społeczny projekt badawczo – edukacyjny
Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ
Wyjaśnienie w związku z nieścisłościami w kilku publikacjach – Projekt został zainicjowany przez autora portalu 7 lutego 2023, postem na Facebooku. Samodzielnym autorem koncepcji oraz założeń Projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” (tzw. manifestu programowego, w tym: informacje o projekcie, szczegóły projektu, prezentacja itp.) oraz treści na stronach Projektu także jest Ryszard M. Zając, który zaprosił do grona inicjatorów Projektu Andrzeja Borcza oraz Waldemara Natońskiego.
Patronat: Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej
Redakcja „Biuletynu Informacyjnego” wspiera i patronuje medialnie temu wspaniałemu i niecodziennemu projektowi. Mamy rzadką okazję uczestniczyć w odkrywaniu historii wprost na naszych oczach!
Gorąco i chętnie popieram inicjatywę „Na tropie zrzutowisk AK”.
Prof. Norman Davies
zobacz – oficjalna strona
Popieram realizację projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”, jako ważnego projektu, który zainteresowanej społeczności zaprezentuje obraz zrzutów sprzętu wojskowego dla podziemia wojskowego w kraju. Jest to wbrew pozorom sprawa do tej pory mało znana, z której najlepiej znane są zrzuty cichociemnych, a która powinna zostać ukazana w pełni dla wszystkich zainteresowanych dziejami Polskiego Państwa Podziemnego.
Prof. dr hab. Grzegorz Mazur
Społeczny projekt badawczo-edukacyjny „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”, to bardzo wartościowa, w zasadzie bezprecedensowa inicjatywa dla najnowszej historii Polski.
Pomysłodawcy projektu – dr Andrzej Borcz oraz Ryszard M. Zając – mają spore, udokumentowane doświadczenie w badaniach nad dziejami Polskiego Państwa Podziemnego.
Jestem przekonany, że projekt „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” przyniesie nie tylko nowe spojrzenie i szczegóły związane z akcjami zrzutowymi, ale również pozwoli w praktyczny sposób zweryfikować dotychczasowe ustalenia, a w rezultacie odtworzyć kompletną listę oraz lokalizację akowskich placówek odbiorczych i bastionów.
Prof. dr hab. Grzegrz Ostasz
W przeddzień (12 lutego 2023) rocznicy utworzenia Armii Krajowej (14 lutego 1942) oraz pierwszego skoku Cichociemnych do Polski (15/15 lutego 1941) rozpoczęła się realizacja naszego unikalnego, społecznego projektu badawczo – edukacyjnego pt. „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”. Projekt powstał w odpowiedzi na opublikowanie przeze mnie 7 lutego 2023 w poście na Facebooku unikalnego „Wykazu placówek” Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza oraz skierowane do wszystkich moje publiczne zaproszenie do ustalenia lokalizacji wszystkich placówek odbiorczych (zrzutowych) w Polsce. Opracowałem założenia Projektu oraz m.in. „projektowe” informacje i wyjaśnienia, w tym prezentację. Nadal pracuję nad różnymi narzędziami pomocnymi dla Tropicieli lokalnej historii 🙂
Tropicielem obiektywnej prawdy historycznej może zostać każdy, kto chce stąpać po śladach tajnych operacji specjalnych w Polsce. Zachęcam, aby zachować racjonalny krytycyzm wobec wszelkich źródeł informacji…
Istotą Projektu jest aktualizacja wiedzy o zrzutach oraz ustalenie precyzyjnych lokalizacji (współrzędnych GPS) kilkuset zrzutowisk Armii Krajowej, na których żołnierze podczas II wojny św. odbierali lotnicze zrzuty Cichociemnych, broni i zaopatrzenia dla AK.
Zrzuty te organizował Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego w Londynie (szczególnie płk dypl. Jan Jaźwiński), w ścisłej współpracy z Komendą Główną Armii Krajowej oraz brytyjską organizacją rządową Special Operations Executive (SOE, Kierownictwo Operacji Specjalnych).
W wielu przypadkach, dzięki archiwalnym dokumentom i relacjom świadków udało się ustalić dość dobrze miejsce danej placówki odbiorczej. Ale wciąż można istotnie doprecyzować dotychczasowe lokalizacje konspiracyjnych zrzutowisk. Doceniam dotychczasowe dokonania badaczy problematyki „zrzutowej” – Kajetana Bienieckiego, także prof. Grzegorza Ostasza.
Uzupełniłem Ich pracę w oparciu o zebraną dotychczasową wiedzę „zrzutową”, a także wiarygodne historyczne źródło – częściowo zakodowany „Wykaz placówek” Oddziału VI (Specjalnego) – wyszperany przeze mnie w wakacje 2022 w Centralnym Archiwum Wojskowym (sygn. II.52.242), w zespole akt Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Dzięki mojej żmudnej pracy powstała dostępna dla wszystkich, unikalna BAZA ZRZUTÓW.
Ta baza danych jest systematycznie aktualizowana, już obecnie stała się unikalną kopalnią wiedzy nt. skoków Cichociemnych, zrzutów zaopatrzenia dla AK, placówek odbiorczych (zrzutowisk) Armii Krajowej oraz lotów specjalnych SOE do Polski ze zrzutami Cichociemnych a także zaopatrzenia dla AK
Projekt „na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” jest świadectwem troski o miejsca ważne dla Polskiego Podziemia w dobie II wojny światowej. Często są to dziś tereny zapomniane i nieodkryte, a jednak są świadectwem niezwykłych, czasem krwawych wydarzeń.
Utrwalenie pamięci o zrzutowiskach i ludziach, którzy tam walczyli o wolność jest naszym obowiązkiem.
Prof. dr hab. Wojciech Krawczuk
Ryszard M. Zając – Społeczny projekt badawczo – edukacyjny
„Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 03 (395) marzec 2023, s. 1, 90, 43-45
Działania w Projekcie mają pionierski charakter. Mogą im towarzyszyć silne emocje oraz zaskakujące odkrycia, mogą więc stać się znakomitą zabawą oraz świetną grą terenową.
Udział w Projekcie będzie jednak autentycznym poszukiwaniem obiektywnej prawdy historycznej. Każdy Tropiciel, który zgłosi się do Projektu, ma szansę zapisać się złotymi zgłoskami w historii.
Społeczny projekt badawczo – edukacyjny, czyli fascynujące oraz emocjonujące poszukiwanie prawdy historycznej może być dla wszystkich także ważnym doświadczeniem intelektualnym oraz edukacyjnym. Armia Krajowa była największą oraz najbardziej sprawną konspiracyjną organizacją zbrojną okupowanej Europy. Cichociemni – żołnierze w służbie specjalnej – byli elitą Armii Krajowej, pionierami działań specjalnych w okupowanej Polsce. Bez wątpienia stąpanie po śladach tajnych operacji specjalnych w Polsce może być nie tylko emocjonujące, ale także wartościowe poznawczo.
Tajne zrzutowiska, alianckie samoloty, partyzanci, cichociemni – czy może być lepszy punkt wyjścia do opowieści o Polskim Państwie Podziemnym i jego Armii Krajowej?
Projekt „Na tropie zrzutowisk AK” to połączenie dobrze przemyślanej edukacji z wiedzą ekspercką które razem tworzą atrakcyjną trasę edukacji historycznej.
Tak właśnie powinna wyglądać promocja historii w sferze publicznej.
Prof. dr hab. Rafał Wnuk
Ryszard M. Zając – Projekt narodził się spontanicznie, na początku lutego 2023, z aktualnej potrzeby badawczej – przed rocznicą utworzenia Armii Krajowej (14 lutego 1942) oraz pierwszego skoku Cichociemnych do Polski (15/16 lutego 1941). Przede wszystkim z indywidualnych pasji: historycznej i edukacyjnej. Projekt jest wciąż rozwijany, chcę aby stał się jednym z najbardziej innowacyjnych narzędzi edukacji historycznej nt. Armii Krajowej oraz jej elity – Cichociemnych. Zachęcam do uczestnictwa w Projekcie wszystkich Pasjonatów, dla których ważna jest historia Polski, szacunek dla ogromnego wysiłku Armii Krajowej oraz właściwie pojmowana pamięć narodowa.
Zapraszam szczególnie młodzież – indywidualnie i zespołowo – do fascynującego tropienia lokalnej oraz ponadlokalnej historii. Zapraszam do współpracy wszystkie Osoby oraz Instytucje, które mogłyby pomóc w realizacji Projektu. Proszę zwłaszcza o zgłaszanie się osób potrafiących twórczo korzystać z wszelkich technologi cyfrowych (ale nie tylko).
Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza – Plan czuwania
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353
Zobacz wyjaśnienie (kliknij i przejdź) – Dlaczego tropimy?
O przeszłości wiemy tyle, ile o niej napisano, ile zdołano odkryć. Cała reszta umiera w ciszy niepamięci. Projekt poszukiwania i ostatecznie upamiętnienia miejsc zrzutów dla Armii Krajowej, to właśnie szansa na uratowanie fragmentu historii od niepamięci.
Cichociemni należeli do elity Wojska Polskiego. Pamięć o tych najlepszych z najlepszych, jest obowiązkiem następnych pokoleń. Z całego serca wspieram ten projekt
Prof. dr hab. Maciej Franz
Zobacz zrzutowiska: Jaskółka | Jastrząb | Jerzyk | Kanarek | Papuga | Pardwa | Paszkot | Perkoz | Raszka |
Wykaz placówek odbiorczych, sporządzony w Oddziale VI (Specjalnym)
Lokalizacja zrzutowisk „zaszyfrowana” współrzędnymi map
Źródło: Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52.242
POBIERZ – WYKAZ PLACÓWEK (pdf)
poniżej wykaz w wersji elektronicznej:
WYKAZ PLACÓWEK ODBIORCZYCH
Oddziału VI (Specjalnego):
Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę.
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
Kryptonim | Mapa WIG | Współrzędne | Lokalizacja | Miejscowość | Nr akt | Lokalizacja GPS | Uwagi | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Widelec | Warszawa | lew. 42, dół 103 | 11 km pn-zach. | Błonie | 4326/43 | |||
Chochla | Warszawa | lew. 67, dół 107,5 | 14 km | Błonie | 4326/43 | zmien. 1505/44 7998/44 | ||
Solnica | Warszawa | lew. 72, dół 17 | 7 km płd. | Grodzisk | 4326/43 | |||
Koc 1 | Warszawa | lew. 165, dół 151 | 9 km zach | Radzymin | 4326/43 | popr. 911/44 | ||
Koc 2 | Warszawa | lew. 167, gór 223 | 8 km płd-zach | Radzymin | 4503 i 4792/43 | |||
Kołdra | Warszawa | lew. 234, doł 56 | 22 km płd-wsch | Wwa Wschodnia | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Garnek | Warszawa | pr. 223, góra 139 | 8 km płnc-zach | Wyszków | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Sito | Warszawa | pr. 227, gór 164 | 10 km płd-zach | Wyszków | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Miska | Warszawa | pr. 155, gór.166 | 14 km. wsch | Wyszków | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Patelnia | Warszawa | pr. 192, gór.176 | 9 km.płd | Wyszków | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Samowar | Warszawa | pr. 216, gór.234 | 8 km płd-zach | Tłuszcz | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Czajnik | Warszawa | pr. 185, gór.192 | 8 km pnc-wsch | Tłuszcz | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Zegar | Warszawa | pr. 203, dół 90 | 26 km wsch | Wwa Wschodnia | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Lustro | Warszawa | pr.161, dół 88 | 9 km pnc-wsch | Mińsk Mazowiecki | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Wieszak | Warszawa | pr.145, dół 35 | 14 km płn-wsch | Mińsk Mazowiecki | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Rama | Warszawa | pr.157, dół 13 | 17 km płd-wsch | Mińsk Mazowiecki | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Kosz | Warszawa | pr. 130, gór.156 | 20 km wsch | Wyszków | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Szczotka | Warszawa | pr. 104, dół 136 | 11 km zach | Węgrów | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Miotła | Warszawa | pr. 111, dół 117 | 14 km płd-zach | Węgrów | 4326/43, 4779, 5321 i 5321/43 | |||
Froterka | Warszawa | pr. 50, dół 161 | 8 km zach | Sokołów | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Szmata | Warszawa | pr. 81, dół 88 | 30 km wsch | Mińsk Mazowiecki | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Stolik | Warszawa | pr. 82, gór.159 | 15 km płd-zach | Małkinia | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Lampa | Radom | lew. 135, gór.8 | 13 km pnc. | Grójec | 4326/43, 4779, 5321 | |||
Lichtarz | Radom | lew. 81, gór.54 | 14 km zach | Grójec | 4326/43 | |||
Latarnia 1 | Radom | lew. 152, gór. 109 | 16 km płd-zach | Warka | 4326/43 | |||
Latarnia 2 | Radom | lew. 124, gór. 105 | 23 km płd-zach | Warka | 4503/43 | |||
Łuczywo | Radom | lew. 105, gór. 26 | 10 km pnc-zach | Grójec | 4326/43 | |||
Waza | Radom | pr. 223, gór. 48 | 14 km zach | Garwolin | 4691/43 | |||
Talerz | Radom | pr. 206, gór. 73 | 14 km płd-zach | Garwolin | 4691/43 | |||
Spodek | Radom | pr. 201, gór. 25 | 8 km pnc-zach | Garwolin | 4691/43 i 4722/43 | |||
Taca | Radom | pr. 138, gór. 28 | 12 km wsch | Garwolin | 4691/43 | |||
Kilim | Płock | pr. 98, dół 60 | 8 km pnc | Łowicz | 4691/43 i 4722/43 | |||
Obrus | Płock | pr. 42, dół 19 | 14 km płd-wsch | Łowicz | 4691/43 i 4722/43 | |||
Firanka | Płock | pr. 121, dół 26 | jezioro | Rydwan | 4691/43 i 4722/43 | |||
Zasuwa | Łódź | pr. 37,m gór. 47 | 11 km płd | Skierniewice | 4326/43 | |||
Szafa | Brześć | lew. 3, gór. 145 | 23 km pnc | Sokołów | 4326/43 | |||
Ława | Brześć | lew. 53, gór. 238 | 24 km. wsch | Sokołów | 4326/43 | |||
Piec | Lublin | lew. 43, gór 193 | 19 km zach | Lubartów | 6032/44 | popr. | ||
Ceber | Lublin | lew. 77, dół 116 | 18 km pnc-wsch | Mordy | 4326/43 | |||
Konewka | Lublin | lew. 42, dół 45 | 17 km wsch | Siedlce | 4326/43 | |||
Teczka | Warszawa | pr. 152, gór. 47 | 17 km pnc-zach | Ostrów mazowiecki | 4503/43 | |||
Tasak | Warszawa | lew. 45, dół 47 | 7 km pnc-zach | Grodzisk | 4503/43 | |||
Niecka | Warszawa | pr. 154, gór. 210 | 14 km wsch | Tłuszcz | 4503/43 | |||
Pokrywa | Warszawa | pr. 218, dół 120 | 10 km płd-wsch | Wołomin | 4503/43 i 5321/43 | |||
Sagan | Warszawa | pr. 234, dół 147 | 10 km zach | Tłuszcz | 4503/43 i 5321/43 | |||
Serwetka | Płock | pr. 78, dół 60 | 6 km pnc | Łowicz | 4503/43 i 5321/43 | |||
Klucz | Płock | pr. 76, dół 00 | 12 km płd | Łowicz | 4503/43 i 5321/43 | |||
Dywan | Łódź | pr. 107, gór. 3 | 14 km płd-zach | Łowicz | 4503/43 i 5321/43 | |||
Lampart | Radom | pr. 51, dół 78 | 23 km płd | Puławy | 6032/44 | popr. | ||
Tygrys | Radom | pr. 74, gór. 190 | 9 km pnc | Puławy | 4503/43 | |||
Patera 1 | Radom | pr. 119, gór. 44 | 18 km wsch | Garwolin | 4503/43 | |||
Patera 2 | Radom | pr. 128, gór. 25 | 15 km wsch | Garwolin | 4503/43 | |||
Kubek | Radom | pr. 224, gór 17 | 13 km zach | Pilawa | 4503/43 | |||
Balia | Brześć | lew. 129, dół 80 | 28 km wsch | Mordy | 4503/43 | |||
Byk | Lublin | lew. 104, dół 134 | 15 km płnc-wsch | Lubartów | 6032/44 | popr. | ||
Żyto 1 | Kalisz | pr. 61, gór. 140 | 14 km płd | Kalisz | 4290/43 | |||
Żyto 2 | Kalisz | pr. 40, dół 144 | 10 km pnc | Podzamcze | 4290/43 | |||
Groch 1 | Kalisz | pr. 87, gór. 41 | 19 km pnc-zach | Kalisz | 4290/43 | |||
Groch 2 | Poznań | pr. 137, dół 12 | 34 km płd-wsch | Września | 4290/43 | |||
Proso 1 | Poznań | pr. 235, dół 117 | 11 km pnc | Środa | 4290/43 | |||
Proso 2 | Poznań | pr. 242, dół 117 | 11 km pnc | Środa | 4290/43 | |||
Piryt | Kowel | lew. 22, dół 53 | 21 km płd-zach | Kowel | 4784 i 5056/43 | |||
Korzeń | Kraków | pr. 114, gór. 89 | 12 km wsch | Koniecpol | 4326/43 | |||
Klon | Radom | pr. 114, dół 126 | 14 km płd-zach | Puławy | 4971/43 | |||
Lipa | Kielce | pr. 133, gór. 34 | 27,5 km wsch | Ostrowiec | 4971/43 | |||
Jawor | Radom | pr. 142, gór. 166 | 19 km pnc-wsch | Pionki | 4994 i 5321/43 | |||
Grab | Kielce | pr. 136, gór. 20 | 26 km wsch | Ostrowiec | 4994 i 5321/43 | |||
Jodła 1 | Radom | lew. 223, gór. 110 | 12 km pnc-wsch | Dobieszyn | 5118/43 | |||
Jodła 2 | Radom | lew. 235, gór. 100 | 14 km płd-wsch | Warka | 5118/43 | |||
Jesion 1 | Radom | pr. 205, dół 155 | 8 km płd | Pionki | 5118/43 | |||
Jesion 2 | Radom | pr. 218, dół 162 | 7 km płd-zach | Pionki | 5118/43 | |||
Gałąź | Kraków | pr. 170, gór. 103 | 9 km płd-zach | Koniecpol | 5118/43 | |||
Grusza 1 | Kraków | pr. 137, gór. 120 | 12 km płd | Koniecpol | 5118/43 | |||
Grusza 2 | Kraków | pr. 140, gór. 117 | 11 km płd | Koniecpol | 5118/43 | |||
Tuja 1 | Kraków | pr. 12, dół 178 | 19 km płd | Jędrzejów | 5118/43 | |||
Tuja 2 | Kraków | pr. 11, gór 154 | 7 km płd | Jędrzejów | 5118/43 | |||
Kiejstut | Nowogródek | lew. 161, gór. 42 | 15 km zach | Lida | 5133/43 | |||
Wojciech | Nowogródek | lew. 77, gór. 86 | 42 km płd-zach | Lida | 5133/43 | |||
Maciej | Nowogródek | lew. 99, gór 83 | 36 km płd-zach | Lida | 5133/43 | |||
Kawa | Kraków | lew. 148, gór 53 | 13 km pnc-zach | Częstochowa | 5021/43 | |||
Kaczka 1 | Kraków | pr. 29, dół 174 | 18 km pnc-wsch | Miechów | 5021/43 | |||
Kaczka 2 | Kraków | pr. 31, dół 161 | 16 km pnc | Miechów | 5021/43 | |||
Kura 1 | Kraków | pr. 10, dół 80 | 30 km pnc-wsch | Kraków | 5021/43 | |||
Kura 2 | Kraków | pr. 5, dół 68 | 27 km pnc-wsch | Kraków | 5021/43 | |||
Kruk | Kielce | lew. 23, dół 33 | 15 km pnc-wsch | Bochnia | 5021/43 i 5321/43, 1899/44 | popr. | ||
Galasówka | Kraków | pr. 110, gór. 124 | 16 km płd-wsch | Koniecpol | 5118/43 i 911/44 | |||
Oset 1 | Kraków | pr. 248, gór. 108 | 6 km płnc-wsch | Poraj | 5992 | popr. | ||
Oset 2 | Kraków | lew. 232, gór. 102 | 9 km pnc-wsch | Poraj | 5118/43 i 911/44 | |||
Olcha 1 | Kraków | pr. 195, gór 78 | 15 km pnc-zach | Koniecpol | 5118/43 i 911/44 | |||
Olcha 2 | Kraków | pr. 184, gór 82 | 12 km wsch | Koniecpol | 5118/43 i 911/44 | |||
Morwa | Kielce | lew. 40, gór. 31 | 5 km pnc-wsch | Piekoszów | 5992/44 | popr. | ||
Mahoń | Kielce | lew. 118, gór. 13 | 9 km pnc-zach | Bodzentyn | 5118/43 i 911/44 | |||
Pinja | Kielce | pr. 180, gór. 117 | 9 km pnc-wsch | Klimontów | 5118/43 i 911/44 | |||
Palma | Kielce | lew. 234, dół 172 | 11 km płd-zach | Osiek | 5118/43 i 911/44 | |||
Sosna 1 | Kielce | lew. 81, dół 146 | 5 km pnc | Wiślica | 5118/43 i 911/44 | |||
Sosna 2 | Kielce | lew. 71, gór 180 | 8 km pnc-zach | Busk | 5118/43 i 911/44 | |||
Świerk 1 | Kielce | lew. 63, dół 135 | 6 km pnc-zach | Wiślica | 5118/43 i 911/44 | |||
Świerk 2 | Kielce | lew. 88, dół 86 | 12 km płd | Wiślica | 5118/43 i 911/44 | |||
Irka | Warszawa | lew. 26, gór. 200 | 18 km zach | Modlin | 5326/43 | |||
Kogut | Kielce | lew. 62, dół 72 | 3 km pnc-wsch | Koszyce | R.dz. 1899/44 | popr. | ||
Zosia | Płock | pr.11, gór. 97 | 13 km płd-wsch | Raciąż | 5326/43 | |||
Fasola | Poznań | pr. 140, dół 15 | 17 km pnc-wsch | Jarocin | 5402/43 | |||
Gryka 1 | Kalisz | pr. 31, dół 153 | 18 km pnc-wsch | Kępno | 5380/43 | |||
Gryka 2 | Kalisz | pr. 40, dół 137 | 16 km pnc-wsch | Kępno | 5380/43 | |||
Stokrotka | Kielce | lew. 165, dół 124 | 25 km wsch | Wiślica | 5520/43 | |||
Paproć 1 | Kielce | pr. 181, gór. 147 | 2 km pnc-zach | Koprzywnica | 5520/43 | |||
Paproć 2 | Kielce | pr. 192, gór. 141 | 6 km pnc-zach | Koprzywnica | 5520/43 | |||
Mysz | Lublin | lew. 10, dół 95 | 13 km zach | Lublin | 5402/43 | |||
Tukan 1 | Kielce | lew. 166, dół 194 | 31 km pnc | Tarnów | 5402/43 | |||
Tukan 2 | Kielce | lew. 180, dół 102 | 32 km pnc | Tarnów | 5847/43 | |||
Sasanka 1 | Kielce | lew. 88, dół 99 | 9 km płd-wsch | Wiślica | 5402/43 | |||
Sasanka 2 | Kielce | lew. 94, dół 86 | 1 km płd | Opatowiec | 5847/43 | |||
Słonecznik | Kielce | lew. 127, dół 117 | 15 km wsch | Wiślica | 5402/43 | |||
Śnieżka 1 | Kielce | lew. 207, dół 145 | 39 km wsch | Wiślica | 5402/43 | |||
Śnieżka 2 | Kielce | lew. 200, dół 163 | 8 km zach | Połaniec | 5847/43 | |||
Storczyk 1 | Kielce | lew. 138, dół 138 | 13 km pnc-zach | Szczucin | 5402/43 | |||
Storczyk 2 | Kielce | lew. 145, dół 149 | 4 km płd | Stopnica | 5847/43 | |||
Smrek | Kielce | lew. 85. dół 125 | 2 km płd-wsch | Wiślica | 5402/43 | |||
Śliwa | Kielce | lew. 98, dół 113 | 5 km zach | Nowy Korczyn | 5402/43 | |||
Pomidor 1 | Kielce | pr. 198, gór. 156 | 7 km zach | Koprzywnica | 5402/43 | |||
Pomidor 2 | Kielce | pr. 188, gór. 168 | 6 km płd-zach | Koprzywnica | 5847 i 6027/43 | |||
Pietruszka 1 | Kielce | lew. 228, dół 167 | 2 km pnc | Połaniec | 5402/43 | |||
Pietruszka 2 | Kielce | lew. 220, dół 185 | 8 km pnc-zach | Połaniec | 5847/43 | |||
Georginia | Kielce | pr. 141, gór. 66 | 9 km zach | Zawichost | 5402/43 | |||
Tatarak 1 | Kraków | pr. 18, gór. 117 | 5 km pnc-zach | Jędrzejów | 5402/43 | |||
Tatarak 2 | Kraków | pr. 43, gór. 137 | 4 km zach | Potok | 5847/43 | |||
Tulipan 1 | Kraków | pr. 21, gór 80 | 16 km pnc | Jędrzejów | 5402/43 | |||
Tulipan 2 | Kraków | pr. 25, gór. 89 | 13 km pnc | Jędrzejów | 5847/43 | |||
Tarnina 1 | Kielce | lew. 38, gór. 123 | 9 km płd | Chęciny | 5402 i 6027/43 | |||
Tarnina 2 | Kielce | lew. 49, gór. 109 | 7 km płd -wsch | Chęciny | 5847 i 6027/43 | |||
Trawa 1 | Kielce | lew. 35, gór. 140 | 12 km pnc-zach | Pińczów | 5402 i 6027/43, 5992/44 | popr. | ||
Trawa 2 | Kielce | lew. 22, gór 128 | 9 km płd-wsch | Miąsowa | 58478 i 6027/43 | |||
Jaśmin | Radom | pr. 103, gór. 210 | 9 km pnc-zach | Puławy | 5402/43 | |||
Maria | Warszawa | lew. 3, góra 36 | 17 km zach | Ciechanów | 6027/43 | |||
Olej | Kraków | lew. 135, gór 72 | 15 km zach | Częstochowa | 5532/43 | |||
Zapadka | Lwów | pr. 52, gór 97 | 14 km płd-wsch | Lwów Gł. | 6599/43 | |||
Granatnik 1 | Lwów | pr. 152, gór. 48 | 21 km zach | Lwów Gł. | 6599/43 | |||
Granatnik 2 | Lwów | pr. 146, gór. 68 | 20 km zach | Lwów Gł. | 6599/43 | |||
Topaz | Zamość | pr. 20, gór. 24 | 18 km pnc-zach | Włodzimierz | 7312/43, 2848/44 | popr. | ||
Zawiasa | Płock | pr. 31, dół 22 | 18 km płd-wsch | Łowicz | 7213/43 | |||
Lola | Łomża | lew. 178, dół 47 | 21 km pnc-wsch | Przasnysz | 7213/43 | |||
Siodło | Zamość | pr. 69, dół 67 | 38 km pnc | Lwów | 7395/43 | |||
Ostroga | Lwów | pr. 67, gór. 172 | 34 km płd | Lwów | 7395/43, 1408/44 | popr | ||
Kufel | Warszawa | pr. 65, dół 10 | 21 km płd-zach | Siedlce | 130/44 | |||
Zamek 1 | Lwów | pr. 25, gór. 84 | 18 km płd-wsch | Lwów | 7462/43 | |||
Zamek 2 | Lwów | pr. 46, gór. 88 | 14 km płd-wsch | Lwów | 7462/43 | |||
Bomba | Tarnopol | lew. 227, gór. 74 | 28 km wsch | Złoczów | 7462/43 | |||
Imbryk | Warszawa | lew. 207, gór. 189 | 15 km pnc-zach | Tłuszcz | 325/44 i 582/44 | |||
Konwalia | Radom | lew. 200, dół 114 | 10 km płd-wsch | Radom | 325/44 i 582/44 | |||
Tarka | Warszawa | lew. 56, dół 87 | 15 km pnc | Grodzisk | 582/44 | |||
Suszka | Płock | pr. 40, dół 80 | 8 km zach | Sochaczew | 582/44 | |||
Przycisk | Płock | pr. 10, dół 57 | 7 km płd-wsch | Sochaczew | 582/44 | |||
Koper | Radom | lew.33, dół 117 | 9 km płd-zach | Wolanów | 5992/44 | popr | ||
Koniczyna | Radom | lew. 196, dół 90 | 7 km wsch | Wierzbica | 582/44 | |||
Konopie | Radom | lew. 165, gór 183 | 5 km zach | Jedlińsk | 5992/44 | popr. | ||
Rubin | Zamość | pr. 7, góra 30 | 9 km pnc-zach | Włodzimierz | 582/44 | |||
Rakieta | Tr-pol | lew. 45, gór. 141 | 46 km płd-wsch | Lwów | 582/44 | |||
Torpeda | Tr-pol | lew. 199, gór. 36 | 24 km pnc-wsch | Złoczów | 582/44 | |||
Ładownica | Lwów | lew. 164, gór. 82 | 17 km wsch | Przemyśl | 582/44 | |||
Żaba 1 | Wilno | pr. 201, dół 134 | 2 km płd-wsch | M. Soleczniki | 582/44 | |||
Żaba 2 | Wilno | pr. 193, dół 125 | 5 km pnc-wsch | Wlk. Soleczniki | 582/44 i 811/44 | |||
Jaszczurka 1 | Wilno | lew. 117, dół 93 | 15 km płd-wsch | St. Olkienniki | 582/44 | |||
Jaszczurka 2 | Wilno | lew. 106, dół 95 | 12 km płd-wsch | St. Olkienniki | 582/44 | |||
Hełm | Lwów | pr.. 53, gór. 98 | 14 km płd-wsch | Lwów | 582/44 i 911/44 | |||
Holownik | Tr-pol | lew. 139, gór. 36 | 65 km wsch | Lwów | 607/44 | |||
Pas | Lwów | lew. 177, gór. 64 | 22 km pnc-wsch | Przemyśl | 582/44 i 911/44 | |||
Jastrząb | Nowy Sącz | pr. 199, gór. 121 | 7 km płd | Jasło | 607/44 | |||
Dziewanna | Radom | pr. 154, dół 68 | 3 km płn-zach | Lipsko | 5623/44 | popr. | ||
Dziurawiec | Radom | pe. 223, dół 65 | 9 km pnc-wsch | Iłża | 911/44 | |||
Pochodnia | Radom | lew. 82, gór. 97 | 19 km płd zach | Grójec | 911/44 | |||
Karafka | Radom | praw. 128, gór.49 | 15 km płd-wsch | Garwolin | 911/44 | |||
Gorczyca | Kielce | pr. 179, gór. 35 | 4 km pnc-wsch | Cmielów | 911/44 | |||
Osika 1 | Kraków | lew. 236, gór. 126 | 9 km wsch | Poraj | 911/44 | |||
Osika 2 | Kraków | lew. 225, gór. 100 | 9 km pnc-wsch | Poraj | 911/44 | |||
Oleander 1 | Kraków | lew. 264, gór 27 | 5 km zach | Borowno | 5992/44 | popr | ||
Oleander 2 | Kraków | lew. 218, gór. 22 | 19 km pnc-wsch | Częstochowa | 911/44 | |||
Orzech 1 | Kraków | pr. 226, gór. 86 | 18 km płd-wsch | Częstochowa | 911/44 | |||
Orzech 2 | Kraków | pr. 222, gór 78 | 17 km wsch | Częstochowa | 911/44 | |||
Goździk 1 | Kielce | pr. 170, gór.17 | 10 km pnc-wsch | Cmielów | 911/44 | |||
Goździk 2 | Kielce | pr. 177, góra 6 | 11 km pnc-wsch | Cmielów | 911/44 | |||
Dąb | Radom | lew. 208, dół 83 | 7 km pnc | Iłta | 672/44 | |||
Woda | Kraków | lew. 250, dół 90 | 15 km płd-zach | Olkusz | 5021/43 zmien. 672/44 | |||
Jarząb | Radom | pr. 155, dół 124 | 7 km płd-wsch | Zwoleń | 911/44 | |||
Jerzyna | Radom | pr. 203, gór. 120 | 13 km pnc-zach | Kozienice | 911/44 | |||
Jabłoń | Radom | lew. 225, gór. 160 | 11 km płd-wsch | Dobieszyn | 911/44 | |||
Cebula 1 | Radom | lew. 63, dół 109 | 16 km pnc-wsch | Końskie | 911/44 | |||
Cebula 2 | Radom | lew. 98, dół 104 | 25 km pnc-wsch | Końskie | 911/44 | |||
Gladiolus 1 | Kielce | pr. 192, gór. 62 | 6 km płd | Cmielów | 911/44 | |||
Gladiolus 2 | Kielce | pr. 183, gór. 52 | 5 km płd-wsch | Cmielów | 911/44 | |||
Cynamon | Łódź | pr. 17, dół 73 | 10 km zach | Końskie | 1013/44 | popr. | ||
Krata | Łódź | pr. 25, góra 76 | 7 km płd-wsch | Skierniewice | 1383/44, 12758/44 | popr. | ||
Lis | Lublin | lew. 128, dół 7 | 27 km płd-zach | Rejowiec | 1408/44 | |||
Sokół | Zamość | pr. 34, gór. 114 | 9 km wsch | Mszana Dolna | 1408/44 | |||
Ścigacz | Lwów | lew. 221, gór. 92 | 34 km wsch | Przemyśl | 1408/44 | |||
Plastic | Lwów | pr. 241, gór. 18 | 6 km zach | Jaworów | 1408/44 | |||
Miednica | Warszawa | pr. 65, dół 48 | 15 km płd-zach | Siedlce | 1573/44 | |||
Kret | Zamość | lew. 95, gór. 39 | 32 km płd-zach | Krasnystaw | 1609/44 | |||
Liniowiec | Łuck | lew. 50, dół 40 | 14 km wsch | Kamionka Strumiłowa | 1609/44 | |||
Guzik | Lwów | pr. 193, gór. 57 | 10 km pnc-zach | Gródek Jag. | 1609/44, 5313 | popr. | ||
Linja | Warszawa | lew. 26, dół 102 | 5 km pnc-zach | Błonie | 1383 i 1789/44 | |||
Warta | Łódź | pr. 61, dół 109 | 29km płd-wsch | Piotrków | 1609/44 zm. 3313/44 | popr. | ||
Muszka | Lwów | pr. 171, dół 154 | 9 km płd-wsch | Drohobycz | 1609/44 | |||
Dzik | Zamość | lew. 97, gór. 8 | 35 km płnc-zach | Zamość | 1408/44 | |||
Proch | Tr-pol | lew. 118, dół 144 | 12 km płd-zach | Brzeżany | 1850/44 | |||
Krawat | Lwów | lew. 230, gór. 3 | 8 km pnc | Jaworów | 1850/44 | |||
Lotniskowiec | Lwów | praw. 10, dół 121 | 9 km płd | Chodorów | 1850/44 | |||
Kanonierka | Tr-pol | lew. 56, gór. 105 | 43 km płd wsch | Lwów | 1850/44, 2612/44 | |||
Pancernik | Lwów | pr. 33, dół 169 | 19 km płd | Bóbrka | 1850/44, 2612/44 | |||
Kawka | Cieszyn | pr. 90, góra 53 | 16 km płd-zach | Wieliczka | 1982/44 | dawniej bastion | ||
Komin | Radom | lew. 178, gór. 88 | 6 km płd-zach | Warka | 2017/44 | |||
Klosz | Radom | lew. 128, gór. 118 | 23 km płd | Grójec | 2017/44 | |||
Kieliszek | Radom | lew. 70, gór. 16 | 21 km pnc-zach | Grójec | 2017/44, 12758/44 | popr. | ||
Tapczan | Warszawa | lew. 13, dół 26 | 7 km zach | Piaseczno | 2295/44 | |||
Dynamit | T-pol | lew. 14, dół 149 | 5 km wsch | Chodorów | 2292/44 | |||
Naramiennik | Lwów | pr. 213, gór 28 | 4 km płd-zach | Jaworów | 2292/44 i 2612/44 | |||
Buk | Łódź | lew. 281, dół 48 | 10 km pnc-wsch | Radomsko | 2453/44 | |||
Brzoza | Łódź | lew. 308, dół 46 | 16 km pnc-wsch | Radomsko | 2453/44 | |||
Banan | Łódź | lew. 324, dół 20 | 20 km wsch | Radomsko | 2453/44 | |||
Baobab | Łódź | lew. 200, dół 5 | 18 km płd-zach | Radomsko | 2453/44 | |||
Odra | Łódź | praw. 91, dół 164 | 18 km wsch | Piotrków | 2453/44 | |||
Wisła | Łódź | praw. 61, dół 108 | 26 km płd-wsch | Piotrków | 2453/44 5965/44 | popr. | ||
Kwas | Kraków | lew. 186, dół 150 | 10 km płd-zach | Dąbrowa Górnicza | 1791/44 | |||
Nafta | Kraków | lew. 131, gór. 4 | 26 km pnc-zach | Częstochowa | 1791/44 | |||
Myśliwiec | Lwów | pr. 109, gór. 113 | 18 km płd | Lwów | 2492/44 | |||
Trotyl | Lwów | pr. 165, dół 232 | 18 km płd | Gródek Jagielloński | 2492/44 i 2612/44 | |||
Kabłąk | T-pol | lew. 19, gór. 58 | 3o km wsch | Lwów | 2636/44 | |||
Kos | Kraków | pr. 19, dół 55 | 24 km pnc-wsch | Kraków | 2844/44, 3113/44 | bastion, popr. | ||
Ogier | Radom | pr. 108, dół 66 | 8 km pnc-zach | Opole | 2844/44 | |||
Klacz | Radom | pr. 101, dół 86 | 23 km płd | Puławy | 3109/44, 56032/44 | popr. | ||
Owca | Radom | pr. 48, dół 97 | 17 km pnc-wsch | Opole | 3109/44 | |||
Colt | Lwów | lew. 171, gór 167 | 13 km pnc-zach | Sambor | 3295/44 | |||
Bagnet | Lwów | lew. 183, gór 111 | 13 km płd-zach | Mościska | 3295/44 | |||
Browning | Lwów | pr. 97, gór. 127 | 21 km płd. | Lwów | 3295/44 | |||
Dzida | Lwów | pr. 160, dół 105 | 11 km płd-wsch | Drohobycz | 3478/44 | |||
Łuk | Lwów | pr. 81, dół 105 | 11 km płc-wsch | Stryj | 3847/44 | popr. | ||
Palma 2 | Kielce | pr. 228, gór. 168 | 7 km płn-zach | Osiek | 4087/44 | |||
Pelikan | Lwów | lew. 92, gór. 48 | 10 km pnc-zach | Przemyśl | 4205/44 | |||
Bażant | Nowy Sącz | pr. 5, gór 82 | 27 km pnc-wsch | Krosno | 4205/44 | |||
Kord | Lwów | pr. 175, gór. 93 | 5 km płd-zach | Gródek Jagielloński | 4249/44 | |||
Nagan | Lwów | pr. 165, gór. 140 | 11 km płd-wsch | Rudki | 4249/44 | |||
Sztucer | Lwów | pr. 162, gór. 124 | 12 km pnc. wsch | Rudki | 5811/44 | popr. | ||
Wis | Lwów | lew. 156, gór. 167 | 17 km pnc. zach | Sambor | 5313/44 | |||
Kołczan | Lwów | pr. 64, dół 114 | 18 km pnc-wsch | Stryj | 5313/44 | |||
Grot | Lwów | pr. 34, gór. 93 | 18 km płd-wsch | Lwów | 5361/44 | |||
Debik | Radom | pr. 147, dół 38 | 7 km płd-wsch | Lipsko | 5623/44 | |||
Dokrzynek | Radom | pr. 167, dół 17 | 10 km płd-wsch | Sienno | 5623/44 | |||
Wróbel | Kielce | pr. 95, dół 85 | 21 km płd-zach | Rzeszów | 5623/44 | |||
Sasłata | Kielce | lew. 174, dół 232 | 7 km pnc-wsch | Szydłów | 5623/44 | |||
Derkacz | Nowy Sącz | pr. 146, gór. 49 | 6 km zach | Strzżów | 5623/44 | |||
Bóbr | Zamość | lew. 123, gór 69 | 28 płd-zach | Krasny Staw | 6032/44 | |||
Hijena | Lublin | pr. 181, dół 86 | 11 km pnc-wsch | Chełm | 6032/44 | |||
Izba | Radom | pr. 92, dół 103 | 16 km płd | Puławy | 6032/44 | |||
Jaguar | Lublin | pr. 152, dół 40 | 13 km płd-wsch | Chełm | 6032/44 | |||
Ocelot | Zamość | pr. 177, gór. 22 | 22 km płd-wsch | Chełm | 6032/44 | |||
Sobol | Lublin | lew. 42, gór 86 | 21 km płd-wsch | Łuków | 6032/44 | |||
Seradela | Radom | pr. 235, gór. 106 | 6 km płd-zach | Magnuszew | 5992/44 | |||
Siewka | Kraków | pr. 53, dół 179 | 16 km pnc-wsch | Miechów | 6032/44 | |||
Bzura | Łódź | pr. 92, gór 74 | 9 km pnc-wsch | Koluszki | 5965/44 | |||
Komora | Lwów | pr. 73, gór. 102 | 13 km płd | Lwów | 5965/44 | |||
Newa | Łódź | pr. 133, dół 89 | 19 km płd-wsch | Piotrków | 5965/44 | |||
Nida | Łódź | pr. 123, dół 63 | 28 km płd-wsch | Piotrków | 5965/44 | |||
Rudawa | Łódź | lew. 83, dół 35 | 12 km zach | Działoszyn | 5965/44 | |||
Sekwana | Łódź | lew. 168, dół 112 | 6 km płd-wsch | Rusiec Łódzki | 5965/44 | |||
Skawa | Łódź | pr. 7, gór. 116 | 33 km płd-wsch | Skierniewice | 5965/44 | |||
Wieprz | Łódź | pr. 41, dół 120 | 34 km płd-wsch | Piotrków | 5965/44 | |||
Żywica | Cieszyn | pr. 144, gór. 72 | 15 km pnc-zach | Myślenice | 5965/44 | |||
Ananas | Radom | lew. 40, gór. 123 | 7 km pnc-zach | Nowe Miasto | 7233/44 | |||
Aster | Radom | lew. 84, gór. 89 | 10 km pnc-zach | Goszczyn | 7233/44 | |||
Akacja | Radom | lew. 53, gór 64 | 6 km pnc-wsch | Biała | 7233/44 | |||
Agawa | Radom | lew. 75, gór. 36 | 12 km płd-wsch | Mszczonów | 7233/44 | |||
Agrest | Radom | lew. 95, gór. 5 | 6 km zach | Tarczyn | 7233/44 | |||
Arnika | Radom | lew. 145, gór. 5 | 9 km wsch | Tarczyn | 7111/44 | |||
Cyranka | Kielce | lew. 44, dół 69 | 5 km pnc-zach | Koszyce | 7111/44 | |||
Sęp | Nowy Sącz | lew. 51, gór. 55 | 18 km płd-wsch | Bochnia | 7111/44 | |||
Ogórek | Kraków | pr. 188, gór. 118 | 8 km pnc-zach | Janów | 7545/44 | |||
Liść | Kraków | pr. 67, gór. 12 | 4 km płd | Oleszno | 7545/44 | |||
Lelek | Nowy Sącz | pr. 76, gór. 42 | 31 km pnc-wsch | Krosno | 9015/44 | |||
Bekas | Nowy Sącz | pr. 92, gór. 51 | 26 km pnc-wsch | Krosno | 9015/44 | |||
Gęś | Lwów | lew. 73, gór 51 | 15 km pnc-zach | Przemyśl | 9015/44 | |||
Gawron | Lwów | lew. 25, gór. 31 | 32 km pnc-zach | Przemyśl | 9015/44 | |||
Gil | Lwów | lew. 5, gór. 30 | 38 km pnc-zach | Przemyśl | 9015/44 | |||
Larwa | Radom | lew. 103, gór 2 | Bila 26-04-44 | |||||
Los | Warszawa | lew. 155, gór. 368 | Bila 26-04-44 | |||||
Kruk | Cieszyn | pr. 55, gór. 79 | 14 km płd-wsch | Myślenice | 9113/44 | |||
Malwa | Radom | lew. 56, dół 12 | 7 km pnc-wsch | Mniów | 9360/44 | |||
Lucerna | Kraków | gór. 97, pr. 115 | 3 km pnc-zach | Secemin | 9597/44 | |||
Kaktus | Radom | lew. 218, dół 97 | 10612/44 | |||||
Klon | Radom | dół 111, lew. 187 | 8 km płd-zach | Rożki | 10731/44 | popr. | ||
Burak | Łódź | gór. 96, pr. 196 | 5 km pnc-wsch | Janów | 9392/44 | popr. | ||
Ognicha | Kraków | gór. 96, pr. 196 | 5 km pnc-wsch | Janów | 11331/44 | prawd. Stare Ognichy, popr. | ||
Owoc | Kraków | gór. 75, pr. 152 | 2 km zach | Przyrów | 11331/44, 12789/44 | popr. | ||
Bambus | Kraków | gór. 4, pr. 157 | 12 km | Krzelów | 11331/44 | wypada 14 km | ||
Ropa | Cieszyn | lew. 85, gór. 5 | 3 km pnc-zach | Pawłowice | 11526/44 | |||
Sok | Kraków | lew. 250, dół 89 | 11 km płn-zach | Trzebinia | 11528/44, 12145/44 | popr. | ||
Piernik | Płock | dół 50, pr. 27 | 4 km płd-wsch | st. Leonów | 12758/44 | |||
Żarówka | Radom | gór. 7, lew. 145 | 14 km pnc. zach | st. Chynów | 12758/44 | |||
Zamek | Radom | gór. 42, lew. 8 | 6 km pnc | Babsk | 12758/44 | |||
Klucz | Łódź | gór. 37, pr. 36 | 8 km płd-wsch | Skierniewice | 12758/44 | |||
Lilia II | Kraków | gór. 131, pr. 152 | 3 km płd-zach | Nakło | 12769/44 | |||
Bratek II | Kraków | gór. 9, pr. 185 | 9 km pnc-zach | Żytno | 12769/44 | |||
Barwinek | Kraków | gór. 16, pr. 176 | 5 km płd-zach | Żytno | 12769/44 | |||
Indyk | Cieszyn | gór. 72, pr. 164 | 15 km płn-wsch | Wadowice | 263/45 | |||
RYGIEL | Łódź | pr. 63, gór. 52 | 13 km płd-zach | Skierniewice | 4496, 4691 i 4722/43 | II | ||
OBRAZ | Warszawa | pr. 177, dół 128 | 12 km płd-wsch | Tłuszcz | 4503/43 | II | ||
WANNA | Warszawa | pr. 47, dół 107 | 15 km płd-zach | Sokołów | 4503/43 i 130/44 | II | ||
KUFER | Warszawa | pr. 134, gór 75 | 11 płd-zach | Ostrów Mazowiecka | 4503/43 | II | ||
PIERZYNA | Warszawa | pr. 213, dół 59 | 1o km płd-zach | Mińsk Mazowiecki | 4503/43 | II | ||
DZBAN | Warszawa | pr. 21, dół 24 | 10 km płd | Siedlce | 4503/43 | III | ||
PANTERA | Radom | pr. 145, gór. 139 | 5 km płd-zach | Życzyn | 4503/43 | III | ||
LEW | Radom | pr. 122, gór. 134 | 2 km wsch | Życzyn | 4503/43 | II | ||
GORYL | Radom | pr. 157, gór 109 | 4 km płd-zach | Sobolew | 4503/43 | II | ||
BARAN | Radom | pr. 27, dół 27 | 28 km płd | Nałęczów | 4503/43 | II | ||
PIES | Radom | pr. 7, dół 83 | 13 km płd-wsch | Nałęczów | 4503/43 | III | ||
KOT | Lublin | lew. 107, dół 139 | 24 km pnc-wsch | Lublin | 4833, 5321/43 i 838/44 | III, błędnie KIJ | ||
KOZA | Lublin | lew. 40, dół 25 | 18,5 km płd | Lublin | 4833/43 | III | ||
WILK | Zamość | lew. 167, gór. 32 | 12 km płd-zach | Krasnystaw | 2729/44, 6032/44 | III, popr. | ||
TUR | Zamość | lew. 142, gór. 45 | 20 km płd-zach | Krasnystaw | 4833/43 i 911/44, 2729/44 | III, popr. | ||
MIKA | Kowel | lew. 41, dół 50 | 16 km płd-zach | Kowel | 4784/43 i 951/44 | II | ||
KAMIEŃ | Łuck | pr. 170, gór 47 | 23 km pnc-wsch | Łuck | 4784/43 i 951/44 | II | ||
AMETYST | Łuck | lew. 189, gór 98 | 14 km zach | Łuck | 4784/43 i 951/44 | II | ||
WAPIEŃ | Łuck | pr. 152, gór. 33 | 30 km pnc-wsch | Łuck | 4784/43 i 951/44, 4784, 5056/43 | II | ||
HAMAK 1 | Warszawa | lew. 102, dół 115 | 15 km pnc-zach | Warszawa Zachodnia | 4503/43 i 5256/43, 7998/44 | II, popr. | ||
HAMAK 2 | Warszawa | lew. 70, dół 121 | 15 km pnc-zach | Warszawa Zachodnia | 4503/43 i 5256/43, 4917/43, 7998/44 | II, popr. | ||
PODUSZKA | Warszawa | pr. 226, dół 18 | 8 km płd-wsch | Otwock | 4971, 5257/43, 423, 500/44 | II | ||
STOLNICA | Warszawa | pr. 260, gór. 193 | 7 km pnc | Radzymin | 4971/43 | II | ||
PRZETAK | Warszawa | pr. 180, gór. 153 | 6 km wsch | Wyszków | 4971/43 i 4326/43 | II | ||
ZEBRA | Radom | pr. 91, gór. 125 | 12 km wsch | Życzyn | 4916/43 | III | ||
NIL 1 | Łódź | pr. 143, dół 110 | 4 km wsch | Rozprza | 5021/43 | II | ||
NIL 2 | Łódź | pr. 133, dół 90 | 19 km płd-wsch | Piotrków | 5021/43 | II, zm. 1383/44 popr. | ||
PINA 1 | Łódź | pr. 133, gór. 167 | 3km pnc-wsch | Baby | 5021/43 | II | ||
PINA 2 | Łódź | pr. 135, gór. 181 | 12 km pnc | Piotrków | 5021/43 | II | ||
KOLIBER 1 | Kraków | pr. 10, dół 29 | 15 km pnc-zach | Bochnia | 5021/43 i 5135/43 | III | ||
KOLIBER 2 | Kielce | lew.13, dół 26 | 11 km pnc | Bochnia | 5700 i 5135/43 | III | ||
KANAREK 1 | Kraków | pr. 88, gór. 198 | 14 km pnc-zach | Miechów | 5021 i 5135/43 | III | ||
KANAREK 2 | Kraków | pr. 75, gór. 183 | 17 km pnc. | Miechów | 5021 i 5135/43 | III | ||
TRZNADEL 1 | Kielce | lew. 91, dół 66 | 27 km pnc-zach | Tarnów | 5021 i 5135/43 | III | ||
TRZNADEL 2 | Kielce | lew. 107, dół 50 | 20 km pnc-zach | Tarnów | 5021 i 5135/43 | III | ||
NUREK 1 | Kielce | pr. 140, dół 190 | 17 km płd | Sandomierz | 5021 i 5135/43 | III | ||
NUREK 2 | Kielce | pr. 149, dół 192 | 17 km płd | Sandomierz | 5021 i 5135/43 | III | ||
MODRZEW 1 | Radom | lew. 76, dół 5 | 14 km płd | Suchedniów | 5118/43 | III | ||
MODRZEW 2 | Radom | lew. 55, dół 25 | 20 km zach | Suchedniów | 5118/43 | III | ||
CYPRYS 1 | Radom | lew. 100, dół 104 | 14 km zach | Jastrząb | 5118/43 | III, pr. trwale spalona | ||
CYPRYS 2 | Radom | lew. 64, dół 85 | 15 km pnc-wsch | Końskie | 5118/43, 10616/44 | III, popr. | ||
CYPRYS 3 | Radom | lew. 53, dół 68 | 9 km wsch | Końskie | 5421/43 | III | ||
GŁÓG | Kraków | pr. 108, gór. 33 | 13 km pnc-zach | Włoszczowa | 5118/43 | III | ||
NIETOPERZ | Kielce | pr. 176, dół 187 | 11 km płd-zach | Tarnobrzeg | 5326/43 | III, w tym miejscu rej. zapas Kolano | ||
MEWA 1 | Kielce | lew. 27, dół 68 | 15 km płd | Skalmierz | 5021/43 | III | ||
MEWA 2 | Kielce | lew. 30, dół 117 | 4 km płd-wsch | Skalmierz | 5021/43 | III | ||
PASZKOT 1 | Kielce | pr. 30, dół 55 | 7 km pnc | Łańcut | 5021/43 | III | ||
PASZKOT 2 | Kielce | pr. 17 dół 57 | 8 km pnc | Łańcut | 5021/43 | N 50°09′55″ E 22°16′07″ | III | |
WALIZA | Warszawa | pr. 177, gór. 129 | 9 km pnc-wsch | Wyszków | 4326, 5531/43 | II | ||
RYBITWA 1 | Nowy Sącz | pr. 34, gór. 62 | 25 km pnc-wsch | Krosno | 5021/43 | III | ||
RYBITWA 2 | Nowy Sącz | pr. 41, gór. 54 | 35 km pnc-wsch | Krosno | 5021/43 | III | ||
RASZKA 1 | Nowy Sącz | pr. 157, gór. 18 | 28 km pnc-wsch | Jasło | 5021/43, l.dz. 1982/44 | III, popr. | ||
RASZKA 2 ? | Nowy Sącz | pr. 190, gór. 9 | 28 km pnc | Jasło | 5021/43 ? | III, popr. | ||
PARDWA 1 | Nowy Sącz | pr. 1, gór. 1 | 15 km płd-zach | Przeworsk | 5021/43 | N 49°59’22” E 20°19’53” | III | |
PARDWA 2 | Nowy Sącz | pr. 1, gór. 5 | 16 km płd-zach | Przeworsk | 5021/43 | III | ||
PERLICZKA 1 | Lwów | lew. 4, gór. 2 | 8 km płd | Przeworsk | 5021/43 | III | ||
MICHAŁ 1 | Białystok | lew. 96, dół. 18 | 27 km płd-zach | Białystok | 5380/43 | III | ||
MICHAŁ 2 | Białystok | lew. 90, dół 12 | 29 km płd-zach | Białystok | 5380/43 | III | ||
WYDRA | Brześć | lew. 200, dół 50 | 14 km pnc-wsch | Biała Podlaska | 5402/43 | II | ||
FOKA | Brześć | lew. 170, dół 53 | 13 km pnc | Biała Podlaska | 5402/43 | II | ||
KROWA | Lublin | lew. 10, dół 73 | 13 km płd-zach | Lublin | 5402/43 | III | ||
SZCZUR | Zamość | lew. 43, góra 9 | 31 km pnc | Janów | 5402/43 | II | ||
JASKÓŁKA 1 | Nowy Sącz | pr. 200, gór. 79 | 7 km pnc | Jasło | 5402/43 | III | ||
JASKÓŁKA 2 | Nowy Sącz | pr. 206, gór. 62 | 12 km pnc | Jasło | 5402/43 | N 49°47′33″ E 21°29′54″ | III | |
SIKORA 1 | Cieszyn | pr. 11, gór. 153 | 23 km pnc-wsch | Nowy Targ | 5402/43 | III | ||
SIKORA 2 | Cieszyn | pr. 2, gór. 161 | 24 km pnc-wsch | Nowy Targ | 5402/43 | III | ||
SROKA 1 | Cieszyn | pr. 57, gór. 134 | 19 km pnc-wsch | Nowy Targ | 5402/43 | III | ||
SROKA 2 | Cieszyn | pr. 55, gór 147 | 16 km pnc-wsch | Nowy Targ | 5402/43 | III | ||
KOLBA | Zamość | pr. 148, dół 15 | 30 km pnc-zach | Lwów | 6599/43 | II | ||
WACŁAW | Warszawa | pr. 64, gór. 5 | 13 km zach | Zambrów | 7061/43 | IV | ||
JERZY | Łomża | pr. 22, dół 55 | 11 km wsch | Łomża | 7061/43 | IV | ||
BOGUSŁAW 1 | Brześć | pr. 204, dół 70 | 20 km pnc-zach | Brześć nad Bugiem | 7258/43 | III | ||
BOGUSŁAW 2 | Brześć | pr. 113, dół 88 | 18 km pnc-wsch | Brześć nad Bugiem | 7158/43 | III | ||
DYMITR 1 | Brześć | pr. 133, dół 1 | 12 km płd-wsch | Brześć nad Bugiem | 7158/43 | II | ||
DYMITR 2 | Brześć | pr. 93, dół 24 | 17 km płd-wsch | Brześć nad Bugiem | 7158/43 | II | ||
GAWEŁ | Warszawa | pr. 49, góra 6 | 9 km zach | Zambrów | 7312/43 | III | ||
KAZIMIERZ | Białystok | lew. 138, dół 160 | 15 km płd-wsch | Goniądz | 7312/43 | III | ||
ZENON | Brześć | lew. 98, góra 74 | 8 km pnc-zach | Brańsk | 7312/43 | III | ||
AGAT | Kowel | lew. 134, dół 14 | 24 km płd-wsch | Kowel | 582/44 | II | ||
ZASKRONIEC 1 | Wilno | lew. 137, gór. 175 | 25 km płd-zach | Wilno | 582/44 | II | ||
ZASKRONIEC 2 | Wilno | lew. 147, gór 168 | 22 km płd-zach | Wilno | 582/44 | II | ||
MIRT 1 | Kielce | lew.119, gór. 67 | 3 km płnc-zach | Daleszyce | 911/44, 5992/44, 2268/44 | II, popr. | ||
MIRT 2 | Kielce | lew. 108, gór. 67 | 14 km płd-wsch | Kielce | 911/44 | II | ||
HIPOPOTAM | Zamość | lew. 100, gór 91 | 34 km zach | Zamość | 672/44, 6032/44 | III, popr. | ||
BORSUK | Lublin | lew. 57, gór. 42 | 15 km płd-zach | Łuków | 672/44 | III | ||
TCHÓRZ | Lublin | lew. 32, gór. 110 | 27 km płd-wsch | Łuków | 672/44, 6032/44 | III, popr. | ||
MAPA | Warszawa | pr. 128, dół 126 | 25 km płd-wsch | Tłuszcz | 672/44 | II | ||
GZYMS | Warszawa | pr. 105, dół 20 | 25 km płd-wsch | Mińsk Mazowiecki | 672/44 | II | ||
JEMIOŁA | Radom | pr. 192, dół 152 | 8 km pnc-zach | Zwoleń | 672/44 | II | ||
ZYDEL | Brześć | lew. 10, dół 126 | 13 km płd-wsch | Sokołów | 582/44, 672/44 | II | ||
DALIA | Radom | pr. 221, dół 104 | 18 km płd-zach | Zwoleń | 911/44 | II | ||
KLAMKA | Łódź | pr. 59, góra 28 | 8 km zach | Skierniewice | 4503/43, 6266/43 | II | ||
KANAPA | Warszawa | lew. 189, dół 9 | 26 km płd-wsch | Warszawa | 4326/43, 325/44 | II | ||
DIAMENT | Lublin | pr. 103, dół 89 | 30 km pnc-wsch | Chełm | 4784/43, 5056, 518/44 | II | ||
KRZEM | Lublin | pr. 95, dół 68 | 30 km wsch | Chełm | 4784/43, 7314/43 | II | ||
TOPOLA 1 | Kraków | pr. 35, gór 102 | 11 km pnc-zach | Jędrzejów | 5118/43, 6651/43, 5992/44 | II, popr. | ||
TOPOLA 2 | Kraków | pr. 38, góra 84 | 16 km pnc-zach | Jędrzejów | 5118/43, 6651/43 | II | ||
RARÓG | Nowy Sącz | pr. 15, góra 64 | 37 km zach | Przemyśl | 1899/44 | III | ||
POLANA | Lublin | pr. 45, gór. 29 | 17 km płd-wsch | Luboml | 2730/44 | IV | ||
TOPAZ | zm. baston | - patrz placówki | 2432/44 | II | ||||
WRONA | Kielce | lew. 232, dół 81 | 12 km płd-zach | Mielec | 3109/44 | II | ||
SUWAK | Zamość | pr. 156, dół 15 | 31 km pnc-zach | Lwów | 3113/44 | III | ||
PAŁASZ | T-pol | lew. 24, gór. 108 | 34 km płd-wsch | Lwów | 3113/44 | II | ||
LAMA | Radom | pr. 61, dół 7 | 10 km płd | Puławy | 3259/44, 6032/44 | II, popr. | ||
KUNA | Radom | pr. 38, dół 14 | 19 km płd-wsch | Opole | 3259/44 | II | ||
KANGUR | Radom | pr. 51, dół 48 | 10 km płd | Opole | 3259/44 | II, wypada wsch., popr. | ||
SARNA | Radom | pr. 79, dół 3 | 16 km płd-zach | Opole | 3259/44 | II | ||
PAPUGA | Kielce | lew. 110, dół 44 | 21 km pnc-wsch | Tarnów | 3259/44 | III | ||
LASEK | Lublin | pr. 54, dół 13 | 21 km płd-wsch | Luboml | 3338/44, 6032/44 | IV, popr. | ||
TAPIR | Zamość | lew.170, gór. 102 | 25 km zach | Zamość | 3754/44, 3788/44 | VI, popr. | ||
KARABELA | Lwów | pr. 34, dół 89 | 18 km płd-wsch | Stryj | 3847/44, 5311 | II, popr. | ||
KOS | zm. na bastion | 3113/44 | II | |||||
PERKOZ | Kielce | pr. 22, dół 98 | 31 km pnc-wsch | Rzeszów | 5205/44 | II | ||
PINGWIN | Zamość | lew. 27, dół 54 | 35 km pnc-wsch | Rzeszów | 4205/44 | II | ||
SOWA | Nowy Sącz | lew. 140, gór. 113 | 18 km pnc-wsch | Nowy Sącz | 4205/44 | II | ||
BOCIAN | Nowy Sącz | pr. 75, gór 100 | 20 km pnc-wsch | Krosno | 4205/44 | II | ||
SÓJKA | Cieszyn | pr. 1, gór 130 | 18 km wsch | Mszana Dolna | 4583/44 | III | ||
GŁUSZEC | Rzeszów | pr. 99, dół 86 | 21 km płd-zach | Rzeszów | 5311/44 | II | ||
CZYŻYK | Rzeszów | pr. 102, dół 52 | 13 km płd-zach | Rzeszów | 5311/44 | II | ||
JEŻYK | Nowy Sącz | pr. 184, gór. 70 | 11 km płd-wsch | Jasło | 5311/44 | III | ||
KABŁĄK 2 | Lwów | pr. 15, gór 67 | 20 km wsch | Lwów | 5313/44 | II | ||
STOKŁOSA | Kielce | lew. 167, dół 202 | 6 km płd-wsch | Szydłów | 5623/44 | II | ||
PAW | Zamość | lew. 97, dół 35 | 10 km pnc-wsch | Jarosław | 5623/44 | III | ||
BREN | Lwów | pr. 167, gór 157 | 23 km pld | Gródek Jagielloński | 5759/44 | II | ||
CEKINIA | Radom | lew. 2, dół 86 | 7 km pnc-wsch | Końskie | 5992/44 | II | ||
DRACENA | Radom | pr. 218, dół 23 | 3 km płd-wsch | Grabowiec | 5992/44 | II | ||
GRUSZKA | Kielce | lew. 198, gór. 91 | 6 km płd-wsch | Łagów | 5992/44 | II | ||
LIMBA | Kraków | pr. 115, gór. 33 | 4 km pnc-zach | Kurzelów | 5992/44 | II | ||
SAŁATA | Radom | pr. 193, dół 151 | 8 km pnc-zach | Zwoleń | 5992/44 | II | ||
LAWA | Kraków | pr. 158, dół 143 | 14 km pnc-wsch | Olkusz | 5965/44 | III | ||
NOTEĆ | Łódź | pr. 136, dół 119 | 10 km pld-wsch | Piotrków | 5965/44 | II | ||
SAN | Radom | lew. 23, gór. 73 | 27 km płd-wsch | Skierniewice | 5965/44 | II | ||
SZAKAL | Lublin | lew. 230, dół 7 | 12 km pnc-wsch | Rejowiec | 5965/44 | II | ||
WEZERA | Łódź | pr. 33, dół 104 | 37 km płd-wsch | Piotrków | 5965/44 | II | ||
GRONOSTAJ | Lublin | lew.18, gór. 69 | 14 km płd-wsch | Łuków | 6032/44 | II | ||
LASKA | Radom | pr. 51, dół 2 | 40 km płd. zach | Lublin | 6032/44 | III | ||
SZPAK | Kraków | pr. 269, dół 195 | 19 km płd-wsch | Zawiercie | 6550/44 | |||
JASTRZĄB | Kraków | pr. 121, dół 297 | 10,5 km płd | Szczekociny | 6550/44 | II, prawd. dół 197 | ||
GOŁĄB | Kraków | pr. 6, dół 98 | 17 km pln-wsch | Słomniki | 6550/44 | II | ||
SKOWRON | Kraków | pr. 36, dół 101 | 8 km płnc-wsch | Słomniki | 6550/44 | II | ||
STRUŚ | Kraków | pr. 137, dół 104 | 13 km pnc-wsch | Olkusz | 6550/44 | II | ||
ODWET | Kraków | pr. 99, dół 20 | 3 km płd-zach | Kraków | 6550/44 | II | ||
RAK | Warszawa | zach skraj lasu Kabaty | 12 km płd | Warszawa | 6901. 5902 | |||
LIN | Warszawa | wsch skraj lasu Kabaty | 12 km płd | Warszawa | 6901. 5902 | |||
KARP | Warszawa | pnc skraj lasu Kabaty | 12 km płd | Warszawa | 6901. 5902 | |||
SUM | Warszawa | płd skraj lasu Kabaty | 12 km płd | Warszawa | 6901. 5902 | |||
HAMAK | Warszawa | 7 km pnc-zach | Wiersze | 6870/44 | ||||
REJON BĄK | Kraków | przerwa między laskiem | w zagajniku Zaryszyn | 7029, 7037/44 | środek po osi Brzezinki - Zaryszyn | |||
PIASECZNO | Warszawa | lew. 171, dół 7 | 6 km płd-wsch | Piaseczno | 7068/44 | |||
BORÓWKA | Kraków | pr. 163, gór. 14 | 4 km płd | Zyto | 7098/44 | |||
ROBOT 2 | Kielce | lew. 25, gór. 8 | 17 km pnc-zach | Kielce | 7323/44 | rej. zasadniczy | ||
REJON DWA | Radom | lew. 59, dół 22 | 11 km pnc-zach | Zagnańsk | 7323/44 | rej. zapasowy | ||
LEPNICA | Kraków | pr. 176, gór. 132 | 5 km pnc-wsch | Nelow | 7544/44 | |||
CYKORIA | Radom | lew. 48, dół 80 | 10 km pnc-wsch | Końskie | 7768/44 | II, jak Cynamon | ||
DYNIA | Radom | pr. 306, dół 66 | 9 km płd-zach | Wierzbice | 7768/44 | III | ||
CENTURIA | Radom | lew. 65, dół 105 | 19 km pnc-zach | Szydłowiec | 7768/44 | II | ||
DRZAZGA | Radom | pr. 295, dół 46 | 10 km pnc | Starachowice | 7768/44 | III | ||
LEN | Kraków | gór. 124, pr. 111 | 6 km pnc-wsch | Szczekociny | 7768/44 | II ? | ||
LUBCZYK | Kraków | gór. 108, pr. 170 | 10 km płd-zach | Koniecpol | 7768/44 | II | ||
LEWKONIA | Kraków | gór. 118, pr. 137 | 9 km pnc-zach | Szczekociny | 7768/44 | II | ||
HALINA | Kielce | lew. 153, gór. 105 | 7 km pnc | Raków | 7768/44 | III | ||
STYR | Radom | lew. 65, gór. 90 | 40 km płd-wsch | Skierniewice | 7884/44 | III | ||
OKA | Łódź | pr. 75, gór. 137 | 33 km pnc-wsch | Piotrków | 7884/44 | III | ||
BUG | Łódź | pr. 87, gór 84 | 9 km pnc-wsch | Koluszki | 7746/44 | |||
CHOCHLA 2 | Warszawa | lew. 82, dół 120 | 7998/44 | |||||
WOLICA | Radom | lew. 42, dół 130 | 36 km pnc | st. Skarżysko | 8004/44 | IV | ||
GRAB | Łódź | lew. 199, dół 116 | 53 km płd-zach | Łódź | 8006/44 | II, wg. depeszy 45 km | ||
WISŁOKA | Łódź | lew. 163, dół 157 | 45 km zach | Piotrków | 8006/44 | II, wg. depeszy 36 km | ||
WOŁGA | Łódź | pr. 63, dół 59 | 26 km zach | Końskie | 8006/44 | II, 10526/44, popr. | ||
WILJA | Radom | lew. 63, dół 89 | 24 pnc-zach | Skarżysko | 8036/44 | IV | ||
NER | Łódź | pr. 198, dór 117 | 5 km płd-zach | st. Łódź Chojny | 8439/44 | |||
nazwa nieodczytana | Łódź | gór 89, pr. 217 | 3 km zach | Łódź Kaliska | 8439/44 | |||
BALDÓWKA | Łódź | pr. 183, gór 95 | 3 km płd | Widzew | 8439/44 | |||
OLECHOWKA | Łódź | pr. 211, gór 68 | 6 km pnc | Łódź Kaliska | 8439/44 | |||
BZURA | Łódź | pr. 185, gór 69 | 6 km pnc-wsch | Łódź Fabryczna | 8439/44 | |||
MIAZGA | Łódź | pr. 156, gór 99 | 2 km wsch | st. Andrzejow | 8441/44 | |||
SAN | Łódź | pr. 213, gór 50 | 5 km pnc-zach | Zgierz | 8441/44 | |||
GRODKA | Łódź | pr. 243, gór 127 | 3 km zach | Pabianice | 8441/44 | |||
WIDAWKA | Łódź | pr. 229, gór 142 | 4 km płc | Pabianice | 8441/44 | nanies. na mapę gór 142 | ||
UTRATA | Łódź | pr. 271, gór 158 | 5 km płd-wsch | Łask | 8441/44 | |||
NIECIECZ | Łódź | lew. 144, dół 142 | 3 km płd-zach | Widawa | 8441/44 | |||
MROGA | Łódź | pr. 94, gór 75 | 3 km pnc-wsch | Rogów | 8441/44 | |||
ZIELONA | Łódź | lew.9, dół 183 | 42 km płd-zach | Zduńska Wola | 8442/44 | II | ||
GNIDA | Płock | pr. 220, dół 6 | 29 km pnc | st. Łódź | 8442/44 | II | ||
DUNAJ | Łódź | lew. 50, dół 123 | 10 km pnc | Wieluń | 8442/44 | II, jak Wołga, dep. 8006/44, popr. | ||
GRABIA | Łódź | lew. 199, dół 116 | 37 km płd-zach | Zduńska Wola | 8442/44 | II, wg. depeszy 45 km, jak GRAB, popr. | ||
LENA | Łódź | lew. 163, dół 157 | 8443/44 | II, jak WISŁOKA, dep. 8006/44 | ||||
REZEDA | Kraków | pr. 52, gór 9 | 6 km pnc-wsch | Oleszno | 8501/44 | |||
ROBOT 3 | Radom | lew. 6, dól 5 | 10 km zach. | Mniów | 8350/44 | |||
RÓŻA | Radom | lew. 18, dól 5 | 8 km zach | Mniów | 8350/44 | |||
ROSICZKA | Radom | lew 29, dól 24 | 6 km pnc-zach | Mniów | 7866/44 | |||
ROZMARYN | Kraków | pr. 103, gór. 100 | 6 km płd-wsch | Secemin | 8749/44 | |||
MORELA | Kielce | lew. 31, gór. 60 | 5 km pnc | Chęciny | 8590/44 | |||
KIERBASKA | Płock | lew. 34, dół 135 | 14 km pnc | st. Kramsk | 8845/44 | |||
NOTEĆ (2) | Płock | lew. 36, dól 71 | 6 km płd | Kramsk | 8845/44 | |||
LUBIENKA | Płock | pr. 195, dół 142 | 5 km płd | Gostynin | 8845/44 | |||
LUBIENIEC | Płock | pr. 228, dół 97 | 5 km pnc | Kutno | 8845/44 | |||
SKRWA | Płock | lew. 185, dół 32 | 6 km pnc-zach | Łęczyca | 8845/44 | |||
KRAKOWA | Łódź | lew. 100, dół. 137 | 21 km pnc-wsch | Wieluń | 8852/44 | |||
LUCIAZA | Łódź | lew. 112, dół 116 | 20 km pnc-wsch | Wieluń | 8852/44 | |||
PROSNA | Kalisz - Wrocław | pr. 32, dól 274 | 4 km wsch | Kalisz | 8852/44 | wypada 9 km | ||
CHRZĄSTÓWKA | Kalisz - Wrocław | pr. 42, gór. 20 | 21 km pnc | Kalisz | 8852/44 | |||
OCANIA | Kalisz - Wrocław | pr. 20, dół 288 | 18 km płd-wsch | Kalisz | 8852/44 | wypada 13,5 pnc-wsch | ||
SLUDNIA | Płock | lew. 85, dół 138 | 10 km pnc | Lipie Góry | 8852/44 | |||
BOBRZYNKA | Łódź | pr. 185, gór. 153 | 16 km płd-wsch | st. Pabianice | 9043/44 | |||
UOLBORKA | Łódź | pr. 36, gór. 99 | 9 km pnc-zach | Pabianice | 9043/44 | |||
PSZANA | Łódź | pr. 292 gór. 74 | 10 km pnc-wsch | Otok | 9043/44 | |||
TELESZYN | Łódź | pr. 255 gór. 86 | 23 km pnc-wsch | Otok | 9043/44 | |||
MOSZCZENICA | Łódź | pr. 211, gór 42 | 5 km pnc | Zgierz | 9043/44 | wypada pnc-wsch 6 km | ||
PILICA | Łódź | pr. 197 gór 52 | 4 km pnc-wsch | Zgierz | 9043/44 | wypada wsch 6 km | ||
SWEDRNIA | Łódź | lew. 53, gór 222 | 22 km płd-zach | Sieradz | 9044/44 | |||
WIERNICA | Łódź | lew. 47, dół 108 | 6 km pnc-zach | Wieluń | 9044/44 | |||
PYSZNA | Łódź | lew. 73, dół 98 | 8 km pnc-wsch | Wieluń | 9044/44 | |||
OLEŚNICA | Łódź | lew. 65, dół 69 | 7 km płd-wsch | Wieluń | 9044/44 | |||
ŁUŻYCA | Kalisz - Wrocław | pr. 25, dół 117 | 10 km pnc-zach | Czstary | 9044/44 | |||
PISIA | Łódź | lew. 40, dół 30 | 18 km płd | Wieluń | 9044/44 | |||
LISWARTA | Łódź | lew. 105, dól 44 | 9 km zach | Działoszyn | 9044/44 | |||
CZARNA | Łódź | pr. 105, gór 99 | 3 km pnc-wsch | st. Koluszki | 9051/44 | |||
RAWKA | Łódź | pr. 89, gór 90 | 8 km pnc-wsch | Koluszki | 9051/44 | |||
IWARZA | Łódź | lew. 75, gór. 154 | 5 km płd-zach | Sieradz | 9051/44 | |||
IOTENA | Łódź | lew,. 96, gór 135 | 5 km pnc-wsch | Sieradz | 9051/44 | |||
GRABIA (2) | Łódź | lew. 127, gór 141 | 5 km zach | Zduńska Wola | 9051/44 | |||
MYJA | Łódź | lew. 122, gór. 160 | 8 km płd-zach | Zduńska Wola | 9051/44 | |||
NOGAT | Łódź | pr. 163, dół 125 | 10 km płd | Piotrków | 9151/44 | |||
BIAŁA | Łódź | pr. 11, gór. 114 | płd-wsch | st. Koluszki | 9290 | |||
RZEPA | Kraków | pr. 75, gór 92 | 1o km pnc-zach | Naplawice | 8889/44 | wypada 12 km od Nagłowice | ||
DĄBRÓWKA | Radom | lew. 142, dół 13 | 8 km płd-wsch | Suchedniów | 9816/44 | II | ||
BRDA | Łódź | pr. 102, gór 60 | 12 km pnc | st. Koluszki | 9979/44 | III | ||
BRYNICA | Łódź | pr. 114, gór. 29 | 13 km pnc | st. ROGÓW | 9979/44 | |||
WILGA | Cieszyn | pr. 10, gór. 155 | 24 km pnc-wsch | Nowy Targ | 10067 i 10213 | ? | ||
WILGA 1 | Cieszyn | pr. 13, gór 145 | 26 km pnc-wsch | Nowy Targ | 10352/44 | |||
CYPRYS 2A | Radom | dół 89, lew. 52 | 10616/44 | |||||
SOŁA | Radom | lew. 13, gór. 119 | 14 km płd-wsch | Rawa Mazowiecka | 11104/44 | |||
SEKWANA B | Radom | lew. 19, gór 99 | 12 km płd-wsch | Rawa Mazowiecka | 11104/44 | |||
OLIWKA | Kraków | gór. 106, pr. 230 | 6 km zach | Janów | 11331/44 | II, wg. depeszy gór 186 | ||
WÓDKA | Cieszyn | lew. 231, gór 4 | 12 km pnc-wsch | Żywiec | 11528/44 | III, nanies. na mapę 94 gór. | ||
TRUSKAWKA | Kraków | pr. 537 ?, gór 176 | 6 km wsch | Wodzisław | 12230/44 | II, wypada 6 km zachpr 53 | ||
Noga | Warszawa | lew. 76, dół 83 | 6 km pnc-wsch | Błonie | 4503 i 5321/44 | rejon zapasowy | ||
Nos | Warszawa | pr. 154, dół 113 | 17 km pnc-wsch | Mińsk Mazowiecki | 4503 i 5321/44 | rejon zapasowy | ||
Oko | Warszawa | pr. 197, dół 46 | 9 km płd-zach | Mińsk Mazowiecki | 4503 i 5321/44 | rejon zapasowy | ||
Ucho | Płock | pr. 63, dół 16 | 10 km płd-wsch | Łowicz | 4503 i 5321/44 | rejon zapasowy | ||
Palec | Łódź | pr. 40, gór 62 | 15 km płd | Skierniewice | 4503 i 5321/44 | rejon zapasowy | ||
Tor (?) | Zamość | lew. 140, gór 61 | 24 km płd-zach | Krasnystaw | 4833/43 | rejon zapasowy | ||
Kolano | Kielce | pr. 176, gór. 187 | 10 km płd-zach | Tarnobrzeg | 5021/43 | rejon zapasowy, w tym samym miejscu bast. NIETOPERZ |
Waldemar Natoński – opracował wyniki analizy ilościowej placówek odbiorczych wg arkuszy mapy WIG 1:300 000 oraz jej wizualizacje. Ponieważ w „Wykazie placówek” pojawiają się nieistniejące godła ww. map: Rzeszów, Kalisz, Nowogródek, po analizie wprowadzonych dla nich pozostałych danych, przypisał je odpowiednio do arkuszy: Nowy Sącz, Wrocław i Słonim.
UWAGA RMZ: „Wykazem placówek” sporządzonym przez Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza objęto tylko 546 zrzutowisk. „Wykaz” nie jest kompletny, wszystkich placówek było więcej. Wykaz sporządzono w trakcie likwidacji Oddziału VI, w 1945 roku (z tego okresu pochodzą też „podsumowujące” sprawozdania z pomocy lotniczej w poszczególnych sezonach) – zatem obejmuje stan z tego właśnie okresu.
Warto mieć na uwadze, że wg. dostępnych danych, ogółem tylko ok. dwieście placówek przyjęło zrzut osobowy i/lub materiałowy. Znacznie więcej było gotowych do przyjęcia zrzutu. Niektóre placówki znajdujące się faktycznie w tym samym miejscu, miały po 2-3 kryptonimy; sporo placówek nigdy nie było „czynnych”, itp.
Waldemar Natoński – Instrukcja dekodowania
współrzędnych miejsc zrzutu z „Wykazu placówek” CAW
POBIERZ – INSTRUKCJA DEKODOWANIA (większa rozdzielczość, png)
Waldemar Natoński – wszelkie dane z terenu, z relacji uczestników akcji, powinno się weryfikować ze współrzędnymi z „Wykazu placówek”. Archiwalne mapy WIG w skali 1:300 000 i 1:100 000 można pobrać na tej stronie
Sposób określania współrzędnych podaliśmy w instrukcji. Zdaję sobie jednak sprawę, że nie jest to jednak łatwe do wykonania dla osób, które nie mają papierowej wersji mapy, a nie za bardzo poruszają się w obsłudze programów graficznych i jeszcze nie „czują”, że drukowanie z komputera lub praca na ekranie przy różnych powiększeniach, to praca na różnych skalach mapy i konieczność przeliczeń.
Wypracowałem metodę bardzo prostą. Bazuje na wykorzystaniu podziałki liniowej znajdującej się przy każdej mapie. Dzięki temu podejściu nawet jak powiększamy widok mapy, czy zmieniają się jej rozmiary przy drukowaniu, to zawsze jesteśmy „w skali”, bo ta podziałka liniowa zmienia się proporcjonalnie wraz z mapą. Najpierw mm z „Wykazu” przeliczam na km/m a następnie odmierzam je na „trzysetce” wykorzystując do tego kilometraż odmierzony na podziałce liniowej. W programach graficznych można wyprowadzić prostokątne linie pomocnicze i na ich przecięciu lokalizować zrzutowiska. Później można podjąć próbę zestawienia tego z mapą 1:100 000, na której lepiej możemy czytać teren i np. lekko przesunąć typowanie jeśli wyszło w środku lasu. Przy pomocy takiego podejścia, opracowanie jednego zrzutowiska to ok. 15-20 min pracy, łącznie z próbą przeniesienia typowania „trzysetki” na „setkę”.
Zauważyłem, że mapy udostępnione w powyższym linku, mają czasem delikatnie zniekształconą perspektywę, więc przy korzystaniu ze zbiorów zdigitalizowanych może występować błąd, jakiego nie robilibyśmy mierząc na oryginalnej mapie papierowej. Niemniej porównanie tych kilku sztuk, które zweryfikowałem z tym, co w swoim opracowaniu pokazał K. Mroczkowski, pokazuje, że bazowanie na skanach przynosi zadowalające efekty. Typowania są identyczne, bądź zbliżone.
Uważam, że warto sięgnąć do „Wykazu placówek” jak już ktoś robi coś w terenie. Przykłady: 1/ bastionu Paszkot, 2/ ustaleń odnośnie Pardwy, 3/ najnowsze „odkrycie” wynikające z analizy zrzutowisk podjasielskich – placówka odbiorcza „Jaskółka 2”, która nie funkcjonuje w opracowaniu K. Mroczkowskiego – pokazują, że jest jeszcze sporo do uściślenia, a czasem takie ustalenie z wykazu może być impulsem do wyjścia w teren, podpytania ludzi i odkrycia, że zrzut miał miejsce w innej lokalizacji niż opisywana w literaturze przedmiotu.
Temat cichociemnych od lat rozpala umysły kolejnych pokoleń badaczy oraz pasjonatów historii II wojny światowej. Mimo, że dużo już wiemy o losach poszczególnych skoczków oraz technicznych aspektach związanych z ich szkoleniem oraz przerzutem do okupowanej Polski, część obszarów nie jest jeszcze odpowiednio zbadana.
Jednym z takich zagadnień są zrzutowiska, na których lądowali cichociemni, kurierzy polityczni oraz zaopatrzenie dla Polskiego Państwa Podziemnego. Dlatego szczerze zachęcam Państwa do wsparcia społecznego projektu badawczo-edukacyjnego „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej”, który pozwoli wypełnić „białe plamy” w tym zakresie.
blog historyczny – Wokół Ponurego
dr Andrzej Borcz – Projekt łączy elementy badawcze i edukacyjne. Zmierzenie się z problemem badawczym wymaga zastosowania podstawowych reguł krytyki źródeł historycznych – w zakresie dokumentów, relacji, wspomnień. Potrzebna jest również orientacja w terenie, szczególnie umiejętność zweryfikowania znanych z literatury przedmiotu kryteriów wyboru pola zrzutowego z topografią miejsc potencjalnych zrzutów.
Każdy Tropiciel powinien zacząć od zapoznania się z dostępnymi publikacjami, niekiedy mogą one być rozproszone, szczególnie relacje i wspomnienia świadków. Następnie należy próbować je ze sobą skonfrontować, przy czym warto też pozyskać i zarejestrować opowieści okolicznych mieszkańców i również poddać je weryfikacji. Warunkiem sukcesu jest „rozpracowanie” współrzędnych na podstawie pracy z mapą, zatem należy posiadać minimum znajomości kartografii.
Kluczowym celem projektu jest podjęcie próby precyzyjnego ustalenia lokalizacji zrzutowisk. W wyniku działania poszukiwaczy zostanie zrewidowana i uzupełniona nasza wiedza o zrzutach i polach zrzutowych, zapewne pojawią się niedostępne i nieujawnione do tej pory materiały źródłowe. Jednak równie istotną wartością wynikającą z działania Tropicieli jest także edukacja – zarówno samokształcenie w trakcie odkrywania przeszłości, jak i edukowanie i uświadamianie lokalnej społeczności. Finalnie działania te mogą doprowadzić lokalne społeczności do odpowiedniego upamiętnienia bohaterów zrzutów – Cichociemnych, żołnierzy placówek odbiorczych oraz lotników.
Andrzej Borcz, Waldemar Natoński – Ustalanie precyzyjnej lokalizacji
zrzutowisk Armii Krajowej – wskazówki metodyczne
cz. 1 – Biuletyn Informacyjny AK nr 02 (406) luty 2024, s. 32-40
cz. 2 – Biuletyn Informacyjny AK nr 03 (407) marzec 2024, s. 16-25
POBIERZ – WSKAZÓWKI METODYCZNE (pdf)
Pobierz – prezentacja w pliku pdf
Uprzejmie dziękuję za informacje o prowadzonym przez Państwa projekcie. To niezwykle cenna inicjatywa dokumentująca heroiczną działalność wielu ludzi noszących w sercach miłość do Ojczyzny, która wyraziła się w narażaniu życia przy odbieraniu zrzutów potrzebnej broni. Zająłem się tym tematem przy okazji badań prowadzonych nad historią Lubli. Miałem przyjemność przeprowadzać wywiad z uczestnikiem zrzutu w Lubli, niestety nie zdążyłem przed jego śmiercią z nim udać się na miejsce zrzutu. Zawsze zależało mi na upamiętnieniu tych ludzi. W szkole w Lubli jest tablica nawiązująca do tego wydarzenia ufundowana w 2002 r.
Państwa praca jest bezcenna i niezwykle wartościowa. Życzę sukcesów w prowadzonych badaniach i pozdrawiam z należnym szacunkiem
Ks. dr Marcin Nabożny
Celem Projektu jest wzbogacenie oraz zweryfikowanie wiedzy o zrzutach, w tym ustalenie precyzyjnych lokalizacji (współrzędnych GPS) kilkuset zrzutowisk Armii Krajowej. Pomoże w tym archiwalny „Wykaz placówek”, sporządzony przez oficerów Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Pomocna będzie również „Instrukcja dekodowania”.
Pierwszym istotnym efektem Projektu na skalę ogólpopolską jest opracowana przez nasz portal baza zrzutów.
Wszystkie wskazówki będą publikowane na stronie Projektu a także w grupie na portalu społecznościowym.
1/ Wybranie (jednej lub kilku) konkretnej placówki odbiorczej (zrzutowiska) z „Wykazu placówek” Oddziału Specjalnego, w oparciu o zawarte w nim jawne, przybliżone dane lokalizacyjne. Najlepiej wybrać zrzutowisko w nieodległym rejonie, który możemy później eksplorować w terenie,
2/ Podjęcie do zdekodowania współrzędnych lokalizacyjnych tej placówki (placówek) zakodowanych w treści archiwalnego „Wykazu placówek”, sporządzonego przez oficerów Oddziału VI (Specjalnego),
3/ Odnalezienie odpowiedniej dla wybranego terenu arkusza przedwojennej mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego,
4/ Zdekodowanie z pomocą „Instrukcji dekodowania” (patrz powyżej) współrzędnych danej placówki odbiorczej poprzez naniesienie ich na mapę 1:300 000 oraz zestawienie z mapą 1:100 000, którą w terenie posługiwali się zwiadowcy – żołnierze AK,
5/ Weryfikacja uzyskanych współrzędnych lokalizacyjnych, poprzez analizę warunków, jakie musiała spełniać każda placówka odbiorcza Armii Krajowej,
6/ Zebranie wszelkich dostępnych źródeł wiedzy nt. wybranego zrzutowiska, w tym wskazówek i map. Istotne będzie ponadto zebranie dostępnych publikacji nt. danego zrzutowiska, relacji świadków, i in.,
7/ Weryfikacja źródłowa uzyskanych współrzędnych lokalizacyjnych, poprzez analizę zebranych informacji nt. wszelkich okoliczności związanych z danym zrzutowiskiem, w szczególności miejsca jego lokalizacji. Doprecyzowanie dotychczasowych ustaleń lokalizacyjnych oraz historycznych,
8/ Weryfikacja terenowa zdekodowanych i zweryfikowanych współrzędnych lokalizacyjnych oraz zebranych i przeanalizowanych źródłowych informacji historycznych. Ustalenie współrzędnych GPS zrzutowiska oraz wysłanie ich do Projektu za pomocą pinezki w Google Maps,
9/ Udokumentowanie aktywności Tropiciela w Projekcie, w szczególności działań prowadzących do zdekodowania współrzędnych lokalizacyjnych wybranej placówki odbiorczej Armii Krajowej,
10/ Przygotowanie w atrakcyjnej formie (np. multimedialnej) prezentacji swojego odkrycia oraz związanych z nim danych lokalizacyjnych i historycznych.
Zachęcam, aby zachować racjonalny krytycyzm wobec wszelkich źródeł informacji… Na każdym etapie realizacji Projektu będę starał się pomagać Tropicielom, m.in. udostępniać pomocne informacje w grupie na portalu społecznościowym. „Wytropione” lokalizacje chcę uzupełnić o lokalną dokumentację konkretnych zrzutowisk: zdjęcia, mapy, szkice, relacje historyczne, wskazanie publikacji dotyczących zrzutów na tym konkretnym „koszu” itp. Uczestników Projektu zapraszam do grupy na Facebooku
Zapraszam do tropienia śladów operacji specjalnych w Polsce
zachęcam do wytropienia zrzutowisk Armii Krajowej.
Grupa na Facebooku dla Uczestników Projektu
kontakt: zrzutowiska (at) elitadywersji.org
Zarejestruj się w Projekcie (formularz Google):
(Uwaga: można się rejestrować w Projekcie bez logowania do Google)
Inicjatorzy Projektu (alfabetycznie):
Wyjaśnienie w związku z nieścisłościami w kilku publikacjach – Projekt został zainicjowany przez autora portalu 7 lutego 2023, postem na Facebooku. Samodzielnym autorem koncepcji oraz założeń Projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” (tzw. manifestu programowego, w tym: informacje o projekcie, szczegóły projektu, prezentacja itp.) oraz treści na stronach Projektu także jest Ryszard M. Zając, który zaprosił do grona inicjatorów Projektu Andrzeja Borcza oraz Waldemara Natońskiego.
W publikacji konkursowej Fundacji im Janusza Kurtyki, dotyczącej konkursu „Przeszłość / Przyszłość 2023 / Algorytmy historii” opis Projektu „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” (str. 127) zawiera niezgodne z prawdą dwa stwierdzenia o zainicjowaniu tego projektu przez dr Andrzeja Borcza.
Faktycznie projekt został zainicjowany przez (kolejność nazwisk alfabetyczna): Andrzeja Borcza, Waldemara Natońskiego oraz Ryszarda M. Zająca.
Ostatnie sformułowanie opisu projektu nietrafnie sugeruje, że Projekt „Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” został już zakończony. Faktycznie projekt jest nadal realizowany, planowane są (przeze mnie) kolejne działania projektowe.
W notce biograficznej (str. 126) niezgodnie z prawdą podano, jakoby Ryszard M. Zając „angażował się jako samorządowiec”.
W połowie grudnia 2022 opublikowałem post na Facebooku w którym postawiłem pytanie:
Rzecz w tym, że istnieje wątpliwość, który z Cichociemnych jest na załączonej fotografii (patrz obok), oznaczony jako nr 1:
Fotografia przedstawia uroczystość odznaczenia Krzyżem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego Cichociemnego Michała Fijałki ps. Kawa, w dniu 20 sierpnia 1942 w ośrodku szkoleniowym Cichociemnych Audley End (STS 43).
Fotografia pochodzi z depozytu CC Michała Fijałki, który zidentyfikował widocznych na zdjęciu Kolegów – Cichociemnych, wskazując jako nr 1 właśnie CC Wincentego Ściegiennego.
Potwierdza to ustalenie Syn Cichociemnego – Pan Grzegorz Fijałka (skonsultowałem się w tej sprawie kilkanaście dni temu). Pan Grzegorz także podjął działania weryfikacyjne (porównywał fotografie CC) i uważa, że jako nr 1 jest cc Wincenty Ściegienny.
W mojej ocenie to właśnie może być wersja obiektywnie prawdziwa, a Jędrzej Tucholski pomylił się w opisie fotografii, podanym w swojej książce. Ale są być może argumenty za przyjęciem, iż Tucholski jednak się nie pomylił, a błędny opis opublikował (zawsze bardzo rzetelny) Cezary Chlebowski.
Rodzina Cichociemnego Jana Woźniaka utrzymuje, że na tym zdjęciu oznaczony jako nr 1 jest właśnie Cichociemny Jan Woźniak ps. Kwaśny. Rodzina Cichociemnego Michała Fijałki (z którego depozytu pochodzi fotografia) utrzymuje, że jako nr 1 jest Cichociemny Wincenty Ściegienny ps. Las. Obie wersje nie mogą być równocześnie prawdziwe.
Sądząc po rysach twarzy, układzie brwi, nosie, profilu, czole oraz fryzurze może to być właśnie Cichociemny Wincenty Sciegienny. Ale pewności nie ma – czyli śledztwo trwa nadal…
Próbowałem pójść tropem wzrostu trójki Cichociemnych, sięgając do danych zawartych w dokumentach, w Ich teczkach personalnych.
Cichociemny Bolesław Kontrym miał wzrost ok. 175,26 cm, ale obaj „sporni Cichociemni” mieli wzrost zbliżony:
Ten trop nie doprowadził więc do indentyfikacji „poszukiwanego Cichociemnego” stojącego obok CC Bolesława Kontryma.
Niestety, nie mogło pomóc w identyfikacji „poszukiwanego Cichociemnego” Narodowe Archiwum Cyfrowe. Zwróciłem się z prośbą o taką pomoc do dyrektora NAC Pana Piotra Zawilskiego.
Fotografia z uroczystości odznaczenia Michała Fijałki orderem Virtuti Militari, znajduje się bowiem w zasobach NAC, oznaczona sygn. 37-552-3. Opis zdjęcia podaje, że jest to uroczystość odznaczenia ppor. Michła Fijałki w dniu 28 (powinno być: 20) sierpnia 1942, a jako nr 1 wskazany jest ppor. „Kwaśny” – Jan Woźniak.
Poprosiłem NAC o wskazanie źródła identyfikacji Cichociemnego oznaczonego jako nr 1. Niestety odpowiedź NAC także nie wyjaśniła sprawy. Pani Katarzyna Brąkowska poinformowała, że NAC nie dysponuje materiałami źródłowymi, na podstawie których można by było zdecydowanie potwierdzić tożsamość cichociemnego oznaczonego na zdjęciu nr 1 i zweryfikować datę.
Opis zdjęcia w zasobach NAC zredagowano bowiem korzystając z dostępnych publikacji. Czyli wciąż nie ma oczekiwanego rezultatu naszego śledztwa.
W tej sytuacji zwróciłem się z prośbą o pomoc do Pana gen. insp. Jarosława Szymczyka, Komendanta Głównego Policji oraz do Pani insp. dr n. o zdr. Anety Pawlińskiej, dyrektora Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji. Mam nadzieję, że działając w interesie publicznym zechcą zlecić wykonanie ekspertyzy fotograficznej w tej sprawie.
Do prośby dołączyłem skany zdjęć z depozytu Cichociemnego Michała Fijałki oraz skany fotografii obu Cichociemnych (z Ich teczek personalnych). Mam nadzieję, że specjalistyczne badania kryminalistyczne pozwolą odkryć poszukiwanego i odpowiedzieć na pytanie – kim jest Cichociemny oznaczony jako nr 1?
O wszelkich ustaleniach w tym śledztwie oczywiście będę informował 🙂
Pan podinsp. Dariusz Zajdel, biegły badań antroskopijnych z Wydziału Badań Dokumentów i Informatyki Śledczej Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji nadesłał 10 stycznia 2023 odpowiedź:
W odpowiedzi na przesłane przez Pana drogą elektroniczną pismo z dnia 03.01.2023 roku, dotyczące możliwości przeprowadzenia antroposkopijnych badań porównawczo-identyfikacyjnych osób na podstawie zdjęć uprzejmie informuję, że Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji prowadzi badania i wydaje opinie wyłącznie na zlecenie organów procesowych, m.in. Policji, Sądów i Prokuratur, oraz (w szczególnych przypadkach) dla instytucji państwowych o profilu naukowym. Tym samym nie wykonujemy opinii dla podmiotów zewnętrznych, w tym osób prywatnych.
W mojej ocenie problem z identyfikacją Cichociemnego na historycznym zdjęciu z Naczelnym Wodzem gen. Władysławem Sikorskim jest „szczególnym przypadkiem” o którym pisze Pan Podinspektor, zaś „instytucją państwową o profilu naukowym” mógłby być Instytut Pamięci Narodowej.
Co prawda IPN sporo uczynił aby zafałszować historię Cichociemnych, ale może akurat w tej sprawie zechciałby pomóc? Pełen nadziei napisałem zatem:
Szanowny Pan
dr Karol Nawrocki
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej
Szanowny Panie Prezesie,
Pozwalam sobie zwrócić się z usilną prośbą, aby Pan Prezes zechciał złożyć wniosek do Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji o przeprowadzenie na podstawie zdjęć (dostarczonych już przeze mnie do CLKP) antroposkopijnych badań porównawczo-identyfikacyjnych dwóch Cichociemnych:
w celu ustalenia który z Nich znajduje się – obok Cichociemnego mjr cc Bolesława Kontryma – na historycznej fotografii przedstawiającej uroczystość odznaczenia Krzyżem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego Cichociemnego Michała Fijałki ps. Kawa, w dniu 20 sierpnia 1942 w ośrodku szkoleniowym Cichociemnych Audley End (STS 43).
Zwróciłem się z prośbą o pomoc w identyfikacji do dyrektora Narodowego Archiwum Cyfrowego Pana Piotra Zawilskiego, bowiem fotografia z tej uroczystości znajduje się w zasobach NAC (sygn. 37-552-3). Jednak Narodowe Archiwum Cyfrowe nie mogło okazać się pomocne, bowiem jak wynika z przesłanej mi odpowiedzi, opis tego zdjęcia – w tym identyfikację widocznych na nim Cichociemnych – zaczerpnięto z dostępnych publikacji.
Rzecz jednak w tym, że publikacje dotyczące tego fragmentu historii Cichociemnych, w zakresie dotyczącym identyfikacji Cichociemnego znajdującego się obok Cichociemnego mjr cc Bolesława Kontryma – zawierają wzajemnie wykluczające się informacje:
Fotografia z uroczystości pochodzi z depozytu CC Michała Fijałki, który zidentyfikował widocznych na zdjęciu Kolegów ? Cichociemnych, wskazując jako „spornego Cichociemnego” właśnie CC Wincentego Ściegiennego. Potwierdza to ustalenie Syn Cichociemnego ? Pan Grzegorz Fijałka (skonsultowałem się w tej sprawie kilkanaście dni temu). Pan Grzegorz także podjął działania weryfikacyjne (porównywał fotografie CC) i uważa, że jako nr 1 jest cc Wincenty Ściegienny. W mojej ocenie to właśnie może być wersja obiektywnie prawdziwa, a Jędrzej Tucholski pomylił się w opisie fotografii, podanym w swojej książce. Ale są być może argumenty za przyjęciem, iż Tucholski jednak się nie pomylił, a błędny opis opublikował (zawsze bardzo rzetelny) Cezary Chlebowski.
Rodzina Cichociemnego Jana Woźniaka utrzymuje, że na tym zdjęciu oznaczony jako nr 1 jest właśnie Cichociemny Jan Woźniak ps. Kwaśny. Rodzina Cichociemnego Michała Fijałki (z którego depozytu pochodzi fotografia) utrzymuje, że jako nr 1 jest Cichociemny Wincenty Ściegienny ps. Las. W mojej ocenie jest to identyfikacja prawdziwa, sądząc po rysach twarzy, układzie brwi, nosie, profilu, czole oraz fryzurze. Ale nie ma obiektywnego rostrzygnięcia, wiadomo jedynie, że obie wersje nie mogą być równocześnie prawdziwe.
Nie natrafiłem w teczkach personalnych Cichociemnych ani w dostępnych publikacjach oraz dokumentach źródłowych na informację pozwalającą na jednoznaczne ustalenie co do tożsamości „spornego Cichociemnego” na zdjęciu z uroczystości odznaczenia przez Naczelnego Wodza Krzyżem Virtuti Militari – a więc faktu mającego dość istotne znaczenie historyczne. W tej sytuacji jedyną mozliwością rozstrzygnięcia wątpliwości w tym zakresie wydaje się przeprowadzenie antroposkopijnych badań porównawczo-identyfikacyjnych. Dlatego ośmielam się prosić Pana Prezesa o pomoc w tej sprawie.
z wyrazami szacunku
Ryszard M. Zając
Zobacz:
Publiczna pamięć o Cichociemnych jest tego rodzaju, że coraz więcej bzdur rozpowszechnianych jest – pod pozorem prawdy – przez tzw. „autorytety”. Ostatnio dołączyło do tego niechlubnego grona fałszywych autorytetów Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie.
Łagodnie rzecz ujmując, bajki (by nie użyć ostrzejszego słowa) nt. Cichociemnych rozpowszechnia nie tylko pseudohistoryk Kacper Śledziński w swojej skandalicznie nierzetelnej książce, ale nawet… Instytut Pamięci Narodowej czy czołowy niegdyś specjalista IPN „od Cichociemnych” dr Krzysztof Tochman. Tutaj wykaz 36 błędów w publikacji IPN / Tochmana. Tutaj moja errata do książki Śledzińskiego (do pobrania w pdf). Tu wykaz błędów w książce Śledzińskiego, wskazanych przez dr Bartłomieja Szyprowskiego (do pobrania w pdf ze strony).
Muzeum Armii Krajowej uzyskało aż 43 tys. złotych dotacji od Narodowego Centrum Kultury i opracowało „materiały edukacyjne” nt. Cichociemnych:
Oto film mający „edukować”:
Oto „Prezentacja” mająca „edukować”:
Oto „Karta zadań” mająca „edukować”:
To mają być fundamenty „akademii on-line” Muzeum Armii Krajowej nt. Cichociemnych. Niestety, są to fundamenty bardzo kiepskiej jakości – te materiały „edukacyjne” obarczone są fundamentalnymi błędami merytorycznymi. Napisałem o tym do dyrektora Muzeum AK dr Marka Lasoty – ale nie raczył dotąd odpowiedzieć ☹️ Zmuszony jestem zatem publicznie wytknąć najważniejsze błędy tych „materiałów edukacyjnych”, głównie materiału video (pozostałe powielają te same błędy).
Autorem tego „dzieła” jest Mirosław Brach.
Szczerze mówiąc, najbardziej rozbawiła mnie w tym filmie prezentacja zdjęcia samolotu Farman F-68 Goliath (bez ujawniania, co to za samolot), z narracją (ok. 1,25 min. filmu) iż żołnierze tworzonych przed wojną jednostek mieli być przerzucani „przy pomocy desantu lotniczego”.
To oczywiście nieprawda, że do tego celu miałby być wykorzystany akurat ten samolot, ale dość zabawna. Rzecz w tym, że te akurat samoloty nie tylko nigdy nie były brane pod uwagę w planach wykorzystania do celów specjalnych. Można sobie poczytać np. w Wikipedii – były tak kiepskie, że nie nadawały się nawet jako… samoloty rolnicze do oprysków
Mgr Brach błędnie uważa, że miały rzekomo służyć do desantu i to swoje błędne mniemanie upowszechnia jako „materiał edukacyjny” Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Litości! Gorsze chyba mogłyby być współcześnie też francuskie Caracale, które Francja chciała nam wcisnąć, a które nie latają nawet we francuskim wojsku. Podobno pogłoski, że w ogółe latają są przesadzone… 🤣🤣🤣😎
1/ W czołowce filmu (ok. 1.05 min) niezgodnie z zasadami polskiej pisowni ujęto słowo Cichociemni w cudzysłów – jest to niezgodne z zasadami polskiej pisowni; więcej info – poradnia językowa Uniwersytetu Warszawskiego
2/ (ok. 1.52 min) Podano błędną informację, iż „do września 1939 nie udało się wyszkolić spadochronowej grupy dywersyjnej, zdolnej w realiach wojennych dokonać akcji na zapleczu wojsk nieprzyjaciela”.
Co prawda pierwszy wojskowy kurs spadochronowy zorganizowany w 1937 w Legionowie, dla wybranych słuchaczy Szkół Podchorążych wszystkich rodzajów broni miał charakter raczej sportowy. Ale później zorganizowano szkolenia grup bojowych spadochroniarzy: w 1937 w Jabłonnie, następnie w Legionowie i Rembertowie. 15 września 1938 z lotniska Skniłowo k. Lwowa przeprowadzono z dwóch samolotów Fokker ćwiczebny desant bojowy oddziału pod dowództwem por. sap. Antoniego Mokrzeckiego.
W maju 1939 w Bydgoszczy, przy 4 Pułku Lotniczym, utworzono Wojskowy Ośrodek Spadochronowy. Jego zadaniem miało być szkolenie grup desantowych do wykonywania na tyłach wroga zadań specjalnych ? oficerów i podoficerów piechoty, saperów, łączności. Część przeszkolonych żołnierzy miała stanowić zalążek polskich wojsk powietrznodesantowych. Planowano w lutym 1940 sformowanie pierwszego polskiego batalionu spadochronowego.
Na początku czerwca 1939 uruchomiono pierwszy kurs dla spadochroniarzy do zadań specjalnych. Uczestniczyło w nim 80 żołnierzy, po 40 oficerów i podoficerów przeszkolonych na podstawowym kursie spadochronowym LOPP. Po zakończeniu pierwszego kursu 5 sierpnia 1939, niezwłocznie rozpoczęto drugi kurs, 7 sierpnia 1939 dla 40 uczestników. Jednym z jego uczestników był późniejszy Cichociemny ? Benon Łastowski. Więcej info – Prekursorzy Cichociemnych
3/ (4.36 min.) Nieścisła jest informacja, iż w Ringway „pod okiem brytyjskich instruktorów, polscy żołnierze nabywali umiejętności wykonywania skoków spadochronowych”.
Do czasu utworzenia STS 51 Ringway, jednostki spadochronowe (także szkolenie) organizowały jedynie Niemcy, Rosja oraz – w skromniejszym wymiarze – Polska! Wielka Brytania nie miała żadnych doświadczeń spadochronowych – korzystała m.in. z doświadczeń polskich oraz polskiej kadry!. Zastępcą komendanta STS 51 Ringway oraz komendantem istniejącej w tym ośrodku „sekcji polskiej” był por. pilot Jerzy Górecki, jego zastępcą i szefem wyszkolenia spadochronowego ppor. Julian Gębołyś ? obaj najlepsi instruktorzy z WOS w Bydgoszczy. Polacy, żołnierze bydgoskiego WOS byli też w niej instruktorami, przeszkolili 4825 spadochroniarzy ? Belgów, Francuzów, Norwegów, Czechów, Polaków ? Cichociemnych.
Pierwszy ?polski? kurs spadochronowy rozpoczął się 17 lutego 1941. Od 1 marca 1941 polskich spadochroniarzy, w tym Cichociemnych, szkolono także w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Także Polacy wybudowali w Lundin Links, niedaleko Largo House, funkcjonującą od 25 sierpnia 1941 24-metrową wieżę spadochronową, pierwszą w Wielkiej Brytanii (nazywano ją polską wieżą). Więcej info – Spadochroniarstwo polskie
Byłbym wdzięczny, gdyby Muzeum AK polskie – pionierskie – doświadczenie spadochronowe nie przypisywało Brytyjczykom 🙁 Zachęcam do przeczytania sekcji „Geneza” w haśle Wikipedii mojego autorstwa.
4/ (4.55 min.) Nie jest prawdziwa informacja Muzeum AK, jakoby STS 38 Briggens był rzekomo „ośrodkiem szkolenia spadochronowego”. Autor w tym miejscu także „przeoczył” polski ośrodek szkolenia spadochronowego Largo House – patrz hasło w Wikipedii mojego autorstwa.
Nie ma śladu informacji o rzekomym szkoleniu spadochronowym w Briggens w jakichkolwiek dokumentach, w tym w teczkach personalnych Cichociemnych. Nie może być, bo ten obiekt nie był przystosowany do takiego szkolenia. W rzeczywistości w STS 38 Brigens, oddanym do użytku Polakom, organizowano kursy walki konspiracyjnej (a nie spadochronowe) – zobacz Szkolenie Cichociemnych. Znajdował się tam także ośrodek fałszowania dokumentów, nota bene początkowo pracował tylko na polskie potrzeby, jego kluczową kadrę także stanowili Polacy, w tym doświadczony polski fałszerz Jerzy Maciejewski, przedwojenny pracownik Samodzielnego Referatu Technicznego Oddziału II (wywiad) Sztabu Generalnego WP.
5/ (5.19 min.) Nieprawdziwa jest fraza o „intensywnych treningach szkoleniowych organizowanych dla Polaków przez szereg brytyjskich ośrodków”.
Niestety, to powtarzana od lat nieprawdziwa, ojkofobiczna / anglomańska oraz ignorancka teza. To nie Brytyjczycy organizowali Polakom szkolenie kandydatów na Cichociemnych. Brytyjczycy udostępniali nam ośrodki SOE oraz prowadzili część szkoleń. Głównie odpowiadali za sprawy administracyjno – gospodarcze oraz… ochronę obiektów.
W rzeczywistości za zasadnicze szkolenie Polaków – kandydatów na Ciochociemnych odpowiadał Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza, szkolenie w większości przeprowadzali polscy instruktorzy. Szkolenie Cichociemnych ze specjalnością w wywiadzie i łączności odbywało się w całkowicie polskich ośrodkach, z udziałem polskich instruktorów. Co więcej wszystkie programy szkoleń kandydatów na Cichociemnych były stale modyfikowane przez Polaków zgodnie z oczekiwaniami oraz wyraźnie zgłaszanymi sugestiami przez Komendanta Głownego AK.
Więcej info:
6/ (5.39 min.) uważam za wysoce niestosowne – nawet obraźliwe – użycie przez Muzeum AK frazy o przygotowywaniu żołnierzy „do roli cichociemnych”’. To nie była żadna „rola„. Autor używa sformułowania rażąco nieadekwatnego do wojennej rzeczywistości. Ponadto nie wspomniał o podstawowym zadaniu Cichociemnych: przygotowaniu i przeprowadzeniu powstania powszechnego w Kraju.
7/ (5.31 min.) Nieścisłe sformułowanie o treści: „Largo House, gdzie funkcjonował ośrodek szkolenia, nazywany „Małpim Gajem”. Otóż właśnie ten ośrodek nosił nazwę oficjalną „Largo House”, potocznie nazywany był „Małpim Gajem”, a funkcjonował w miejscowości Largo Low w hrabstwie Fife. Zapraszam do przeczytania hasła w Wikipedii mojego autorstwa.
8/ (5.54 min.) Użyta w „materiale edukacyjnym” fraza „pierwszym obowiązkowym dla wszystkich kandydatów był kurs spadochronowy” jest rażąco nieprawdziwa. Pierwszym obowiązkowym z kursów zasadniczych (obowiązkowych dla wszystkich) był kurs zaprawowy.
9/ (6.05 min.) Nie słyszałem dotad o szkoleniu kandydatów na Cichociemnych w zakresie skoków spadochronowych „przy różnej prędkości przelotowej samolotu”. Wydaje się to nawet sprzeczne z logiką, ponieważ tylko stała, ustalona prędkość przelotowa oraz odpowiednia wysokość pozwala skoczkom na oddanie skoków bez zbędnego rozrzutu… Będę wdzięczny za wskazanie źródła tej „informacji” (podobnie jak pozostałych, kwestionowanych przeze mnie).
10/ (6.12 min.) Nieprawdziwa jest teza „kursantów uczono różnych technik opuszczania pokładu z różnych typów samolotów”. Technika była jedna – skok przez „dziurę” w podłodze (za wyjątkiem pierwszego zrzutu); Cichociemni skakali (poza pierwszym zrzutem) tylko z dwóch typów samolotów: Halifaxów i Liberatorów. Nie było żadnych innych „technik opuszczania pokładu” samolotu – poza „techniką” wysiadania z samolotu lądującego na polowym lotnisku, ale tego akurat nikt nie musiał się uczyć…
11/ (6.19 m,in.) Rażąco nieprawdziwa jest teza Muzeum AK, iż „wstępem do spadochroniarskiej przygody była seria skoków z wieży spadochronowej”. „Wstępem” był najpierw kurs zaprawowy, podnoszący ogólną sprawność fizyczną, następnie zaprawa spadochronowa, przygotowująca bezpośrednio do skoków. Dopiero później szkolono z użyciem wieży spadochronowej…
12/ (6.23 min.) Rażąco nieprawdziwa jest fraza nt. „drugiego obowiązkowego dla wszystkich kursu odprawowego”. Kurs odprawowy nie był drugi – tylko ostatni, kończył cały cykl szkoleń. Kursów obowiązkowych było więcej niż dwa.
13/ (7.07 min.) Nieprawdziwym uproszczeniem jest teza, iż „kandydaci na cichociemnych przechodzili dwuetapowe szkolenie specjalistyczne, którego pierwszą część stanowił kurs strzelecki, drugą podstawowy kurs posługiwania się materiałami wybuchowymi.”
Szkolenie kandydatów na Cichociemnych było bardziej złożone i wcale nie „dwuetapowe”. Nie było odrębnych kursów „strzeleckich” oraz minerskich; były one fragmentem m.in. kursów dywersyjnych oraz walki konspiracyjnej. Więcej info – szkolenie Cichociemnych
14/ (od 7.21 min.) Treści dotyczące rzekomo „pozostałej części szkolenia” są rażąco infantylne, w mojej ocenie dezinformujące, ponadto ich poziom merytoryczny jest żenująco niski.
15/ (7.58 min.) Dezinformująca w istocie jest fraza „uczono walki wręcz, posługiwania się nożem wojskowym oraz technik unieszkodliwiania przeciwnika bez użycia broni palnej”.
Po pierwsze, w części to tautologia (walka wręcz = techniki unieszkodliwiania), po drugie Autorzy materiału akurat „przeoczyli” najbardziej ekscytujące większość ludzi elementy szkolenia kandydatów na Cichociemnych:
16/ (8.16 min) Kompletnie niezrozumiała jest fraza „część cichociemnych moigła w swych życiorysach zapisać uczestnictwo w szkoleniach szturmowych w warunkach zbliżonych z tymi, jakie panowały na prawdziwym polu walki”.
Zupełnie nie wiadomo co Autor miał na myśli, zwłaszcza, że frazę zilustrowano zdjęciem ćwiczeń żołnierzy 1 SBS. Spadochroniarze do zadań specjalnych mieli do wykonania zupełnie inne zadania niż jednostki liniowe… Nie wiadomo też, co Autor miał na myśli używając pojęcia „szkolenie szturmowe”...
17/ (8.55 min.) Nieprawdziwa jest teza, iż „pomyślnie zakończony cykl szkoleń (…) zwieńczony był zakwalifikowaniem się do przerzutu do kraju”.
To były kwestie odrębne. Do zakwalifikowania się do skoku do Polski wymagano ukończenia całego cyklu szkoleń, ale ukończenie wszystkich szkoleń nie dawało „automatycznie” zakwalifikowania się do zrzutu. Nota bene, spośród 2413 kandydatów szkolenia ukończyło 605, natomiast do skoku zakwalifikowano 579 kandydatów; ostatecznie do Polski skoczyło 316 Cichociemnych.
18/ (9.15 min.) Błędna nazwa stacji – nie było „stacji wyczekiwań”, były „stacje wyczekiwania”
19/ (9.48 min.) Rażąco nieprawdziwa jest fraza – „osoba przerzucana była zaopatrzona w specjalny pas ze schowkami na złoto i pieniądze”.
W rzeczywistości to nie osoba przerzucana „była zaopatrzona” – pasy służyły do przerzutu środków pienięznych dla Armii Krajowej oraz Delegatury Rządu na Kraj. Nie miały żadnych „schowków na złoto i pieniądze” tylko kieszenie.
Były to parciane pasy z sześcioma kieszeniami, do których wkładano zwykle po trzy paczki banknotów. Pasy z pieniędzmi oklejone były impregnowanym płótnem z okienkami, pozwalającymi sprawdzić zawartość bez otwierania. Paczki banknotów były opieczętowane, kieszenie przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał numer; jeśli zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe ? 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe ? 3,6 tys. USD. Skoczkowie przekazywali pasy z pieniędzmi upoważnionej osobie bezpośrednio po wykonaniu skoku.
20/ (10.11 min.) – Nieprawdziwa jest teza, iż wyposażeniem Cichociemnego była rzekomo „przenośna radiostacja”. Cichociemni nie mieli takiego wyposażenia. Wyposażenie skoczka regulowała „Instrukcja dla zołnierzy przerzucanych drogą lotniczą do kraju”.
21/ (10.49 min.) Nieścisła jest fraza „każdorazowo przylot [skoczków – porzyp. RMZ] zapowiadała ustalona melodia sygnałowa nadawana przez polską sekcję rozgłośni radiowej BBC”
Rzecz w tym, że melodię nadawano trzykrotnie. Informacje o starcie skoczków i / lub zaopatrzenia przekazywano na antenie radiowej zaraz po zakończeniu polskiej audycji BBC, poprzez odtworzenie określonej melodii sygnałowej oraz tzw. „kaczki”, czyli jednej z szeregu trzycyfrowych liczb (wskazujących placówkę odbiorczą). Pierwsza taka transmisja (zwykle po godz. 15) oznaczała gotowość, druga (zwykle po godz. 19, 21) wylot skoczków. Po tym sygnale obsługa oraz ochrona placówki odbiorczej wyruszała na miejsce zrzutu. Trzecia transmisja (zwykle po godz. 23) oznaczała iż samolot ze skoczkami jest w drodze.
22/ (12.27 min.) W mojej ocenie wysoce niewłaściwa, w części nieprawdziwa, jest użyta w treści filmu nowomowa mająca odnosić się do Cichociemnych – „byli kierowani na odcinki walki bieżacej na płaszczyźnie dywersji i sabotażu”. Tekst o „odcinkach na płaszczyźnie” mógł powstać w głowie osoby, która niewiele ma pojęcia o wojsku oraz nic nie wie o służbie specjalnej…
23/ (12.38 min.) W mojej ocenie dezinformująca jest fraza „Cichociemni również angażowali się w działalność oddziałow partyzanckich”.
Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej, wykonywali rozkazy, a nie „angażowali się w działalność”. Ich przydziały służbowe do struktur AK nierzadko były ustalone wcześniej, jeszcze przed Ich skokiem do kraju. Cała narracja filmu tworzy błędne wrażenie, jakby Cichociemni działali w jakichś cywilnych grupach i sami sobie wybierali zadania…
24/ (13.02 min.) Nieprawdziwa jest teza, iż więżniów z więzienia w Pińsku rzekomo odbił „oddział Jana Piwnika Ponurego”.
W rzeczywistości akcję przeprowadziło sześć grup bojowych Armii Krajowej, doraźnie sformowanych na czas akcji:
Całą akcją dowodził Cichociemny Jan Piwnik ps. Ponury. Więcej info – Akcja na więzienie w Pińsku
25/ (14.15 min.) Uważam za wysoce niewłaściwe „skwitowanie” udziału 95 Cichociemnych w Powstaniu Warszawskim sformułowaniem: „wielu cichociemnych wzięło udział w walkach podczas operacji militarno-politycznej, która otrzymała kryptonim akcja „Burza” oraz w Powstaniu Warszawskim”.
26/ (14.23 min.) Uważam za wysoce niewłaściwe, nawet dezinformujące „skwitowanie” walki Cichociemnych jako Żołnierzy Wyklętych oraz w strukturach antykomunistycznych w kraju i za granicą zdaniem „Dla części z nich walka nie skończyła się wraz z zakończeniem okupacji naszego kraju przez Niemców”
Proszę poczytać:
27/ (15.30 min.) Nieścisła jest fraza „Do przerzutu używano początkowo samolotów Whitley, z czasem zastąpiono je nowszymi Halifaxami oraz Liberatorami”.
Samolotu Whitley uzyto tylko jeden raz, podczas pierwszego skoku Cichociemnych – https://elitadywersji.org/wykaz-zrzutow-cichociemnych/
28/ (15.39 min.) Nieprawdziwa jest teza, iż „Cichociemnych początkowo nazywano „chomikami”.
Tym określeniem nazwano 16 kandydatów gotowych do desantowania się do kraju, zgłoszonych 21 stycznia 1940 gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu przez kpt Jana Górskiego oraz kpt. Macieja Kalenkiewicza. Cichociemnych początkowo nazywano „ptaszkami” i „zrzutkami”.
29/ (14.45 min.) Nie jest prawdą, że „nie zostało ostatecznie rozstrzygnięte (…) źródło pochodzenia nazwy cichociemni”.
Źródło wskazano w publikacji Władysława Stasiaka ?W locie szumią spadochrony?, IW PAX, Warszawa 1991, s.41-42, ISBN 83-211-1153-X. Więcej info – zobacz tutaj
30/ (16.20 min.) Nieprawdziwa i dezinformująca jest fraza „Od października 1944 r. cichociemnych dekorowano Bojowym Znakiem Spadochronowym”
Po pierwsze, Znak Spadochronowy to nie dekoracja.
Po drugie, oba rodzaje Znaku Spadochronowego: bojowy i zwykły, ustanowiono rozkazem Naczelnego Wodza z 20 czerwca 1941; prawo noszenia znaku w wersji bojowej mieli wszyscy spadochroniarze (nie tylko Cichociemni) którzy brali udział w bojowej akcji spadochronowej. Więcej info – zobacz tutaj
31/ (16.37 min.) Istotna nieścisłość, 5 lutego 1954 zarządzeniem nr L.dz. 72/54 Kierownika Ministerstwa Obrony Narodowej gen. Tadeusza Malinowskiego ? na wniosek skoczków zrzeszonych w londyńskim Kole Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, ustanowiono dla nich Znak dla Skoczków do Kraju. Potocznie nazywano go „Znakiem Spadochronowym AK”.
32/ (17.22 min.) Uważam za wysoce niestosowne wskazanie Fundacji im. Cichociemnych przy równoczesnym pominięciu Stowarzyszenia Rodzin Cichociemnych. Byłoby też pożądane, aby Autor materiału wskazał w istocie jedyne i zawierające unikalne treści internetowe kompendium wiedzy nt. Cichociemnych – tj. nasz portal
33/ Uważam za wysoce niewłaściwe pominięcie w „materiale edukacyjnym” Muzeum AK skali represji niemieckich, sowieckich oraz „władzy ludowej” wobec Cichociemnych oraz pominięcie informacji o uhonorowaniu 316 Cichociemnych 221 Orderami Virtuti Militari oraz 595 Krzyżami Walecznych.
Więcej info:
W mojej ocenie nierzetelny materiał „edukacyjny” Muzeum AK (głównie film) powinien być gruntownie przeredagowany, aby nie wprowadzał w błąd.
Zachęcam do skorzystania z informacji znajdujących się w zasobach portalu – a także do zapoznania się z treścią głównego hasła Wikipedii, w znacznej części przeze mnie poprawionego i rozbudowanego.
Ryszard M. Zając
AKTUALIZACJA
16 listopada 2022 otrzymałem maila od Pana Dyrektora Muzeum AK dr Marka Lasoty o treści:
Szanowny Panie,
dziękuję za sformułowanie licznych uwag, dowodzących krytycznej wnikliwości, z jaką prześledził Pan treści materiałów przygotowanych przez Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, tj.: filmu ?Cichociemni? i związanych z nim pomocy dydaktycznych.
Pozwolę sobie zauważyć, że treści te zostały rzetelnie oparte na istniejącej fachowej literaturze przedmiotu.
Pańskie spostrzeżenia z pewnością posłużą w przyszłości do jeszcze bardziej szczegółowej prezentacji tak interesującego i ważnego zjawiska, jakim była formacja Cichociemnych.
Z ukłonami
dr Marek Lasota
Pal licho, że nawet w tej odpowiedzi Pan Dyrektor popełnił kolejny błąd merytoryczny, wywodząc, że Cichociemni byli „formacją” (nie byli), a nawet mało przytomnie nazwał żołnierzy „zjawiskiem„…
Szczerze mówiąc, nie wytrzymałem po przeczytaniu fragmentu o „fachowej literaturze przedmiotu”. Taka – jak to mówi młodzież – ściema może przekonałaby bardzo naiwnych. Na pewno nie jest to merytoryczna reakcja na wytknięcie błędów.
Pracownik Muzeum AK popełnił żenujące błędy merytoryczne, a jego przełożony – kolokwialnie rzecz ujmując – wciska mi kit, że jest jakaś „literatura przemiotu” potwierdzająca brednie Pana Magistra, że np. w STS 38 Briggens było szkolenie spadochronowe Cichociemnych, czy też jakoby „wstępem do spadochroniarskiej przygody była seria skoków z wieży spadochronowej”. Pomijam przy tym, że pisanie o Cichociemnych – żołnierzach AK w służbie specjalnej – dziwnych opowieści o „spadochroniarskiej przygodzie” jest żenująco infantylne 🙁
Moja odpowiedź dla Pana Dyrektora Muzeum AK Doktora Marka Lasoty (mam nadzieję, że wystarczająco uniżenie odpowiadam):
Szanowny Panie,
Proszę mnie nie obrażać tego rodzaju odpowiedzią. Nie jestem tak naiwny aby uwierzyć w bajki o „fachowej literaturze przedmiotu”. W żadnej publikacji którą znam, a mam ok. 800 pozycji, w tym np. wymienione tutaj – nie ma potwierdzenia dla opowieści o „odcinkach na płaszczyźnie” i innych tego typu rewelacjach, świadczących o żenująco niskim poziomie wiedzy nt. Cichociemnych autora tego „materiału edukacyjnego” 🙁
Prosze sobie poczytać moje recenzje, np. ksiązki autorstwa prof dr hab. Jacek Tebinka oraz dr hab. Anna Zapalec – ?Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE)? Tutaj pozostałe recenzje
Ubolewam nad poziomem Pana odpowiedzi 🙁 Nie spotkałem się dotąd z tego rodzaju arogancją 🙁
Ryszard M. Zając
To bardzo przykre, że publiczna placówka muzealna, utrzymywana z naszych podatków, nie dość że popełnia żenujące błędy w „materiale edukacyjnym” to jeszcze nie tylko nie potrafi przyznać się do błędu, ale nawet jej dyrektor po prostu kłamie o rzekomym potwierdzeniu nierzetelnych pseudoinformacji Muzeum AK w „fachowej literaturze przedmiotu”… (oczywiście nie wskazując nawet pół zdania jakiejkolwiek publikacji).
Brawo Panie Dyrektorze Marku Lasota!
Swoją arogancją przebił Pan nawet cały IPN 🙁 Akurat nierzetelne „materiały edukacyjne” które Pana Muzeum wyprodukowało, były dość suto dofinansowane z pieniędzy publicznych. „Dziękując” za tego rodzaju arogancję sprawdzę dokładnie ile poszło pieniędzy na ten pseudoedukacyjny bubel [Aktualizacja – 43 tys. złotych dotacji NCK] i postaram się, aby Pana Muzeum zwróciło te pieniądze do publicznej kasy.
I jeszcze jedno – proszę sobie wyobrazić, że Muzeum jest dla ludzi, odbiorców kultury, a nie odwrotnie. To Wy – muzealnicy – jesteście dla nas… (przynajmniej powinniście)… Jeśli zatem ktokolwiek zgłasza jakiekolwiek wątpliwości co do publikowanych przez Muzeum treści – zwłaszcza nazwanych „materiałem edukacyjnym – powinniście rzeczowo wyjaśnić wszystkie kwestie, wskazując konkretne źródła.
Obwieszczanie, że Muzeum rzekomo ma rację ex cathedra, bez rzeczowego wskazania źródeł jest lekceważeniem odbiorcy oraz brakiem szacunku dla prawdy obiektywnej a także wyniosłym ignorowaniem zadań jakie powinny być realizowane przez każdą placówkę muzealną…
Ryszard M. Zając
Dezinformację Muzeum Armii Krajowej opisałem także na Facebooku, w postach z dnia 14 listopada 2022 oraz 17 listopada 2022
Nie uważam się za kogoś szczególnego z tego powodu, że jestem wnukiem jednego z 316 Cichociemnych – spadochroniarzy, żołnierzy Armii Krajowej w służbie specjalnej. Ale jako wnuk Cichociemnego chciałbym publicznie prosić – nie okradajcie Cichociemnych!
To bardzo przykre, ale do okradania Cichociemnych włączył się ostatnio nawet… Instytut Pamięci Narodowej (sic!!!) – zobacz post na Facebooku…
Cichociemny Przemysław Bystrzycki podkreślał – „Nie mieliśmy barw, broni. Ani świętego patrona, ani tradycji, ani sztandaru. Nie mieliśmy szczególnych oznak ani własnego mundurowego sznytu, jak na przykład lotnicy: trzy guziki odpięte pod szyją; ani olbrzymich beretów obszytych czarną skórą i o stalowej barwie jak nasi spadochroniarze; ani szczególnie krzywych nóg, jak Boże odpuść, kawaleria. Nawet przesądów czy maskotek. Wojsko bez podobnych atrybutów nie jest wojskiem. Czyli na dobrą wiarę nie było nas”…
Cichociemni nie stanowili zwartej formacji, nie byli jednostką czy oddziałem, nie mieli odrębnej struktury dowódczej, munduru, sztandaru, patrona. Byli w sporej mierze indywidualistami – wysokiej klasy fachowcami przeznaczonym do zadań specjalnych. Rekrutacja, szkolenie, skok ze spadochronem do okupowanej Polski, już po skoku nawet fakt bycia skoczkiem – to wszystko było objęte ścisłą tajemnicą wojskową.
Rozkaz Naczelnego Wodza (L.dz. 2525/tjn.43) był jednoznaczny: „Wszystkie bez wyjątku czynności związane z lotem do Kraju są ścisłą tajemnicą wojskową. Bezwzględne przestrzeganie tej tajemnicy jest podstawowym warunkiem powodzenia samych lotów oraz całości akcji lotniczej w Kraju, jak również jedynym sposobem zabezpieczenia przed represjami rodziny skoczka.”
Zobowiązanie do zachowania ścisłej tajemnicy wojskowej zawarto w treści deklaracji składanej przez kandydatów na Cichociemnych jeszcze przed rekrutacją (na druku zgłoszenia do służby w Polsce). Po zakończeniu wszystkich kursów (po szkoleniu), przed skokiem do Polski składali przysięgę cichociemnych. Od utworzenia Armii Krajowej w lutym 1942 składali również rotę przysięgi AK.
Tekst przysięgi Cichociemnych także był jednoznaczny: „W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Marii Panny, jako żołnierz powołany do służby specjalnej przysięgam, że poświęconego mi sprzętu, poczty i pieniędzy strzec będę nie tylko jako dobra państwowego, ale i jako środków i pieniędzy przeznaczonych dla odzyskania wolności Ojczyzny, a tajemnicy służby specjalnej dochowam, nawet wobec moich przełożonych i kolegów w konspiracji i nie zdradzę jej nikomu, aż do końca wojny. Tak mi Panie Boże dopomóż.”
Przed skokiem ze spadochronem do Polski, każdy Cichociemny składał pisemną deklarację, której pkt. 1 stanowił: „Zachowam całkowitą tajemnicę co do drogi, jaką przerzucony zostałem do Kraju i co do charakteru mojej pracy. Zachowanie tajemnicy zobowiązuje mnie również wobec wszystkich organów Armii w Kraju, za wyjątkiem odpowiedzi na zapytania skierowane do mnie w drodze służbowej.”
Ścisłe przestrzeganie tajemnicy wojskowej skutkowało także i tym, że początkowo nie było nawet oficjalnej nazwy tej grupy żołnierzy do zadań specjalnych. Słowo „cichociemni” zostało wymyślone spontanicznie, nazwa definiowała raczej sposób w jaki żołnierze znikali z macierzystych oddziałów, gdy wyrazili zgodę na skok do Kraju oraz kierowani byli na tajne, specjalistyczne szkolenia. (Nie było czegoś takiego jak „kurs cichociemnego” – proces szkolenia obejmował cztery grupy różnych kursów).
Oto relacja jednego z powracających ze szkolenia (z kursu dywersyjno – strzeleckiego, STS 25, Inverlochy) kandydatów na Cichociemnych, wówczas żołnierza 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej (4 BKS), Władysława Stasiaka:
Po zakończeniu odprawy z dowódcą spotkaliśmy się wreszcie z kolegami. Koledzy niemal rzucili się na nas z pytaniami (…) A my zobowiązani tajemnicą odpowiadaliśmy twardo, że mamy zakaz mówienia czegokolwiek o kursie i sprawach z nim związanych. Na drugi dzień przyszedł do mnie por. Józef Wija – znany w brygadzie dowcipniś i złośliwiec. (…) Zaczął mnie męczyć pytaniami. Odpowiedziałem mu, że przecież dobrze wie, że mamy siedzieć cicho (…)
On, złośliwie, rysując palcem kółko na czole, powiedział: „ty ciemniaku, nawet mnie nie ufasz? Taki jesteś cicho-ciemniak!”. Z biegiem czasu wszystkich uczestników szkolenia zaczęto nazywać cicho-ciemnymi (W locie szumią spadochrony, IW PAX, Warszawa 1991, s.41-42, ISBN 83-211-1153-X).
Nazwa cichociemni po raz pierwszy została oficjalnie użyta w instrukcji szkoleniowej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza z września 1941 pt. „Codzienne życie w Kraju. Szkic dla skoczków do września 1941 r.”. W pierwszym zdaniu czytamy: „Praca niniejsza ma za zadanie ułatwienie „cicho-ciemnym” zaaklimatyzowanie się w Kraju (…)” (źródło: CAW sygn. II.52.150.1).
Po wojnie znaczenie nazwy cichociemni wyjaśniono w publikacji będącej zbiorem wspomnień CC, wydanym z inicjatywy Koła Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Londynie:
Nazywamy się cichociemnymi. Nazwa niejednemu wyda się może dziwaczna, ale spróbujcie znaleźć lepszą na określenie takiego charakternika, który potrafi zjawić się nie spostrzeżony tam gdzie się go najmniej spodziewają i pożądają, cicho a sprawnie narobić nieprzyjacielowi bigosu i wsiąknąć niedostrzegalnie w ciemność, w noc – skąd przyszedł
Słowo CICHOCIEMNI zawsze było tożsame z frazą „Skoczkowie do Kraju, w służbie specjalnej Armii Krajowej” – dlatego Cichociemnymi nie byli inni polscy spadochroniarze: kurierzy oraz oddani do SOE i OSS polscy spadochroniarze zrzucani jako agenci alianckich służb do innych krajów, choć niekiedy mieli za sobą w części podobne szkolenia, a niektórzy byli także zaprzysięgani na rotę przysięgi AK.
Nie byli jednak przydzielani do służby specjalnej w Armii Krajowej w okupowanej Polsce – to jest ta zasadnicza różnica. Nie jest też tajemnicą, że realia okupacyjne w Polsce, niezależnie od tego czy była to okupacja niemiecka czy sowiecka – stawiały o wiele większe wymagania Cichociemnym niż polskim spadochroniarzom do innych krajów.
Przez całą wojnę Cichociemni mieli tylko to jedno słowo, które Ich określało. Po wojnie nie trzeba było już przestrzegać tajemnicy – ale tylko poza granicami Polski. W komunizowanej siłą Polsce „ludowej” wskazanie kogoś jako cichociemnego było równoznaczne z jego uwięzieniem a niekiedy nawet ze śmiercią.
Spośród 316 Cichociemnych 214 przeżyło wojnę, spośród Nich 32 pozostało na emigracji, aż 59 musiało uciekać przed represjami z Polski. Łącznie poza granicami kraju, głównie w Wielkiej Brytanii, znalazło się aż 91 CC – prawie połowa z tych, którzy przeżyli. Z pozostałych w Polsce 123 Cichociemnych aż 103 represjonowano w Polsce „ludowej” – 77 aresztowano, 15 torturowano, 19 skazano na śmierć, 22 na wieloletnie więzienie, 9 (lub 10) zamordowano. Nielicznym udało się pozostać w cieniu, głównie dlatego, że nadal przestrzegali tajemnicy.
Mieli tylko to jedno słowo… Niektórzy mniej rozgarnięci – lub ewidentnie nierzetelni – badacze i publicyści (jak np. Krzysztof Tochman albo Kacper Śledziński) wywodzą, że istniał jakoby jakiś „znaczek cichociemnego”, z którym skoczkowie skakali do kraju. Byłby to chyba jedyny przypadek w dziejach, że żołnierze w tajnej służbie stosowali jakieś jawne oznaczenia, zapewne po to, aby ich łatwiej zidentyfikować i złapać…
Oczywiście przez całą wojnę nie było żadnego „znaczka cichociemnego”. 20 czerwca 1941 gen. Władysław Sikorski rozkazem ustanowił Znak Spadochronowy – taki sam dla wszystkich spadochroniarzy. Wyprodukowano 6550 zwykłych Znaków, z tego Cichociemnym spadochroniarzom Armii Krajowej wydano 311. Znaki Spadochronowe otrzymali ponadto spadochroniarze przeszkoleni przez Polaków, kurierzy polityczni oraz skoczkowie Akcji Kontynentalnej, żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz spadochroniarze z innych krajów: 238 Francuzi, 172 Norwegowie, 46 Anglicy, po 4 Belgowie i Holendrzy, po 2 Amerykanie i Czesi.
W tej sytuacji, z inicjatywy Koła Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej w Londynie – dziewięć lat po wojnie – zarządzeniem nr L.dz. 72/54 Kierownika Ministerstwa Obrony Narodowej z 5 lutego 1954 gen. Tadeusza Malinowskiego, ustanowiono tylko dla Cichociemnych „Znak dla Skoczków do Kraju”, czyli Znak Spadochronowy AK, będący wersją Znaku Spadochronowego. Jest nieco większy, wewnątrz wieńca laurowego ma umieszczoną srebrną kotwicę „Polski Walczącej”. Zgodnie z pkt. 3 zarządzenia „Znak może być nadany tylko tym żołnierzom, którzy zrzuceni do Kraju, wzięli udział w bojowej akcji spadochronowej”.
Fakt tak późnego prawnego uregulowania Znaku dla Skoczków do Kraju spowodował, iż jest on kwestionowany jako prawnie wątpliwy. W istocie, według ustaleń znawców problematyki – „Znak spadochronowy AK był tak naprawdę odznaką pamiątkową o charakterze kombatanckim” (Rafał Niedziela, „Tobie Ojczyzno”. Znaki spadochronowe i szybowcowe w Polskich Siłach Zbrojnych (1941-1947), Warszawa 2021, ISBN 978-83-942317-2-9, s. 347-351).
Czyli Cichociemnym – obecnie Ich Rodzinom – wciąż pozostało tylko to jedno słowo…
Wśród polskich spadochroniarzy do zadań specjalnych (nie tylko Cichociemnych) z okresu II wojny światowej można wyróżnić trzy zasadnicze grupy:
Podział na te trzy zasadnicze grupy skoczków jest klarowny i czytelnie uwzględnia diametralne różnice pomiędzy nimi, dotyczące ich podległości służbowej, charakteru służby, celów, zadań, obszaru oraz specyfiki działań. Wbrew pozorom, nie jest to przypisanie poszczególnych spadochroniarzy do którejś z grup, ale uwzględnienie naturalnych oraz zasadniczych różnic pomiędzy nimi.
Podkreślić należy, że wskazane trzy grupy to nie jest jakiś nowy, wymyślony przeze mnie porządek. To tylko odwołanie się do odrębnych cech charakterystycznych tylko dla danej grupy skoczków. To respektowanie standardów naukowych, w myśl których każda teza musi być oparta na wiarygodnym źródle (np. dokumencie) historycznym. Takie ustrukturyzowanie jest zatem ułożeniem pojęć w określonym, naturalnym porządku, zgodnym z wiedzą historyczną. Oczywiście nie ma na celu deprecjonowania którejkolwiek z tych grup, czy któregokolwiek ze spadochroniarzy do zadań specjalnych. Wszystkim polskim spadochroniarzom do zadań specjalnych – niezależnie od tego jak Ich nazwiemy – należy się nasz podziw, szacunek oraz wdzięczność.
Naturalnie osobiste zasługi każdego z Nich też nie są identyczne, różnią się – podobnie jak bardzo zróżnicowane były warunki bojowe w których musieli i ochotniczo chcieli działać. Wszystkich łączy jedno – byli ochotnikami, chcieli i działali z poczucia patriotyzmu – dla Polski.
Każde słowo ma znaczenie. Niestety kultura intelektualna części osób jest tego rodzaju, że skutkuje poruszaniem się w przestrzeni intelektualnego chaosu. Jeśli ktoś spyta: czy mówimy jak myślimy czy też myślimy jak mówimy – to powinien mieć świadomość że są to procesy współzależne. Nasza mowa kształtuje nasze myśli, podobnie jak nasze myśli wpływają na to jak mówimy. Warto świadomie zwrócić uwagę na tą kwestię, zwłaszcza że żyjemy przecież w społeczeństwie informacyjnym. Jedną ze znanych technik dezinformacyjnych jest takie manipulowanie słowami, aby osiągnąć właściwy – według manipulującego – ich odbiór. To dlatego np. w Rosji Putina nie wolno mówić o wojnie, natomiast należy mówić o „specjalnej operacji wojskowej”.
Dezinformacja zawsze wykorzystuje niepełną wiedzę odbiorcy (lub jej brak) w celu wprowadzenia go w błąd. W tym miejscu przechodzimy do kwestii zasadniczej – czy stół powinniśmy nazywać szafą? Czy kot nazwany psem ma szansę zaszczekać? Oczywiście że nie, tego rodzaju słowne manipulacje wywołują tylko chaos i nie przyczyniają się do zrozumienia istoty danego zagadnienia.
W przypadku pojęcia > Cichociemni < także zdarzają się dezinformacyjne manipulacje. Z najbardziej oczywistych i znanych – kurier polityczny Tadeusz Chciuk sam siebie w tytule własnej książki nazwał cichociemnym – choć nim nie był. Bezrozumnie powtarzają to po nim inni, współcześnie np. portal Polskiego Radia (gdzie jest zatrzęsienie rozmaitych przekłamań i nieścisłości nt. Cichociemnych).
W publicznej przestrzeni są także mniej prostackie próby manipulowania słowem > Cichociemni <. Oto np. dr Krzysztof Tochman – niegdyś czołowy „specjalista IPN od Cichociemnych” – opublikował nie tak dawno dwie broszury o fałszywych tytułach: „Cichociemni na Bałkanach we Włoszech i we Francji” (to nie złośliwość, naprawdę w tytule nie ma znaków interpunkcyjnych – RMZ) oraz jeszcze bardziej niedorzecznym: „Zapomniani Cichociemni z Wydziału Spraw Specjalnych MON PSZ na Zachodzie” (nie było czegoś takiego jak „MON PSZ„, ani na wschodzie, ani na zachodzie, ani w innych stronach świata).
Drugi „specjalista IPN”, także doktor, Waldemar Grabowski, miesza w ludzkich głowach jeszcze subtelniej. Według niego nie było 316 Cichociemnych, ale więcej – ilu, tego sam nie wie. Zastanawia się, czy za „cichociemnych” (cudzysłów użyty świadomie) nie należałoby uznać „spadochroniarzy zrzuconych w Polsce, ale wysłanych przez MSW, a także spadochroniarzy zrzuconych zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich (Francja, Albania, Jugosławia, Włochy, Niemcy i Austria)”.
Pan Doktor Krzysztof Tochman jest uznanym badaczem, opublikował m.in. czterotomowy „Słownik Biograficzny Cichociemnych”, który choć zawiera trochę różnej wagi błędów, wciąż ma znaczenie fundamentalne (nie tylko dlatego, że poza np. Tucholskim nie ma wartościowych publikacji w tym obszarze). Nie tak dawno nastąpiła jednak autodetronizacja tegoż „autorytetu”, po brutalnym podeptaniu przezeń precyzji wypowiedzi, poprzez opublikowanie aż kilkudziesięciu błędów w jednej publikacji nt. Cichociemnych.
Pan Doktor Waldemar Grabowski także jest uznanym badaczem, choć jest autorem głównie publikacji przyczynkarskich, ma na koncie poważny sukces badawczy w postaci monograficznej publikacji pt. „Polska Tajna Administracja Cywilna 1940-1945”. Warto też odnotować jego znaczące publikacje dotyczące Akcji Kontynentalnej.
Wybitny amerykański historyk, specjalizujący się w historii najnowszej Europy Środkowo – Wschodniej, dr John S. Micgiel z Uniwersytetu Columbia, także wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego (serdecznie pozdrawiam), w 2019 opublikował niezwykle interesującą książkę pt. „Project Eagle. Polscy wywiadowcy w raportach i dokumentach wojennych amerykańskiego Biura Służb Strategicznych”, Kraków 2019, ISBN 97883-242-3549-0, e-ISBN 97883-242-2982-6. Więcej info – Nie tylko Cichociemni
Pan Doktor J.S. Micgiel przeprowadził swoje interesujące badania głównie w oparciu o całkowicie odtajniony w 1984, przekazany do Narodowego Archiwum w Waszyngtonie, przez William’a Casey’a, dyrektora CIA, zbiór dokumentów OSS London: Special Operations Branch and Secret Intelligence Branch War Diaries. Dr John S. Micgiel ujawnił kulisty tajnych operacji, przeprowadzonych w ramach „Projektu Eagle”.
Co ciekawe, z tych badań wynika, że niemała grupa polskich skoczków z „Project Eagle” – zrzuconych od stycznia 1944 do kwietnia 1945 na teren Niemiec – to w części żołnierze Samodzielnej Kompanii Grenadierów; po skoku podlegali amerykańskiemu OSS (poprzedniczce CIA). Z tej samej jednostki wywodziła się ok. połowa skoczków zrzuconych w ramach Akcji Kontynentalnej do Francji. Co więcej – mieli bardzo podobne zadania – głównie wywiadowcze.
Dr John S. Micgiel nie wpadł jednak na pomysł, aby polskich spadochroniarzy „Projektu Orzeł” nazwać > cichociemnymi <. Zgodnie z obiektywną prawdą historyczną nazwał Ich „polskimi wywiadowcami” (patrz tytuł książki), taktownie przemilczając, że polskimi byli z pochodzenia, bowiem w istocie wykonywali swe misje na rzecz amerykańskiej służby specjalnej (której podlegali); oczywiście za zgodą rządu R.P. Doktor Waldemar Grabowski w swoich pokrętnych teoriach nt. polskich spadochroniarzy tej grupy 32 skoczków nawet nie zauważył…
Obaj wymienieni wcześniej panowie: dr K.Tochman i dr W.Grabowski, od dłuższego czasu publicznie i bezrozumnie kwestionują liczbę 316 Cichociemnych. Ignorują przy tym nawet protesty zasłużonego Studium Polski Podziemnej w Londynie, gdzie przechowywane są teczki personalne Cichociemnych. Jak można zauważyć z tematyki ich publikacji obaj podejmują – niestety – dość zakurzony temat spadochroniarzy do zadań specjalnych, zrzucanych do innych krajów (poza Polską) w ramach Akcji Kontynentalnej.
Przeczytałem niedawno prawie wszystkie dostępne publikacje na ten temat, poszperałem w dokumentach źródłowych, przejrzałem ponad połowę teczek personalnych tych spadochroniarzy. Efekt mojego wysiłku intelektualnego, także w postaci kolejnej bazy danych, zebrałem na stronie, temat pozostaje nadal w obszarze moich zainteresowań, więc treści będą weryfikowane, poprawiane i uzupełniane. Zredagowałem także nowe hasło w Wikipedii, bo dotąd go nie było. Zamierzam wkrótce opracować biogramy skoczków Akcji Kontynentalnej, póki co zapraszam do lektury hasła głównego – Akcja Kontynentalna
Po co to piszę? Ano po to, aby publicznie ogłosić, że nie podobają mi się czynione przez obu „specjalistów IPN” próby okradania Cichociemnych z Ich nazwy. Wojskowi skoczkowie do Kraju, czyli Cichociemni – żołnierze Armii Krajowej w służbie specjalnej – działali w nieporównywalnie gorszych realiach okupacyjnych niż pozostali. Dodajmy, że zwykle działali też o wiele dłużej oraz intensywniej. Działali wprost na rzecz Polskiego Państwa Podziemnego, a nie dla zachodnich służb specjalnych. Chyba panowie: K.Tochman i W.Grabowski nie będą próbowali wmawiać opinii publicznej, że realia okupacyjne Polski, zarówno pod okupacją niemiecką jak i sowiecką były takie same jak w zachodnich krajach okupowanej Europy? Chyba nie będą przekonywać, że Polskie Państwo Podziemne, (w tym Armia Krajowa, w sensie operacyjnym) funkcjonowało poza Polską? Chyba nie będą przekonywać, że nie ma różnicy pomiędzy żołnierzem Armii Krajowej a agentem brytyjskiej czy amerykańskiej służby?
Od września 2014 dr W.Grabowski mąci ludziom w głowach, dywagując czy aby > Cichociemnymi < nie byli „spadochroniarze zrzuceni w Polsce, ale wysłani przez MSW” – czyli cywilni kurierzy i emisariusze polityczni. Nie wiem, dlaczego historyk, jednak doktor, ma tego rodzaju problem intelektualny z odróżnieniem cywila od żołnierza czy polityka od wojskowego że chce obie grupy skoczków nazywać tak samo.
Pan W.Grabowski dywaguje też publicznie, czy aby > cichociemnymi < nie byli również „spadochroniarze zrzuceni zarówno przez MON, jaki i MSW w innych krajach europejskich” – czyli spadochroniarze „pionu wojskowego” Akcji Kontynentalnej, agenci SOE. W tej części wtóruje mu też dr K.Tochman. Nie wiem, dlaczego obaj jednak historycy (z IPN) chcą również tak samo nazywać jeszcze dwie inne grupy skoczków. Czy rzeczywiście mają również problem intelektualny z odróżnieniem żołnierzy działających w ramach Polskiego Państwa Podziemnego, ściślej: w Armii Krajowej, rzecz jasna na terenie Polski, podlegających KG AK – od żołnierzy działających poza Polską, poza Polskim Państwem Podziemnym, poza Armią Krajową, podlegających (Akcja Kontynentalna) brytyjskim (SOE) lub (Project Eagle) amerykańskim (OSS) służbom specjalnym…
Być może sekret rzekomego „niezrozumienia” czy „niedostrzegania” zasadniczych różnic pomiędzy trzema fundamentalnie odmiennymi grupami spadochroniarzy ma dość proste wytłumaczenie. Być może obaj panowie poszukują grantów na swoje badania i muszą przekonać nadzwyczaj tępych decydentów – którzy coś tam słyszeli o Cichociemnych, ale nic nie kumają o Akcji Kontynentalnej?
Obaj Panowie Doktorzy nie są historykami od wczoraj i zapewne doskonale dostrzegają różnice: pomiędzy cywilem a żołnierzem, czy pomiędzy żołnierzem AK a agentem zachodniej służby specjalnej. Nie chce mi się wierzyć, że motywem działań Panów Doktorów mogłaby być prymitywna chęć ogrzania się w blasku cudzej sławy.
Chciałbym zauważyć, że Cichociemni – niczego Im nie ujmując, ani nie dodając – „startowali” w zupełnie innej kategorii niż pozostali polscy skoczkowie. Nie należy więc mieszać i udawać, że np. spadochroniarze SOE to także Cichociemni. Zbyt wiele jest zasadniczych różnic, by Ich ze sobą utożsamiać. Tylko Cichociemni podlegali rozkazom polskim, mieli diametralnie różne zadania, działali w odmiennych realiach…
Nie da się Ich także porównywać. Ale jeśli zauważyć, że np. jednym ze skoczków Akcji Kontynentalnej był instruktor Cichociemnych mjr Aleksander Ihnatowicz, który chyba jako jedyny skakał czerokrotnie, m.in. zdobył (na polecenie SOE) 2 egz. nowatorskiego wówczas rkm Fallschirmjägergewehr 42 (FG42), albo w dwuosobowym zespole wysadził w rejonie miasta Aosta aż siedem czołgów niemieckich przy użyciu min magnetycznych z zapalnikiem czasowym – to raczej nie skłamię, że niejeden Cichociemny mógłby Mu pozazdrościć.
Usilnie więc publicznie proszę, aby nie okradać Cichociemnych z tego jedynego słowa, którym się Ich określa – z Ich nazwy. To pojęcie jest definicją, której znaczenia nie powinno się zniekształcać. Spadochroniarze Akcji Kontynentalnej są obecnie może mniej znani, ale to nie powód by fałszować fakty, wywołując wrażenie iż rzekomo bez znaczenia było czy skoczkowie byli cywilami czy żołnierzami, czy działali w Armii Krajowej czy poza AK, czy podlegali polskim władzom czy alianckim służbom specjalnym. Te bardzo istotne, zasadnicze różnice przecież nie przekreślają niczyich zasług, ani też nie umniejszają bohaterstwa żadnego z polskich spadochroniarzy. Proszę więc nie okradać Cichociemnych z Ich nazwy…
Ryszard M. Zając, wnuk Cichociemnego
22 września 2022
We wrześniowym, pięknie wydanym „Biuletynie IPN” opublikowano interesujący artykuł Łukasza Płatka pt. Cichociemni, broń i pieniądze. Łączność lotnicza z krajem w latach 1941-1944″ (s. 38-49).
Autor rozpoczyna ciekawie i trafnie – „Na pytanie, co jest potrzebne, aby prowadzić wojnę, Napoleon Bonaparte miał odpowiedzieć, że trzy rzeczy: pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze”. Artykuł napisany interesująco, lektura nader inspirująca, z czystym sumieniem mogę polecić. W tekście jest kilka nieścisłości oraz niedopowiedzeń o czym za chwilę.
Przede wszystkim muszę – po raz pierwszy od dłuższego czasu – podziękować IPN oraz Autorowi za treści zawarte w tym artykule. Bodaj po raz pierwszy w jakiejkolwiek publikacji IPN zauważono mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, także konstruktora „pipsztoków” inż. Tadeusza Heftmana, chyba pierwszy raz dostrzeżono że Cichociemnych szkolili w większości Polacy, czy wspomniano o początkach spadochroniarstwa w Polsce – ponadto te wszystkie pomijane dotąd informacje w jednym tekście! Wygląda na to, że mamy już – nareszcie! – za sobą lata przemilczania tych czterech kluczowych informacji z historii Cichociemnych 🙂 Moja praca popularyzatorska nabiera większego sensu 🙂
W artykule Łukasza Płatka nie znalazłem poważniejszych błędów merytorycznych, co musi cieszyć. Dotychczasowy „specjalista od Cichociemnych” dr Krzysztof Tochman, po swojej kompromitującej publikacji z kilkudziesięcioma błędami chyba wreszcie został zdjęty z piedestału i słusznie już raczej nie uchodzi w IPN za dobrego znawcę problematyki Cichociemnych. Cieszę się, że jego miejsce zajmują inni, zdecydowanie bardziej rzetelni badacze i popularyzatorzy.
W omawianym artykule, o pieniądzach dla AK, choć wymieniono je w podtytule, nie ma zbyt wiele informacji, a niektóre są niestety błędne. Autor twierdzi, że pieniądze przekazywane do kraju pochodziły „z kredytów udzielanych Polakom przez Brytyjczyków i Amerykanów” (s.40). Otóż niezupełnie. Amerykański prezydent Franklin Roosevelt trzykrotnie przekazał Polakom dotacje (a nie kredyty): w kwietniu 1942 – 1,5 mln dolarów, w lutym 1943 – 2,5 mln dolarów, w czerwcu 1944 – 10 mln dolarów. Brytyjczycy rzeczywiście udzielali nam kredytów, głównie na utrzymanie PSZ. Ale wśród pieniędzy przerzucanych do Polski część stanowiły brytyjskie dotacje (a nie kredyty), w tym pół miliona dolarów kwartalnej dotacji dla polskiego wywiadu, od stycznia 1944 do końca marca 1945. Nie jest tajemnicą, choć autor o tym nie napisał, że wszystkie dotacje w dolarach i złocie dla okupowanej Polski wyniosły łącznie ok. 20 mln USD.
Nieścisłe jest zdanie – w odniesieniu do pasa z pieniędzmi, z którym skakali Cichociemni – iż „przeciętna zawartość pasa wynosiła 40 tys. dolarów” (s. 40). Otóż fraza „przeciętna zawartość pasa” wymaga wskazania rodzaju jego zawartości. Jeśli pas z pieniędzmi zabierany przez skoczków zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe – 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe ? 3,6 tys. USD. Do tego opisu warto dodać, że pasy miały sześć kieszeni, do których wkładano zwykle po trzy opieczętowane paczki banknotów. Kieszenie pasa przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał własny, unikalny numer.
Kompletnie nieprawdziwa jest teza autora – „(…) kwoty przenoszone przez kurierów drogą lądową są niewystarczające. W takiej sytuacji w Sztabie Naczelnego Wodza zrodziły się pomysły nawiązania łączności lotniczej z krajem”. Obrazowo ilustrując, autor usiłuje twierdzić, że ogon machał psem. Oczywiście że kurierzy trasami lądowymi mogli przemycić do Polski znacznie mniejsze kwoty niż Cichociemni, a ponadto że zdecydowanie więcej pieniędzy tracono na trasach lądowych. Nie był to jednak powód nawiązania łączności lotniczej z okupowaną Polską, ani też nie narodził się wskutek niesprawności przerzutu pieniędzy drogą lądową.
Podobny zasadniczy błąd autor popełnia w odniesieniu do Cichociemnych, wywodząc jakoby „Podstawowym zadaniem Cichociemnych było dzielenie się zdobytą wiedzą techniczną i operacyjną oraz umiejętnościami planowania i realizacji szczegółowych misji, a także prowadzenia walki z okupantem na konkretnych stanowiskach”. Opowieści dziwnej treści, Cichociemni wcale nie byli – jak to wynika z tego pokrętnego zdania – wysyłani do Polski w roli instruktorów albo współczesnych „doradców pola walki”.
Po pierwsze, istota oraz sens istnienia Armii Krajowej (oprócz bieżącej walki) zawierały się w jej strategicznym celu – przygotowanie powstania powszechnego w końcowej fazie wojny. Koncepcja powstania powszechnego jeszcze kilka lat temu nie była zbyt znana, m.in. musiałem z tego powodu napisać odpowiednie hasło w wikipedii.
Po drugie, już w pierwszej propozycji z 30 grudnia 1939, w sprawie nawiązania łączności lotniczej z Krajem, współtwórca Cichociemnych kpt. dypl. Jan Górski jasno wskazał jej cel, także w tytule – Użycie lotnictwa dla łączności i transportów wojskowych drogą powietrzną do Kraju oraz dla wsparcia powstania. Stworzenie jednostek wojsk powietrznych.
Po trzecie, Cichociemni mieli trzy podstawowe zadania do wykonania:
Oczywiście spora część Cichociemnych zajmowała się szkoleniem kadr AK, zwłaszcza w zakresie dywersji. Ale nie zapominajmy, że specjalność „dywersyjną” miało tylko 169 – z 316 Cichociemnych. Na 50 Cichociemnych pracujących na radiostacjach opierała się cała sieć łączności Armii Krajowej, 37 Cichociemnych pracowało w wywiadzie. Opowieści o tym, że jeden czy kilku Cichociemnych mogli wyszkolić dobrego radiotelegrafistę, a nawet agenta wywiadu, do tego w warunkach konspiracyjnych, należy włożyć pomiędzy kiepskie bajki.
Sporym nieporozumieniem jest wywód Autora, jakoby „zadania szczegółowe, zgodnie z posiadanymi kompetencjami lub potrzebami, wyznaczał cichociemnym skoczkom dowódca ZWZ-AK (..)”. Podobnie bzdurną tezę, ale z SOE w roli głównej, postawił w swojej pseudo „popularnonaukowej” książce K. Śledziński. Otóż żaden dowódca żadnej armii, nawet niewielkiej (AK liczyła w 1944 ok. 390 tys. osób) nie jest w stanie „wyznaczać szczegółowych zadań” poszczególnym żołnierzom. Nikt nigdzie na świecie nie jest w stanie z poziomu dowódcy armii koordynować działań poszczególnych żołnierzy, czy choćby nawet dowódców małych lub większych związków taktycznych. Takie „ręczne zarządzanie” – do tego w warunkach konspiracji – jest po prostu niewykonalne. Opowieści tego rodzaju mogą powstawać tylko w głowie teoretyków, którzy nie widzieli wojska z bliska. Proponuję wejść do malutkiej firmy z kilkudziesięcioosobową załogą i próbować każdemu pracownikowi osobiście wyznaczać „zadania szczegółowe”. To nie ma szans powodzenia. Cichociemni po prostu dostawali przydziały do określonych struktur AK, w zależności od potrzeb zgłaszanych „z terenu”…
W artykule Łukasza Płatka natrafiłem także na bolesny przykład być może niezamierzonego, ale jednak deptania polskich osiągnięć. Autor pisze bowiem: „Tradycje desantu powietrznego II Rzeczpospolita miała niewielkie” (s. 41). Może były niewielkie – ale postawmy sprawę jasno – czy ktoś, oprócz naszych wrogów, miał większe? Doświadczenie desantowe miały wówczas tylko Niemcy i ZSRR (Rosja). Wśród zachodnich aliantów Polska była jedyną, która miała jakiekolwiek takie tradycje. Dopiero po nas rozpoczęli organizowanie wojsk spadochronowych Brytyjczycy, następnie Amerykanie. Zamiast więc pisać o „niewielkim doświadczeniu” lepiej zgodnie z prawdą napisać iż byliśmy wśród zachodnich aliantów pierwsi.
W tym kontekście jeszcze dwie uwagi – nie wiem, skąd Autor wziął informację o wybudowaniu w przedwojennej Polsce 17 wież spadochronowych – w dostępnych źródłach mowa o 16 takich treningowych wieżach. Autor nie podał żadnego źródła tej informacji, ani wykazu tych wież. Nie sposób więc zweryfikować, czy znalazł nieznaną, siedemnastą wieżę – czy pomylił się w obliczeniach.
Druga sprawa to porównywanie kursów spadochronowych: jednego w Legionowie oraz dwóch w Wojskowym Ośrodku Spadochronowym w Bydgoszczy. Autor pisze w kontekście obu miejsc o jednym kursie i ubolewa, że „ukończyło go zaledwie kilkuset żołnierzy”. Tymczasem rzecz nie w ilości wyszkolonych (z moich danych wynika, że poniżej dwustu), ale w programach kursów (różne) oraz kwestii zasadniczej – Polska nie miała samolotów desantowych (nie nadawały się do tych celów nieliczne Fokkery oraz RWD-8).
Z drobnych błędów artykułu można wskazać jeszcze wadliwy podpis pod zdjęciem (s.43) radiostacji konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana: nie jest to „AK 1” ale „AP-1”. Nie będę się czepiał, że „pipsztok” na zdjęciu jest w takim położeniu, że radiotelegrafista uszkodziłby sobie nadgarstek, usiłując pracować kluczem telegraficznym w takiej pozycji…
Mimo tych mankamentów z radością rekomenduję lekturę artykułu. Powtórzę, że cieszę się, że są obecni w tej narracji: mjr dypl. Jan Jaźwiński,oraz inż. Tadeusz Heftman, że Autor wspomina o szkoleniu Cichociemnych przez polskich instruktorów oraz o początkach spadochroniarstwa w Polsce. Cieszę się także, że Autor nazywa rzeczy po imieniu, wbrew propagandowej narracji słusznie uznaje, że pierwszy zrzut Cichociemnych był tylko częściowym sukcesem. Trafnie również konkluduje, że po wojnie Polska trafiła do kąta dla „przegranych zwycięzców”.
Do dwóch czynników wymienionych przez Autora (silna sowiecka propaganda oraz sowieckie lobby), które spowodowały wypychanie Polski do tego kąta, dodałbym jeszcze co najmniej dwa. Po pierwsze sowieckich agentów grasujących w brytyjskich strukturach władzy z Kimem Philby i jego kolesiami z tzw. piątki z Cambridge włącznie. Po drugie polskich zdrajców i ugodowców, z Mikołajczykiem, Tatarem i Retingerem włącznie. Generalnie – to już moja teza, a nie Autora – przegraliśmy, bo daliśmy się „ograć” z braku lidera na odpowiednim poziomie, który nie ujawnił się po śmierci gen. Sikorskiego…
Ryszard M. Zając
Łukasz Płatek – Cichociemni, broń i pieniądze. Łączność lotnicza z krajem w latach 1941-1944, w: Biuletyn IPN, wrzesień 2022 nr 9 (202), s. 38 – 49, ISSN 1641-9561