Tag Archives: Pole

Jan Rogowski – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Jan Rogowski - Cichociemnyps.: „Czarka”, „Kacz”

vel Jan Szulak, vel Piotr Jaczyński, vel Julian Koba, vel Zbigniew Plecki, vel Piotr Pomerski, vel Stefan Zawidzki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0033

 

37-1117-280x400 Jan Rogowski - Cichociemny

por. Jan Rogowski
źródło: NAC

ur. 21 listopada 1913 w Warszawie, zamordowany przez gestapo 16 lutego 1944 w Radomiu – ziemianin, porucznik artylerii, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych, Armii Krajowej, zastępca dowódcy II Odcinka „Wachlarza”, oficer Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury, uczestnik kampanii wrześniowej, instruktor szkoły dywersji Kedywu „Zagajnik”, zastępca dowódcy akcji na więzienie w Pińsku, więziony i zamordowany przez gestapo (1944), cichociemny
Znajomość języków obcych: francuski, białoruski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), łączności dla oficerów 4 BKS (Ośrodek Wyszkolenia Łączności), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl, parowóz, łódź motorowa),  spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 25 lat; w dacie skoku do Polski 28 lat. Syn ziemianina, właściciela majątków: Hołyków, Łomańczyce, Ojdapol

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Jan Rogowski - CichociemnySpis treści:


 

Rogowski_20220518_121311-170x250 Jan Rogowski - Cichociemny

Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn. 13717

Był jednym z dziewięciu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.

Stronnictwo_Narodowe-135x350 Jan Rogowski - CichociemnyWychowywał się w majątku rodziców Łomańczyce (powiat nowouszycki) na Podolu. Po śmierci ojca 11 sierpnia 1916, wraz z matką zamieszkał w Kamieniu Podolskim. W związku z rewolucją bolszewicką od 1919 w Rumunii, następnie ponownie w Polsce, zamieszkali w Zakopanem. Uczył się od 1923 w gimnazjum humanistycznym w Zakopanem, od 1925 w Gimnazjum im. J. Zamoyskiego w Warszawie. Uprawiał narciarstwo.

Od czwartej klasy, od 1926 uczył się w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu, 19 maja 1932 zdał tam egzamin dojrzałości. Podjął studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej. Działał w Stronnictwie Narodowym oraz Obozie Wielkiej Polski, a także w Towarzystwie Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej. Od 17 września 1933 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, po jej ukończeniu od 30 czerwca 1934 na stażu w 1 baterii 13 Pułku Artylerii Lekkiej w Równem. 25 listopada 1936 awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1936.

W trakcie studiów w latach 1935-36 pracował m.in. w Państwowych Zakładach Inżynierii, Fabryce Samochodów w Ursusie.  W 1936 podjął studia na Wydziale Leśnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, przerwał je w kwietniu 1933. Do 1939 jako współwłaściciel administrował majątkiem Chinocze.

 

 

II wojna światowa
Rogowski-foto_20220518_121035-170x250 Jan Rogowski - Cichociemny

Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn. 13717

50-PP-300x298 Jan Rogowski - CichociemnyW kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca plutonu artylerii 50 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych im. Francesco Nullo w Kowlu, do 11 września w grupie „Włodzimierz” gen. bryg. Kazimierza Sawickiego, osadzony w niewoli sowieckiej. Uciekł, następnie w oddziale partyzanckim mjr dypl. Leona Fudakowskiego.

19 listopada przekroczył granicę z Węgrami, w styczniu 1940 dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako oficer ogniowy 3 baterii 3 Pułku Artylerii Lekkiej 3 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

1-SBS-1-152x300 Jan Rogowski - Cichociemny

Rogowski_20220518_121251-250x237 Jan Rogowski - Cichociemny

Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn. 13717

Po upadku Francji od 17 lipca w Wielkiej Brytanii, Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony od 21 lipca 1940  do 1 Dywizjonu Artylerii Lekkiej. Od 8 sierpnia do 19 września 1941 uczestnik III kursu łączności dla oficerów 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Jan Rogowski - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Jan Rogowski - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji,  m.in. w STS 25 (Inverlochy). Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 28 listopada 1941 w Londynie. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 3 marca 1942.

RAF_Stradishall_1945-300x239 Jan Rogowski - Cichociemny

lotnisko RAF Stradishall

1943-03-05_placowka-Pole-300x221 Jan Rogowski - Cichociemny

Szkic miejsca zrzutu

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942 w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Jankowski ps. Agaton, por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Zygmunt Milewicz ps. Róg, kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak, por. Franciszek Pukacki ps. Gzyms. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane.

 

 

Jan-Jazwinski-251x350 Jan Rogowski - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Jan Rogowski - CichociemnyNoc z 3/4.III. była ożywiona. Na lotnisku Stradishall lądowało kilka Halifaxów biorących udział w bombardowaniu zakładów Renault w Paryżu. (…)

Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku od marca 1942 przydzielony jako zastępca dowódcy II Odcinka organizacji dywersyjnej Wachlarz, obejmującego swym zasięgiem województwo wołyńskie oraz kierunek wschodni (Równe – Zwiahel – Żytomierz – Kijów), Cichociemnego por. Jana Piwnika ps. Ponury oraz jako dowódca patroli dywersyjnych.

Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227

 

Wachlarz-AK-250x210 Jan Rogowski - Cichociemny

Rogowski-leg-tramwajowa_ozn-167x250 Jan Rogowski - Cichociemny

Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn. 13717

W lipcu 1942 aresztowany przez żandarmerię niemiecką w Zwiahlu wraz ze swym dowódcą, Cichociemnym por. Janem Piwnikiem ps. Ponury. Uciekli po kilku tygodniach, skrajnie wyczerpani w końcu września dotarli do Warszawy.

1 stycznia 1943 mianowany zastępcą por. Jana Piwnika ps. Ponury – dowódcy akcji uwolnienia z więzienia w Pińsku żołnierzy Wachlarza, m.in. Cichociemnego kpt. Alfreda Paczkowskiego ps. Wania. Brawurową akcję przeprowadzono 18 stycznia 1943 o godz. 17.oo, zakończyła się sukcesem, po 15 minutach uwolniono ok. 40 więźniów. Uczestniczyli w niej także Cichociemni: Michał Fijałka ps. Kawa oraz Wacław Kopisto ps. Kra. Za jej przeprowadzenie, wraz z Janem Piwnikiem ps. Ponury, odznaczony Orderem Virtuti Militari, 13 lutego 1943 przez gen. Stefana Roweckiego ps. Grot, w mieszkaniu Danuty Chądzyńskiej w Warszawie, przy ul. Rakowieckiej 59A.

Wojciech Lewicki – Spisani na straty
w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

 

Po rozwiązaniu „Wachlarza” od marca m.in. instruktor szkoły dywersji o kryptonimie „Zagajnik”, zorganizowanej przez Cichociemnego ppłk. Henryka Krajewskiego ps. Trzaska. Szkoła funkcjonowała do lipca 1944, przeszkolono w niej ok. 1200 żołnierzy AK. Oprócz Niego instruktorami byli także m.in. Cichociemni: rtm Jerzy Sokołowski ps. Mira, por. Stanisław Kotorowicz ps. Crown, por. Zbigniew Bąkiewicz ps. Zabawka, por. Jan Piwnik ps. Ponury, kpt. Alfred Paczkowski ps. Wania, por. Jan Marek ps. Walka, por. Ewaryst Jakubowski ps. Brat, por. Zbigniew Piasecki ps. Orlik.

Halina Czermińska-Żelaźniewicz ps. Urszula – Ludzie z „Zagajnika” 1942-1944
w: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej,
teczka 492/WSK: Czermińska-Żelaźniewicz Halina ps. Urszula, s. 11 – 40
Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa
(bardzo dziękujemy Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej za życzliwą zgodę na publikację):

 

Rogowski-legitymacja-PW_ozn-180x250 Jan Rogowski - Cichociemny

Archiwum Politechniki Warszawskiej, sygn. 13717

Od 4 czerwca 1943 jego przyjaciel por. Jan Piwnik ps. Ponury został mianowany szefem Kedywu Okręgu Kielce AK oraz dowódcą „Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury” o liczebności przeciętnie ok. 350 żołnierzy. Bazą wypadową Zgrupowania stała się tradycyjna baza partyzancka, ok. 35 ha trudnodostępnego terenu na wzniesieniu 326 w Puszczy Świętokrzyskiej – Wykus.

W skład Zgrupowań wchodziły:

  • Zgrupowanie nr 1 pod dowództwem Cichociemnego – por. Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt
  • Zgrupowanie nr 2 pod dowództwem Cichociemnego – por. Waldemara Szwieca ps. Robot
  • Zgrupowanie nr 3 pod dowództwem por. Stanisława Pałaca ps. Mariański

Oficer sztabu „Zgrupowań Partyzanckich AK Ponury”, dowódca 1 plutonu „warszawskiego” w Zgrupowaniu nr 2 dowodzonym przez Cichociemnego – por. Waldemara Szwieca ps. Robot.

Wojciech Borzobohaty – Zgrupowanie Partyzanckie „Ponury” „Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 21 – 31

 

Marek Jedynak – Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – „Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 64 – 71

 

Michniow-4-300x196 Jan Rogowski - Cichociemny

Michniów

W nocy z 2 na 3 lipca wraz z żołnierzami Zgrupowania uczestniczył w akcji dywersyjnej między stacjami Suchedniów i Łączna na dwa niemieckie pociągi. 12 lipca, w odwecie za tą akcję, Niemcy spacyfikowali wieś Michniów. 

Michniow-250x146 Jan Rogowski - Cichociemny

Michniów

W odpowiedzi partyzanci zatrzymali w pobliżu Michniowa pociąg osobowy na trasie Skarżysko – Kielce oraz zabili prawie wszystkich jadących nim Niemców. Podczas tej akcji zostaje ciężko ranny, przeszyty serią z niemieckiego karabinu maszynowego. Leczony w obozie partyzanckim na Wykusie, następnie w Warszawie. Po tej akcji pozostaje Mu niedowład prawej ręki. W odwecie, 13 lipca Niemcy ponownie, jeszcze bardziej krwawo spacyfikowali Michniów – spalili wszystkie zabudowania oraz wymordowali aż 204 mieszkańców.

Waldemar Kowalski – Pacyfikacja Michniowa – symbol martyrologii wsi polskiej
w: Kombatant – biuletyn UdSKiOR, lipiec – sierpień 2018 r., nr 7-8 (331-332) s. 30 – 33

 

2015-Rozkaz-Trzaskac_500px-245x350 Jan Rogowski - Cichociemny

Bialobrzegi-most-300x218 Jan Rogowski - Cichociemny

Białobrzegi – miejsce zasadzki gestapo

W związku z pozostałym po akcji niedowładem prawej ręki, od września 1943 przydzielony jako dowódca bazy kieleckiej o kryptonimie „Start IV”, zaopatrującej oddziały Zgrupowania por. Jana Piwnika ps. Ponury, współpracującej z kierowaną przez Cichociemnego ppłk. Henryka Krajewskiego ps. Trzaska Centralą Zaopatrzenia Terenu o kryptonimach” Zegar”, „Stadion”, „Czata”, której zadaniem było wsparcie jednostek AK poprzez uzupełnienie ich w ludzi, broń, sprzęt, lekarstwa itp.  W tym okresie współpracował ze swym starszym bratem Jerzym ps. Wir.

4 stycznia 1944, wskutek zdrady aresztowany przez gestapo na drodze pomiędzy Radomiem a Białobrzegami, w zasadzce na moście rzeki Pilicy pod Białobrzegami, podczas transportowania z Warszawy w kierunku Opatowa pięciu ton zaopatrzenia dla Zgrupowania: mundurów, odzieży, bielizny, butów, skóry, noży kieszonkowych, lin konopnych, plecaków itp. Wraz z Nim aresztowano także ppor. Andrzeja Orwida Eljaszewicza ps. Ala, Waszkiewicz.

cc-Rogowski-wieniec-od-prezydenta-LK-233x350 Jan Rogowski - CichociemnyOsadzony w siedzibie gestapo w Radomiu, pomimo tortur nikogo nie wydał, 16 lutego 1944  rozstrzelany, śmierć orzekł sąd doraźny niemieckiej policji bezpieczeństwa Sicherheitspolizei (SiPo) w Radomiu (akta IV A 2-c Nr.10004/44).

Cichociemny Fryderyk Serafiński wspominał po wojnie: Z por. Czarką, który był mym przełożonym, widziałem się ostatni raz w połowie grudnia 1943 r., gdy wyznaczył mnie i innym spotkanie po Bożym Narodzeniu 1943 r. w Warszawie. Mówił wtedy, że wyjeżdża służbowo w międzyczasie poza Warszawę. Gdy w umówiony dzień Czarka nie odprawę nie przyszedł i powtórzyło się to 3 dni po kolei, wtedy zrozumieliśmy, że coś mu się złego stało i zmieniliśmy „melinę”. W jakieś dwa tygodnie po tym ppor. Brat (ppor Jakubowski Ewaryst) powiedział mi, że por. Czarka został aresztowany przez Niemców przy przewożeniu samochodem ekwipunku dla AK.”

Rogowski-Jan-KOL_023_0234-243x250 Jan Rogowski - CichociemnyWedług późniejszych ustaleń, za dwukrotną pacyfikację Michniowa, obławy na partyzantów Zgrupowania, atak na młyn we Wsi Wielkiej, śmierć Cichociemnych: Waldemara Szwieca ps. Robot oraz Jana Rogowskiego ps. Czarka, wykrycie fabryki stenów w Suchedniowie oraz inne akcje Niemców odpowiedzialny jest zdrajca w szeregach AK. Był nim łącznik Zgrupowania „Ponurego” z KG AK, uczestnik akcji w Pińsku, szef transportu Zgrupowań AK Ponury – Nurt, ppor. Jerzy Wojnowski ps. Motor, od 14 lutego 1943 współpracujący z gestapo pod pseudonimami „Mercedes”, „Garibaldi”.

28 stycznia 1944 na polecenie kontrwywiadu KG AK, agent gestapo Jerzy Wojnowski został przez Cichociemnego Eugeniusza Kaszyńskiego  ps. Nurt na kwaterze w Milejowicach aresztowany i przesłuchany. Potem został wyprowadzony na drogę do Przełęczy Witosławskiej i tam zastrzelony przez jednego z najstarszych żołnierzy Zgrupowań chor. Tomasza Wagę ps. Szort. Ciało zdrajcy zakopano przy drodze twarzą do dołu…

kpt. Edward Paszkiel ps. „Pozew” – Ostatnie chwile „Motora”

 

 

AwanseVirtuti-Militari-272x350 Jan Rogowski - Cichociemny
  • podporucznik – 29 listopada 1936, ze starszeństwem od 1 stycznia 1936
  • porucznik – ze starszeństwem od 3 marca 1942

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Bolesława, ziemianina, właściciela majątków: Hołykowa (powiat czehryński), Łomańczyce (powiat nowouszycki), Ojdapol pod Humaniem,  oraz Julii z domu Lipkowskiej.  Rodziny nie założył.

Miał brata Jerzego (1907–1995), ps. Wir, członka ZWZ, współpracownika „Wachlarza”, podporucznika AK, od października 1943 zastępcę dowódcy bazy kieleckiej AK.

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Jan Rogowski - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Jan Rogowski - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

Bialobrzegi-glaz-263x350 Jan Rogowski - Cichociemny

Białobrzegi – Głaz pamięci

 

3 maja 1993 przed kościołem parafialnym św. Trójcy w Białobrzegach odsłonięto Głaz pamięci, na którym umieszczono tablicę. Monument upamiętnia Cichociemnego por. Jana Rogowskiego ps. Czarka oraz ppor. Andrzeja Orwida Eljaszewicza ps. Ala, Waszkiewicz.

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Jan Rogowski - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Jan Rogowski - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Jan Rogowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Jan Rogowski - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Jan Rogowski - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Jan Rogowski - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Jan Rogowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Jan Rogowski - Cichociemny

 

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0234)
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 112–113. ISBN 83-902499-0-1
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 397. ISBN 8321105378.
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 54 – 55.

 

Zobacz także 

 

 

Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):

 

Franciszek Pukacki – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Franciszek Pukacki - Cichociemnyps.: „Gzyms”, „Gwóźdź”

Franciszek Konstanty Pukacki vel Sylwester Błażejewski, Jan Konstansty Kobudziński, vel Marek Korajski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0014

po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Cichy

 

37-1113-280x400 Franciszek Pukacki - Cichociemny

mjr Franciszek Pukacki
źródło: NAC

ur. 29 stycznia 1916 w Wyskoci (powiat kościański), zm. 4 listopada 1980 pomiędzy Ostrowem Wielkopolskim a Kaliszem – major, prawnik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, II Odcinka „Wachlarza”, w akcji sabotażowej zniszczył pięć bombowców nurkujących Junkers Ju-87D (1943), uczestnik kampanii wrześniowej, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Riazań, Griazowiec (1944-1948), cichociemny
Znajomość języków obcych: niemiecki, francuski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. łączności dla oficerów 4 BKS, STS 25 (Inverlochy), STS 38 (Briggens), 4 BKS, pozwolenie 1691/k na prowadzenie samochodów osobowych, ciężarowych, spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata; w dacie skoku do Polski 26 lat. Syn kontrolera Ubezpieczalni Krajowej, wieloletniego organisty

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Franciszek Pukacki - CichociemnySpis treści:


 

Uczył się w szkole powszechnej w Wyskoci, od 1927 w Gimnazjum Klasycznym im. Hugo Kołłątaja w Krotoszynie, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. W 1934 podjął studia na Wydziale Prawno – Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, zaliczył I rok. Wraz z braćmi: Marianem i Józefem działał w Polskiej Korporacji Akademickiej Lechia.

Od sierpnia 1936 uczestnik dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty 25 Dywizji Piechoty w Szczypiornie, od 1937 w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie. Po jej ukończeniu praktyka w 51 Pułku Piechoty w Brzeżanach, w lipcu 1939 awansowany na stopień sierżanta podchorążego, przydzielony do 60 Pułku Piechoty Wielkopolskiej 25 Dywizji Piechoty.

 

 

II wojna światowa
skan14002-300x238 Franciszek Pukacki - Cichociemny

skan: FdD, źródło: JW GROM

W kampanii wrześniowej 1939 dowódca 3 plutonu 8 kompanii 3 batalionu 60 Pułku Piechoty w składzie Armii „Poznań”. Uczestnik bitwy nad Bzurą, m.in. 9 września w walce o Łęczycę poprowadził pluton w walce na bagnety, od 9 września dowódca 8 kompani 60 PP. Od 20 września wraz z jednostką w obronie Warszawy, 25 września 1939 ranny w Lasku Bielańskim (postrzał w biodro). Awansowany na stopień podporucznika 24 września 1939, ze starszeństwem od 1 września 1939, za męstwo w walce odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

24 grudnia 1939 przekroczył granicę ze Słowacją, następnie z Węgrami, od 28 grudnia 1939 internowany w obozie Nogradreroce. 12 marca 1940 uciekł, przez Jugosławię, następnie morzem dopłynął 7 kwietnia 1940 do Marsylii (Francja). W Chateubriant (Bretania) przydzielony do Legii Oficerskiej.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

1-SBS-1-152x300 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Po upadku Francji ewakuowany 24 czerwca 1940 r. z St. Jean de Luz, 27 czerwca dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Od 30 lipca 1940 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Franciszek Pukacki - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. uczestnik kursu łączności dla oficerów 4 Brygady Kadrowej Strzelców, kursu dywersji (STS 25, Inverlochy), STS 38 (Briggens) i in. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 10 listopada 1941 w Londynie, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 3 marca 1942.

RAF_Stradishall_1945-300x239 Franciszek Pukacki - Cichociemny

lotnisko RAF Stradishall

1943-03-05_placowka-Pole-300x221 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Szkic miejsca zrzutu

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942 w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Jankowski ps. Agaton, por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Zygmunt Milewicz ps. Róg, kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak, por. Jan Rogowski ps. Czarka. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Franciszek Pukacki - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Franciszek Pukacki - CichociemnyNoc z 3/4.III. była ożywiona. Na lotnisku Stradishall lądowało kilka Halifaxów biorących udział w bombardowaniu zakładów Renault w Paryżu. (…)

Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Dynasy 10/6 u Anny i Mieczysława Siewierskich, od kwietnia przy ul. Dąbrowieckiej 15 u p. Jabłońskiej, od maja 1942 przy ul. 6 Sierpnia.

Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227

 

skan1398-300x390 Franciszek Pukacki - Cichociemny

skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM

Od kwietnia 1942 przydzielony do organizacji dywersyjnej Wachlarz, na II odcinek, obejmujący rejon Równego, Zwiahel, Żytomierza, Kijowa. 2 maja 1945 zatrzymany w ulicznej łapance na Kercelaku, osadzony w koszarach dawnej policji konnej przy ul. Ciepłej, uwolniony dzięki pomocy tzw. granatowych policjantów. W kwietniu i maju 1942 instruktor dywersji podczas szkolenia żołnierzy z Czerniakowa i Mokotowa. W lipcu 1942 dzięki fałszywym dokumentom niemieckiej organizacji Todt wyruszył z Warszawy do Krakowa, następnie do Lwowa wraz z grupą 13 harcerzy z organizacji „Jerzyki” z Piastowa.

Wachlarz-AK-250x210 Franciszek Pukacki - CichociemnyZorganizował ośrodki dywersyjne w rejonie linii kolejowej Szepietówka – Berdyczów – Koziatyn – Kijów, m.in. w rejonie Sławut, Szepietówki, Płoskirowa, Połonne, Miropola, Borszczówki. Objął dowództwo ośrodka w Szepietówce. Podjął pracę jako mechanik w firmie „Franz Derscheid” w Równem.

We wrześniu 1942, w drodze powrotnej z Warszawy, zatrzymany w łapance na dworcu kolejowym w Tarnowie, uniknął zatrzymania dzięki sfałszowanym dokumentom Todta (miał przy sobie ładunki wybuchowe oraz mapy). Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych, m.in. na początku marca 1942 wysadził dwa transporty kolejowe pod Szepietówką i Berdyczowem.

Wobec przeniesienia firmy „Franz Derscheid” do Charkowa, od 10 kwietnia 1943 wraz z grupą dywersyjną w Charkowie. Pracował w rejonie lotniska, na którym bazowały bombowce nurkujące Junkers Ju-87D. Od 15 maja do czerwca 1943, używając mieszanki karbonitu, pyłu szklanego i metalowego doprowadził do zniszczenia pięciu samolotów Ju 87, które po starcie nie powróciły z lotów bojowych przeciwko Rosji.

skan1399-300x226 Franciszek Pukacki - Cichociemny

skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM

W związku z pracą w firmie „Franz Derscheid”, od 5 lipca 1943 powrócił do Szepietówki. Wobec rozwiązania „Wachlarza” otrzymał rozkaz zorganizowania oddziału partyzanckiego Inspektoratu Rejonowego Równe AK. Uczestnik udanej akcji rozbrojeniowej, w nocy z 25 na 26 lipca 1943 wraz z sześcioma żołnierzami uzbrojonymi w noże zaatakował trzynastoosobowy niemiecki posterunek na stacji kolejowej w Szepietówce, likwidując 4 oraz raniąc 5 Niemców oraz zdobywając pięć karabinów. Tej samej nocy żołnierz z jego zespołu dywersyjnego, Henryk Prochocki ps. Karaś włamał się do szafki depozytowej niemieckich kolejarzy, zdobywając sześć pistoletów.

cc-Pukack-niesmiertelnik-1 Franciszek Pukacki - Cichociemny

„nieśmiertelnik” mjr Franciszka Pukackiego, foto: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM

Od 29 lipca 1943 wraz z dziesięcioosobowym oddziałem w Lasach Sławucko – Zasławskich. 3 maja 1943 odznaczony Krzyżem walecznych po raz pierwszy. Wkrótce oddział powiększył się do ok. 30 żołnierzy, m.in. wspierając polską samoobronę oraz chroniąc Polaków przed działaniami UPA. W połowie września 1943 oddział rozproszono wskutek ujawnienia przez Ukraińców jego dyslokacji Niemcom.

Od grudnia 1943 oddział ponownie sformowano, od 4 stycznia 1944 w drodze na koncentrację 27 Dywizji Piechoty AK, po podporządkowaniu oddziałowi por. Mariana Orlińskiego ps. Jerzy, w sile ok. 60 żołnierzy AK. W drodze zwycięska potyczka z oddziałem UPA w rejonie kolonii Dermań. 11 stycznia 1944 w rejonie chutora (niewielka osada) Sady Małe oddział okrążony przez UPA, żądającą poddania się. Por. Marian Orliński ps. Jerzy zdecydował o podjęciu pertraktacji, udał się na nie wraz z jednym żołnierzem, obaj zostali zamordowani. Po zaatakowaniu przez oddział Ukraińców, rozpierzchli się, oddział przeprawił się za rzekę Ikwę, dotarł do Pańskiej Doliny, tam do 11 lutego uczestniczył w walkach polskiej samoobrony przeciwko UPA.

skan14001-263x400 Franciszek Pukacki - Cichociemny

skan: Fundacja dla Demokracji, źródło: JW GROM

15 lutego 1944 wraz z oddziałem wyruszył przez Kisielin, Twerdynie, Świniarzyn, dotarł do Kupiczowa, na miejsce koncentracji formowanej 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Po porwaniu przez oddział NKWD Cichociemnego kpt. Władysława Kochańskiego ps. Bomba, objął dowodzenie także tym oddziałem. Mianowany dowódcą 1 batalionu 45 Pułku Piechoty AK, jako oddziału dyspozycyjnego dowódcy dywizji, w składzie dwóch kompanii po dwa plutony, pluton moździerzy i działek przeciwpancernych, pluton ciężkich karabinów maszynowych, pluton zwiadu, pluton gospodarczy, razem ok. 300 żołnierzy.

Wraz z batalionem uczestnik wielu akcji bojowych, m.in. 24 marca 1944 zdobył bunkier pod Turpinem z załogą niemiecko – węgierską, 29 marca 1944 zdobył wieś Pustynkę, utrzymał pozycje aż do 9 kwietnia 1944, umożliwiając innym jednostkom dywizji zajęcie nowych pozycji. Za szczególne męstwo przez dowódcę dywizji, ppłka dypl. Jana Kiwerskiego, powtórnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, 3 maja 1944 awansowany na stopień kapitana.

25 kwietnia 1944 pod Heladynem w Lasach Szackich (Polesie) odparł natarcie Węgrów wspieranych ogniem broni pancernej i moździerzy. Po wyjściu z okrążenia, od 22 maja 1944 w drodze w stronę Bugu, przekroczył rzekę 29 maja 1944. Na Lubelszczyźnie umożliwił 27 DP AK wyjście z okrążenia w Lasach Parczewskich, 22 lipca 1944 pod Firlejem uczestniczył w zasadzce na niemiecką kolumnę samochodów, zabito 18 niemieckich żołnierzy, 21 wzięto do niewoli. W nocy 25/26 lipca 1944 dywizja została rozbrojona przez Sowietów.

 

 

Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK

Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki

 

Kalendarium działań 27 WDP AK

 

 

Po wojnie

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Franciszek Pukacki - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

Pod koniec lipca wyruszył w kierunku Warszawy, dotarł do Otwocka. 6 sierpnia 1944 aresztowany w Otwocku przez NKWD, osadzony w Charkowie, od 4 stycznia 1946 r. w łagrze w Riazaniu (Riazańska oblast), następnie od lipca 1947 w łagrze w Griazowcu (Wołogodzka oblast). 11 sierpnia 1947 uciekł, dotarł do Wilna, zatrzymany 24 grudnia 1947 podczas przekraczania granicy, osadzony w Twierdzy Brzeskiej.

W czerwcu 1948 zwolniony, powrócił do Polski. Od lipca 1948 planista w Państwowej Fabryce Sieci i Węży Pożarniczych w Grodzisku Mazowieckim, od grudnia 1951 kamieniarz, następnie mistrz kamieniarski w Zjednoczeniu Robót Kamieniarskich Budownictwa.

Stanisław Jaczyński – Polscy jeńcy wojenni obozu NKWD w Griazowcu
wobec radzieckiej indoktrynacji i penetracji wywiadowczej
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy 2012, nr 13 (64)/ 3 (240). s. 19-42

 

represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl

Od 1957 podjął studia (zaoczne) na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, w kwietniu 1963 obronił dyplom magistra prawa. Od 1 lutego 1963 kierownik działu handlowego w Przedsiębiorstwie Państwowym „Polskie Nagranuia” w Warszawie, od 1975 w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych „Inco”, od 1978 na emeryturze.

W 1968 zwerbowany przez SB jako kontakt operacyjny Franciszek, następnie tajny współpracownik ps. Cichy. Rozpracowywał środowisko Komitetu Obrony Robotników, w latach 1976–1977 środowisko polskiej emigracji politycznej w Londynie oraz Cichociemnych.

cc-pomnik-powazki--300x213 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Pomnik na cmentarzu na Powązkach w Warszawie

Znany kolekcjoner hełmów wojskowych z I oraz II wojny światowej, obecnie kolekcja znajduje się w Muzeum Regionalnym PTTK im. H. Ławniczaka w Krotoszynie. Od 1972 prezes warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy. W latach 1976–1979 przewodniczący Zespołu Historycznego Cichociemnych Okręgu Warszawskiego ZBoWiD. Zweryfikowany jako major rezerwy.

Wykonał kamienny pomnik upamiętniający pomordowanych i poległych żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz Cichociemnych, posadowiony na cmentarzu na Powązkach (d. wojskowy) w Warszawie. Fundator tablic upamiętniających gen. Michała Karaszewicza – Tokarzewskiego oraz gen. Tadeusza Bora – Komorowskiego, wmurowanych w kościele OO. Dominikanów pw. św. Jacka w Warszawie. 4 listopada 1980 zmarł nagle podczas podróży pociągiem, pomiędzy Ostrowem Wielkopolskim a Kaliszem, pochowany na cmentarzu w Krotoszynie.

Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

 

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72

 

 

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Teofila, kontrolera Ubezpieczalni Krajowej, wieloletniego organisty oraz Joanny z domu Cwojdzińskiej. Rodziny nie założył.

Miał braci: Józefa (1914–1944), urzędnika, uczestnika kampanii wrześniowej, antyniemieckiej konspiracji, zamordowanego w obozie w Żabikowie; Mariana (1908-1939), prawnika, ppor. rez. 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, poległ w obronie Warszawy.

 

 

Upamiętnienie

Jedna z ulic w Krotoszynie nosi imię Franciszka Pukackiego

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Franciszek Pukacki - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Franciszek Pukacki - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Franciszek Pukacki - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Franciszek Pukacki - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Franciszek Pukacki - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Franciszek Pukacki - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Franciszek Pukacki - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Franciszek Pukacki - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0228)
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 141–145. ISBN 83-902499-5-2.
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
  • Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72
  • Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych  w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157 
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 8321105378.
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny.

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

Bohdan Piątkowski – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Bohdan Piątkowski - Cichociemnyps.: „Mak”, „Dżul”

Bohdan Juliusz Konrad Piątkowski vel Stanisław Karpiński, Konrad Lubrański

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0967

 

Piatkowski-Bohdan-KOL_023_0206-177x250 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

kpt. Bohdan Piątkowski

ur. 11 kwietnia 1910 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. po 6 lutym 1943 w Mińsku (Białoruś) – kapitan artylerii, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, IV Odcinka „Wachlarza”, uczestnik kampanii wrześniowej, współpracownik wywiadu ofensywnego AK, więziony, torturowany i zamordowany przez gestapo (1942-1943), cichociemny
Znajomość języków: francuski, ruski, rosyjski; szkolenia (kursy) m.in.: karabinów maszynowych, dowódców baterii (Coetquidian), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl, parowóz), łączności dla oficerów (Ośrodek Wyszkolenia Łączności 4 BKS),  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 29 lat; w dacie skoku do Polski 31 lat. Syn inżyniera, działacza PPS, Organizacji Bojowej, podpułkownika Wojska Polskiego

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Bohdan Piątkowski - CichociemnySpis treści:


 

Uczył się w gimnazjum Marii Romanowskiej w Grodzisku Mazowieckim (1 klasa), następnie w Gimnazjum Państwowym we Włodzimierzu Wołyńskim (2 klasa), potem w państwowym Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie. Od 1923 uczył się w Korpusie Kadetów nr 2 w Chełmnie, w 1928 zdał egzamin dojrzałości.

Piatkowski-Bohdan-KOL_023_0206-300x94 Bohdan Piątkowski - CichociemnyOd 1928 w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu, po jej ukończeniu w 1930 awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1930, przydzielony jako młodszy oficer 3 baterii 7 Dywizjonu Artylerii Konnej w Poznaniu. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1933. Od 2 maja 1935 przydzielony do 1 Dywizjonu Artylerii Konnej w Warszawie. W 1936 obronił dyplom ukończenia (absolutorium) Wyższej Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. W 1938 zdobył I miejsce w biegach przełajowych IX Centralnych Zawodów Oficerów Artylerii Konnej, w październiku 1938  II miejsce (na Zeusie) w zawodach Militari.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 jako oficer mobilizacyjny Ośrodka Zapasowego Artylerii Konnej nr 1 w Mińsku Mazowieckim. 27 września przekroczył granicę z Litwą, internowany. Od 3 października w niewoli sowieckiej, po pięciu dniach uciekł. Przez Łotwę i Szwecję dotarł  w styczniu 1940 do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 3 baterii 3 Pułku Artylerii Lekkiej 3 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji od czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako oficer ogniowy 1 baterii 1 Dywizjonu Artylerii Lekkiej 1 Brygady Strzelców.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Bohdan Piątkowski - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 10 listopada 1941 w Londynie, awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 3 marca 1942.

RAF_Stradishall_1945-300x239 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

lotnisko RAF Stradishall

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942 w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Razem z nim skoczyli: por. Stanisław Jankowski ps. Agaton, por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Zygmunt Milewicz ps. Róg, por. Franciszek Pukacki ps. Gzyms, por. Jan Rogowski ps. Czarka. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Bohdan Piątkowski - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Bohdan Piątkowski - Cichociemny„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).

Noc z 3/4.III. była ożywiona. Na lotnisku Stradishall lądowało kilka Halifaxów biorących udział w bombardowaniu zakładów Renault w Paryżu. (…) Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, po aklimatyzacji planowany przydział do Oddziału V Komendy Głównej AK na Jego prośbę zmieniono na przydział do organizacji dywersyjnej „Wachlarz”, przydzielony jako zastępca dowódcy Odcinka IV obejmującego rejon: Baranowicze, Słuck, Bobrujsk, Żłobin, Lida, Mińsk, Borysów, Orsza.

Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227

 

1943-03-05_placowka-Pole-300x221 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

Szkic miejsca zrzutu

Wachlarz-AK-250x210 Bohdan Piątkowski - CichociemnyUczestnik wielu akcji bojowych, m.in. na początku maja 1942 pod Jego dowództwem rozkręcono tory kolejowe na szlaku Mińsk – Orsza, powodując wykolejenie oraz detonację niemieckiego transportu amunicji.

Od 28 sierpnia dowódca tzw. trójkąta A, tj. części Odcinka IV oraz komendant bazy w Mińsku. Wraz z Cichociemnym rtm. Jerzym Sokołowskim ps. Mira współpracował z ośrodkiem wywiadu ofensywnego Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK, działającym pod kryptonimem WW-72, na zapleczu niemieckiego frontu wschodniego obejmującego grupę armii „Mitte”.

Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176

 

dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org

 

WPH-1957-5_-CC-Piatkowski-300x248 Bohdan Piątkowski - CichociemnyPo zdradzie 12 grudnia 1942 aresztowany przez gestapo w Mińsku Litewskim w domu sióstr Arciszewskich. Wraz z nim gestapo aresztowało także kilka osób. Nieco później aresztowano także Cichociemnych: mjr. dypl. Tadeusza Sokołowskiego ps. Trop, kpt. Wacława Zaorskiego ps. Ryba, kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna. Wszyscy przesłuchiwani w ciężkim śledztwie, torturowani.

Według relacji Cichociemnego Przemysława Bystrzyckiego (patrz obok – „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1967 nr 2, s. 477) podjął trzy próby ucieczki. Ok. 10 stycznia 1943 podczas próby ucieczki ciężko postrzelony przez białoruskiego strażnika, osadzony w więziennym szpitalu. Po nieudanej próbie odbicia 6 lutego zaginął. Prawdopodobnie zamordowany przez gestapo (daty śmierci nie udało się ustalić).

Gestapo zamordowało w nocy 6/7 lutego 1943 także mjr. dypl. Tadeusza Sokołowskiego ps. Trop. Kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, po przewiezieniu do siedziby gestapo popełnił samobójstwo, rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali. Kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna po ciężkich torturach zesłano do obozu koncentracyjnego Auschwitz, następnie do innych. Jako jedyny z aresztowanej w grudniu 1942  grupy Cichociemnych przeżył wojnę.

 

 

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Mieczysława, inżyniera, działacza PPS, Organizacji Bojowej, pułkownika WP oraz Wiktorii z domu Olszewskiej. Przed wojną zawarł związek małżeński z Danutą z domu Rylską secundo voto Trojanowską, tertio voto Konopka. Nie mieli dzieci.

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Bohdan Piątkowski - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Bohdan Piątkowski - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Bohdan Piątkowski - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Bohdan Piątkowski - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Bohdan Piątkowski - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Bohdan Piątkowski - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Bohdan Piątkowski - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0206)
  • Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 102. ISBN 83-902499-0-1.
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 383. ISBN 8321105378.
  • Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 53.

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

12