Operacja Poldek 1
Operacja zrzutowa – Poldek 1
W nocy z poniedziałku na wtorek 16/17 października 1944, w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej “Poldek 1” do okupowanej Polski skoczyło sześciu Cichociemnych – żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Podczas tej operacji Cichociemny Leopold Krizar poległ śmiercią spadochroniarza…
Tej nocy przeprowadzono także operację “Wacek 1”.
mjr / ppłk dypl.
Jan Jaźwiński
Od początku, tj. od końca sierpnia 1940 do 30 sierpnia 1944 zrzuty organizował oficer wywiadu mjr / ppłk. dypl. Jan Jaźwiński, najpierw jako szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 jako szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, od stycznia do 30 sierpnia 1944 jako komendant Głównej Bazy Przerzutowej “Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy). Po jego odejściu przeprowadzono tylko siedem operacji.
Operacje zrzutowe planowano w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej (która organizowała odbiór zrzutów w okupowanej Polsce) oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych) – która użyczała Polakom samolotów (głównie “polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich).
Oddział VI (Specjalny) zajmował się organizacją zrzutów, ich przyjmowanie odbywało się wg. ustalonego “Planu czuwania”. Zrzuty skoczków oraz zaopatrzenia przyjmowało ok. 642 placówek odbiorczych (część z nich to te same placówki o innych kryptonimach). Przed rozpoczęciem sezonu operacyjnego Wydział S (Specjalny) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza przekazywał do zajmującej się zrzutami w Komendzie Głównej Armii Krajowej komórki “Syrena” dane o aktualnych zasięgach samolotów. W oparciu o te dane sporządzano dwutygodniowy “Plan czuwania” placówek odbiorczych (zrzutowisk) na terenie Kraju. W każdym rejonie czuwały kolejno po cztery serie placówek przez cztery dni. Wydział S informował “Syrenę” o planowanych operacjach lotniczych, liczbie skoczków oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki oraz niekiedy tzw. bagażniki, czyli zaopatrzenie zabierane bezpośrednio przez skoczków, w specjalnych doczepianych do nich workach).
Zrzuty organizowano w czterech tzw. sezonach operacyjnych: próbnym (od 15 lutego 1941 do 30 kwietnia 1942), “Intonacja” (od 1 sierpnia 1942 do 30 kwietnia 1943), “Riposta” (od 1 sierpnia 1943 do 31 lipca 1944) oraz “Odwet” (od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944).
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
zobacz – WYKAZ SKOKÓW CICHOCIEMNYCH
81 operacji przerzutowych 316 Cichociemnych (alfabetycznie):
ADOLPHUS (2 CC) | ATTIC (2 CC) | BEAM (3 CC) | BELT (5 CC) | BOOT (5 CC) | BRACE (3 CC) | BRICK (4 CC) | CHICKENPOX (5 CC) | CHISEL (4 CC) | CELLAR (2 CC) | COLLAR (6 CC) | CRAVAT (6 CC) | DOOR (3 CC) | FILE (4 CC) | FLOOR (4 CC) | FRESTON (1 CC) | GAUGE (4 CC) | GIMLET (6 CC) | HAMMER (3 CC) | JACEK 1 (6 CC) | JACKET (4 CC) | KAZIK 1 (6 CC) | KAZIK 2 (1 CC) | LATHE (3 CC) | LEGGING (5 CC) | MEASLES (6 CC) | MOST 1 (Wildhorn I) (2 CC) | MOST 2 (Wildhorn II) (2 CC) | MOST 3 (Wildhorn III) (4 CC) | NEON 1 (2 CC) | NEON 2 (3 CC) | NEON 3 (2 CC) | NEON 4 (3 CC) | NEON 5 (3 CC) | NEON 6 (3 CC) | NEON 7 (3 CC) | NEON 8 (3 CC) | NEON 9 (poległo 3 CC) NEON 10 (3 CC) | OXYGEN 8 (2 CC) | PLIERS (poległo 3 CC) | POLDEK 1 (6 CC, poległ 1) | PRZEMEK 1 (6 CC) | RASP (3 CC) | RHEUMATISM (4 CC) | RIVET (4 CC) | RUCTION (2 CC) | SAW (4 CC, poległ 1) | SCREWDRIVER (3 CC) | SHIRT (5 CC) | SMALLPOX (6 CC) | SPOKESHAVE (3 CC) | STASZEK 2 (6 CC) | STEP (3 CC) | STOCK (4 CC) | TILE (4 CC) | WACEK 1 (6 CC) | WALL (4 CC) | WELLER 1 (4 CC) | WELLER 2 (3 CC) | WELLER 3 (4 CC) | WELLER 4 (4 CC) | WELLER 5 (4 CC) | WELLER 6 (4 CC) | WELLER 7 (3 CC) | WELLER 10 (4 CC) | WELLER 11 (4 CC) | WELLER 12 (4 CC) | WELLER 14 (3 CC) | WELLER 15 (4 CC) | WELLER 16 (4 CC) | WELLER 17 (6 CC) | WELLER 18 (5 CC, poległ 1) | WELLER 21 (4 CC) | WELLER 23 (5 CC) | WELLER 26 (6 CC) | WELLER 27 (5 CC) | WELLER 29 (6 CC) | WELLER 30 (6 CC) | WILDHORN I (Most 1) (2 CC) | WILDHORN II (Most 2) (2 CC) | WILDHORN III (Most 3) (4 CC) | WINDOW (4 CC) | VICE (4 CC) | (6 CC poległo w drodze do Polski, 3 CC podczas skoku, 1 CC skakał dwukrotnie)
Przeprowadzono także operacje zrzutowe materiałowe (z zaopatrzeniem dla AK) oraz operację zrzutu Retingera “Salamander”
1941 – 3 operacje / 8 CC: luty – 1 (2 CC), listopad – 1 (2 CC), grudzień – 1 (4 CC) | 1942 – 15 operacji / 72 CC: styczeń – 1 (5 CC), marzec – 4 (21 CC), kwiecień – 1 (6 CC), wrzesień – 4 (21 CC), październik – 5 (19 CC) | 1943 – 31 operacji / 99 CC: styczeń – 3 (10 CC), luty – 8 (30 CC), marzec – 9 (29 CC), wrzesień – 10 (28 CC), październik – 1 (2 CC) | 1944 – 33 operacje / 138 CC: kwiecień – 16 (55 CC), maj – 8 (41 CC), lipiec – 2 (10 CC), wrzesień – 1 (6 CC), październik – 2 (12 CC), listopad – 2 (7 CC), grudzień – 2 (7 CC) | (uwaga: po odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego przeprowadzono tylko 7 operacji)
sezon: “Odwet”, operacja: “Poldek 1”
Do okupowanej Polski skoczyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej:
ppłk cc Leopold Krizar
ppłk cc Leopold Krizar ps. „Czeremosz”, „Buk”, vel Leon Halicki, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1944, ur. 30 października 1896 w Milijewe (Rumunia, obecnie Ukraina), poległ śmiercią spadochroniarza w nocy z 16/17 października 1944 k. Sokołowa/Dziebałtowa (gmina Końskie) – podpułkownik piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, komendant bazy „Impudent” (Ośrodek Wyszkolenia nr 10) w Ostuni, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii norweskiej, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, ukraiński, angielski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, STS 43 (Audley End), komendant ośrodka szkoleniowego (Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 42 lata; w dacie skoku do Polski 47 lat
płk cc Jerzy Emir – Hassan
mjr / płk cc Jerzy Jan Emir Hassan (Emersajłów) ps. „Turek 2”, „Łepek 2”, „Żuk”, vel Piotr Kiławiec, vel Jerzy Wrzosek, vel Jerzy Zakrzewski, Zwykły Znak Spadochronowy nr 4430, ur. 14 stycznia 1906 w Warszawie, zm. 27 maja 1998 w Opaczy (powiat piaseczyński) – podpułkownik, oficer Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Łódź AK, instruktor taktyki dywersji w Ośrodku Wyszkoleniowym w Ostuni (Włochy), więzień sowieckich łagrów: m.in. Iwdiel (1939-1941), NKWD, UB (Łódź, 1945), potomek tureckiego emira, wysłannika sułtana na Krym, cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dowódców pododdziałów broni pancernej, instruktor i wykładowca kursów dla oficerów Centrum Wyszkolenia Armii, spadochronowy, odprawowy, instruktor taktyki dywersyjnej (OW nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 33 lata; w dacie skoku do Polski 38 lat. Syn handlowca, właściciela dwóch sklepów. Potomek tureckiego emira, wysłannika sułtana na Krym, w trzecim pokoleniu urodzonych w Polsce
płk pil. dypl. cc Roman Rudkowski
płk pil. dypl. cc Roman Rudkowski ps. „Rudy”, „Gangster”, „Goły”, vel Leon Ratomski, vel Ludwik Fedorowski, Zwykły Znak Spadochronowy nr 0085, ur. 12 maja 1898 w Przemyślu, zm. 14 marca 1954 w Londynie (Wielka Brytania) – pułkownik dyplomowany pilot, uczestnik walk o niepodległość Polski (1914-1920), żołnierz Armii gen. Hallera, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, oficer łącznikowy Oddziału VI SNW przy 138 Dywizjonie Specjalnego Przeznaczenia RAF, oficer wywiadu, pilot, dowódca wielu eskadr, Dywizjonu 301, zastępca dowódcy Sił Powietrznych dla Spraw Krajowych, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, więzień sowieckiego SMIERSZ, UB (Łódź, 1945-1946), po wojnie współpracownik SIS, CIA, cichociemny
Znajomość języków obcych: niemiecki, rosyjski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25a, Garramour), sztabów lotniczych, podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy (STS 51, Ringway), i in. W dniu wybuchu wojny miał 41 lat; w dacie pierwszego skoku do Polski 44 lata. Jedyny Cichociemny, który skoczył dwukrotnie do okupowanej Polski. Syn ślusarza
płk cc Bruno Nadolczak
por. / płk cc Bruno Nadolczak po wojnie Bruno Mark Nadolczak, ps. “Piast”, „Serb”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 1661, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1495, ur. 30 marca 1913 w Hasen-Kurl (Niemcy) zm. 11 września 2010 w Cape May (New Jersey, USA) – pułkownik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu Armii Krajowej, zastępca szefa Oddziału II Podokręgu Piotrków Okręgu Łódź AK, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, autor raportu WiN o sowieckim ludobójstwie i zsyłkach Polaków, adiutant gen. Władysława Sikorskiego, żołnierz wyklęty, więzień NKWD (1945), działacz polonijny, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski, francuski, ruski; szkolenia (kursy): m.in. wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy (Largo House, 1 SBS), i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat
ppor. cc Aleksander Makagonow
kpr. / ppor cc Aleksander Makagonow po wojnie Aleksander Makagon, ps. „Wschód”, „Wieczór”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 3427, ur. 3 1 marca 1924 w Buksztelu (obecnie Czarna Białostocka), zm. 8 marca 1970 w Piotrkowie Trybunalskim – podporucznik łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, radiotelegrafista Podokręgu Piotrków Trybunalski AK, więzień sowieckich łagrów (1940-1942), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza), walki konspiracyjnej, spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 15 lat; w dacie skoku do Polski 20 lat. Pochodził z rodziny urzędniczej
kpt. cc Stefan Przybylik
ppor. / kpt. cc Władysław Godzik ps. „Gruch”, „Fonja”, Zwykły Znak Spadochronowy nr 2658, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1650, ur. 2 września 1918 w Kidowie (pow. zawierciański), zm. 5 grudnia 2007 w Zakopanem – kapitan łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, NIE, dowódca plutonu łączności 25 Pułku Piechoty Ziemi Piotrkowskiej, żołnierz wyklęty, więzień sowieckich łagrów: Workuta, Teguldet (1939-1941), więzień gestapo (1945), UB (Łódź, 1945), łącznościowiec, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 20 lat; w dacie skoku do Polski 26 lat. Syn rolnika, stryj dziennikarza Marka Przybylika
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Samolot Liberator KH-151 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski) wystartował z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi we Włoszech, gdzie stacjonowała polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. Dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX.
Consolidated B-24 Liberator
Zrzut na zapasową placówkę odbiorczą “Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Podczas skoku poległ śmiercią spadochroniarza wskutek nieotwarcia spadochronu, Cichociemny Leopold Krizar. Spadł 10-15 m od skraju lasu Kluczowotki, ok. 500-800 m od byłego dworu Kanigowskich (w kierunku południowo-wschodnim), nieopodal miejscowości Sokołów, Dziebałtów (gmina Końskie). Ciało odnaleziono 22 października 1944.
W tej operacji skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Trasy lotów ze zrzutami Cichociemnych oraz materiałowymi:
Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotnisk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku Cichociemnych prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 samoloty startowały z lotniska RAF Tempsford – w 43 operacjach lotniczych SOE przerzuciły do okupowanej Polski 158 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe). Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 samoloty startowały z lotniska Campo Casale k. Brindisi – w operacjach SOE przerzuciły do okupowanej Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).
Niestety, w tych operacjach byliśmy uzależnieni od brytyjskiego SOE, które użyczało nam samolotów oraz stale ograniczało loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej… Należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…
Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…
“Bagażnik” skoczka
Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę “kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.
Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton…
Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce “fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…
Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału “S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353
Zobacz także:
- Łączność z Krajem
- Oddział VI (Specjalny)
- Jan Jaźwiński
- Stanisław Kłosowski
- Współpraca Polaków z SOE
- ZRZUTY
- Zrzuty 1941-1942
- Zrzuty 1943-1944
- Wykaz zrzutów cichociemnych
- Zrzuty – sezony operacyjne (także placówki odbiorcze)
- Zrzuty Cichociemnych – operacje
- Operacje Most
- 316 Cichociemnych
- Załogi samolotów
- Zawartość zasobników i paczek
- BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Informacje nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – Lista Krzystka
Źródła:
- Informacje własne (archiwum portalu)
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
- Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
- Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
- Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom Podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3
Cichociemni – walczyli o niepodległość Polski
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej
Spis treści:
ostatnia strona traktatu ryskiego…
14 lutego 1919 rozpoczęła się wojna polsko – bolszewicka, zakończona podpisaniem 18 października 1921 w Rydze traktatu pokojowego. Polska przeciwstawiła się bolszewickiej Rosji, która dążyła do podboju europejskich państw oraz przekształcenia ich w republiki sowieckie.
W listopadzie 1918 Lenin zawarł tajne porozumienie z dowództwem wojsk niemieckich o przejmowaniu przez bolszewików terenów, z których wycofywały się wojska niemieckie. Odradzające się państwo polskie walczyło o przebieg granicy wschodniej. Przyjęto koncepcję federacyjną, autorstwa Józefa Piłsudskiego, dążącego do utworzenia na wschodzie skonfederowanych z Polską tzw. państw buforowych, oddzielających nas od Rosji, tj. państw narodowych: Litwy, Białorusi, Ukrainy.
Działania wojenne wojny polsko – bolszewickiej toczyły się na frontach: północno-wschodnim i południowo-wschodnim, rozdzielonych błotami poleskimi. Słaba liczebność armii po obu stronach, nadały wojnie charakter manewrowy. Za początek tej wojny uznaje się starcie Polaków z bolszewickim Frontem Zachodnim 14 lutego 1919, w rejonie białoruskiego miasteczka Mosty.
W marcu 1919 ruszyła ofensywa wojsk polskich, zajęto Słonim, Pińsk, dotarto w rejon Lidy. Na początku kwietnia ruszyła kolejna ofensywa, wojska gen. Stanisława Szeptyckiego zajęły Lidę, Baranowicze, Nowogródek i Wilno. Polacy zajęli następnie Mińsk, Bobrujsk, Borysów. W styczniu 1920 oddziały gen. Szeptyckiego zajęły Dyneburg, który przekazano Łotwie.
Już we wrześniu 1919 szyfry Armii Czerwonej zostały złamane przez por. Jana Kowalewskiego, dzięki czemu Polacy znali plany i rozkazy wroga. Rozstrzygające znaczenie w wojnie polsko – bolszewickiej miała stoczona w dniach 13-25 sierpnia 1920 Bitwa Warszawska, zwana “cudem nad Wisłą”. W jej wyniku Polacy pokonali bolszewików. Straty polskie wyniosły ok. 4,5 tys. poległych, 22 tys. rannych, 10 tys. zaginionych. Straty bolszewickie szacowane są na 25 tys. poległych, 60 tys. w polskiej niewoli, 45 tys. internowanych przez Niemców.
Istotne znaczenie militarne podczas wojny polsko – bolszewickiej miały także: wyprawa kijowska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa pod Komarowem oraz bitwa nad Niemnem.
Wschodnią granicę Polski ustalił traktat ryski. Bolszewicy do dzisiaj nie wywiązali się ze wszystkich swoich zobowiązań, w tym nie wypłacili Polsce rekompensaty – 30 mln rubli w złocie według cen z 1913 oraz nie zwrócili wszystkich zagrabnionych podczas zaborów dóbr kultury.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych do okupowanej Polski
w latach 1918 – 1921 o niepodległość Polski walczyło 40 Cichociemnych:
(kliknij w zdjęcie, aby przejść do strony z biogramem)
|
|
 Jacek Bętkowski (1920) |
 Jan Biały (1918 – 1920) |
 NiemirBidziński (1920) |
 Romuald Bielski (1919 – 1920) |
 Adolf Gałacki (1918 – 1920) |
||
 Stanisław Gilowski (1918 – 1920) |
 Jan Górski (1919 – 1920) |
 Antoni Iglewski (1915 – 1920) |
 Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) |
 Wacław Kobyliński (1918 – 1920) |
 Bolesław Kontrym (1917 – 1918) |
||
 Franciszek Koprowski (1919 – 1921) |
 Tadeusz Kossakowski (1909 – 1920) |
 Julian Kozłowski (1918 – 1919) |
 Henryk Krajewski (1918 – 1920) |
 Leopold Krizar (1918 – 1920) |
 Stanisław Krzymowski (1914 – 1920) |
||
 Adolf Łojkiewicz (1918 – 1920) |
 Narcyz Łopianowski (1918 – 1920) |
 Zygmunt Milewicz (1918 – 1920) |
 Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913 – 1921) |
 Leopold Okulicki (1914 – 1920) |
 Mieczysław Pękala-Górski (1918 – 1920) |
||
 Edward Piotrowski (1918 – 1920) |
 Jan Różycki (1917 – 1920) |
 RomanRudkowski (1914 – 1920) |
 Tadeusz Runge (1917 – 1920) |
 JózefSpychalski (1916 – 1920) |
 Tadeusz Starzyński (1920) |
||
 TadeuszStocki (1920) |
 Aleksander Stpiczyński (1917 – 1920) |
 WitoldStrumpf (1920) |
 Adam Szydłowski (1918 – 1920) |
 WincentyŚciegienny (1918 – 1920) |
 Witold Uklański (1917 – 1921) |
||
 Józef Zabielski (1920) |
 Józef Zając (1920) |
 Wiktor Zarembiński (1920) |
 Bronisław Żelkowski (1920) |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Źródła:
- informacje własne
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
Cichociemni – polegli
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Spośród 316 cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski, ogółem 102 poległo podczas wojny, w tym 9 zginęło w samolocie lub podczas skoku bojowego, 18 w Powstaniu Warszawskim.
Oto Cichociemni – polegli podczas II wojny światowej
(1 września 1939 – 8 maja 1945)
UWAGA! tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w nazwisko, aby przejść do biogramu / wpisz, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu ? Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
| Stopień | Foto | Nazwisko imię | Pseudonim | Data śmierci | Miejsce śmierci | Okoliczności |
|---|---|---|---|---|---|---|
| kpt. |  | Adrian Florian | Liberator | 23 czerwca 1944 | Suchednióww | zamordowany przez gestapo |
| por. lot. |  | Bator Ignacy | Opór | po 3 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. |  | Benedyk Tadeusz | Zahata | kwiecień 1945 | KL Buchenwald | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| ppor. |  | Bichniewicz Jerzy | Błekitny | 30 października 1942 | między Helleren a Refsland (Norwegia) | podczas lotu do Polski |
| st. sierż. lot. |  | Biedrzycki Stanisław | Opera | 17 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppłk. sap. | | Bielski Romuald | Bej | po 1 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. |  | Bienias Jan | Osterba | 6 lub 7 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| por. piech. |  | Busłowicz Michał | Bociek | grudzień 1944 | Niemcy albo Holandia | prawdopodobnie zastrzelony |
| ppor. łączn. |  | Chmieloch Ryszard | Błyskawica | po 14 lutego 1944 | Lwów lub KL Dachau | aresztowany przez Niemców |
| kpt. piech. |  | Cieplik Franciszek | Hatrak | 21 sierpnia 1944 | Surkonty (obecnie Białoruś) | zamordowany przez Sowietów po bitwie |
| por. |  | Czuma Józef | Skryty | po 19 lipca 1944 | Warszawa | zamordowany przez gestapo |
| ppor. piech. |  | Dąbrowski Adam | Puti | 4 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| kpt. |  | Dziadosz Rudolf | Zasaniec | 7 października 1944 | rejon Sancygniowa | podczas rozbrajania miny |
| por. |  | Eckhardt Mieczysław | Bocian | po 19 listopada 1942 | Dawidgródek | Aresztowany przez Niemców |
| por. |  | Farenholc Oskar | Sum | po lipcu 1944 | Warszawa lub KL Gross-Rosen | Aresztowany przez Niemców |
| kpt. |  | Garczyński Marian | Skała | 13 listopada 1943 | Brześć nad Bugiem | Po chorobie |
| mjr sap. | | Górski Jan | Chomik | 17 kwietnia 1945 | Lengenfeld, filia KL Flossenbürg | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| ppor. piech. |  | Grycz Jan | Dziadzio | po 6 sierpnia 1943 | pod Hłuszą (Białoruś) | w walce, podczas obławy Niemców, Ukraińców i Węgrów |
| por. |  | Hencel Stanisław | Pik | 30 października 1942 | między Helleren a Refsland (Norwegia) | podczas lotu do Polski |
| ppor. |  | Hörl Jan | Frog | 7 maja 1943 | Warszawa | zamordowany przez gestapo |
| kpt. |  | Ipohorski Lenkiewicz Wiesław | Zagroda | po 8 marca 1943 | prawdopodobnie w Kijowie (Ukraina) | Aresztowany przez Abwehrę |
| por. |  | Jagielski Stanisław | Gacek | 6 marca 1944 | Kurów | zamordowany przez gestapo |
| por. |  | Jakubowski Ewaryst | Brat | 31 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. |  | Jasieński Stefan | Alfa | po 3 stycznia 1944 | KL Auschwitz | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| por. piech. |  | Jastrzębski Antoni | Ugór | w styczniu 1943 | w Michniowie lub pod Lechowem | podczas akcji likwidacyjnej agenta gestapo |
| ppor. |  | Jaworski Tadeusz | Gont | 9 marca 1945 | KL Buchenwald | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| rotm. |  | Jurecki Marian | Orawa | 28 grudnia 1941 | Brzozów Stary (powiat sochaczewski) | w walce z Niemcami, pierwszy poległy CC |
| ppor. |  | Jurkiewicz Longin | Mysz | po listopadzie 1943 | Wilno (obecnie Litwa) | zamordowany przez gestapo |
| ppłk. |  | Kalenkiewicz Maciej | Kotwicz | 21 sierpnia 1944 | Surkonty (obecnie Białoruś) | w walce z Sowietami |
| ppor. piech. |  | Kamiński Bronisław | Golf | 8 maja 1944 | Łęg (Kraków) | w walce z Niemcami |
| sierż. |  | Kazimierczak Stanisław | Ksiądz | w lipcu 1943 | prawdopodobnie Białystok lub KL Neuengamme | Aresztowany przez gestapo |
| por. |  | Klimowicz Władysław | Tama | w styczniu 1943 | Warszawa | Aresztowany przez Niemców, prawdopodobnie samobójstwo |
| por. |  | Kochański Jan | Jarema | 16 lutego 1944 | Warszawa | aresztowany przez Abwehrę |
| por. sap. |  | Kotorowicz Stanisław | Kron | 20 maja 1943 | Celestynów | w walce, podczas akcji odbicia więźniów |
| ppor. sap. |  | Kowalski Ryszard | Benga | 18 listopada 1943 | Równe (Ukraina) | zamordowany przez gestapo |
| kpt. piech. | | Kozłowski Julian | Cichy | 18/19 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| kpt. dypl. |  | Kożuchowski Henryk | Hora | w lipcu 1943 | w rejonie Michałowa (powiat Tomaszów Mazowiecki) | wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego Państwa Podziemnego, zrehabilitowany 1-02-1980 |
| ppor. |  | Krasiński Adam | Szczur | prawdopodobnie w czerwcu 1945 | Rzeszoty (Kraj Krasnojarski, Rosja) | zamordowany w sowieckim łagrze |
| ppłk. piech. | | Krizar Leopold | Czeremosz | 16/17 października 1944 | k. Sokołowa/Dziebałtowa (gmina Końskie) | podczas skoku |
| kpt. sap. |  | Kryszczukajtis Mirosław | Szary | 17 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. |  | Kuczyński Marian | Zwrotnica | po 25 czerwca 1944 | Drohobycz | aresztowany przez policję ukraińską, wydany gestapo |
| kpt. art. |  | Kułakowski Aleksander | Rywal | 13 grudnia 1944 | Lublin | zamordowany przez władze PRL |
| mjr |  | Lech Jan | Granit | po 24 czerwca 1944 | Lwów (obecnie Ukraina) | aresztowany przez gestapo |
| ppor. piech. |  | Lech Włodzimierz | Powiślak | 8 maja 1944 | Lęg (kraków) | w walce z Niemcami |
| ppor. |  | Lewko Kazimierz | Palec | 14 września 1943 | nad Esbjerg (Dania) | podczas lotu do Polski |
| mjr lot. |  | Lewkowicz Bronisław | Kurs | 4 listopada 1944 | k. Huty (powiat przysuski) | w walce z Niemcami |
| por. kaw |  | Linowski Artur | Karp | 2 lipca 1943 | Tomaszow Mazowiecki | aresztowany przez gestapo, popelnil samobójstwo |
| ppor. |  | Łada Lech | Żagiew | w 1942 lub 1943 | prawdopodobnie Wygórow | wskutek zatargu z Gruzinem kpt. „Aloszą” |
| kpt. |  | Łagoda Hieronim | Lak | po 12 lutym 1945 | KL Gross-Rosen | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| por. |  | Majewicz Stefan | Hruby | 13 sierpnia 1944 | Warszawa | aresztowany przez gestapo |
| por. |  | Marek Jan | Walka | po 13 maja 1943 | Warszawa | aresztowany przez gestapo |
| por. piech. |  | Matula Zbigniew | Radomyśl | 31 października 1944 | Słona (powiat tarnowski) | w walce z Niemcami |
| por. |  | Miciek Władysław | Młot | 6 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| por. piech. |  | Motylewicz Piotr | Grab | 7 stycznia 1944 | pod Mikuliszkami (powiat oszmiański) | w walce z Niemcami |
| ppor. |  | Niedzielski Rafał | Mocny | 4 września 1943 | w Wólce Plebańskiej (pow. konecki) | w walce z Niemcami |
| kpt. art. |  | Nowodworski Cezary | Głóg | po 21 września 1944 | prawdopodobnie w Warszawie | prawdopodobnie zamordowany przez NKWD |
| ppor. art. |  | Odrowąż Szukewicz Bolesław | Bystrzec | 17 lutego 1943 | Bratków nad Czarną (gm. Aleksandrów) | podczas skoku |
| por. piech. |  | Osuchowski Kazimierz | Rosomak | 9 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| sierż. |  | Parada Michał | Mapa | po 10 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| por. piech. |  | Pentz Karol | Skała 2 | 9 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. łączn. |  | Peszke Zdzisław | Kaszmir | pod koniec października 1943 | prawdopodobnie Milanówek | aresztowany przez gestapo, popelnił samobójstwo |
| por. |  | Piasecki Zbigniew | Orlik | po 23 marca 1945 | KL Mittelbau-Dora | prawdopodobnie zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| kpt. |  | Piątkowski Bohdan | Mak | po 6 lutym 1943 | Mińsk Litewski (obecnie Białoruś) | aresztowany przez gestapo |
| ppor. |  | Pic Witold | Cholewa | 22 marca 1944 | w Kaskach (powiat grodziski) | ciężko ranny w walce, popełnił samobójstwo |
| płk. |  | Piwnik Jan | Ponury | 16 czerwca 1944 | pod Jewłaszami (Białoruś) | w walce z Niemcami |
| ppor. piech. |  | Poznański Jan | Pływak | 22 października 1943 | Opole Lubelskie | w walce, w akcji likwidacji konfidentów niemieckich |
| ppor. |  | Przetocki Jacek | Oset | 25 maja 1944 | Rychcice (obecnie Ukraina) | w walce z Niemcami |
| kpt. br. panc. |  | Rachwał Bronisław | Glin | 2 września 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| rotm. |  | Raczkowski Stanisław | Bułany | 29 lipca 1944 | Suchedniów | w walce z Niemcami |
| ppor. |  | Riedl Adam | Rodak | po 27 kwietnia 1944 r. | KL Gross-Rosen | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| por. |  | Rogowski Jan | Czarka | 16 lutego 1944 | Radom | zamordowany przez gestapo |
| ppor. |  | Rossiński Czesław | Kozioł | 12 kwietnia 1945 | Lublin | zamordowany przez władze PRL |
| por. |  | Rostek Jan | Dan | po 14 stycznia 1943 | Kijów | prawdopodobnie zamordowany przez Abwehrę |
| ppor. |  | Rostworowski Jan | Mat | 22 września 1944 | KL Gross-Rosen | zamordowany w obozie koncentracyjnym |
| por. |  | Rzepka Kazimierz | Ognik | 26 listopada 1943 | Lesienice (Lwów, obecnie Ukraina) | w walce z Niemcami, po akcji |
| kpt. piech. |  | Serafin Jan | Czerchawa | 20 maja 1944 | Opatkowice | podczas skoku |
| ppor. łączn. |  | Siakiewicz Władysław | Mruk | 14 września 1943 | nad Esbjerg (Dania) | podczas lotu do Polski |
| ppor. łączn. |  | Skowroński Ryszard | Lechita | 14 września 1943 | nad Esbjerg (Dania) | podczas lotu do Polski |
| rotm. |  | Skrochowski Jan | Ostroga | 21 sierpnia 1944 | Surkonty (Białoruś) | w walce z Sowietami |
| mjr dypl. |  | Sokołowski Tadeusz | Trop | 6/7 lutego 1943 | Mińsk (Białoruś) | zamordowany przez gestapo |
| por. piech. |  | Sołtys Stanisław | Sowa | 8 czerwca 1944 | Rzeszów | zamordowany przez gestapo |
| płk. piech. | | Spychalski Józef | Grudzień | 31 grudnia 1944 | KL Gross-Rosen | zamordowany w obozie koncenctracyjnym |
| ppor. |  | Stołyhwo Olgierd | Stewa | 7 maja 1943 | Warszawa | zamordowany przez gestapo |
| kpt. piech. | | Strumpf Witold | Sud | w styczniu 1945 | KL Gross-Rosen | zamordowany w obozie koncenctracyjnym |
| kpt. art. |  | Szczepański Mieczysław | Dębina | 12 kwietnia 1945 | Lublin | zamordowany przez władze PRL |
| por. |  | Szpakowicz Wiesław | Pak | 30 października 1942 | między Helleren a Refsland (Norwegia) | podczas lotu do Polski |
| ppor. łączn. |  | Sztrom Jerzy | Pilnik | w czerwcu 1944 | w Lidzie (obecnie Białoruś) | w walce z Niemcami |
| kpt. art. |  | Szubiński Władysław | Dach | w grudniu 1942 | Warszawa | aresztowany przez gestapo |
| ppor. |  | Szwiec Waldemar | Robot | 14 października 1943 | Wielka Wieś (powiat Końskie) | w walce z Niemcami |
| kpt. |  | Świątkowski Andrzej | Amurat | 28 grudnia 1941 | Brzozów Stary (powiat sochaczewski) | w walce z Niemcami |
| mjr pil. |  | Tajchman Michał | Mikita | 4 sierpnia 1944 | Warszawa | podczas Powstania Warszawskiego |
| ppor. |  | Tomaszewski Tadeusz | Wąwóz | po 5 sierpnia 1944 | Warszawa | prawdopodobnie podczas Powstania Warszawskiego |
| por. art. |  | Twardy Zbigniew | Trzask | 6 października 1944 | Chełm | w walce z Niemcami, po akcji |
| ppor. |  | Wątróbski Józef | Jelito | 8 maja 1944 | Łęg (Kraków) | w walce z Niemcami |
| kpt. |  | Wilczewski Michał | Uszka | 14 lutego 1945 | Lwów | przy próbie aresztowania przez NKWD popełnił samobójstwo |
| por. |  | Zalewski Janusz | Chinek | po 8 marca 1943 | Kijów (Ukraina) | aresztowany przez Abwehrę |
| kpt. art. |  | Zaorski Wacław | Ryba | 8 grudnia 1942 | Mińsk (Białoruś) | aresztowany przez gestapo |
| ppor. łączn. |  | Zapotoczny Stanisław | Płomień | 18 lutego 1944 | Wilno (litwa) | aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo |
| mjr kaw. | | Zarembiński Wiktor | Zrąb | po 17 kwietnia 1943 | Lwów (obecnie Ukraina) | aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo |
| por. |  | Zawadzki Alfred | Kos | w grudniu 1942 | Cieszyn | zamordowany przez gestapo |
| ppor. łączn. |  | Żaak Franciszek | Mamka | 19 lipca 1944 | Lwów (obecnie Ukraina) | zamordowany przez Niemców |
| mjr piech. | | Żelkowski Bronisław | Dąbrowa | 11 listopada 1942 | Warszawa | aresztowany przez gestapo, popełnił samobójstwo |
Weryfikacji w/w danych nt. Cichociemnych dokonano poprzez analizę Ich biogramów, opublikowanych wspomnień oraz danych z innych źródeł. Źródła danych dotyczących każdego Cichociemnego wskazano na stronie z Jego biogramem.
Cichociemni polegli podczas lotu lub skoku do Polski:
W nocy 29/30 października 1942 r., podczas operacji lotniczej Pliers polegli: ppor. sap. Jerzy Bichniewicz ps. Błękitny | por. sap. Stanisław Hencel ps. Pik | por. piech. Wiesław Szpakowicz ps. Pak | Samolot Halifax nr W 773 rozbił się o wysoką skałę Iljansbuknuten, znajdującą się na wybrzeżu Norwegii pomiędzy Hellerem a Resfland. Nieznana jest przyczyna katastrofy. Albo była to pomyłka w nawigacji, albo samolot został ostrzelany przez obronę przeciwlotniczą, następnie usiłował lądować awaryjnie. Polegli Cichociemni wraz z załogą Halifaxa, pod dowództwem kpt. naw. Mariusza Wodzickiego. Wszyscy spoczywają na cmentarzu w Egersund.
W nocy 16/17 lutego 1943 r., podczas operacji lotniczej Saw poległ ppor. art. Bolesław Odrowąż-Szukiewicz ps. Bystrzec | Podczas skoku nie otworzył się spadochron.
W nocy 14/15 września 1943 r., podczas operacji lotniczej Neon 9 polegli: ppor. łączn. Kazimierz Lewko ps. Palec | ppor. łączn. Władysław Siakiewicz ps. Mruk | ppor. łączn. Ryszard Skowroński ps. Lechita | Samolot został zestrzelony nad Danią, w rejonie Esbjerg. Polegli Cichociemni wraz z załogą Halifaxa, pod dowództwem F/O A.J.M. Milne’a. Wszyscy spoczywają na cmentarzu w Esbjerg.
W nocy 19/20 maja 1944 r., podczas operacji lotniczej Weller 18 poległ kpt. dypl. piech. Jan Serafin ps. Czerchawa | Podczas skoku nie otworzył się spadochron.
W nocy 16/17 października 1944 r., podczas operacji lotniczej Poldek 1 poległ ppłk. piech. Leopold Krizar ps. Czeremosz | Podczas skoku splątały się taśmy spadochronu poza samolotem. Odcięty przez dyspozytora na pokładzie, spadł z nierozwiniętym spadochronem.
Cześć Ich pamięci!
zobacz:
Źródła:
- informacje własne
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. FKM Oleśnica, ISBN 83-902499-0-1
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. II. ABRES Rzeszów, ISBN 83-902499-5-2
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. III. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. IV. OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 978-83-933857-0-6
Leopold Krizar – Cichociemny
ps.: “Czeremosz”, “Buk”,
vel Leon Halicki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1944
ppłk cc Leopold Krizar
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 30 października 1896 w Milie (Rumunia, obecnie Ukraina), poległ śmiercią spadochroniarza w nocy z 16/17 października 1944 k. Sokołowa/Dziebałtowa (gmina Końskie) – podpułkownik piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, komendant bazy “Impudent” (Ośrodek Wyszkolenia nr 10) w Ostuni, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii norweskiej, Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, ukraiński, angielski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, STS 43 (Audley End), komendant ośrodka szkoleniowego (Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 42 lata 10 miesięcy; w dacie skoku do Polski 47 lat 11 miesięcy
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej w Kutach, następnie w gimnazjum powszechnym we Lwowie oraz Stanisławowie. W 1916 zdał egzamin dojrzałości w Wiedniu. Od marca 1916 w Armii Austro-Węgier, w batalionie zapasowym oddziałów ochotniczych, od listopada do grudnia 1916 słuchacz Szkoły Oficerskiej. Od marca 1917 w 30 Pułku Piechoty na froncie włoskim, 15 września 1917 ranny. Od sierpnia do października 1918 dowódca kompanii asystencyjnej w Horodence. 19 września 1917 mianowany podporucznikiem. 7 listopada internowany przez Ukraińców w Kołomyi, uciekł do Rumunii.
Na przełomie marca i kwietnia 1919 wstąpił do powstałej w 1918 na Kubaniu 4 Dywizji Strzelców Polskich, dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego. Walczył wraz z dywizją w obronie odcinka Dniestru, 23 maja 1919 powrócił wraz z jednostką do Polski, w czerwcu 1919 w rejonie Czerniowiec oraz Stanisławowa.
Pod koniec czerwca 1919 jako dowódca 9 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów uczestniczył w polskiej kontrofensywie przeciwko wojskom Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, do 17 lipca osiągając linię rzeki Zbrucz. Od 1 sierpnia dowódca plutonu stacji zbornej dla oficerów w Krakowie, od 13 sierpnia przydzielony do batalionu zapasowego 3 Pułku Piechoty Legionów.
Granice II RP
Uczestnik walk na froncie polsko – bolszewickim, m.in. jako dowódca 9 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów walczył na szlaku: linia rzeki Berezyny – Kiwja – Mińsk – Wołkowysk – Białowieża – Mielnik – Siedlce – Święcice – rzeka Narew – linia Bugu – obrona Wisły – Piotrowice – rejon Grabowca – Hrubieszów – Zamość. Od 23 września 1920 na Froncie Północnym w pościgu za Sowietami rozbitymi w bitwie niemeńskiej. Odznaczony orderem Virtuti Militari.
Koszary batalionu KOP “Sienkiewicze”
Po zajęciu Wilna przez gen. Żeligowskiego, do kwietnia 1921 w obronie granicy polsko – litewskiej na odcinku Olkienniki – Druskienniki. Awansowany na stopień porucznika 19 lutego 1921, ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920. Od 20 maja 1922 zastępca dowódcy batalionu zapasowego, od września do listopada 1926 adiutant 2 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów. Mianowany dowódcą kompanii 30 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich w Wilnie 10 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1927.
Od marca 1930 kierownik referatu wyszkolenia w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza, do maja 1935 w Pułku KOP “Wilejka”. W 1933 uczestnik kursu unifikacyjnego dowódców batalionów w Rembertowie, po jego ukończeniu ponownie w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza, od sierpnia 1936 w batalionie KOP “Sienkiewicze”. Od lutego 1938 przydzielony jako kierownik referatu wyszkolenia piechoty w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza oraz dowódca kompanii szkolnej. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 marca 1938. Od maja 1938 dowódca 1 batalionu 29 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939, od 1 września dowódca batalionu 29 Pułku Piechoty Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji Piechoty. 20 września przekroczył granicę z Rumunią, internowany. Od 19 marca 1940 w Paryżu (Francja), następnie na stacji zbornej w Vichy.
Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 17 kwietnia 1940 przydzielony jako I oficer sztabu 1 Półbrygady Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, uczestniczył w kampanii norweskiej, w walkach na półwyspie Ankenes.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany, 21 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od września 1940 przydzielony jako dowódca 2 batalionu, zastępca dowódcy 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich, następnie instruktor w Centralnym Ośrodku Wyszkolenia Piechoty oraz w Brygadzie Szkolnej. Od lipca do listopada 1941 bez przydziału w 7 Brygadzie Kadrowej Strzelców, następnie w Sekcji Studiów Ogólnych. Od 22 lipca 1942 ponownie zastępca dowódcy 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 30 marca 1943 w dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 27 sierpnia 1943, przerzucony do Włoch. Od końca grudnia 1943 zastępca, następnie komendant ośrodka szkolenia Cichociemnych – bazy nr 10 (STS 10) o kryptonimie “Impundent”, zlokalizowanej w niedokończonym nadmorskim sanatorium w Ostuni nad Morzem Adriatyckim, pomiędzy miejscowościami Bari a Brindisi (Włochy).
Consolidated B-24 Liberator
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym “Odwet”, w operacji lotniczej “Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 “S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą “Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Zginął wskutek nieotwarcia spadochronu, spadając 10-15 m od skraju lasu Kluczowotki, ok. 500-800 m od byłego dworu Kanigowskich (w kierunku południowo-wschodnim), nieopodal miejscowości Sokołów, Dziebałtów (gmina Końskie). Ciało odnaleziono 22 października 1944.
Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, kpr. Aleksander Makagonow ps. Wschód, por. Bruno Nadolczak ps. Piast, ppor. Stefan Przybylik ps. Gruch, płk. Roman Rudkowski ps. Rudy. Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Awanse
- podporucznik – 19 września 1917
- porucznik – 19 lutego 1921, ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920
- kapitan – ze starszeństwem od 1 stycznia 1927
- major – ze starszeństwem od 19 marca 1938
- podpułkownik – październik 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 28 lutego 1921
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Srebrny Krzyż Zasługi – 25 listopada 1936
- Medal Wojska – dwukrotnie
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
- Odznaka za Rany i Kontuzje
- Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii
Życie rodzinne
Syn Ferdynanda oraz Rypsymy z domu Nikosiewicz. Przed wojną zawarł związek małżeński z Marią z domu Wicherską. Mieli dwóch synów: Leszka (ur. 1923) oraz Tadeusza (ur. 1924)
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
W grudniu 2016 r. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy “Cichociemni”.
Z paszportu “Cichociemni”, żródło: PWPW
17 października 2018, przed budynkiem świetlicy w Starym Sokołowie (gm. Końskie) odsłonięto głaz z tablicą upamiętniającą ppłk. dypl. Leopolda Krizara ps. Czeremosz.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0128
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 110-112, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 347, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 257
Zobacz także:
- Jan Zb. Wroniszewski ps. Znicz – Śmiertelny skok Czeremosza
- biogram w Wikipedii
