Archiwa Jacek Bętkowski - Cichociemni elita dywersji

Operacja Jacek 1

Operacja zrzutowa – Jacek 1

mjr / ppłk dypl.
Jan Jaźwiński

W nocy z niedzieli na poniedziałek 30/31 lipca 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1” do okupowanej Polski skoczyło sześciu Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Tej nocy przeprowadzono także nieudane operacje: „Jurek-1” oraz „Staszek 1 podczas których miało skoczyć do Polski (łącznie) 12 Cichociemnych.

Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy)

Operacje zrzutowe planowano w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej (która organizowała odbiór zrzutów w okupowanej Polsce) oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała Polakom samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich).

Oddział VI (Specjalny) zajmował się organizacją zrzutów, ich przyjmowanie odbywało się wg. ustalonego „Planu czuwania”. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach). Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki „Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy „Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował „Syrenę” o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).

Zrzuty organizowano w czterech tzw. sezonach operacyjnych: próbnym (od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942), „Intonacja” (od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943), „Riposta” (od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944) oraz „Odwet” (od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944).

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH

1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)

sezon: „Riposta”, operacja: „Jacek 1”

Do okupowanej Polski skoczyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej:

cc-Betkowski-Jacek-190x250 Operacja Jacek 1

ppłk cc Jacek Bętkowski

ppłk cc Jacek Bętkowski ps. „Topór 2”, „Żbik 2”, vel Józef Grabowski, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4425, ur. 18 czerwca 1904 w Wadowicach, zm. 17 kwietnia 1980 w Londynie (Wielka Brytania) – podpułkownik piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), harcerz, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów: Starobielsk, Kołyma (1940-1941), więzień niemieckich obozów jenieckich: Ożarów, Kostrzyn, Sandbostel, Murnau (1944-1945), cichociemny

Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dowódców plutonów łączności (Zegrze), spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 35 lat; w dacie skoku do Polski 40 lat.

ppor. cc Władysław Śmietanko

ppor cc Władysław Ryszard Śmietanko ps. „Cypr”, „Równy”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3214, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1558, ur. 4 marca 1920 w Konopkach (powiat mławski), zm. 29 lipca 1999 w Londynie (Wielka Brytania) – podporucznik łączności, harcerz, żołnierz Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, radiotelegrafista Komendy Obszaru Warszawa AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckiego obozu jenieckiego Sandbostel (1944-1945), więzień sowieckich łagrów (1940-1941), łącznościowiec, cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata

41-Ossowski-Stanislaw-197x250 Operacja Jacek 1

kpt. cc Stanisław Ossowski

por. / kpt. cc Stanisław Ossowski ps. „Jastrzębiec 2”, „Kaszuba 2″, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4439, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1572, ur. 17 sierpnia 1912 w Łągu (powiat chojnicki), zm. 13 marca 1987 w Birmingham (Wielka Brytania) – kapitan piechoty, harcerz, nauczyciel, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, więzień sowieckich łagrów: Kozielsk, Griazowiec (1940-1941), uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Sandbostel, Murnau (1944-1945), cichociemny

Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dowódców kompanii (Centrum Wyszkolenia Artylerii), dowódców grup i oddziałów szturmowych (C.W.A.), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn rolnika

Piotrowski-Julian-KOL_023_0214-180x250 Operacja Jacek 1

kpt. cc Julian Piotrowski

por. / kpt. cc Julian Piotrowski ps. „Rewera 2”, „Górka 2”, vel Julian Biodrowski, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4447, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1575, ur. 7 października 1920 w Mariampolu (woj. stanisławowskie, obecnie Ukraina), zm. 18 maja 2008 we Wrocławiu – kapitan piechoty, harcerz, prawnik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik walk o Tobruk, kampanii libijskiej, Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Ożarów, Kostrzyń, Sandbostel, Murnau (1944-1945), szykanowany przez UB, cichociemny

Znajomość języków: b.d.; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 18 lat; w dacie skoku do Polski 23 lata. Syn technika, kierownika gorzelni

Specylak-Zbigniew-KOL_023_0266-201x250 Operacja Jacek 1

kpt. cc Zbigniew Specylak

kpt. cc Zbigniew Edward Specylak po wojnie Specylak-Skrzypecki, ps. „Tur 2”, „Głaz 2”, vel Zbigniew Skrzypecki, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4437, ur. 13 października 1912 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 27 kwietnia 1978 we Wrocławiu – kapitan artylerii, inżynier, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów nad rzeką Onega (1940-1942), więzień NKWD, UB (1948), cichociemny

Znajomość języków: francuski, ruski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkoleniowy nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn kasjera

32-Malik-Franciszek-191x250 Operacja Jacek 1

mjr dypl. cc Franciszek Malik

kpt. / mjr dypl. cc Franciszek Malik ps. „Piorun 2”, „Brzoza 2”, vel Franciszek Maszewicz, vel Franciszek Surowiak, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4441, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1569, ur. 6 marca 1912 w Bażanówce (powiat sanocki), zm. 24 sierpnia 2006 w Loughborough (Wielka Brytania) – major dyplomowany, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, dowódca Batalionu „Zaremba-Piorun”, uczestnik kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Charków, Małoszujka (1939-1941), więzień niemieckich obozów jenieckich: Lamsdorf, Sandbostel, Lubeka (1944-1945), cichociemny

Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn rolnika

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Samolot Liberator KG-890 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: załoga: pilot – F/S Zbigniew Szostak / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / strzelec – W/O Stanisław Malczyk / i in.) wystartował z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: LVIII.

Consolidated B-24 Liberator

Zrzut na placówkę odbiorczą „Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Był to czwarty lot tej ekipy, w poprzednich (10/11 maja, 19/20 maja, 30/31 maja) nie można było wykonać zadania. Operacja zrzutowa w nocy 10/11 maja 1944 oznaczona była kryptonimem „Weller 28”, w składzie ekipy zamiast Cichociemnego Władysława Śmietanko był mjr Jan Szaciłło. Skoczkowie przerzucili 444,9 tys. dolarów w banknotach, 14,4 tys. dolarów w złocie oraz 260 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także wraz ze skoczkami dwanaście zasobników oraz osiem paczek, w sześciu nalotach na placówkę odbiorczą, w godz. 00.52 – 01.10.

Tej nocy przeprowadzono także nieudaną operację „Jurek-1”, podczas której z samolotu „Halifax” JP-220 „C” (załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa, nawigator – F/O Stanisław Kleybor, radiotelegrafista – W/O Edmund Marchlewski, despatcher – F/S Antoni Imielski, mechanik – F/S Emil Szczerba, strzelec – F/S Tadeusz Ruman) na bastion „Noteć” 117 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony w widłach Luciąży i Pilicy, 10 km od stacji kolejowej Piotrków, w okolicy miejscowości Łazy Duże, miało skoczyć 6 skoczków: ppor. mar Jerzy Straszak ps. Osęka, por. Stefan Mitan ps. Nemo, kpt. Stanisław Wieliczko ps. Czerwony oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji.

Tej nocy przeprowadzono również nieudaną operację „Staszek-1”, podczas której z samolotu „Liberator” KG-827 „U” (załoga: pilot – F/L Jan Mioduchowski, pilot – F/L Zygmunt Radecki, nawigator – F/L Edmund Helwig, radiotelegrafista – W/O Franciszek Obuch, mechanik – Sgt. Marian Baran, strzelec – W/O Edward Stasiak, strzelec – F/S Tadeusz Piziura) na bastion „Klosz” 108 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony 23 km na południe od Grójca, w okolicy miejscowości Przybyszew, Helenów, miało skoczyć 6 skoczków: por. mar Lech Buntkowski ps. Stanica, por. mar. Bernard Kierzkowski ps. Okoń, ppor. Kazimierz Czerwiński ps. Bryzga oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Mógł wśród nich być por. mar. Aleksander Charłoziński ps. Chart, który 6 lipca przeniesiony został na stację oczekiwania „A”. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji, za wyjątkiem Cichociemnego Kazimierza Czerwińskiego, który skoczył do Polski w nocy 18/19 listopada 1944 w operacji lotniczej „Kazik 2”.

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

Jacek Bętkowski: „(…) Trzeci raz. (…) Musi się udać, bo już zaczynają się z nas koledzy nabijać, nazywając naszą ekipę „Latający Holender” (…) Po raz czwarty. (…) Jesteśmy w tym samym składzie: „Piorun”, „Jastrzębiec”, „Tur”, „Rewera” i radiotelegrafista. Zabieram także dwa pasy z dolarami i młynarkami. Sporo tego. Każdy z nas ma dwa steny. Przyrzekam sobie, że tym razem nie wrócimy. Lecimy wzdłuż Wisły. Wszędzie blackout. W Warszawie również. Ale wreszcie są światła. Samolot kołuje. Action Station – Go, Go, Go, Go… Skaczą wszyscy, jak było ustalone. Nareszcie i ja rzucam się w dziurę. Szarpnięcie – spadochron się otworzył i lekko opadam w dół. Rozglądam się, jest krzyż ze świateł, tylko dość daleko i w prawo w skos. Zniosło mnie poważnie od placówki. Patrzę pod nogi, ziemia zbliża się gwałtownie. Robię przewrotkę, zrzucam spadochron. Nareszcie stało się, jestem w kraju.”

Jacek Bętkowski – „Do czterech razy sztuka”, w: Drogi Cichociemnych, Bellona Warszawa 2013, ISBN 978-83-11-11807-2, s. 105-108

Trasy lotów ze zrzutami Cichociemnych oraz materiałowymi:

Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 samoloty startowały z lotniska RAF Tempsford – w 43 operacjach lotniczych SOE przerzuciły do okupowanej Polski 158 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe). Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 samoloty startowały z lotniska Campo Casale k. Brindisi – w operacjach SOE przerzuciły do okupowanej Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).

Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…

Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…

cc-bagaznik2_ozn-145x250 Operacja Jacek 1

„Bagażnik” skoczka

Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.

Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…

Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…

Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

Zobacz także:

Informacje nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – Lista Krzystka

Źródła:

Informacje własne (archiwum portalu)
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3

Skazany za uczciwość…

kpt. dypl. cc Henryk Kożuchowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org

Na przełomie czerwca i lipca 1943 Wojskowy Sąd Specjalny Państwa Podziemnego Okręgu Łódź AK skazał na śmierć Cichociemnego kpt. dypl. cc Henryka Kożuchowskiego ps. Hora. Skazano Go zaocznie za zdradę Narodu Polskiego. Zastrzelono na początku lipca 1943 w rejonie wsi Michałów k. Czarnocina (powiat Tomaszów Mazowiecki)…

Teczkę personalną Cichociemnego kpt dypl. cc Henryka Kożuchowskiego otwiera ręczny zapisek długopisem:

„zastrzelony z wyroku Wojsk. Sądu Specj. w 1943 w Łodzi (L.dz. 4719 z 6.9.43). Aresztowany przez Gestapo na jesieni 1942 załamał się i sypał, czym spowodował falę dużych aresztowań.”
Obok dopisano ołówkiem: „Nieprawda. Zrehabilitowany 19 stycznia 1980”.

Wstyd i skandal, to nie powinno się nigdy wydarzyć – odebrano życie niewinnemu człowiekowi. Na podstawie dostępnych dokumentów oraz relacji zrekonstruowałem tragedię kpt. dypl. Henryka Kożuchowskiego oraz Jego Rodziny.

Wszechstronnie wyszkolony oficer (m.in. kursy: dywersyjno – strzelecki, walki konspiracyjnej, spadochronowy i in.) skoczył do okupowanej Polski w nocy 8/9 kwietnia 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Cravat”, na placówkę odbiorczą „Łąka”, w okolicach miejscowości Guźnia, Drzewicz, 10 km od Łowicza. Po skoku aklimatyzował się do realiów okupacyjnych w Warszawie, potem przydzielony jako szef Oddziału III (operacyjno – szkoleniowego) Komendy Okręgu Łódź AK.

Według powojennej relacji Michała Stempkowskiego ps. Grzegorz, Barbara, wówczas Komendanta Okręgu Łódź AK, łódzkie środowisko konspiracji „nie przyjęło do swego grona „nowego” kpt. Hora, który wiedząc o pracy w terenie i dętych sprawozdaniach do wyższych instancji próbował te rzeczy prostować”. Środowiskowy ostracyzm wobec Cichociemnego Henryka Kożuchowskiego był więc jedną z przyczyn wydania nań wyroku śmierci. Kolegom i koleżankom z konspiracji łódzkiej nie podobało się, że uczciwie raportował o pracy, nie pozwalając na „dęte sprawozdania”…

Relacja współwięźnia

5 grudnia 1942 aresztowany w Łodzi przez gestapo. Tak relacjonuje (list z 6 czerwca 1970) okoliczności pobytu w tym więzieniu współosadzony Hieronim Świderski:

W grudniu 1942 Gestapo łódzkie rozpoczęło aresztowania członków Z.W.Z. (…) Aresztowania nastąpiły na podstawie donosów agenta Gestapo i jego szajki. Nosił on nr V-Ib Pesi (…) Wszystkich członków, którzy nie zdążyli się ulotnić, umieszczono w więzieniu Gestapo w Łodzi przy ul. t.z. Robert Kochstrasse. Mnie zamknięto w celi, w której siedział już ś.p. Kożuchowski oraz około 25 więźniów. Przedstawił się jako kpt. 25 p.al. [Pułku Artylerii Lekkiej – przyp. RMZ]. Zawarliśmy ze sobą bliższą znajomość, ponieważ i ja służyłem w 66 p.p., a pułki te przynależały do 25 Dyw.Piech.

Po kilku dniach zabrano w nocy wszystkich więźniów z celi przeznaczonych do transportu prawdopodobnie do obozu konc. w Oświęcimiu, za wyjątkiem mnie i ś.p. Kożuchowskiego. Zaraz pierwszego dnia po wywiezieniu zebranych więźniów przedstawiłem ś.p.K. powody mojego aresztowania i sposób prowadzenia ze mną śledztwa (codzienna chłosta i groźby) ś.p.K. radził mi nie przyznawać się do stawianych zarzutów i stale odpowiadać: do żadnej organizacji nie należałem, nikt mnie do wstąpienia nie namawiał (…) Następnie ś.p.K. podał swoje powody aresztowania. Jako skoczek pod pseudonimem „Hora” lądował zdaje mi się w okolicy Białegostoku (…). Następnie wysłał (prawdopodobnie z Warszawy) do Łodzi pewną kobietę (może kurierkę) z powierzonym jej materiałem (…) Owa kobieta nie poszła jednak zaraz pod wskazany jej adres, lecz wstąpiła po drodze do swoich znajomych wzgl. krewnych mieszkających przy ulicy, którą zabezpieczyła żandarmeria niemiecka i dokonywała rewizji mieszkań. Przy tej sposobności wpadła w ich ręce wspomniana kobieta z całym powierzonym jej materiałem. (…)

Łódź, Andstata – więzienie gestapo i UB

Po ostatnim transporcie pozostało na górnym piętrze w celach po jednym, wzgl. trzech więźniów. Policmajster, który po apelu wieczorem stwierdzał stany obecnych, rozkazał dyżurnemu strażnikowi umieścić nas razem wszystkich w jednej celi. Zebrało się nas około 13 więźniów starszych wiekiem (…) Następnego dnia po pobudce i spożyciu chleba, wszedł do celi strażnik i spytał w języku niemieckim (…) kto z nas jest Schuster czyli szewc i kto jest Tischler czyli stolarz. Ja jego wypowiedź przetłumaczyłem i powiedziałem jemu, że szewcem jest plutonowy Otuszewski [lub Ostuszewski], a stolarzem ś.p.K. który spojrzał na mnie i ruchem głowy dał znać, że się zgadza (…). Zamknął cele i wszyscy ze strażnikiem udaliśmy się na parter, rzekomy szewc Otuszewski i rzekomy stolarz ś.p.K. poszli do celi rzemieślniczej, która była otwarta (…)

Dla utrzymania ciągłej łączności z ś.p.K. zgłosiłem się z jednym starszym więźniem do mycia podłóg na korytarzach. W jedną sobotę jesteśmy przy drzwiach celi rzemieślniczej (było tych rzekomych rzemieślników razem czterech). W tej chwili uchylił ś.p.K. drzwi i zwraca się do mnie przytłumionym głosem – Kolego Świderski żegnam się z wami po raz ostatni, grozi mi kara śmierci, jak mi na śledztwie oświadczono. Ja wszystko zaprzeczałem, a kobieta nie wytrzymała chłosty i wszystko zdradziła (…)

W następny dzień, a była to niedziela około południa, strażnicy biegając od celi do celi stwierdzają stany, przewracają ułożone w kostkę koce i płaszcze, nikt z nas nie może wysondować co się stało. W całym więzieniu poruszenie. Tajemnice wyjaśnili roznosiciele strawy (zupy obiadowej) – uciekł jeden więzień, w jaki sposób udała się ucieczka, nie wiadomo.

Po niedługim czasie przygotowano drugi transport do Oświęcimia. Załadowano nas do wagonów więźniarek z przedziałami zamkniętymi na trzy osoby. Ja siedziałem z (…) rzekomym szewcem plut. Otuszewskim (…) który naświetlił nam dopiero udaną ucieczkę ś.p. Kożuchowskiego. W ową niedzielę przyszedł do naszej celi strażnik i zabrał nas czterech rzekomych rzemieślników (nosiliśmy białe drelichowe bluzy na naszych marynarkach) i z rozkazu kwatermistrza zaprowadził nas na strych bloku frontowego, gdzie znajdowała się większa ilość nowych desek (stolarki i desek budowlanych na podłogi). Sortowaliśmy je na długość i wg przeznaczenia. Około południa kazał strażnik pracę przerwać i schodzimy do sieni wiodącej na podwórko. Ja, Otuszewski szedłem pierwszy, potem strażnik, a za nim pozostałych trzech. Okazało się jednak, że zeszło nas tylko trzech. Po chwili strażnik do nas mówi – wracamy na strych.

Nie zastaliśmy już ś.p. Kożuchowskiego. Ja tylko zauważyłem, że spod jednej luźnej deski podłogowej wystaje biały skrawek bluzy. W płaskim, z lekkim spadem pokrycia dachowego umieszczony był t.zw. świetlik z oszkloną ramą. Uciekinier ś.p. Kożuchowski zdjął najpierw ze siebie białą bluzę, umieścił ją pod podłogą, przystawił odpowiedniej długości deskę do świetlika, głową podniósł oszkloną ramę i przez otwór wydostał się na dach i na wolność (…)”

Dokumenty i relacje

Dokumenty dot. rehabilitacji Cichociemnego Henryka Kożuchowskiego
w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0125

Po udanej ucieczce z więzienia gestapo, Cichociemny ś.p. Henryk Kożuchowski zgodnie z obowiązującymi procedurami w czerwcu 1943 zgłosił się na konspiracyjny punkt kontaktowy w Łodzi. Złożył pisemny meldunek o swojej ucieczce, miał zostać przerzucony do Komendy Okręgu Łódź A.K., czyli do Warszawy, aby mógł osobiście zdać szczegółową relację ze swej zuchwałej ucieczki. Na początku lipca 1943, podczas domniemanego przerzutu do Warszawy, został zastrzelony przez likwidatorów, w rejonie wsi Michałów k. Czarnocina (powiat Tomaszów Mazowiecki), w pobliżu przejścia do Generalnej Guberni.

Przez długi czas w Jego życiorysie widniał hańbiący zapis: „W związku z podejrzeniami o sfingowanie ucieczki oskarżony o zdradę przez Wojskowy Sąd Specjalny Państwa Podziemnego w Łodzi, skazany na karę śmierci.”

Dopiero wiele lat po wojnie prawda wychodzi na jaw. W latach 1968-1969 odnalezieni dwaj współwięźniowie kpt. dypl. „Hory” nie tylko potwierdzają fakt zuchwałej ucieczki, ale podają nowe jej szczegóły. Okazuje się też, że dwaj niemieccy strażnicy więzienni za niedopełnienie swoich obowiązków zostali przez gestapo pobici na więziennym dziedzińcu, a następnie wysłani na front wschodni.

Ponadto wychodzi na jaw, że Wojskowy Sąd Specjalny Okręgu Łódź A.K. nie działał w tej sprawie zgodnie z przepisami. W postępowaniu przed podziemnym sądem żołnierz konspiracji powinien m.in. mieć obrońcę z urzędu. Sąd powinien także zapoznać się m.in. z raportem wywiadu w tej sprawie. Tych obowiązków nie dopełniono…

Cichociemny Bolesław Jabłoński ps. Kalia, który był w tym czasie szefem Oddziału II (wywiad) Okręgu Łódź A.K. w pisemnym oświadczeniu z 2 października 1979 stwierdza:

„(…) wiosną 1943 otrzymałem polecenie z K-dy Okręgu, aby naświetlić sposób i prawdopodobieństwo ucieczki z więzienia kpt. Hora – Henryka Kożuchowskiego. Ponieważ miałem możność to uczynić, wykazałem zgodnie z prawdą że ucieczka odbyła się w niedzielę przy robotach stolarskich na poddaszu i była całkowicie naturalna. Z całości opisu wynikało, że kpt. Hora wykazał ogromny hart fizyczny i inteligencję i że ucieczka była autentyczna.

Nie wiedziałem nic o tym, że w tym czasie toczył się proces przeciwko Horze i szukano dalszych argumentów przeciwko Niemu. W rozmowie z przewodniczącym Sądu po wojnie, gdy go indagowałem, dlaczego mnie nie wezwał na świadka i nie wziął pod uwagę mego opisu ucieczki, oświadczył mi że mego zaświadczenia wogóle sąd nie dostał, a o samym procesie bał się i wstydził się wogółe mówić. To był prawnik, ale alkoholik, por. żandarmerii Korwin – Piotrowski, już nie żyje. Zapytywany po wojnie w tej samej sprawie szef łączności Okręgu – Hanka, która znała sprawę dobrze – nie chciała mówić ale wynikało jasno, że to dawny antagonizm dwóch oficerów zawodowych – artylerzystów”.

Z tego oświadczenia jednoznacznie wynika, że bezpośrednią przyczyną niesłusznego skazania na śmierć Cichociemnego kpt. cc Henryka Kożuchowskiego – za rzekomą zdradę – były, łagodnie to ujmując, marne kwalifikacje moralne przewodniczącego Wojskowego Sądu Specjalnego Okręgu Łódź A.K., który wykorzystał wątpliwości co do autentyczności ucieczki z więzienia gestapo oraz panującą wówczas psychozę zdrady, a także środowiskowy ostracyzm wobec „nowego” Cichociemnego – w istocie do zabójstwa sądowego, morderstwa w majestacie konspiracyjnego prawa…

Do tych relacji należy dodać jeszcze jedno oświadczenie, z 4 października 1979, Cichociemnego mjr Adama Trybusa ps. Gaj, byłego szefa Kedywu oraz ostatniego inspektora okręgu Łódź A.K.:

„Po skoku w nocy w dn. 1/2 października 1942 r. i po okresie aklimatyzacji w Warszawie, otrzymałem wraz z Arturem Linowskim ps. Karp przydział do okręgu AK-ŁÓDŹ. Przed wyjazdem zostałem wezwany na punkt kontaktowy, gdzie otrzymałem rozkaz zorganizowania komórek sabotażowych i dywersyjnych na terenie rej. inspektoratu Piotrków-Tryb. Rozkaz ten przekazał mi kpt. Henryk Kożuchowski ps. Hora, szef III oddziału Sztabu Okr. Łódzkiego. Kpt. „Horę” spotkałem wtedy po raz pierwszy i – jak się okazało – ostatni.

Podał mi wówczas punkt kontaktowy w Piotrkowie Tryb., a mianowicie Państwowe Archiwum przy u;. Toruńska 3, którego Kierownikiem był wtedy dr Jan Warężak, działacz konspiracyjny. (…) Z lokalu konspiracyjnego z archiwum państwowego w Piotrkowie korzystałem nadal i coraz częściej w miarę postępów w montowaniu i prowadzeniu walki dywersyjnej i partyzanckiej przez oddziały i patrole Kedywu. Wynika z tego, że Kpt. „Hora” nie ujawnił w śledztwie punktu konspiracyjnego, jaki podał mi na odprawie w Warszawie. Dr Jan Warężak nie został aresztowany przez władze okupacyjne (…) co niewątpliwie nastąpiłoby, gdyby Kpt. „Hora” ujawnił w śledztwie tę tajemnicę organizacyjną.”

Postępowanie rehabilitacyjne

W październiku 1979 Michał Stempkowski, komendant okręgu Łódź AK wyraził zgodę na przeprowadzenie postępowania rehabilitacyjnego niesłusznie skazanego na śmierć Cichociemnego. W pisemnym oświadczeniu przyznał:

„(…) Zarówno sposób powołania Sadu, a głownie przeprowadzone dochodzenie zawierało wiele błędów, nieścisłości, nie uwzględniono informacji o sprawie własnego O.II. [wywiadu AK – przyp. RMZ] , co zostało stwierdzone dopiero po wojnie. Zarzut główny o zdradzie oskarżonego właściwie nigdy nie był udowodniony, a Sąd oparł się na poszlakach (…) .

Dokumenty sądowe zniknęły i nie ma po nich śladu. Ze względu na psychozę zdrady wśród szeregów AK w konspiracji w środowisku łódzkim zatwierdzenie wyroku stało się konieczne dla oczyszczenia atmosfery i możliwości spokojnej pracy dalej. (…)”

Wkrótce Zespół Cichociemnych w Warszawie wystąpił do Zarządu Koła Cichociemnych w Londynie o rehabilitację śp. Henryka Kożuchowskiego ps. Hora – niesłusznie straconego za rzekomą zdradę Narodu Polskiego. W swym wniosku podkreślił:

„Główny argument do rehabilitacji daje właściwie sam Komendant Okręgu, który sąd powoływał i wyrok zatwierdził, stwierdzając jednoznacznie, że główny zarzut zdrady nie miał w ogóle miejsca, a zarówno sąd jak i on sam uległ presji środowiska, które nie przyjęło do swego grona „nowego” kpt Hora, który wiedząc o pracy w terenie i dętych sprawozdaniach do wyższych instancji próbował te rzeczy prostować. Wkrótce potem został aresztowany, a po a u t e n t y c z n e j ucieczce z więzienia oskarżony, sądzony i stracony za rzekomą zdradę”
(Wniosek Zespołu Cichociemnych w Warszawie do Zarządu Koła Cichociemnych w Londynie, w zbiorach Studium Polski Podziemnej, sygn. KOL.023.0125.75)

19 stycznia 1980 Komisja Rehabilitacyjna w składzie: płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki (przewodniczący), ppłk Jacek Bętkowski, kpt. Adolf Pilch, kpt. Franciszek Rybka oraz por. Fabiola Paulińska po analizie dokumentów i zeznań świadków jednogłośnie uwolniła od wszystkich zarzutów i zrehabilitowała śp. kpt. dypl. Henryka Kożuchowskiego. 1 lutego 1980 orzeczenie Komisji zatwierdził gen. bryg. Tadeusz Pełczyński, były szef sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej.

Kpt. cc Henryk Stefan Jerzy Maciej Kożuchowski ps. „Hora”, „Ukrop”, vel Henryk Kosten, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0063, ur. 14 stycznia 1911 w Warszawie, zm. w lipcu 1943 w rejonie Michałowa (powiat Tomaszów Mazowiecki), niesłusznie skazany na śmierć przez Wojskowy Sąd Specjalny Państwa Podziemnego Okręgu Łódź AK – kapitan dyplomowany, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, szef Oddziału III Komendy Okręgu Łódź AK, uczestnik kampanii wrześniowej, francuskiej, cichociemny

Znajomość języków: angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (SS 25, Inverlochy), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl), oficerów sztabowych, spadochronowy (1 SBS), walki konspiracyjnej, odprawowy i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Pochodził z rodziny urzędnika

Źródła:

teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0125)
Jędrzej Tucholski – Powracali nocą, Książka i Wiedza, Warszawa 1968, s. 124 – 127

Cichociemni – walczyli o niepodległość Polski

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Spis treści:

Wstęp
Cichociemni w walce o niepodległość Polski

traktat-ryski-235x350 Cichociemni - walczyli o niepodległość Polski

ostatnia strona traktatu ryskiego…

14 lutego 1919 rozpoczęła się wojna polsko – bolszewicka, zakończona podpisaniem 18 października 1921 w Rydze traktatu pokojowego. Polska przeciwstawiła się bolszewickiej Rosji, która dążyła do podboju europejskich państw oraz przekształcenia ich w republiki sowieckie.

W listopadzie 1918 Lenin zawarł tajne porozumienie z dowództwem wojsk niemieckich o przejmowaniu przez bolszewików terenów, z których wycofywały się wojska niemieckie. Odradzające się państwo polskie walczyło o przebieg granicy wschodniej. Przyjęto koncepcję federacyjną, autorstwa Józefa Piłsudskiego, dążącego do utworzenia na wschodzie skonfederowanych z Polską tzw. państw buforowych, oddzielających nas od Rosji, tj. państw narodowych: Litwy, Białorusi, Ukrainy.

Działania wojenne wojny polsko – bolszewickiej toczyły się na frontach: północno-wschodnim i południowo-wschodnim, rozdzielonych błotami poleskimi. Słaba liczebność armii po obu stronach, nadały wojnie charakter manewrowy. Za początek tej wojny uznaje się starcie Polaków z bolszewickim Frontem Zachodnim 14 lutego 1919, w rejonie białoruskiego miasteczka Mosty.

W marcu 1919 ruszyła ofensywa wojsk polskich, zajęto Słonim, Pińsk, dotarto w rejon Lidy. Na początku kwietnia ruszyła kolejna ofensywa, wojska gen. Stanisława Szeptyckiego zajęły Lidę, Baranowicze, Nowogródek i Wilno. Polacy zajęli następnie Mińsk, Bobrujsk, Borysów. W styczniu 1920 oddziały gen. Szeptyckiego zajęły Dyneburg, który przekazano Łotwie.

CC-prezentacja-46-300x225 Cichociemni - walczyli o niepodległość Polski

slajd – Historia Cichociemnych na slajdach”

Już we wrześniu 1919 szyfry Armii Czerwonej zostały złamane przez por. Jana Kowalewskiego, dzięki czemu Polacy znali plany i rozkazy wroga. Rozstrzygające znaczenie w wojnie polsko – bolszewickiej miała stoczona w dniach 13-25 sierpnia 1920 Bitwa Warszawska, zwana „cudem nad Wisłą”. W jej wyniku Polacy pokonali bolszewików. Straty polskie wyniosły ok. 4,5 tys. poległych, 22 tys. rannych, 10 tys. zaginionych. Straty bolszewickie szacowane są na 25 tys. poległych, 60 tys. w polskiej niewoli, 45 tys. internowanych przez Niemców.

Istotne znaczenie militarne podczas wojny polsko – bolszewickiej miały także: wyprawa kijowska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa pod Komarowem oraz bitwa nad Niemnem.

Wschodnią granicę Polski ustalił traktat ryski. Bolszewicy do dzisiaj nie wywiązali się ze wszystkich swoich zobowiązań, w tym nie wypłacili Polsce rekompensaty – 30 mln rubli w złocie według cen z 1913 oraz nie zwrócili wszystkich zagrabnionych podczas zaborów dóbr kultury.

Spośród 316 Cichociemnych którzy skoczyli ze spadochronem do okupowanej Polski,
w latach 1918 – 1921 o niepodległość Polski walczyło 40 Cichociemnych:

(kliknij w zdjęcie, aby przejść do strony z biogramem)

Leon Bazała (1918 – 1920)	Jacek Bętkowski (1920)	Jan Biały (1918 – 1920)	Niemir Bidziński (1920)	Romuald Bielski (1919 – 1920)	Adolf Gałacki (1918 – 1920)
Stanisław Gilowski (1918 – 1920)	Jan Górski (1919 – 1920)	Antoni Iglewski (1915 – 1920)	Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920)	Wacław Kobyliński (1918 – 1920)	Bolesław Kontrym (1917 – 1918)
Franciszek Koprowski (1919 – 1921)	Tadeusz Kossakowski (1909 – 1920)	Julian Kozłowski (1918 – 1919)	Henryk Krajewski (1918 – 1920)	Leopold Krizar (1918 – 1920)	Stanisław Krzymowski (1914 – 1920)
Adolf Łojkiewicz (1918 – 1920)	Narcyz Łopianowski (1918 – 1920)	Zygmunt Milewicz (1918 – 1920)	Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913 – 1921)	Leopold Okulicki (1914 – 1920)	Mieczysław Pękala-Górski (1918 – 1920)
Edward Piotrowski (1918 – 1920)	Jan Różycki (1917 – 1920)	Roman Rudkowski (1914 – 1920)	Tadeusz Runge (1917 – 1920)	Józef Spychalski (1916 – 1920)	Tadeusz Starzyński (1920)
Tadeusz Stocki (1920)	Aleksander Stpiczyński (1917 – 1920)	Witold Strumpf (1920)	Adam Szydłowski (1918 – 1920)	Wincenty Ściegienny (1918 – 1920)	Witold Uklański (1917 – 1921)
Józef Zabielski (1920)	Józef Zając (1920)	Wiktor Zarembiński (1920)	Bronisław Żelkowski (1920)

Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

Źródła:

informacje własne
Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6

Cichociemni – w Powstaniu Warszawskim

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Spis treści:

Wstęp
Wykaz Cichociemnych w Powstaniu Warszawskim
Lista Cichociemnych wraz z ich przydziałem w AK
Komenda Główna AK
Zgrupowanie Radosław
Stare Miasto
Śródmieście
Śródmieście Południowe
Ochota
Mokotów
Żoliborz
Puszcza Kampinoska
Pozostali

W Powstaniu Warszawskim (będącym elementem Akcji Burza) uczestniczyło – według moich ustaleń zweryfikowanych w oparciu o dane m.in. Muzeum Powstania Warszawskiego (baza uczestników Powstania) – 95 Cichociemnych (dotąd podawano 91, w oparciu o dane IPN). Oprócz 95 Cichociemnych uczestniczących w Powstaniu, kolejnych 4 Cichociemnych było obecnych w Warszawie podczas Powstania, ale z różnych powodów nie uczestniczyli w nim (są w wykazie).

Cichociemny ppor. Edwin Scheller – Czarny ps. Fordon, leczył się po torturach gestapo (chodził o lasce), nie mógł walczyć zbrojnie, ale uczestniczył w Powstaniu współpracując wywiadowczo z oddziałami Pułku Baszta oraz wraz z żona zbierał lekarstwa dla Powstańców…

Spośród Cichociemnych uczestniczących w Powstaniu Warszawskim, co najmniej 20 było rannych lub ciężko rannych (niektórzy kilkakrotnie), 18 poległo w walce lub zmarło z powodu odniesionych ran.

Spośród dziewięciu osób z dowództwa Powstania Warszawskiego, dwóch było Cichociemnymi: gen. Leopold Okulicki ps. Kobra, I zastępca szefa sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej oraz płk. Kazimierz Iranek – Osmecki ps. Heller, szef Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej Armii Krajowej.

Ponadto dziewięciu Cichociemnych było w składzie Komendy Głównej Armii Krajowej (I rzut), pięciu Cichociemnych w składzie KG AK (II rzut) oraz dwóch Cichociemnych w dowództwie oddziału łączności nr 39 / osłonowego KG AK.

Cichociemni pełnili funkcje dowódcze w oddziałach Armii Krajowej, służyli w wywiadzie AK oraz pracowali na wszystkich radiostacjach Powstania Warszawskiego, o kryptonimach: Wanda 1, 2, 3, 4, 7, 9, 13, 23, 23A.

Ryszard M. Zając – Cichociemni w Powstaniu Warszawskim
w: Biuletyn Informacyjny AK nr 6 (410) czerwiec 2024, s. 15-23

WYKAZ CICHOCIEMNYCH
W POWSTANIU WARSZAWSKIM

Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę.
Można wybrać dowolną ilość wierszy, bez wpływu na wynik wyszukiwania.
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Kliknij w imię i nazwisko aby przejść do biogramu na naszym portalu
Kolumna „MPW” zawiera link do biogramu cc na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

Stopień (skok)	Stopień akt.	Nazwisko imię	Pseudonim	Przydział w Powstaniu	Uwagi	Dzielnica	MPW
ppor.	gen. bryg.	Bałuk Stefan	Starba	od 8-09 oficer odziału łączności / osłony KG AK \| do 13-08 dca drużyny plutonu "Agaton", batalion "Pięść"		Wola, Stare Miasto, Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. lot.	por. lot.	Bator Ignacy	Opór	III Oddział KG AK Wydział Lotnictwa "Bociany"	poległ po 5-08-1944 prawdopodobnie ul. Chałubińskiego	Śródmieście	1944.pl
por.	mjr.	Bąkiewicz Zbigniew	Zabawka	oficer Oddziału VI KG AK \| od 29-09 oficer Batalionu "Ostoja"		Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. art.	ppor.	Benedyk Tadeusz	Zahata	przydział nie ustalony (IV Obwód "Grzymała")		Ochota	1944.pl
mjr. piech.	płk	Bętkowski Jacek	Topór 2	dca odcinka taktycznego "Topór" Podobwód Śródmieście Południe		Śródmieście Południowe	1944.pl
ppłk. pil.	płk. pil.	Biały Jan	Kadłub	III Oddział KG AK Wydział Lotnictwa "Bociany"			1944.pl
sierż. lot.	st. sierż. lot.	Biedrzycki Stanisław	Opera	III Oddział KG AK \| radiotelegrafista Grupy "Północ" \| od ok. 5-09 radiostacja Wydziału Lotnictwa KG AK (ul. Wilcza)	ciężko ranny 14-09, poległ 17-09-1944	Stare Miasto, Śródmieście Południowe	1944.pl
mjr. sap.	ppłk. sap.	Bielski Romuald	Bej	III Oddział KG AK	zaginał		1944.pl
pchor. piech.	ppor.	Bienias Jan	Osterba	dca pododdziału w kompanii "Zgody" nast.. kompanii "Piotra", Czata 49	poległ ok. 7-09-1944		1944.pl
por. sap.	mjr. sap.	Bilski Kazimierz	Rum	od 12-08 dca Batalionu "Rum"		Śródmieście	1944.pl
por. art.	ppłk.	Borys Adam	Pług	do 6-08 dca Batalionu Parasol, Zgrupowanie Radosław			1944.pl
por. łączn.	mjr. łączn.	Burdziński Tadeusz	Malina	dca zgrupowania radiostacji \| od 16-08 także zca szefa łączności Sztab Grupy Północ \| od ok. 1-09 dca radiostacji nr 3 \| od 11-09 radiostacji "Zenona" (Mokotów)		Stare Miasto, Śródmieście, Mokotów	1944.pl
ppor. piech.	por. piech.	Busłowicz Michał	Bociek	odwodowa Brygada "Młot" \| od 24-08 oficer broni \| dca 1 plutonu batalion "Wigry"		Stare Miasto	1944.pl
rtm.	mjr.	Czaykowski Andrzej	Garda	do 19 sierpnia zca dcy 2 batalionu Pułk "Baszta" \| do 15-09 dca Batalionu "Ryś" \| później zca dcy Batalionu "Oaza-Ryś" \| zca dcy Pułku "Waligóra" p.o. dcy Zgrupowania "Mokotów"	ranny	Mokotów	1944.pl
plut. lot.	por.	Człapka Kazimierz	Pionek	radiotelegrafista radiostacji 23 A	ranny	Żoliborz	1944.pl
pchor. piech.	ppor. piech.	Dąbrowski Adam	Puti	dca 3 plutonu oddział osłony Komendy Okręgu Warszawskiego AK	poległ 6-09-1944 w gmachu PKO	Śródmieście	1944.pl
kpt. łączn.	ppłk. łącz.	Dzikielewski Feliks	Oliw	oficer Dowództwa Wojsk Łączności KG AK			1944.pl
por. mar.	kpt.	Gałacki Adolf	Maszop	Oddział II (informacyjno - wywiadowczy) KG AK			1944.pl
ppor.	kpt.	Gaworski Tadeusz	Lawa	od 17-08 dca plutonu specjalnego, od 17-09 dca kompanii szturmowej Pułk "Palmiry - Młociny"		Puszcza Kampinoska	1944.pl
ppor. mar. cw	ppor.	Gołuński Norbert	Bombram	Oddział II KG AK, oficer kontrwywiadu i bezpieczeństwa Komendy Podobwodu Śródmieście Południowe		Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. mar.	kpt.	Gromnicki Zygmunt	Gula	Oddział II KG AK, oficer szefa kwatery Komendy Okręgu Warszawskiego		Śródmieście	1944.pl
ppor. piech.	kpt. piech.	Grun Bronisław	Szyb		nie uczestniczył w walkach	Praga
pchor. art.	ppor. art.	Harasymowicz Stanisław	Lalka	dca drużyny kompania "Zgoda \| od 6-08 dca plutonu „Mieczyków”, Czata 49	poległ 10-08-1944		1944.pl
kpr. lot.	ppor. lot.	Hauptman Władysław	Gapa	radiostacja Wydziału Lotnictwa KG AK (ul. Wilcza)		Śródmieście Południowe	1944.pl
por.	rtm. kaw.	Ignaszak Stefan	Drozd	Oddział II KG AK, oficer informacyjny Zgrupowania "Golski"		Śródmieście Południowe	1944.pl
ppłk.	płk.	Iranek Osmecki Kazimierz	Heller	szef Oddziału II KG AK			1944.pl
ppor. piech.	por. piech.	Jachciński Henryk	Kret	dca plutonu ckm kompania "Gustawa" Reduta "Kaliska" \| od 19-08 dca plutonu ckm kompania "Gustawa" batalion "Ryś"		Ochota, Mokotów	1944.pl
pchor. piech.	por.	Jakubowski Ewaryst	Brat	adiutant dcy Brygady Broda 53, Zgrupowanie Radosław	poległ 31-08-1944		1944.pl
ppor.	kpt.	Jankowski Stanisław	Agaton	od 4-09 dca odziału łączności / osłony KG AK \| od 2-08 do 13-08 dca plutonu "Agaton", batalion "Pięść"			1944.pl
ppor. piech.	kpt. piech.	Jaworski Tadeusz Stanisław	Bławat	od 15-09 dca 3 kompanii batalionu "Odwet 2" Zgrupowania "Golski" \| od 26-08 do 2-09 dca plutonu szturmowego \| wcześniej oficer batalionu "Iwo"	dwukrotnie ranny	Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. art.	kpt. art.	Jeziorański Nowak Jan	Zych	Oddział VI KG AK, radiostacja Błyskawica			1944.pl
por. pil.	mjr. pil.	Jokiel Jan	Ligota		nie uczestniczył w walkach	Ochota
kpt. piech.	ppłk.	Kamieński Jan	Cozas	oficer Oddziału \| od października szef Oddziału III KG AK		Wola, Stare Miasto, Śródmieście Północ, Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. piech.	mjr. piech.	Klimowski Tadeusz	Klon	od 12-09 dca batalionu "Ostoja", wcześniej zca dcy batalionu "Iwo"		Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor. piech.	ppor. piech.	Konstanty Ignacy	Szmaragd	pluton saperów II Obwód "Żywiciel"		Żoliborz	1944.pl
por. piech.	mjr.	Kontrym Bolesław	Żmudzin	dca 4 kompanii Zgrupowanie "Bartkiewicz", także dca odcinka taktycznego Królewska - Kredytowa - pl. Małachowskiego	czterokrotnie ranny	Śródmieście Śródmieście Północ	1944.pl
gen. dyw.	gen. dyw.	Kossakowski Tadeusz	Krystynek	od 28-08 kierownictwo produkcji środków walki Komendy Podobwodu Śródmieście Południowe \| od 8-09 także dowódca Legii Oficerskiej		Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. br. panc.	ppłk. br. panc.	Kostuch Tomasz	Bryła	do 27-08 adiutant Komendanta Podobwodu Śródmieście Południowe \| od 27-08 oficer odcinka taktycznego "Sarna"		Śródmieście Południowe	1944.pl
st. sierż. lotn.	por. łączn. lot.	Kowalik Edward	Ciupuś	Oddział III KG AK, radiostacja Wydziału Lotnictwa KG AK (ul. Wilcza)		Śródmieście Południowe	1944.pl
por. piech.	kpt. piech.	Kozłowski Julian	Cichy	batalion "Oaza" \| oficer Pułk "Waligóra"	poległ ok. 18/19-08-1944	Mokotów, Wilanów	1944.pl
ppor. sap.	kpt. sap.	Kryszczukajtis Mirosław	Szary	szef służb saperskich Komendy Podobwodu Śródmieście Południowe	poległ 17-09-1944 na ul. Mokotowskiej	Śródmieście Południowe	1944.pl
por. br. panc.	mjr. br. panc.	Kwiatkowski Bohdan	Lewar	od 14-08 oficer operacyjny Komendy Podobwodu Śródmieście Południowe \| od 28-08 szef sztabu Komendy Podobwodu		Śródmieście Południowe	1944.pl
kpt. lot.	mjr. lot.	Lewkowicz Bronisław	Kurs	oficer plutonu odbioru zrzutów 1 kompania "Zetesa" Pułk "Palmiry - Młociny"		Puszcza Kampinoska	1944.pl
kpt. uzbr.	mjr. uzbr.	Łojkiewicz Adolf	Ryś	od 25-08 dca Zgrupowania "Leśnik", m.in.. obrona PWPW	ranny		1944.pl
rtm. kaw.	ppłk. kaw.	Łopianowski Narcyz	Sarna	od 13-08 dca odcinka taktycznego "Sarna"	dwukrotnie ranny	Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. art.	por.	Majewicz Stefan	Hruby		zamordowany na Pawiaku
mjr. sap.	ppłk.	Majorkiewicz Felicjan	Iron	oficer operacyjny Oddziału III KG AK			1944.pl
st. strz. łączn.	mjr. łączn.	Makarenko Anatol	Tłok	oficer radio Komendy Obszaru Warszawskiego \| dca radiostacji nr 02	ranny	Śródmieście	1944.pl
por. piech.	mjr. dypl. piech.	Malik Franciszek	Piorun 2	dca Batalionu "Piorun", wcześniej zca dcy odcinka taktycznego "Litwin" \| 23-08 dowodził atakiem na "Małą PAST-ę"		Śródmieście Południowe	1944.pl
por. lot. tech.	kpt. lot.	Marynowski Edmund	Sejm	Oddział III KG AK, oficer kompanii lotniczej „Bazy Warszawskiej”		Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor.	por.	Messing Janusz	Bekas	Oddział II KG AK, oficer batalionu "Odwet 2" Zgrupowania "Golski"		Śródmieście Południowe	1944.pl
por.	kpt.	Mich Stefan	Jeż	szef Oddziału III KG AK \| do 10-09 dca kompanii "Koszta" \| od 10-09 dca Zgrupowania "Sosna" \| 19 - 23-08 m.in. udział w ataku na gmach PAST-y		Śródmieście	1944.pl
ppor. piech.	por.	Miciek Władysław	Młot	przydział nie ustalony	poległ 6-08-1944 na ul. Elektoralnej	Wola	1944.pl
por.	kpt.	Milewicz Zygmunt	Róg	do ok 1-09 komórka odbioru zrzutów \| od września zca dcy batalion Czata 49	ranny	Śródmieście	1944.pl
pchor. br. panc.	por.	Mrazek Zbigniew	Aminius	oficer do zleceń dcy Pułku "Baszta"	ranny	Mokotów	1944.pl
ppor. art.	mjr. art.	Nosek Antoni	Kajtuś	IV Obwód "Grzymała", przydział nie ustalony		Ochota	1944.pl
sierż. łączn.	ppor. łączn.	Nowak Piotr	Oko	od 9-08 radiotelegrafista radiostacji nr 3 Komendy Okręgu Warszawskiego \| od 11-09 radiostacji "Zenona" (Mokotów)		Śródmieście, Mokotów	1944.pl
por. piech.	kpt. piech.	Nowakowski Michał	Harpun	p.o. adiutanta dcy, następnie II oficer taktyczny i dca pododcinka Zgrupowania "Golski"		Śródmieście Południowe	1944.pl
por. art.	kpt. art.	Nowodworski Cezary	Głóg	od 3-08 dca plutonu, od 26-08 dca kompanii "Zgody", Czata 49	dwukrotnie ranny, poległ 22-09 (przeprawa Wisły)	Stare Miasto, Śródmieście	1944.pl
płk. piech.	gen. bryg.	Okulicki Leopold	Niedźwiadek	od 6-09 p.o. szefa sztabu KG AK		Śródmieście Północ oraz Południowe	1944.pl
por. piech.	kpt.	Ossowski Stanisław	Jastrzębiec 2	dca kompanii szturmowej odcinka taktycznego "Bogumił"	ciężko ranny w walkach o ambasadę chińską	Śródmieście Południowe	1944.pl
ppor. piech.	por. piech.	Osuchowski Kazimierz	Rosomak	dca plutonu saperskiego z miotaczami ognia odcinek taktyczny "Bogumił"	poległ 9-08-1944 w rejonie Sejmu	Śródmieście Południowe	1944.pl
por.	ppłk.	Paczkowski Alfred	Wania	zca szefa Komendy Obwodu Mokotów, Oddział III KG AK		Mokotów	1944.pl
sierż. łączn.	sierż.	Parada Michał	Mapa	radiotelegrafista kompania radio Komendy Okręgu Warszawskiego	poległ 10-08-1944	Śródmieście	1944.pl
ppor. piech.	por. piech.	Pentz Karol	Skała 2	dca 6 kompanii "Wawer" Zgrupowanie batalionu "Kiliński"	ciężko ranny, poległ 9-09-1944	Śródmieście	1944.pl
pchor. łączn.	por. łączn.	Pieniak Czesław	Bór	do 16-09 dca kompanii "Radio" Komendy Okręgu Warszawskiego		Śródmieście	1944.pl
por. tech lot.	mjr. tech lot.	Pijanowski Wacław	Dym	doradca techniczy w wytwórniach środków walki (Krucza 13, Wilcza 9, Marszłkowska 79)		Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor. piech.	mjr.	Pilch Adolf	Góra, Dolina	dca Pułk "Palmiry - Młociny"		Puszcza Kampinoska	1944.pl
ppor. piech.	kpt. piech.	Piotrowski Julian	Rewera 2	adiutant dowódcy odcinka taktycznego "Topór"		Śródmieście Południowe	1944.pl
por. piech.	kpt. piech.	Pokultinis Alfred	Fon	dca kompani łączności Grupy "Północ" \| od 5-09 dca kompani łączności Komendy Okręgu Warszawskiego		Stare Miasto, Śródmieście	1944.pl
ppor.	rtm. kaw.	Prądzyński Janusz	Trzy	Oddział II KG AK, adiutant dowódcy Zgrupowania "Golski"		Śródmieście Południowe	1944.pl
por. br. panc.	kpt. br. panc.	Rachwał Bronisław	Glin	oficer operacyjny Komenda Obwodu Śródmieście	poległ 2-09-1944 na ul. Jasnej	Śródmieście	1944.pl
kpt. piech.	ppłk.	Runge Tadeusz	Osa	dca Batalionu Czata 49, Zgrupowanie Radosław		Wola, Stare Miasto, Śródmieście	1944.pl
ppor. piech.	kpt.	Rybka Franciszek	Kula		nie uczestniczył w walkach	Ochota
por. obs.	kpt.	Sawicki Zygmunt	Samulik	od 7-08 szef łączności Sztab Grupy "Północ"	ranny	Stare Miasto	1944.pl
pchor.	ppor.	Scheller Czarny Edwin	Fordon	nie uczestniczył w walkach (chodził o lasce po torturach gestapo), odznaczony VM za udział w Powstaniu	współpracował wywiadowczo z oddziałami Pułku "Baszta", zbierał leki dla Powstańców	Okręg Warszawa	1944.pl
por. adm. lot.	mjr. lot.	Skwierczyński Leopold	Aktor	przydział nieustalony, IV Obwód "Grzymała"			1944.pl
por. art.	kpt. art.	Specylak Skrzypecki Zbigniew	Tur 2	zca dcy Zgrupowania "Kryska" oraz dca Batalionu "Tur"	ciężko ranny	Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor. łączn.	por. łączn.	Starzyński Leszek	Malewa	radiotelegrafista Komendy Obszaru Warszawskiego		Śródmieście	1944.pl
ppor. piech.	kpt. piech.	Starzyński Tadeusz	Ślepowron	Oddział II KG AK, referat 998 (kontrwywiad)		Śródmieście	1944.pl
ppor.	kpt. piech.	Strumpf Witold	Sud	oficer kwatermistrzostwa Komendy Podobwodu Śródmieście Południowe		Śródmieście Południowe	1944.pl
kpt. piech.	płk.	Szternal Kazimierz	Zryw	od ok. 1-06 szef sztabu i zca dcy Pułku "Baszta" \| od 25 września p.o. dcy Pułku "Baszta"	ranny	Mokotów	1944.pl
rtm. kaw.	ppłk.	Szymański Jerzy	Boga	oficer operacyjny Komendy Podobwodu Śródmieście Północ \| od 28-08 oficer sztabu Komendy podokręgu		Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor. łącz.	ppor.	Śmietanko Władysław	Cypr	radiotelegrafista radiostacji nr 02 Komenda Obszaru Warszawskiego		Śródmieście	1944.pl
kpt. lot.	mjr. pil.	Tajchman Michał	Mikita	Komenda Obszaru Warszawskiego, referat lotnictwa	poległ 4-08-1944		1944.pl
ppor. piech.	ppor.	Tomaszewski Tadeusz	Wąwóz	pluton "Motyla", batalion Czata 49, Zgrupowanie "Radosław"	ciężko ranny 5-08-1944 r., zaginał		1944.pl
por. piech.	kpt. piech.	Trojanowski Czesław	Litwos	dca grupy technicznej Batalionu KB "Sokół"	trzykrotnie ciężko ranny	Śródmieście Południowe	1944.pl
pchor. kaw.	rtm. kaw.	Ulm Zygmunt	Szybki	oficer ordynansowy Zgrupowanie "Róg" \| we wrześniu zca dcy kompanii (Śródmieście)		Stare Miasto, Śródmieście	1944.pl
kpt. sap.	mjr. sap.	Wierzejski Tomasz	Zgoda 2	do 28-08 dca kompanii "Zgody", Batalion Czata 49	trzykrotnie ranny, w tym ciężko	Stare Miasto, Śródmieście	1944.pl
pchor. piech.	ppor.	Wilczkiewicz Zbigniew	Kij	dca plutonu w 9 kompanii "Romańskiego" \| 1 kompania IV Zgrupowanie "Gurt"		Śródmieście	1944.pl
pchor. piech.	por. piech.	Winiarski Zdzisław	Przemytnik	do ok. 1-09 oficer 6 kompanii "Wawer" Zgrupowanie batalionu "Kiliński" \| potem dca plutonu i zca dcy 1 kompanii batalionu Rum		Wola, Śródmieście	1944.pl
pchor. piech.	kpt. piech.	Wiszniewski Otton	Topola	dca plutonu kompanii "Radio" Komendy Okręgu Warszawskiego \| dca radiostacji nr 265 \| od 8-08 radiostacji nr 266, 267, 268		Śródmieście	1944.pl
por. art.	kpt. art.	Witkowski Ludwik	Kosa	dca oddziału osłony Komendy Okręgu Warszawskiego AK		Śródmieście	1944.pl
mjr. łączn.	mjr.	Wolniak Bogusław	Mięta	oficer Dowództwa Wojsk Łączności KG AK (II rzut)			1944.pl
pchor. piech.	por. piech.	Zabierek Lech	Wulkan	oficer do zleceń dcy Pułk "Palmiry - Młociny", zca dcy kompanii		Puszcza Kampinoska	1944.pl
plut. pchor.	por. piech.	Zając Józef	Kolanko	do 9-09 zca dowódcy 9 kompanii "Romańskiego" Zgrupowanie batalionu "Kiliński" \| od 9-09 zca dowódcy 9 kompanii "Rimańskiego" Batalion "Rum"	dwukrotnie ranny	Śródmieście	1944.pl
por.	gen. bryg.	Zawacka Elżbieta	Zo	referentka w sztabie Wojskowej Służby Kobiet KG AK		Śródmieście Północ	1944.pl
ppor. mar. cw	kpt. mar. cw	Żórawski Bogusław	Mistral	Oddział II KG AK			1944.pl
pchor. art.	ppor. art.	Żychiewicz Antoni Piotr	Przerwa		do połowy sierpnia uczestniczył w walkach, ujęty przez Niemców	Mokotów

Lista Cichociemnych wraz z ich przydziałem w AK
według stanu na koniec lipca 1944

Komenda Główna AK (I rzut):

gen. brygady Leopold Okulicki ps. Kobra – od 6 września p.o. szefa sztabu
pułk. dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki ps. Heller, Antoni – szef Oddziału II KG AK
por. Adolf Gałacki ps. Maszop – Oddział II KG AK
kpt. Bogusław Żórawski ps. Mistral – Oddział II KG AK
por. Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron – Oddział II KG AK, referat 998 (kontrwywiad)
ppłk. dypl. Felicjan Majorkiewicz ps. Iron – oficer operacyjny Oddziału III, ranny
ppłk. Romuald Bielski ps. Bej – Oddział III KG AK, zaginął
mjr dypl. Jan Kamieński ps. Cozas – oficer Oddziału III
por. Ignacy Bator ps. Opór – Oddział III, poległ po 3 sierpnia

powstanie_warszawskie_21-300x200 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Powstanie Warszawskie
w zbiorach NAC

Oddział łączności nr 39 / oddział osłonowy KG AK:

por. Stanisław Jankowski ps. Burek, Agaton – od 3 września dowódca oddziału
por. Stefan Bałuk ps. Starba, Kubuś – od 8 września oficer oddziału

Komenda Główna AK (II rzut):

mjr Feliks Dzikielewski ps. Oliw – oficer Dowództwa Wojsk Łączności
mjr Bogusław Wolniak ps. Mięta – oficer Dowództwa Wojsk Łączności
kpt. Elżbieta Zawacka ps. Zo – referentka w sztabie Wojskowej Służby Kobiet
por. Zdzisław Jeziorański ps. Zych – radiostacja Błyskawica, Oddział VI
por. Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, Andrzej – do 29 września oficer Oddziału VI

Zgrupowanie Radosław

37-1613-1-300x220 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Żołnierze Batalionu Miotła w rejonie włazu kanałowego, ul. Warecka
w zbiorach NAC

Brygada Broda 53:

ppor. Ewaryst Jakubowski ps. Brat – adiutant dowódcy brygady, poległ.

Batalion Parasol:

kpt. Adam Borys ps. Pług – dowódca batalionu do 6 sierpnia, ciężko ranny

Batalion Czata 49:

mjr Tadeusz Runge ps. Witold, Osa – dowódca batalionu
mjr Zygmunt Milewicz ps. Róg, Witold – od września zca dowódcy batalionu, ranny
kpt. Tomasz Wierzejski ps. Zgoda 2 – dowódca kompanii „Zgody” do 28 sierpnia, ciężko ranny
por. Cezary Nowodworski ps. Głóg – od 3 sierpnia dowódca plutonu w kompanii „Zgody”, od 26 sierpnia dowódca kompanii, dwukrotnie ranny, poległ 22 września podczas próby przeprawy Wisły na praski brzeg
Powstanie Warszawskie
w zbiorach NAC

ppor. Jan Bienias ps. Osterba – dowódca pododdziału w kompanii „Zgody”, ranny, poległ
ppor. Stanisław Harasymowicz ps. Lalka – dowódca drużyny w kompanii „Zgody”, od 6 sierpnia dowódca plutonu „Mieczyków”, poległ 10 sierpnia
ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, ranny, zaginął

Batalion „Pięść”:

por. Stanisław Jankowski ps. Burek, Agaton – dowódca plutonu „Agaton” do 13 sierpnia
por. Stefan Bałuk ps. Starba, Kubuś – dowódca drużyny w plutonie „Agaton” do 13 sierpnia

Zgrupowanie „Leśnik”:

mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś 2 – szef sztabu, od 25 sierpnia dowódca zgrupowania, ranny

Stare Miasto

powstanie-warszawskie-17-300x188 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Powstanie Warszawskie
w zbiorach NAC

Sztab Grupy „Północ”:

ppor. Michał Busłowicz ps. Bociek – od 24 sierpnia oficer broni, wcześniej w odwodowej brygadzie „Młot”, ranny, we wrześniu w Śródmieściu dowódca 1. plutonu w resztce batalionu „Wigry”
kpt. Zygmunt Sawicki ps. Samulik – od 7 sierpnia szef łączności, ranny
kpt. Tadeusz Burdziński ps. Malina, Zenon – dowódca zgrupowania radiostacji, od 16 sierpnia także zastępca szefa łączności
sierż. Stanisław Biedrzycki ps. Opera, Wrona – radiotelegrafista Grupy „Północ”
por. Alfred Pokultinis ps. Fon – dowódca kompanii łączności Grupy „Północ”

Zgrupowanie „Róg”:

ppor. Zygmunt Ulm ps. Szybki – oficer ordynansowy zgrupowania, we wrześniu w Śródmieściu zastępca dowódcy kompanii

Śródmieście

37-1613-2-205x300 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Żołnierz plutonu „Rafałków” z Powiśla
w zbiorach NAC

Komenda Okręgu Warszawskiego:

por. Ludwik Witkowski ps. Kosa – dowódca oddziału osłonowego kwatery Komendy Okręgu
ppor. Adam Dąbrowski ps. Puti – dowódca 3. plutonu w oddziale osłonowym kwatery Komendy Okręgu, poległ
por. Zygmunt Gromnicki ps. Gula – Oddział II KG AK, oficer do zleceń szefa kwatery Komendy Okręgu
por. Alfred Pokultinis ps. Fon – od 5 września dowódca kompanii łączności Okręgu
ppor. Czesław Pieniak ps. Bór, Mak – dowódca kompanii radio Okręgu do 16 września
ppor. Otton Wiszniewski ps. Topola – dowódca plutonu w kompanii radio
plut. Michał Parada ps. Mapa, Dąb – radiotelegrafista w kompanii radio, poległ 10 sierpnia
st. sierż. Piotr Nowak ps. Oko – od 9 sierpnia radiotelegrafista radiostacji nr 03, od 11 września radiostacji „Zenona” na Mokotowie
kpt. Tadeusz Burdziński ps. Malina, Zenon – od ok. 1 września dowódca radiostacji 03, od 11 września radiostacji na Mokotowie

Komenda Obszaru Warszawskiego:

37-1587-219x300 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Żołnierz z powstańczym miotaczem ognia podczas walk o PAST-ę
w zbiorach NAC

kpt. dypl. Stefan Mich ps. Jeż, Kmita – szef Oddziału III KG AK, do 10 września dowodził w linii kompanią „Koszta”
mjr Michał Tajchman ps. Nikita – Referat Lotnictwa, poległ 4 sierpnia 1944 r.
ppor. Anatol Makarenko ps. Tłok, Goździk – oficer radio, dowódca radiostacji nr 02, ranny
ppor. Władysław Śmietanko ps. Cypr – radiotelegrafista radiostacji 02
ppor. Leszek Starzyński ps. Malewa – radiotelegrafista

Komenda Obwodu Śródmieście:

kpt. dypl. Bronisław Rachwał ps. Glin – oficer operacyjny, poległ
mjr Zygmunt Milewicz ps. Róg, Witold – do ok 1 września w składzie komórki odbioru zrzutów

Zgrupowanie „Sosna”:

kpt. dypl. Stefan Mich ps. Jeż, Kmita – od 10 września dowódca zgrupowania

Zgrupowanie „Bartkiewicz”:

kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin – dowódca 4. kompanii, ranny cztery razy

37-1586-4-1-218x300 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Płonący gmach PAST-y podczas Powstania
w zbiorach NAC

Zgrupowanie batalionu „Kiliński”:

por. Karol Pentz ps. Skała 2 – dowódca 6. kompanii „Wawer”, zmarł z odniesionych ran
ppor. Zdzisław Winiarski ps. Przemytnik – do ok. 1 września oficer 6. kompanii „Wawer”
por. Józef Zając ps. Kolanko – do 9 września zastępca dowódcy 9. kompanii „Romańskiego”
ppor. Zbigniew Wilczkiewicz ps. Kij – dowódca plutonu w 9. kompanii, następnie w Zgrupowaniu „Gurt”

Batalion „Rum”:

kpt. dypl. Kazimierz Bilski ps. Rum – dowódca batalionu
ppor. Zdzisław Winiarski ps. Przemytnik – od ok. 1 września dowódca plutonu i zastępca dowódcy 1. kompanii
por. Józef Zając ps. Kolanko (mój Dziadek) – od 9 września nadal zastępca dowódcy 9. kompanii „Romańskiego”, ranny.

Śródmieście Południowe

Komenda Podobwodu Śródmieście Południowe:

37-1683-5-1-300x221 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Jeńcy niemieccy wzięci do niewoli w gmachu PAST-y
w zbiorach NAC

kpt. Bohdan Kwiatkowski ps. Lewar – oficer operacyjny, od 28 sierpnia szef sztabu Podobwodu
mjr dypl. Jerzy Szymański ps. Boga – oficer operacyjny, od 28 sierpnia oficer sztabu
por. Mirosław Kryszczukajtis ps. Szary – szef służb saperskich, poległ
por. Witold Strumpf ps. Sud, Fosa – oficer kwatermistrzostwa
gen. dyw. Tadeusz Kossakowski ps. Krystynek – od 28 sierpnia kierownictwo produkcji środków walki, wcześniej w walce, od 8 września także dowódca Legii Oficerskiej
por. Tomasz Kostuch ps. Bryła – do 27 sierpnia adiutant Komendanta Podobwodu
ppor. Norbert Gołuński ps. Bombram – Oddział II KG AK, oficer kontrwywiadu i bezpieczeństwa

Odcinek taktyczny „Topór”:

ppłk. Jacek Bętkowski ps. Topór 2 – dowódca odcinka
por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2 – adiutant dowódcy odcinka

37-1683-6-300x228 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Jeńcy niemieccy z PAST-y, wprowadzani do Żandarmerii AK ul. Jasna
w zbiorach NAC

Zgrupowanie „Golski”:

por. Stefan Ignaszak ps. Drozd, Nordyk – Oddział II KG AK, oficer informacyjny zgrupowania
por. Janusz Prądzyński ps. Trzy, Janek – Oddział II KG AK, adiutant dowódcy zgrupowania
kpt. Michał Nowakowski ps. Harpun – p.o. adiutanta, następnie II oficer taktyczny i dowódca pododcinka
por. Tadeusz Stanisław Jaworski ps. Bławat – od 15 września dowódca 3. kompanii w batalionie „Odwet 2”
ppor. Janusz Messing ps. Bekas – Oddział II KG AK, oficer batalionu „Odwet 2”

Batalion „Piorun”:

kpt. Franciszek Malik ps. Piorun 2 – dowódca batalionu, wcześniej zastępca dowódcy odcinka taktycznego „Litwin”
kpt. Edmund Marynowski ps. Sejm – Oddział III KG AK, oficer kompanii lotniczej „Bazy Warszawskiej”

37-1601-3-222x300 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Powstańcy warszawscy: ojciec i syn na ul. Wareckiej
w zbiorach NAC

Odcinek taktyczny „Sarna”:

mjr Narcyz Łopianowski ps. Sarna – dowódca odcinka
por. Tomasz Kostuch ps. Bryła – od 27 sierpnia oficer taktyczny odcinka

Batalion KB „Sokół”:

por. Czesław Trojanowski ps. Litwos – dowódca grupy technicznej, ciężko ranny

Batalion „Ostoja”:

kpt. Tadeusz Klimowski ps. Ostoja – od 12 września dowódca batalionu, wcześniej zastępca dowódcy batalionu „Iwo”
por. Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, Andrzej – od 29 września oficer batalionu

Odcinek taktyczny „Bogumił”:

por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2 – dowódca kompanii szturmowej odcinka, ciężko ranny
por. Tadeusz Stanisław Jaworski ps. Bławat – od 26 sierpnia do 2 września dowódca plutonu szturmowego, wcześniej oficer batalionu „Iwo”, dwukrotnie ranny;
por. Kazimierz Osuchowski ps. Rosomak – dowódca patrolu saperskiego z miotaczami ognia, poległ

powstanie-warszawskie-kilinski-300x200 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Żołnierze batalionu Kiliński

Zgrupowanie „Kryska”:

kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2 – zastępca dowódcy zgrupowania oraz dowódca batalionu „Tur”, ciężko ranny

Radiostacja Wydziału Lotnictwa KG AK (ul. Wilcza):

st. sierż. Edward Kowalik ps. Ciupuś
plut. Władysław Hauptman ps. Gapa
st. sierż. Stanisław Biedrzycki ps. Opera – w radiostacji od ok. 5 września, zmarł wskutek odniesionych ran

Wytwórnie środków walk (ul.: Krucza 13, Wilcza 9, Marszałkowska 79):

major Wacław Pijanowski ps. Dym – doradca techniczny

Ochota (Reduta „Kaliska”):

ppor. Henryk Jachciński ps. Kret – dowódca plutonu ckm w kompanii „Gustawa”
ppor. Tadeusz Benedyk ps. Zachata – przydział nie ustalony, IV Obwód „Grzymała”
por. Antoni Nosek ps. Kajtuś – przydział nie ustalony, IV Obwód „Grzymała”
kpt. Leopold Skwierczyński ps. Aktor – przydział nie ustalony, IV Obwód „Grzymała”

Mokotów

Komenda Obwodu Mokotów:

kpt. Alfred Paczkowski ps. Wania – zastępca szefa, Oddział III KG AK

Pułk „Baszta”:

mjr Kazimierz Szternal ps. Zryw – od ok. 1 czerwca szef sztabu i zastępca dowódcy pułku, od 25 września p.o. dowódcy pułku, ranny
ppor. Zbigniew Mrazek ps. Aminius – oficer do zleceń dowódcy pułku, ranny
rotm. Andrzej Czaykowski ps. Garda – do 19 sierpnia zastępca dowódcy 2. batalionu

Pułk „Waligóra”:

rotm. Andrzej Czaykowski ps. Garda – do 15 września dowódca batalionu „Ryś”, następnie zastępca dowódcy batalionu „Oaza-Ryś”, potem zastępca dowódcy pułku, ranny, p.o. dowódcy Zgrupowania „Mokotów” po przejściu kanałem do Śródmieścia
ppor. Henryk Jachciński ps. Kret – od 19 sierpnia dowódca plutonu ckm w kompanii „Gustawa” batalionu „Ryś”
kpt. Julian Kozłowski ps. Cichy – poległ podczas uderzenia na Wilanów

Żoliborz:

plut. Kazimierz Człapka ps. Pionek, Sokół – radiotelegrafista radiostacji 23 A, ranny
ppor. Ignacy Konstanty ps. Szmaragd – pluton saperów II Obwód „Żywiciel”

Puszcza Kampinoska

Pułk „Palmiry-Młociny”:

por. Adolf Pilch ps. Góra, Dolina – dowódca pułku
ppor. Lech Zabierek ps. Wulkan – oficer do zleceń dowódcy pułku, zastępca dowódcy kompanii
por. Tadeusz Gaworski ps. Lawa – od 17 sierpnia dowódca szturmowej kompanii lotniczej, do Kampinosu dotarł po wyprowadzeniu oddziału z Warszawy po nieudanym ataku na Okęcie i przemarszu przez lasy Sękocińskie i Chojnowskie
mjr Bronisław Lewkowicz ps. Kurs – oficer specjalnego plutonu odbioru zrzutów

Pozostali

37-1616-3-300x218 Cichociemni - w Powstaniu Warszawskim

Chłopcy roznoszący wodę podczas Powstania
w zbiorach NAC

Przydział nie ustalony:

por. Władysław Miciek ps. Młot, Mazepa – poległ 6 sierpnia 1944 na Woli | ppor. Antoni Żychiewicz ps. Przerwa – krótko uczestniczył w walkach na Mokotowie, w połowie sierpnia ujęty przez Niemców.

Udziału w walkach nie wzięli:

płk. Jan Biały ps. Kadłub, po ataku na Okęcie powrócił do konspiracji | por. Bronisław Grun ps. Szyb, został na Pradze | por. Jan Jokiel ps. Ligota – po ataku na Okęcie pozostał na Ochocie | por. Stefan Majewicz ps. Hruby, Jontek, zamordowany w sierpniu więzień Pawiaka | por. Franciszek Rybka ps. Kula, został na Ochocie

Znak Spadochronowy AK

1 sierpnia 1944 w Warszawie i Puszczy Kampinoskiej działało blisko stu Cichociemnych. Część miało tam stałe przydziały, niektórzy przyjechali tuż po skoku do okupowanego kraju.

Gen. dyw. Tadeusz Kossakowski ps. „Krystynek” w nocy 29/30 maja 1944 przerzucony do Polski w operacji Wildhorn II (Most 2) pod Tarnowem. Powstanie wybuchło, zanim zdążył objąć stanowisko w Komendzie Głównej AK. Przez dwa pierwsze dni walk budował barykadę na ul. Kruczej. Potem walczył jako szeregowy, dowodził nim podchorąży. Dopiero 15 sierpnia został kierownikiem powstańczych wytwórni broni. Podlegało mu ok. 800 ludzi, organizował warsztaty naprawy uzbrojenia, produkcji miotaczy ognia. Pod jego dowództwem wyprodukowano 35 tys. granatów.

Kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2 skoczył w nocy 30/31 lipca 1944 niedaleko Grodziska Mazowieckiego. Następnego dnia przyjechał do Warszawy, zdążył się zameldować w lokalu konspiracyjnym. O godz. 17 wybuchły walki. Nie mając kontaktu z podziemiem, na kilka dni dołączył do grupy ochotników, którzy uzbrojeni w butelki z benzyną polowali na niemieckie czołgi. Dopiero po 13 dniach walk objął na Czerniakowie dowództwo baonu, który od jego pseudonimu nazwano „Tur”.

Jacek Sawicki – Grupa Kampinos w Powstaniu Warszawskim
w: Biuletyn Informacyjny AK, wrzesień 2021, nr 9, s. 20-29

do góry strony

Źródła:

informacje własne (archiwum portalu)
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. I, Kasperski Meble, Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. II, Abres, Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. III, Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. IV, Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6

Jacek Bętkowski – Cichociemny

ps. „Topór 2”, „Żbik 2”

vel Józef Grabowski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 4425

Betkowski-Jacek-elitadywersji-org-181x250 Jacek Bętkowski - Cichociemny

ppłk cc Jacek Bętkowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org

ur. 18 czerwca 1904 w Wadowicach, zm. 17 kwietnia 1980 w Londynie (Wielka Brytania) – podpułkownik piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), harcerz, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, Powstania Warszawskiego, więzień sowieckich łagrów: Starobielsk, Kołyma (1940-1941), więzień niemieckich obozów jenieckich: Ożarów, Kostrzyn, Sandbostel, Murnau (1944-1945), Cichociemny

Znajomość języków: brak danych; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), uzupełniające: dowódców plutonów łączności (Zegrze), i in. W dniu wybuchu wojny miał 35 lat 2 miesiące; w dacie skoku do Polski 40 lat 1 miesiąc.

Spis treści:

II wojna światowa
Cichociemny
Powstanie Warszawskie
Po wojnie
Awanse i odznaczenia
Życie rodzinne

Do 7 roku życia mieszkał w Jordanowie. Uczył się w szkole ludowej oraz Państwowym Gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach, tam w 1924 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1917 – 1922 działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Serdeczny kolega dr Edmunda Wojtyły (1906-1932) starszego brata Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II.

Uczestniczył w wojnie polsko – bolszewickiej 1920, jako ochotnik w studenckich oddziałach wartowniczych oraz 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej, dowodzonej przez płk. Adama Koca. Od 30 sierpnia 1924 do 30 czerwca 1925 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, praktyka w 56 Pułku Piechoty oraz Oficerskiej Szkole Piechoty. Mianowany podporucznikiem ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927. Podczas wypadków majowych 1926 w ochronie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, był świadkiem historycznej rozmowy z Józefem Piłsudskim, 12 maja ok. godz. 17 na moście Poniatowskiego w Warszawie.

Od 26 września 1927 oficer młodszy 1 kompanii 1 batalionu 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach, od 27 listopada 1928 pełnił obowiązki dowódcy 7 kompanii strzeleckiej. Od 4 lutego 1929 w 2 batalionie 11 Pułku Piechoty w Szczakowej, m.in. jako dowódca plutonu w 5 kompanii strzeleckiej. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1929.

W październiku 1931 ukończył kurs oficerów łączności w Zegrzu. Od 19 marca 1932 dowódca plutonu łączności 11 Pułku Piechoty, od marca 1934 adiutant w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 19 marca 1936. W 1938 odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, od 30 sierpnia 1939 dowódca 1 kompanii 1 batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich 22 Dywizji Piechoty Górskiej.

II wojna światowa

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Jacek Bętkowski - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca 1 kompanii w batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich, walczył w rejonie Dulowa, Trzebini, Uliny Małej, Olkusza oraz Owczar. Wyróżnił się podczas walk z Niemcami w rejonie Bronina oraz Owczar k. Buska Zdroju.

5 października 1939 aresztowany przez milicję sowiecką w Jaremczu. Więziony w Nadwórnej, Stanisławowie, Brygidkach, Przemyślu. 16 października 1940 osadzony w łagrze w Starobielsku, od 16 czerwca 1941 w obozach pracy na Kołymie, m.in. w obozie „na 47 km”.

represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Jacek Bętkowski - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl

8 września 1941 zwolniony po układzie Sikorski – Majski. 13 września jako komendant jednej z kompanii transportowych statkiem „Dżurma” wypłynął z portu w Madaganie do Władywostoku w transporcie ok. 250 więźniów. Stamtąd pociągiem dotarł do Omska, następnie 9 października dotarł do Buzułuku, w miejscu formowania wstąpił do Armii Polskiej gen Andersa.

Adiutant 16 Pułku Piechoty oraz dowódca 3 batalionu 16 Pułku Piechoty 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty, od grudnia 1941 dowódca 3 batalionu 14 Pułku Piechoty 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień majora 1 grudnia 1941. Od 6 maja 1942 dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców. Od 14 października do 30 listopada 1942 uczestnik kursu taktycznego dowódców oddziałów w brytyjskim ośrodku szkoleniowym (Palestyna). Od października 1943 kierownik w Szkole Podchorążych Piechoty.

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

Cichociemny

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

Zgłosił się do służby w Kraju. Od 28 października 1943 wyruszył z Bliskiego Wschodu, przez Algier do Włoch. Od 3 stycznia 1944 przeszkolony ze specjalnością w dywersji w Bazie nr 10 w Ostuni. Opinia dowódcy OW mjr Krizara: „Charakter wybitnie prawy, wartość moralna bez zastrzeżeń. Kurs nr 1 ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Taktycznie i technicznie przygotowany bardzo dobrze. Sprawność i wytrzymałość fizyczna bardzo dobra. Pracę na kursie nr 1 i 2 traktował poważnie. Posiada wszystkie kwalifikacje wymagane od dowódcy. Ocena ogólna: bardzo dobry.” Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 w Ostuni przez komendanta ośrodka wyszkolenia (OW 10) ppłk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Awansowany na stopień podpułkownika 31 lipca 1944.

Consolidated B-24 Liberator

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: LVIII), z samolotu Liberator KG-890 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/S Zbigniew Szostak / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / strzelec – W/O Stanisław Malczyk / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: kpt. Franciszek Malik ps. Piorun 2, por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2, kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2, ppor. Władysław Śmietanko ps. Cypr. Był to czwarty lot tej ekipy, w poprzednich (10/11 maja, 19/20 maja, 30/31 maja) nie można było wykonać zadania. Operacja zrzutowa w nocy 10/11 maja 1944 oznaczona była kryptonimem „Weller 28”, w składzie ekipy zamiast Cichociemnego Władysława Śmietanko był mjr Jan Szaciłło. Skoczkowie przerzucili 444,9 tys. dolarów w banknotach, 14,4 tys. dolarów w złocie oraz 260 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także wraz ze skoczkami dwanaście zasobników oraz osiem paczek, w sześciu nalotach na placówkę odbiorczą, w godz. 00.52 – 01.10.

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

Jacek Bętkowski: „(…) Trzeci raz. (…) Musi się udać, bo już zaczynają się z nas koledzy nabijać, nazywając naszą ekipę „Latający Holender” (…) Po raz czwarty. (…) Jesteśmy w tym samym składzie: „Piorun”, „Jastrzębiec”, „Tur”, „Rewera” i radiotelegrafista. Zabieram także dwa pasy z dolarami i młynarkami. Sporo tego. Każdy z nas ma dwa steny. Przyrzekam sobie, że tym razem nie wrócimy. Lecimy wzdłuż Wisły. Wszędzie blackout. W Warszawie również. Ale wreszcie są światła. Samolot kołuje. Action Station – Go, Go, Go, Go… Skaczą wszyscy, jak było ustalone. Nareszcie i ja rzucam się w dziurę. Szarpnięcie – spadochron się otworzył i lekko opadam w dół. Rozglądam się, jest krzyż ze świateł, tylko dość daleko i w prawo w skos. Zniosło mnie poważnie od placówki. Patrzę pod nogi, ziemia zbliża się gwałtownie. Robię przewrotkę, zrzucam spadochron. Nareszcie stało się, jestem w kraju.”

Jacek Bętkowski – „Do czterech razy sztuka”, w: Drogi Cichociemnych, Bellona Warszawa 2013, ISBN 978-83-11-11807-2, s. 105-108

Powstanie Warszawskie

Do Warszawy dotarł 1 sierpnia 1944, ok. 14.00. W Powstaniu Warszawskim początkowo inspektor wyszkolenia Rejonu 3 Obwodu Śródmieście AK, następnie komendant Wojskowej Służby Ochrony Powstania 2 i 3 Rejonu. Od 28 sierpnia dowódca odcinka taktycznego „Topór” (teren na zachód od ul. Marszałkowskiej do Polnej i Poznańskiej, wraz z Politechniką) w Podobwodzie Śródmieście Południowe, obejmującym teren działania Batalionu „Golski” oraz dowodzonego przez Cichociemnego kpt. Franciszka Malika ps. Piorun Batalionu „Zaremba – Piorun”. Od 2 października dowódca 72 Pułku Piechoty AK.

Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych. 26 września przez p.o szefa sztabu KG AK, Cichociemnego gen. Leopolda Okulickiego odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (rozkaz nr 470 z 29 września 1944) z uzasadnieniem: „za wyjątkową odwagę i poświęcenie podczas walk o Warszawę”. Po upadku Powstania od 5 października w niewoli niemieckiej, osadzony w obozach: Ożarów, Kostrzyn, Stalag X-B Sandbostel, Oflag VII-A Murnau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy amerykańskich.

por. cc Julian Piotrowski – Z Brindisi pod Grodzisk Mazowiecki
w: Biuletyn Stowarzyszenia Klub Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
Warszawa, kwiecień – czerwiec 2004 r., nr 2, s. 40 – 43

Po wojnie

Oddzial-VI-Londyn-300x253 Jacek Bętkowski - Cichociemny

Oddział VI SNW, Londyn

Mikucki-300x206 Jacek Bętkowski - Cichociemny

zaświadczenie podpisane przez ppłk Jacka Bętkowskiego

Do 16 czerwca w obozie byłych jeńców w Murnau (Niemcy), po przerzuceniu samolotem do Wielkiej Brytanii, 25 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.

Ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, od 10 sierpnia w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Szkocji, od 28 października w II Korpusie Polskim we Włoszech. Od grudnia 1945 ponownie dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców we Włoszech. Ewakuowany z jednostką do Wielkiej Brytanii, od 25 września 1946 w obozie Oak Lodge k. Emsworth (hrabstwo Hampshire).

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Jacek Bętkowski - Cichociemny

Ulotka PKPiR

Od 6 maja 1947 dowódca 514 jednostki w obozie Nettlebed (hrabstwo Oxfordshire), 16 marca 1948 zrezygnował, ponownie w obozie Oak Lodge. Od 1 marca 1946 do 28 lutego 1949 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Pozostał na emigracji, pracował m.in. jako robotnik w stalowni „Gardner” oraz w drukarni. Działał w środowisku polonijnym, prezes Koła AK, prezes Koła Cichociemnych w Londynie. Sekretarzem Koła Cichociemni wybrali por. Józefa Zająca ps. Kolanko (mojego Dziadka).

cc-papiez-250x172 Jacek Bętkowski - Cichociemny

Jacek Bętkowski z papieżem

W kwietniu 1979 spotkał się z papieżem Janem Pawłem II, którego znał z dzieciństwa. Papież m.in. powiedział wówczas:

Cichociemni to piękny szczegół naszej historii polskiej
papież Jan Paweł II, kwiecień 1979

Zmarł 17 kwietnia 1980 w Londynie, pochowany 29 czerwca 1981 na cmentarzu parafialnym św. Jana w Radomiu, w pobliżu grobu matki.

Awanse

podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927
porucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1929
kapitan – ze starszeństwem od 19 marca 1936
major – 1 grudnia 1941
podpułkownik – 31 lipca 1944

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 29 kwietnia 1980 (pośmiertnie)
Krzyż Walecznych – dwukrotnie
Srebrny Krzyż Zasługi – 1938
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.

Życie rodzinne

Syn Stanisława i Honoraty z domu Nowińskiej. W 1943 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Bohdziewicz (ur. 1914) nauczycielką, hufcową ZHP. 13 listopada 1939 aresztowana przez NKWD, osadzona w więzieniu w Lidzie, następnie w Borysowie (Białoruś). Skazana na pięć lat łagrów, pracowała niewolniczo w obozie w Potmie (Mordowska ASSR) m.in. przy karczowaniu lasów. Po zwolnieniu z łagru w Armii gen. Andersa, po wojnie wiceprzewodnicząca Związku Harcerstwa Polskiego na emigracji, nauczycielka polskiej szkoły sobotniej w Londynie.

Mieli córkę Krystynę Jolantę (ur. 1949) absolwentkę filozofii i literatury anglo-amerykańskiej Uniwersytetu Canterbury.

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Jacek Bętkowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Jacek Bętkowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

Źródła:

informacje własne (archiwum portalu)
Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0009
Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 23-26, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 8390249952
Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 194-200, 424, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa 1984, ISBN 83-211-0537-8
biogram uczestnika Powstania Warszawskiego

Tag Archives: Jacek Bętkowski

Operacja Jacek 1

Operacja zrzutowa – Jacek 1

Trasy lotów ze zrzutami Cichociemnych oraz materiałowymi:

Zobacz także:

Źródła:

Skazany za uczciwość…

Relacja współwięźnia

Dokumenty i relacje

Postępowanie rehabilitacyjne

Cichociemni – walczyli o niepodległość Polski

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

Źródła:

Cichociemni – w Powstaniu Warszawskim

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

WYKAZ CICHOCIEMNYCH W POWSTANIU WARSZAWSKIM

Lista Cichociemnych wraz z ich przydziałem w AK według stanu na koniec lipca 1944

Komenda Główna AK (I rzut):

Oddział łączności nr 39 / oddział osłonowy KG AK:

Komenda Główna AK (II rzut):

Zgrupowanie Radosław

Brygada Broda 53:

Batalion Parasol:

Batalion Czata 49:

Batalion „Pięść”:

Zgrupowanie „Leśnik”:

Stare Miasto

Sztab Grupy „Północ”:

Zgrupowanie „Róg”:

Śródmieście

Komenda Okręgu Warszawskiego:

Komenda Obszaru Warszawskiego:

Komenda Obwodu Śródmieście:

Zgrupowanie „Sosna”:

Zgrupowanie „Bartkiewicz”:

Zgrupowanie batalionu „Kiliński”:

Batalion „Rum”:

Śródmieście Południowe

Komenda Podobwodu Śródmieście Południowe:

Odcinek taktyczny „Topór”:

Zgrupowanie „Golski”:

Batalion „Piorun”:

Odcinek taktyczny „Sarna”:

Batalion KB „Sokół”:

Batalion „Ostoja”:

Odcinek taktyczny „Bogumił”:

Zgrupowanie „Kryska”:

Radiostacja Wydziału Lotnictwa KG AK (ul. Wilcza):

Wytwórnie środków walk (ul.: Krucza 13, Wilcza 9, Marszałkowska 79):

Ochota (Reduta „Kaliska”):

Mokotów

Komenda Obwodu Mokotów:

Pułk „Baszta”:

Pułk „Waligóra”:

Żoliborz:

Puszcza Kampinoska

Pułk „Palmiry-Młociny”:

Pozostali

Przydział nie ustalony:

Udziału w walkach nie wzięli:

Źródła:

Jacek Bętkowski – Cichociemny

II wojna światowa

Cichociemny

Powstanie Warszawskie

Po wojnie

Awanse

Odznaczenia

Życie rodzinne

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski 40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Upamiętnienie Cichociemnych

Źródła:

Szukaj w portalu:

WYKAZ CICHOCIEMNYCH
W POWSTANIU WARSZAWSKIM

Lista Cichociemnych wraz z ich przydziałem w AK
według stanu na koniec lipca 1944

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921: