (5 CC)
- poniedziałek/wtorek 30/31 marca 1942 (zrzut 1) – operacja BELT (5 CC)
- poniedziałek/wtorek 30/31 marca 1942 (zrzut 2) – operacja LEGGING (5 CC)
1 operacja zrzutowa – kwiecień 1942
- środa/czwartek 8/9 kwietnia 1942 – operacja CRAVAT (6 CC)
Sezon operacyjny Intonacja
Lotnisko RAF, Tempsford
Od sierpnia 1942 do kwietnia 1943 do Polski wystartowało 65 samolotów (49 załóg polskich, 16 brytyjskich), 42 wykonały zadanie (29 polskich, 13 brytyjskich). Stracono 6 samolotów, poległy 3 załogi. 17 samolotów zawróciło lub nie odnalazło placówki odbiorczej.
Skok z samolotu…
Przerzucono 119 skoczków, 4 nie przeżyło. Zginęło 12 osób z placówek odbiorczych. Zrzucono 49,5 tony zaopatrzenia, z tego 41,4 tony odebrano. Przerzucono na walkę w Kraju 13 022 000 dolarów, 5 158 000 marek, 10 000 peset oraz 700 000 „młynarek” (okupacyjna waluta, emitowana na terenie Generalnego Gubernatorstwa).
Przerzucono 105 Cichociemnych, w tym: 6 oficerów sztabowych, 8 specjalistów lotnictwa, 8 łącznościowców, 12 oficerów wywiadu, 71 specjalistów dywersji. W tym sezonie Oddział VI (Specjalny) zaplanował wraz SOE 300 lotów do Polski, jednak wskutek postawy Brytyjczyków wykonano zaledwie 172 lotów.
Jak zauważa Kajetan Bieniecki w fundamentalnej pracy pt. Lotnicze wsparcie Armii Krajowej (Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6, s. 45):
„Po doświadczeniach uzyskanych w próbnym okresie przerzutu lotniczego zakończonego w kwietniu 1942 roku, w Oddziale VI Sztabu N.W. przystąpiono do opracowania planu na następny okres. Plan ten oparty został na przyznaniu Polsce przez British Joint Planning Staff 90 ton materiału [zaopatrzenia dla AK – przyp RMZ]. Sezon przerzutu tego materiału i przerzutu 300 ludzi miał się rozpocząć w sierpniu 1942 roku, a skończyć w kwietniu 1943 roku. (…) W planie tym opracowanym w czerwcu 1942 roku przewidywano od 8 do 12 lotów miesięcznie. W przeciągu dziewięciu miesięcy miało się odbyć około 100 lotów.”
Tak opisuje ten okres organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej, oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w „Dzienniku czynności” Wydziału „S” Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza (niepublikowany, skan oryginału „Dziennika” w archiwum portalu, Studium Polski Podziemnej sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128-136/138):
- od 25 kwietnia do 30 sierpnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „walka z Air Ministry o samodzielny polski flight. Brak zdecydowanych kroków z naszej strony pozwolił Air Ministry zlikwidować pozytywną dla nas interwencję Prez. Roosevelta [po wizycie Sikorskiego w USA – RMZ]. Obiecane 6 Halifaxów zmodernizowanych, zamiast 6 Liberatorów [których domagali się Polacy – RMZ] nie doszły do skutku. Zaledwie 3 Halifaxy postawiono z polskimi załogami – podczas gdy 14 polskich dywizjonów walczy bez przerwy za W. Brytanię.”
- od 1 września do 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „Okres ten został zapoczątkowany bardzo szczęśliwie. Plan 100 lotów w sezonie 1942/43 został uznany przez S.O.E. i O.Spec. [Oddział VI (Specjalny) SNW – RMZ] oraz przez Sztab NW za zupełnie realny”. Od 29 października ani jednego lotu do Polski
- od 24 grudnia 1942 – jak to ujął mjr dypl. Jan Jaźwiński – „rozpoczął się ostrą walką z Rządem Bryt. o być albo nie być dla Narodu Polskiego. Interwencja Wicepremiera R.P. Mikołajczyka została potraktowana przez Rząd Bryt. niepoważnie – w ogóle nie chciano z nim gadać. Dalsze ostre depesze z Kraju (…) spowodowały, że N.W. zdecydował się osobiście podjąć starania u Churchilla”…
sezon operacyjny „Intonacja” – operacje lotnicze 1942:
4 operacje zrzutowe – wrzesień 1942 (21 CC)
- wtorek/środa 1/2 września 1942 (zrzut 1) – operacja CHICKENPOX (5 CC)
- wtorek/środa 1/2 września 1942 (zrzut 2) – operacja SMALLPOX (6 CC)
- czwartek/piątek 3/4 września 1942 (zrzut 1) – operacja RHEUMATISM (4 CC)
- czwartek/piątek 3/4 września 1942 (zrzut 2) – operacja MEASLES (6 CC)
5 operacji zrzutowych – październik 1942 (19 CC)
- czwartek/piątek 1/2 października 1942 (zrzut 1) – operacja CHISEL (4 CC)
- czwartek/piątek 1/2 października 1942 (zrzut 2) – operacja HAMMER (3 CC)
- czwartek/piątek 1/2 października 1942 (zrzut 3) – operacja GIMLET (6 CC)
- piątek/sobota 2/3 października 1942 – operacja LATHE (3 CC)
- czwartek/piątek 29/30 października 1942 – operacja PLIERS (poległo 3 CC)
Lokalizacja placówek odbiorczych – sezony: próbny, „Intonacja”:
źródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Kalendarium
Aktualne wydarzenia – zobacz na Facebooku
7 grudnia 1939 – meldunek mjr. dypl. Włodzimierza Mizgier-Chojnackiego do dowódcy lotnictwa i obrony przeciwlotniczej gen. Józefa Zająca w sprawie utworzenia ośrodka szkolenia spadochronowego oraz przerzutu ludzi i sprzętu na spadochronach.
30 grudnia 1939 – pierwszy raport kpt. Jana Górskiego w sprawie łączności z Krajem, czyli utworzenia drogi powietrznej w celu pomocy walczącej Polsce.
21 stycznia 1940 – drugi raport kpt. Jana Górskiego
14 lutego 1940 – trzeci raport kpt. Jana Górskiego oraz kpt. Macieja Kalenkiewicza do gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
16 kwietnia 1940 – utworzenie Wydziału Odbioru Zrzutów V-S (kryptonim: Syrena, Import, MII Grad) w Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej
maj 1940 – kpt. Jan Górski oraz kpt. Maciej Kalenkiewicz pracują nad koncepcją „Użycie lotnictwa dla łączności i transportów wojskowych drogą powietrzną do kraju oraz dla wsparcia powstania. Stworzenie jednostek wojsk powietrznych”. Składają do Sztabu Naczelnego Wodza memorandum w tej sprawie.
14 maja 1940 – mjr. Lucjan Fijuth opracowuje założenia programu szkolenia wojsk spadochronowych.
5 sierpnia 1940 – gen. Kazimierz Sosnkowski składa Naczelnemu Wodzowi gen. Władysławowi Sikorskiemu raport w sprawie zorganizowania specjalnych oddziałów spadochronowych.
10 października 1940 – Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski wydaje rozkaz L.408/II w sprawie przygotowania Polskich Sił Zbrojnych „do możliwości przerzucenia transportem lotniczym do kraju, do bezpośredniego wsparcia i osłony Powstania„.
Z r z u t y s k o c z k ó w
1941
oryginalna klamra spadochronu CC
15/16 lutego 1941 – pierwszy lot, zrzut w rejonie Skoczowa, 10 km od Cieszyna (okolice wsi Dębowiec). Operacja Adolphus
7/8 listopada 1941 – zrzut w rejonie Skierniewic (okolice wsi Czatolin, Łyszkowice 20 km na zachód). Operacja Ruction placówka odbiorcza Ugór.
27/28 grudnia 1941 – zrzut w rejonie Łowicza (22 km, pomiędzy Sochaczewem a Bolimowem, okolice wsi Brzozów Stary). Operacja Jacket
1942
odbiór zasobnika, ćwiczenia w Largo House i Ringway
6/7 stycznia 1942 – zrzut w rejonie Mińska Mazowieckiego (11 km na południowy wschód, okolice wsi Cegłów, Stefanówka). Operacja Shirt placówka odbiorcza Kocioł.
3/4 marca 1942 – zrzut w rejonie Wyszkowa n. Bugiem (7 km na północny zachód, okolice wsi Łosinno). Operacja Collar placówka odbiorcza Pole.
27/28 marca 1942 – zrzut w rejonie Koniecpola (1,5 km na zachód od Przyrowa). Operacja Boot placówka odbiorcza Trawa.
30/31 marca 1942 – zrzut 1 w rejonie: Tłuszcz (okolice wsi Podstoliska). Operacja Belt placówka odbiorcza Błoto.
30/31 marca 1942 – zrzut 2 w rejonie: Końskie (okolice wsi Barycze). Operacja Legging placówka odbiorcza Kopyto.
8/9 kwietnia 1942 – zrzut w rejonie Łowicza (10 km, okolice miejscowości Drzewicz). Operacja Cravat placówka odbiorcza Łąka.
1/2 wrzesień 1942 – zrzut 1 na skraju Puszczy Kampinoskiej, pod Warszawą (okolice wsi Mariew). Operacja Chickenpox placówka odbiorcza Rogi.
1/2 września 1942 – zrzut 2 w rejonie Grójca (nadleśnictwo Łoś-Rogatki, okolice miejscowości Izabelin). Operacja Smallpox placówka odbiorcza Igła.
3/4 września 1942 – zrzut 1 w rejonie Skierniewic (Łyszkowice, okolice wsi Czatolin). Operacja Rheumatism placówka odbiorcza Ugór.
3/4 września 1942 – zrzut 2 w rejonie Łowicza, okolice wsi Stachlew (12 km na południe). Operacja Measles placówka odbiorcza Żaba.
1/2 października 1942 – zrzut 1 w rejonie Garwolina (16 km na północny wschód, okolice wsi Łupiny). Operacja Chisel placówka odbiorcza Rak.
1/2 października 1942 – zrzut 2 w rejonie Dęblina (13 – 16 km, okolice wsi Pawłowice, Życzyn). Operacja Gimlet placówka odbiorcza Zamek.
1/2 października 1942 – zrzut 3 w rejonie Garwolina (6,5 km, okolice wsi Goiściewicz, Głosków). Operacja Hammer placówka odbiorcza Bór.
2/3 października 1942 – zrzut w rejonie Siedlec (15 km na północny zachód, okolice wsi Mokobody). Operacja Lathe placówka odbiorcza Osa.
29/30 października 1942 – planowany zrzut w rejonie Siedlec (13 km od Opola Lubelskiego). Operacja Pliers planowana placówka odbiorcza Kur. Samolot rozbił się wraz z załogą i skoczkami.
1943
jeden z typów zasobników zrzutowych
25/26 stycznia 1943 – zrzut 1 obok szosy Warszawa – Radom (13 km na północ, okolice miejscowości Białobrzegi). Operacja Brace placówka odbiorcza Chmiel.
25/26 stycznia 1943 – zrzut 2 w rejonie Łowicza (16 km). Operacja Screwdriver planowana placówka odbiorcza Krzak.
26/27 stycznia 1943 – zrzut w rejonie Kielc (14 km na południowy zachód). Operacja Gauge placówka odbiorcza Żubr.
16/17 lutego 1943 – zrzut 1 w rejonie Końskich (okolice wsi Machory, Maleniec). Operacja Rasp placówka odbiorcza Sum.
16/17 lutego 1943 – zrzut 2 w rejonie Mińska Mazowieckiego (12 km na północny zachód), Kampinos. Operacja Vice placówka odbiorcza Lilia.
16/17 lutego 1943 – zrzut 3 w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego (okolice Sulejowa, widły Pilicy i Czarnej). Operacja Saw placówka odbiorcza Koń.
17/18 lutego 1943 – zrzut 1 w rejonie Mordy, Stare Łepki (17 km od Siedlec). Operacja Floor placówka odbiorcza Puchacz.
17/18 lutego 1943 – zrzut 2 w rejonie Mińska Mazowieckiego (14 km na południowy wschód, okolice wsi Zgiechów). Operacja Wall placówka odbiorcza Lis.
19/20 lutego 1943 – zrzut w rejonie Radzic (9 km od Odrzywołu). Operacja Spokeshave placówka odbiorcza Pies.
20/21 lutego 1943 – zrzut 1 w rejonie Nakła (11 km na południowy wschód od Koniecpola). Operacja Rivet placówka odbiorcza Okoń.
20/21 lutego 1943 – zrzut 2 w rejonie Chęcin (20 km, okolice wsi Borszowice, Kotlice, pow. jędrzejewski). Operacja File placówka odbiorcza Słoń.
13/14 marca 1943 – zrzut 1 w rejonie Lelowa (8 km od Końskich) Operacja Window placówka odbiorcza Żbik.
13/14 marca 1943 – zrzut 2 w rejonie Końskich (14 km na południowy zachód). Operacja Brick placówka odbiorcza Wół.
13/14 marca 1943 – zrzut 3 w rejonie Kielc (9 km na południowy wschód). Operacja Tile placówka odbiorcza Olcha.
13/14 marca 1943 – zrzut 4 w rejonie Zwolenia (9 km na północny zachód). Operacja Door placówka odbiorcza Kra.
13/14 marca 1943 – zrzut 5 w rejonie Celestynowa, Karpisk. Operacja Stock planowana placówka odbiorcza Koza.
jeden z zasobników zrzutowych
14/15 marca 1943 – zrzut w rejonie Grodziska Mazowieckiego (okolice wsi Książenice). Operacja Step placówka odbiorcza Bat (później Solnica).
16/17 marca 1943 – zrzut w rejonie Stachlewa (12 km na południe od Łowicza). Operacja Attic placówka odbiorcza Żaba.
19/20 marca 1943 – zrzut w rejonie wsi Odrowąż, Wielka Dąbrówka (12 km na południowy zachód od Opoczna). Operacja Beam placówka odbiorcza Mewa.
24/25 marca 1943 – zrzut w rejonie miejscowości Wola Wodyńska, Hellenów (23 km od Siedlec). Operacja Cellar placówka odbiorcza Smok.
9/10 września 1943 – zrzut w rejonie wsi Osowiec (7 km od Grodziska Mazowieckiego). Operacja Neon 4 placówka odbiorcza Solnica (poprzednio Bat).
14/15 września 1943 – zrzut 1 w rejonie wsi Łucznica, Mariańskie Porzecze (8 km na północny zachód od Garwolina). Operacja Neon 7 placówka odbiorcza Spodek.
14/15 września 1943 – zrzut 2 w rejonie Łowicza (14 km). Operacja Neon 10 placówka odbiorcza Dywan.
14/15 września 1943 – planowany zrzut 3. Operacja Neon 9 placówka odbiorcza Pierzyna. Samolot zestrzelony.
14/15 września 1943 – zrzut 4 w rejonie miejscowości Mokra Wieś (8 km od Tłuszcza). Operacja Neon 8 placówka odbiorcza Czajnik.
14/15 września 1943 – zrzut 5 w rejonie miejscowości Nieporęt (9 km na południowy zachód od Radzymina). Operacja Neon 6 placówka odbiorcza Koc 1.
16/17 września 1943 – zrzut 1 w rejonie Wyszkowa (8 km na północny zachód). Operacja Neon 1 placówka odbiorcza Garnek.
16/17 września 1943 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Mienia (14 km od Mińska Mazowieckiego). Operacja Neon 2 placówka odbiorcza Wieszak.
16/17 września 1943 – zrzut 3 w rejonie miejscowości Kąty, Borucza, za ujściem Bugu – Narwi (12 km od Tłuszcza). Operacja Neon 3 placówka odbiorcza Obraz.
21/22 września 1943 – zrzut w rejonie miejscowości Mistów 9 km od Mińska Mazowieckiego). Operacja Neon 5 placówka odbiorcza Lustro.
18/19 października 1943 – zrzut w rejonie miejscowości Nieborów (14 km od Łowicza), ostatni lot z Wielkiej Brytanii. Operacja Oxygen 8 placówka odbiorcza Obrus.
10 grudnia 1943 – przerzut drogą lotniczą 8 polskich ekip spadochronowych z Wielkiej Brytanii do Brindisi (Włochy)
1944
jeden z zasobników zrzutowych
3/4 kwietnia 1944 – zrzut w rejonie Warszawy (26 km na wschód od stacji kolejowej Warszawa Wschodnia, okolice wsi Olesin), pierwszy lot z Włoch. Operacja Salamander placówka odbiorcza Zegar (tylko kurierzy).
3/4 kwietnia 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Malcanów (10 km na południowy zachód od Mińska Mazowieckiego). Operacja Weller 5 placówka odbiorcza Pierzyna.
8/9 kwietnia 1944 – zrzut 1 w rejonie miejscowości Czarna, Ociesęki, Cisów (15 km od Kielc). Operacja Weller 4 placówka odbiorcza Mirt 1.
8/9 kwietnia 1944 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Zamożna Wola (4 km na wschód od Rozprzy). Operacja Weller 6 placówka odbiorcza Nil 1.
8/9 kwietnia 1944 – zrzut 3 w rejonie miejscowości Paprotnia, Łękawica, widły Pilicy i Wisły (12 km na północny wschód od Dobieszyna). Operacja Weller 7 placówka odbiorcza Jodła 1.
9/10 kwietnia 1944 – zrzut 1 w rejonie miejscowości Nieporęt (okolice Radzymina). Operacja Weller 1 placówka odbiorcza Koc 1.
9/10 kwietnia 1944 – zrzut 2 w rejonie mniejscowości Dąbrówka, Kołaków (15 km na północny zachód od Tłuszcza). Operacja Weller 2 placówka odbiorcza Imbryk.
12/13 kwietnia 1944 – zrzut 1 w rejonie miejscowości Siodło, Zalesie (okolice Mińska Mazowieckiego). Operacja Weller 3 placówka odbiorcza Wieszak.
12/13 kwietnia 1944 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Bełżyce (13 km od Lublina). Operacja Weller 14 placówka odbiorcza Mysz.
14/15 kwietnia 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Koniusze (17 km na północny wschód od Krakowa). Operacja Weller 11 placówka odbiorcza Kura 1.
15/16 kwietnia 1944 – lądowanie na polowym lotnisku w rejonie miejscowości Matczyn (16,5 km od stacji kolejowej Lublin Miasto). Operacja Wildhorn 1 (Most 1) placówka odbiorcza Bąk.
16/17 kwietnia 1944 – zrzut 1 w rejonie miejscowości Kazimierzów (7 km na południowy wschód od Sochaczewa). Operacja Weller 10 placówka odbiorcza Przycisk.
16/17 kwietnia 1944 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Baniocha (26 km od stacji kolejowej Warszawa Główna, okolice Grodziska Mazowieckiego). Operacja Weller 12 placówka odbiorcza Kanapa.
16/17 kwietnia 1944 – zrzut 3 w rejonie miejscowości Krawcowizna, za ujściem Bugu i Narwi (okolice Tłuszcza). Operacja Weller 15 placówka odbiorcza Obraz.
27/28 kwietnia 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Bychawka, Bystrzyca (18,5 km od Lublina). Operacja Weller 21 placówka odbiorcza Koza.
30/1 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Przybyszew (23 km na południe od Grójca). Operacja Weller 16 placówka odbiorcza Klosz.
4/5 maja 1944 – zrzut 1 w rejonie miejscowości Dalechowice, Kazimierza Wielka (15 km na południe od Skalbmierza). Operacja Weller 17 placówka odbiorcza Mewa 1.
4/5 maja 1944 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Wola Gałęzowska (31 km od Janowa Lubelskiego). Operacja Weller 26 placówka odbiorcza Szczur.
10/11 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Ślepietnica, Żerechowa (19 km na południowy wschód od Piotrkowa Trybunalskiego). Operacja Weller 27 placówka odbiorcza Nil 2.
19/20 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Opatkowice, Bronowice (18 km od Puław). Operacja Weller 18 placówka odbiorcza Jaśmin.
21/22 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Wierzbno (24 km od Krakowa). Operacja Weller 29 placówka odbiorcza Kos.
24/25 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Zabierzów Bocheński (11 km na północ od Bochni). Operacja Weller 23 placówka odbiorcza Koliber 2.
29/30 maja 1944 – lądowanie na polowym lotnisku w rejonie miejscowości Wał Ruda, Jadowniki Mokre (18 km na północny zachód od Tarnowa). Operacja Wildhorn II (Most 2) placówka odbiorcza (lądowisko) Motyl.
30/31 maja 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Rakszawa, Dąbrówka (7 km na północ od Łańcuta). Operacja Weller 30 placówka odbiorcza Paszkot 2.
25/26 lipca 1944 – lądowanie na polowym lotnisku w rejonie miejscowości Wał Ruda, Jadowniki Mokre (18 km na północny zachód od Tarnowa). Operacja Wildhorn III (Most 3) placówka odbiorcza (lądowisko) Motyl.
30/31 lipca 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Osowiec, Radonie, Podkowa Leśna, Polana (7 km od Grodziska Mazowieckiego). Operacja Jacek 1 placówka odbiorcza Solnica.
jeden z zasobników zrzutowych
21/22 września 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Czaryż (8 km na południowy wschód od Secemina). Operacja Przemek 1 placówka odbiorcza Rozmaryn.
16/17 października 1944 – zrzut 1 w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego (19 km na południowy wschód, okolice wsi Tomawa, Żerechowa – Kolonia). Operacja Wacek 1 placówka odbiorcza Newa.
16/17 października 1944 – zrzut 2 w rejonie miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia (19 km od Piotrkowa Trybunalskiego). Operacja Poldek 1 placówka odbiorcza Newa.
18/19 listopada 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Osowiec (7 km od Grodziska Mazowieckiego). Operacja Kazik 2 placówka odbiorcza Solnica.
22/23 listopada 1944 – zrzut w rejonie miejscowości Szczawa. Mogielnica (24 km od Nowego Targu). Operacja Kazik 1 placówka odbiorcza Wilga.
26/27 grudnia 1944 – zrzut w rejonie góry Mogielnica, w okolicach miejscowości Szczawa (26 km na północny wschód od Nowego Targu). Operacja Staszek 2 placówka odbiorcza Wilga 1.
26/27 grudnia 1944 – zrzut misji brytyjskiej w rejonie miejscowości Bystrzanowice, Żarki (8 km od Janowa k. Częstochowy, 31 km od Częstochowy), ostatni lot do Polski. Operacja Freston placówka odbiorcza Ogórek.
Spadochroniarstwo polskie
Spis treści:
- Wstęp
- Spadochroniarstwo polskie
- Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy
- Początki polskich jednostek spadochronowych
- 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
- Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych
- Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej
- Polskie jednostki po wojnie
Pierwszym spadochroniarzem w dziejach świata był ponoć cesarz chiński Shun (2258 – 2208 p.n.e), który miał ratować się skokiem z wysokiej płonącej stodoły, trzymając dwa ogromne słomiane kapelusze dla zamortyzowania upadku.
Pierwszy projekt rzeczywiście działającego spadochronu skonstruował Leonardo da Vinci. Francuski fizyk Louis-Sébastien Lenormand 26 grudnia 1783 podobno skoczył na spadochronie. Na pewno uczynił to Andre Jacques Garnerin na pokazie 22 października 1797. Skoczył z ok. 700 m., na siedmiometrowym spadochronie własnej konstrukcji w paryskim Parku Monceau.
projekt spadochronu Leonardo da Vinci
Istotą działania spadochronu jest zmniejszenie prędkości spadania do bezpiecznej dla skoczka, dzięki wykorzystaniu oporu powietrza. Planowano wykorzystać go w siłach zbrojnych już podczas I wojny światowej. Dowódca Sił Powietrznych USA we Francji gen. William Mitchel planował zrzucenie w 1919 na tyły niemieckie całej dywizji (ok. 20 tys. żołnierzy), z użyciem aż 2 tys. samolotów. Jednak wojna zakończyła się wcześniej.
W 1935 podczas radzieckich manewrów pod Kijowem, z udziałem zagranicznych obserwatorów, pokazano desant 1,2 tys. żołnierzy z przystosowanych do tego radzieckich samolotów bombowych TB-3.
Jako pierwsi w Europie swoje jednostki powietrznodesantowe zaczęli organizować Niemcy. Do 1939 sformowali 7 Dywizję Lotniczą (2 pułki spadochronowe) oraz 22 Dywizję Piechoty (piechota powietrzna). Podczas II wojny światowej 7 Dywizja brała udział w walkach w Polsce, ale nie zrzucono desantu. Niemieccy spadochroniarze odegrali istotną rolę przejmując mosty i lotniska w Danii, Norwegii i Holandii w 1940. Rok później uczestniczyli w dużej operacji powietrznodesantowej „Merkury”, której celem było zdobycie Krety. W 1943 uczestniczyli w akcji odbicia Mussoliniego.
Spadochroniarstwo polskie
skoki spadochronowe z wieży polskiej konstrukcji, ze zbiorów NAC
Sowiecki pokaz możliwości spadochroniarzy podczas manewrów pod Kijowem, przyspieszył organizowanie wojsk powietrznodesantowych we Francji, Włoszech oraz w Polsce. Istniały dwie koncepcje wykorzystania spadochroniarzy: do celów dywersyjnych oraz w wielkich operacjach morsko – lądowo – powietrznych.
Warto dodać, że 25 sierpnia 1893 warszawianka Janina Mey jako pierwsza Polka skoczyła ze spadochronem. W listopadzie 1914 Polak Włodzimierz Mazurkiewicz został instruktorem w armii chińskiej.
W 1929 uruchomiono w Legionowie warsztat spadochronów typu Irvin (miękkie, o okrągłej czaszy). Także tego roku mjr. dyp. pil. Marian Romeyko opublikował w „Przeglądzie Lotniczym” artykuł „Wyprawy specjalne”. Pisał w nim:
Przetransportowanie dwoma – trzema samolotami plutonu piechoty wraz z karabinami maszynowymi nie wydaje się już dziś dziełem nie do osiągnięcia. W niedalekiej przyszłości (a na Zachodzie już dziś) – może stać się zjawiskiem normalnym. Natomiast wysadzenie pojedynczych szpiegów będzie się odbywało prawdopodobnie za pomocą spadochronów (wobec udoskonalenia tychże). Pewna ilość zdyscyplinowanych, uzbrojonych żołnierzy z bronią maszynową, stać się może na tyłach dość groźną jednostką, szczególnie wobec obiektów komunikacyjnych.
W Polsce spadochroniarstwo rozpoczęło się na dobre w 1936. Popularyzująca je od 1923 paramilitarna organizacja Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej właśnie wtedy intensywnie propagowała hasło „Młodzież na spadochrony!”, inicjując uprawianie sportu spadochronowego. W Legionowie pod Warszawą zorganizowano kursy instruktorów spadochronowych. Postawiono wieżę spadochronową w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, na której mieli się szkolić wszyscy podchorążowie. Wtedy też wieża spadochronowa stanęła na Polach Mokotowskich w Warszawie. Do 1939 postawiono w Polsce 16 wież. Największą (50 metrową) wybudowano w Katowicach, w Parku im. Tadeusza Kościuszki.
Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy
Skoczkowie polscy, Warszawa 3 maja 1939
W 1939 utworzono na lotnisku w Bydgoszczy Wojskowy Ośrodek Spadochronowy (WOS), który od 1 maja szkolił kandydatów do polskich wojsk powietrznodesantowych.
5 sierpnia 1939 pierwszy pełny kurs ukończyło 80 oficerów i podoficerów, absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Zostali przeszkoleni w skokach dziennych i nocnych, walce wręcz, strzelaniu z różnych typów broni oraz w dywersji: niszczeniu mostów, wiaduktów, torów kolejowych.
Więcej info – Prekursorzy Cichociemnych
Początki polskich wojsk spadochronowych
Działania podjęte przed wybuchem II wojny św. przez Sztab Główny Wojska Polskiego, w tym uruchomienie produkcji spadochronów Polski Irvin, otwarcie Wojskowego Ośrodka Spadochronowego, testy sprzętu i wyposażenia, szczególnie zaś rozpoczęcie szkolenia spadochroniarzy – komandosów, nie miały wpływu na przebieg kampanii wrześniowej 1939, jednak sytuowały Polskę w ścisłej światowej elicie państw tworzących wojska powietrznodesantowe.
Po wybuchu wojny, w tzw. okresie francuskim (PSZ pod dowództwem francuskim) do Dowódcy Lotnictwa gen. Józefa Zająca złożono dwa istotne dokumenty. Mjr dypl. Włodzimierz Mizgier-Chojnacki w swoim meldunku z 7 grudnia 1939 postulował „utworzenie naszych oddziałów desantowych” proponując 19 osób, w tym 16 oficerów (także siebie) jako kadrę przyszłego ośrodka szkolenia spadochronowego (lista na stronie Prekursorzy Cichociemnych).
Późniejszy Cichociemny, kpt. dypl. Jan Górski w trzykrotnie składanym raporcie (w tym do Naczelnego Wodza) – po raz pierwszy 30 grudnia 1939 – postulował utworzenie „desantowych oddziałów wojsk polskich” w celu uruchomienia „łączności i transportów wojskowych drogą powietrzną do Kraju oraz dla wsparcia powstania”. Wraz z raportem zgłosił grupę 16 oficerów (w tym siebie) gotowych do desantowania się do Kraju (lista na stronie Łączność z Krajem). W październiku 1940 w Oddziale III Sztabu Naczelnego Wodza powstał Wydział Studiów i Szkolenia Wojsk Spadochronowych.
Śmiała i nowatorska koncepcja rozwoju polskich wojsk powietrznodesantowych była rozwijana pomimo przegranej we wrześniu 1939. M.in. na konferencji w Belgradzie (29 maja – 2 czerwca 1940) z udziałem reprezentantów Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej z Paryża, konspiracji krajowej oraz baz łączności w Budapeszcie i Bukareszcie dyskutowano nad dwiema koncepcjami wykorzystania formacji spadochronowych. Generałowie: Sikorski, Sosnkowski, Tokarzewski oraz płk. Rowecki opowiadali się za wykorzystaniem spadochroniarzy do łączności z okupowaną Polską. Grupa oficerów, tzw. „chomików”, reprezentowana przez (też związanych z WOS) późniejszych współtwórców Cichociemnych – kpt. dypl. Jana Górskiego oraz kpt. dypl. Macieja Kalenkiewicza postulowała użycie skadrowanych jednostek powietrznodesantowych do wsparcia powstania powszechnego w okupowanej Polsce, w ostatniej fazie wojny.
10 października 1940 Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz L.408/II w sprawie przygotowania Polskich Sił Zbrojnych do możliwości przerzucenia transportem lotniczym do kraju, do bezpośredniego wsparcia i osłony Powstania. W marcu 1941 kpt. Jan Górski oraz kpt. Maciej Kalenkiewicz przedłożyli w Sztabie Naczelnego Wodza studium strategiczne – Uderzenie powierzchniowe [uderzenie powietrznodesantowe – przyp. RMZ] jako nowa forma walki zaczepnej.
Rozkazem z 23 września 1941 (formalnie wydanym 9 października) Naczelny Wódz utworzył jednostkę powietrznodesantową – 1 Brygadę Spadochronową, jej dowództwo objął płk dypl. (później generał) Stanisław Sosabowski. W związku z powiększeniem Brygady o dodatkowe pododdziały – po upływie ok. roku, rozkazem z 20 października 1942 zmieniono nazwę na 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa. Wobec Brytyjczyków funkcjonowała nadal jako 4 Brygada Kadrowa Strzelców, dopiero w sierpniu 1942 przyjęli do wiadomości istnienie polskiej brygady spadochronowej.
Początkiem polskich wojsk spadochronowych stała się idea nawiązania łączności z Krajem; stała się ona także początkiem historii 316 Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.
1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Odznaka „sweetheart” m.in. na zaśw. kursu spadochronowego, „papeterii oficera – spadochroniarza” i in.
świadectwo ukończenia kursu szkoły podoficerskiej 1 SBS
Po wybuchu II wojny światowej żołnierze bydgoskiego WOS uczestniczyli w formowaniu 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Była największą spośród niebrytyjskich jednostek Korpusu Powietrznego Wojsk Lądowych (Army Air Corps). Anglicy zamierzali dowódcę brygady, gen. Stanisława Sosabowskiego, mianować dowódcą brytyjsko – polskiej dywizji spadochronowej! Nie zgodził się na to Sztab Naczelnego Wodza, bowiem w polskich planach 1 SBS miała zostać użyta do wsparcia planowanego powstania powszechnego w Polsce.
Więcej info – 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
21 czerwca 1940 brytyjski RAF utworzył w Ringway pod Manchesterem Szkołę Treningu Spadochronowego, Parachute Training School. Pierwszym komendantem jej sekcji polskiej (zastępcą brytyjskiego komendanta ośrodka) został por. pilot Jerzy Górecki, jego zastępcą i szefem wyszkolenia spadochronowego ppor. Julian Gębołyś – obaj najlepsi instruktorzy z WOS w Bydgoszczy. Polacy, żołnierze bydgoskiego WOS byli też w niej instruktorami, przeszkolili 4825 spadochroniarzy – Belgów, Francuzów, Norwegów, Czechów, Polaków – Cichociemnych. Pierwszy „polski” kurs spadochronowy rozpoczął się 17 lutego 1941. Od 1 marca 1941 polskich spadochroniarzy, w tym Cichociemnych, szkolono także w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Także Polacy wybudowali w Lundin Links, niedaleko Largo House, funkcjonującą od 25 sierpnia 1941 24-metrową wieżę spadochronową, pierwszą w Wielkiej Brytanii (nazywano ją polską wieżą).
Polish Paratroops. Spadochroniarze polscy
wyd. prawdopodobnie Sztab Naczelnego Wodza, 1944
ze zbiorów Marcina Zugaja. Bardzo dziękujemy!
Polscy spadochroniarze do zadań specjalnych (Cichociemni i inni):
Można wyróżnić trzy zasadnicze grupy polskich spadochroniarzy do zadań specjalnych podczas II wojny światowej:
- Cichociemni – 316 Cichociemnych było żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej, działali w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, byli wysyłani przez wojsko i realizowali cele wojskowe.
- Emisariusze i kurierzy polityczni – 31 kurierów i emisariuszy politycznych było cywilnymi łącznikami pomiędzy emigracyjnym rządem R.P. a cywilną strukturą w okupowanej Polsce – Delegaturą Rządu na Kraj, a także pomiędzy rządem a krajowymi partiami i stronnictwami politycznymi, byli wysyłani przez polityków i realizowali cele polityczne. Nie byli Cichociemnymi.
- Spadochroniarze do innych krajów – 77 spadochroniarzy było agentami alianckich służb działającymi poza Polską oraz poza strukturami Polskiego Państwa Podziemnego. Byli wysyłani w porozumieniu z emigracyjnym rządem RP przez brytyjskie SOE (Akcja Kontynentalna) lub amerykańskie OSS (Project Eagle) jako agenci tych służb, realizowali cele polityczno – wojskowe, wskazane przez zachodnie służby specjalne: SOE lub OSS. Nie byli Cichociemnymi.
Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej
Wojciech Markert – Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej, 1944-1945
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy, 2012,nr 13 (64)/ 1 (239), s. 83-108
Polskie jednostki po wojnie
Po wojnie pierwszą jednostkę powietrznodesantową – 6 Pomorską Dywizję Powietrznodesantową utworzono w czerwcu 1957 w Krakowie. Intensywnie rozwinął się w Polsce sport spadochronowy.
Szczególną formacją specjalną jest Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej – zobacz: JW GROM.
żołnierze GROM w akcji…
zobacz także – Prekursorzy Cichociemnych
Zobacz:
- Robert Krzysztof Łukawski – Lotnictwo w operacjach Unii Europejskiej Przegląd Sił Zbrojnych 6/2015 (pdf)
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Hubert M. Królikowski – O organizacji desantów i wojska spadochronowego w Polsce przed II wojną światową, w: Szkice Podlaskie 2000 nr 8, s.127-140
- Mirosław Gajewski – Wojskowy Ośrodek Spadochronowy w Bydgoszczy w 1939 roku, w: Kronika Bydgoska na XIII / 1991, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, Bydgoszcz 1993
- Wacław Malinowski – O organizacji oddziałów spadochronowych w Wojsku Polskim przed 1939 r., w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1961, nr s. 162-174
- Hubert Królikowski – Historia działań specjalnych, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004
- Jędrzej Tucholski – Spadochroniarze, IW PAX 1991, ISBN 83-211-1057-6
- Jędrzej Tucholski – Powracali nocą, Książka i Wiedza, Warszawa 1988
- Piotr Witkowski – Polskie jednostki powietrzno- desantowe na Zachodzie, Bellona SA, Warszawa 2009
- Jacek Tebinka, Anna Zapalec – Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), Neriton, Warszawa 2021, ISBN 978-83-66018-94-5 (druk), ISBN 978-83-66018-95-2 (e-book)
- Jacek Tebinka, Anna Zapalec – Początki współpracy brytyjskich instytucji zajmujących się operacjami specjalnymi z polskim wywiadem wojskowym w 1939 r., w:. Dzieje Najnowsze, rocznik LI – 2019, 4, s. 5-26
- Zbigniew Wawer – Polscy spadochroniarze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, w: Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 1988, nr 1 s. 56-90
- Andrzej Chmielarz – Koncepcje wykorzystania skoczków spadochronowych na rzecz okupowanego kraju (1939-1940), w: Polskie wojska spadochronowe w II wojnie światowej. W 120 rocznicę urodzin generała brygady Stanisława Sosabowskiego (red. Janusz Zuziak), Warszawa 2012, ISBN 978-83-933009-6-9, s. 42-48
Tł.
