Wacław Kobyliński – Cichociemny
ps.: „Dziad”, „Piekarz”
vel Stanisław Ograbek, vel Robczyński, vel Rabczyński, vel Robaczyński
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0240
płk dypl. cc Wacław Kobyliński
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 3 września 1896 w Gamratce (powiat miński), zm. 11 lipca 1987 w Butler (USA) – pułkownik dyplomowany, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), harcerz, podoficer Polskiej Siły Zbrojnej, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, więzień NKWD, UB (Warszawa, 1955-1956), szykanowany, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, Cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, francuski, niemiecki; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy; uzupełniające: Wyższa Szkoła Wojenna, broni pancernej, STS 33, łączności lotnik – ziemia: Eureka-Rebeka (STS 40, Howbury Hall), i in. W dniu wybuchu wojny miał 42 lata 11 miesięcy; w dacie skoku do Polski 48 lat 1 miesiąc
Spis treści:
Od 1910 uczył się w Gimnazjum Państwowym E. Kopczyńskiego w Warszawie, w 1918 zdał egzamin dojrzałości. Od 1908 do 1918 działał w Związku Harcerstwa Polskiego.
21 sierpnia 1918 wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej, skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, następnie w Warszawie. Awansowany na stopień kaprala podchorążego 1 stycznia 1919, po jej ukończeniu 1 czerwca 1919 awansowany na stopień podporucznika. Przydzielony jako dowódca plutonu oraz oficer kompanii technicznej 34 Pułku Piechoty w Białej Podlaskiej, następnie oficer 7, potem 2 kompanii, od 10 lutego 1920 dowódca kompanii 34 PP.
plakat werbunkowy Polskiej Siły Zbrojnej, 1918 r.
Od 15 września 1920 adiutant 1 batalionu 34 Pułku Piechoty. Uczestniczył w walkach z bolszewikami, dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Od marca do września 1922 dowódca plutonu łączności kompanii specjalnej, następnie dowódca kompanii, dowódca plutonu 1 kompanii, od stycznia do lutego 1923 dowódca plutonu łączności. Awansowany na stopień porucznika 17 lutego 1923. Od września 1923 do maja 1924 dowódca kompanii specjalnej, dowódca plutonu łączności, od września 1924 do stycznia 1925 dowódca plutonu łączności, następnie do lipca 1925 dowódca plutonu w szkole podoficerskiej. Na stażu przed Wyższą Szkołą Wojenną w 3 dywizjonie 3 Pułku Artylerii Ciężkiej.
Od listopada 1925 do października 1927 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, po jej ukończeniu (VI promocja) 28 października 1927 otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. Przydzielony jako oficer sztabu do dowództwa 14 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1930, kierownik referatu planów mobilizacji w Dowództwie Okręgu Korpusu VII. Od listopada 1931 dowódca 9 kompanii 6 Pułku Legionów, od czerwca 1932 oficer ds. zleceń w sztabie 19 Dywizji Piechoty. Od kwietnia 1934 dowódca kompanii oraz dowódca batalionu 85 Pułku Piechoty Strzelców Wileńskich.
Od czerwca 1935 w Wydziale Studiów Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 marca 1939. Od 15 sierpnia przydzielony do sztabu Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, do 16 września 1939 szef Oddziału IV, następnie II, później III.
II wojna światowa
19 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, po otrzymaniu w polskiej ambasadzie w Bukareszcie paszportu, od 17 października 1939 we Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca 1 Batalionu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich.
Wraz z jednostką uczestniczył w kampanii norweskiej oraz od 24 kwietnia do 15 czerwca 1940 w bitwie o Narvik. Pod jego dowództwem opanowano kluczowe wzgórza Skavtuva (650 m) oraz Hestefjellet (773 m), następnie miejscowość Beisfjord, co nie udało się wcześniej ani Legii Cudzoziemskiej, ani piechocie norweskiej. Po kampanii ponownie we Francji, w rejonie Brestu.
Po upadku Francji wraz z grupą ok. 80 żołnierzy dotarł do strefy nieokupowanej, w obozie de Carpiagne. Poznał tam późniejszych Cichociemnych: Adama Szydłowskiego, Jana Serafina, Ryszarda Nuszkiewicza. Awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem od 1 lipca 1940.
Wiosną 1941 przeszedł Pireneje, otrzymał paszport w polskiej ambasadzie w Madrycie, przez Portugalię dotarł do Gibraltaru. Ewakuowany drogą morską, dotarł 5 stycznia 1942 do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako szef wyszkolenia Brygady Szkolnej, następnie dowódca 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygadzie Strzelców Podhalańskich. Od października 1942 wraz z batalionem w składzie 16 Brygady Pancernej 1 Dywizji Pancernej.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Consolidated B-24 Liberator
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony na kilku kursach, m.in. spadochronowym, wywiadu (STS 31, Bealieu), łączności samolot-ziemia: Eureka-Rebeka (STS 40) i in.. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 12 kwietnia 1944 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień pułkownika ze starszeństwem od 18 października 1944. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” (bazy 11) w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski, także jako emisariusza do Delegatury Rządu na Kraj, w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Wacek 1” (dowódca operacji: F/L Roman Chmiel, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KG-994 „R” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Edmund Ladro, pilot – Sgt. Zenon Przybylak / nawigator – F/L Roman Chmiel / radiotelegrafista – W/O Edward Gągała / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Zientek / strzelec – W/O Antoni Lewkonowicz / despatcher – W/O Stanisław Zieliński). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 16.45 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: sierż. Władysław Flont ps. Grandziarz, ppor. Władysław Godzik ps. Skrzat, kpt. Teodor Hoffman ps. Bugaj, mjr Mieczysław Pękala ps. Bosak, rtm. Jan Różycki ps. Busik. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (7/8 października) nie można było wykonać zadania. Podczas skoku doznał urazu stopy, ewakuowany na leczenie do miejscowości Straszów (gmina Rozprza). Skoczkowie przerzucili 544,8 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 3 paczki. Zrzutu dokonano w pięciu nalotach na placówkę, w godz. 21-50 – 22.00: najpierw sprzęt, potem skoczkowie.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Po wojnie
Łódź, Andstata – więzienie gestapo i UB
Po wkroczeniu Sowietów, 10 kwietnia 1945 aresztowany, po ok. miesiącu przekazany UB, osadzony w dawnym więzieniu gestapo. potem WUBP w Łodzi przy ul. Andstata (cela 6 i 7). Osadzono w nim w tym czasie także Cichociemnych: mjr Jerzego Emir-Hassana ps. Turek, mjr Stanisława Krzymowskiego ps. Kostka, ppor. Mariana Pokładeckiego ps. Zoll, ppor. Władysława Hauptmanna ps. Gapa, por. Edwarda Kowalika ps. Edward. 3 września 1945 zwolniony z więzienia po amnestii.
5 października 1945 zweryfikowany jako pułkownik, od 16 października w LWP, przydzielony do gabinetu II wiceministra obrony narodowej jako oficer ds. szkolenia. Wiosną 1946 przeniesiony do rezerwy. Od października 1950 inwigilowany i rozpracowywany przez Informację Wojskową oraz UBP w Warszawie. W 1953 autor listu do Bolesława Bieruta protestującego przeciwko szykanom bezpieki, niestety list bezskuteczny. 21 października 1955 aresztowany, osadzony w więzieniu śledczym Warszawa Mokotów, podejrzewany o założenie nielegalnej organizacji „Pogoń”.
Po załamaniu nerwowym, od 1 grudnia 1955 w Oddziale Psychiatrii Sądowej Państwowego Instytutu Psychoneurologicznego w Pruszkowie. 8 marca 1956 Generalna Prokuratura nakazała zwolnienie z więzienia, 10 marca zwolniony, śledztwo umorzone.
W latach 1946 – 1950 pracował m.in. jako planista w Państwowym Zjednoczeniu Budownictwa Przemysłowego nr 4 w Warszawie, następnie kierownik sekcji panowania Elektrociepłowni na Żeraniu, później w przedsiębiorstwie „Beton – Stal” Warszawa. Od 1965 na rencie inwalidzkiej. W 1970 wyjeżdżał do USA, w 1979 do Francji, w maju 1982 wyemigrował do USA, zamieszkał na farmie u syna w rejonie Prospect (Pensylwania, USA).
Zmarł 11 lipca 1987 w Butler Memorial Hospital w Butler (PA, USA), pochowany na cmentarzu Crown Hill Cementary Prospect (hr. Butler, Pensylwania, USA).
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Awanse
- kapral podchorąży – 1 stycznia 1919
- podporucznik – 1 czerwca 1919
- porucznik – 17 lutego 1923
- oficer dyplomowany – 28 października 1927
- kapitan dyplomowany – ze starszeństwem od 1 stycznia 1930
- major dyplomowany – ze starszeństwem od 19 marca 1939
- podpułkownik dyplomowany – ze starszeństwem od 1 lipca 1940
- pułkownik dyplomowany – ze starszeństwem od 18 października 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Krzyż Wojenny I klasy (Norwegia)
- Krzyż Wojenny (Francja)
Życie rodzinne
Syn Stanisława oraz Klementyny z domu Sikorska. W 1927 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Pulikowską (1897 – 1981). Mieli syna Tadeusza Piotra (ur. 1932), doktora nauk przyrodniczych, zamieszkałego w USA, pracownika Gulf Oil Co.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0108
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 98-103, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Tadeusz Kobyliński – Cichociemny
ps.: „Hiena”, „Drek”
vel Tadeusz Kołakowski, vel Banaszkiewicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1762, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1492
por. cc Tadeusz Kobyliński
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 16 września 1914 w Ostrołęce, zm. 11 listopada 1961 w Londynie (Wielka Brytania) – porucznik, policjant, podoficer Wojska Polskiego, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, WiN, uczestnik kampanii francuskiej, żołnierz wyklęty, Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy; specjalnościowe: wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow); uzupełniający: podstaw wywiadu (STS 37B, Bealieu), i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata 11 miesięcy; w dacie skoku do Polski 29 lat 6 miesięcy
Spis treści:
- II wojna światowa
- Cichociemny
- Po wojnie
- Kontrowersje – katastrofa gibraltarska
- Awanse i odznaczenia
- Życie rodzinne
Orzeł Policji Państwowej
Uczył się w gimnazjum w Łomży, w 1933 wydalony z szóstej klasy za domniemany udział w rozruchach antysemickich. We wrześniu 1933 wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego, przydzielony do 1 batalionu saperów. Od października 1933 do czerwca 1934 w Szkole Podoficerskiej Saperów w Modlinie, po jej ukończeniu mianowany kapralem. Od lipca 1934 do maja 1935 instruktor na kursie podoficerskim.
W maju 1935 wstąpił do Policji Państwowej, przydzielony do kompanii specjalnej województwa krakowskiego. W 1936 ukończył Szkołę Policji Państwowej, skierowany na praktykę do Komisariatu PP w Tarnopolu, następnie na posterunkach w Mikulińcu oraz Łozowej. Od 1937 przeniesiony do służby śledczej PP w Czortkowie (obecnie Ukraina). Szef lotnej brygady śledczej, wytropił m.in. tajną organizację wojskową ukraińskich nacjonalistów.
dokumenty Tadeusza Kobylińskiego
skan własny, źródło: JW GROM
II wojna światowa
20 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, internowany. Uciekł, 1 listopada przez Bałkany opuścił Rumunię, 11 listopada dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 1 Batalionu Saperów 1 Dywizji Grenadierów. Od 1 grudnia 1939 do 30 stycznia 1940 uczestnik kursu minerskiego. Wraz z batalionem od 5 maja do 21 czerwca 1940 uczestniczył w kampanii francuskiej, ranny, odznaczony Krzyżem Walecznych oraz francuskim Croix de Guerre.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji od 1 sierpnia do 3 września na placówce Oddziału II w Lyonie, w związku z decyzją kolaboracyjnego rządu Vichy zmuszony do opuszczenia Francji. Przez Hiszpanię i Portugalię 5 lutego 1942 dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 6 lutego przydzielony do 10 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Cichociemny
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie. W sierpniu 1942 ukończył kurs spadochronowy, od 1 października 1942 do 2 stycznia 1943 na kursie dywersyjnym i łączności w Szkocji (prawdopodobnie Invernesshire). Awansowany na stopień plutonowego 16 października 1943. Od 15 stycznia do 1 września 1943 uczestnik „Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej” (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”) w Glasgow. Od 1 września do 15 października uczestnik brytyjskiego kursu oficerów wywiadu.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Consolidated B-24 Liberator
Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 26 czerwca 1943 w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 9 kwietnia 1944. Od 9 grudnia 1943 na stacji wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
Legitymacja Znaku Spadochronowego. Skan własny, źródło: JW GROM
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 8/9 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 7” (dowódca operacji: F/L Kazimierz Wünsche, ekipa skoczków nr: XXXVII), z samolotu Liberator BZ-965 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Zbigniew Szostak, pilot – F/L Jacek Błocki / nawigator – F/L Kazimierz Wünsche / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Wileniec / strzelec – F/S Stanisław Malczyk / despatcher – F/S Stanisław Jarecki). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Jodła” 134 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w widłach Pilicy i Wisły, w okolicach miejscowości Paprotnia, Łękawica, 12 km od Dobieszyna. Razem z nim skoczyli: mjr. dypl. Jan Kamieński ps. Cozas, por. Tadeusz Starzyński ps. Ślepowron oraz kurier ppor. Wiktor Karamać ps. Kabel. Skoczkowie przerzucili 300 tys. dolarów w banknotach oraz 2,4 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK, a także pas z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także w czterech nalotach dwanaście zasobników oraz sześć paczek. Zrzut w godz. 00.25 – 00.55, samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 9 godzin 40 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, komendant Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:
„Dn. 8/9.IV.44. startowała druga operacja. Przebieg: – L.dz. 559/73. Depeza – szyfr. Dn. 9.IV.1944. Lawina [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] KKP/S. Wczoraj z zadysponowanych dwadzieścia 2262 [samolotów] – zefir siedemnaście do Was i jeden do Czech. Wykonane u Was dwanaście i jeden do Czech. Po jednym na 2568 [placówki odbiorcze] – POLANA, WILK, ZYDEL, JODŁA, MIRT, PALMA, SITO, TCHÓRZ, TASAK i BORÓWKA oraz dwa na bast. [bastion – placówka odbiorcza zdolna przyjąć jednej nocy zrzut z więcej niż jednego samolotu] NIL. Wszystkie 2262 wróciły. Wykaz pieniędzy i poczty w cz.II. [w części drugiej depeszy], 7904 [zasobników zrzutowych] i paczek w cz. III.
fałszywa kenkarta Tadeusza Kobylińskiego
skan własny, źródło: JW GROMNa bast. JASKÓŁKA dałem dwa 2262 – dla obu bast. dał sygnał zagrożenia – czerwone światło. Jeden 7689 na 2568 [placówkę odbiorczą] zapas. PALMA, drugi wrócił. 2569 RAKIETA ani też zapas. ŚCIGACZ nie dały ani 1944 [sygnału świetlnego placówki odbiorczej] ani 1482 [światła lampy sygnalizacyjnej nr 1]. Drugi 2262 na bast. POLANA wykonał zrzut na bast. WILK, bo POLANA dała mu 1944 Panna [sygnał świetlny placówki odbiorczej wskazujący kierunek wiatru] i dwie różne litery [dwie różne litery – hasła]. 2568 SAMOWAR i BUK albo nie dały 1944 i 1482 albo 2262 zbłądziły. Na 2568 OLEANDER 2262 wrócił ze startu. Drugi 2262 na bast. TCHÓRZ dostał 1944 ale ustąpił pierwszemu swej kolejki do zrzutu. Potem bast. nie dał mu ani 1944 ani 1482. Uwaga: nie nadawać litery rozpozn. [hasła] światłem czerwonym – zawsze tylko białym. Na bast. WILK zbyt dużo latarek migało – może być tylko jedna 1482 i biała – inaczej pomyłki w odczytaniu litery. Duże pożary w Chełmie i Hrubieszowie oraz ogień art. Uwaga. Wanda trzy, trzy [radiostacja o kryptonimie Wanda 33] dała bilę [depeszę operacyjną] że bast. POLANA przyjął jeden 2103 [zrzut]. Nadałem bilę – POLANA 482 – sześć – 482 POLANA oraz TOPAZ 260 – jeden – 260 TOPAZ. Łączę od Jutrzenka [Główna Baza Przerzutowa w Latiano nieopodal Brindisi – RMZ] dla Was gorące życzenia w dn. Wielkiejnocy (…).” (s. 283/287/305)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Dzikiej, Grottgera, Barokowej. Przydzielony do sekcji wywiadu ofensywnego Wschód – „Pralnia” Oddziału II Komendy Głównej AK.
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
17 lipca 1944 wyruszył wraz z grupą w składzie: Michał Sadowski ps. Cywiński, Jan Kosowicz ps. Ciborski, Barbara Sadowska ps. Czarecka, Piotr Paluszkiewicz ps. Ćwikliński, z zadaniem przejścia frontu oraz dotarcia w rejon Białej Podlaskiej, Janowa Podlaskiego, na tereny zajęte przez Sowietów.
27 lipca wraz z grupą w rejonie Czyżewa przeprawił się przez rzekę Bug, 1 sierpnia odłączył od grupy w celu dojścia przez Białystok do placówki w Wilnie. 2 sierpnia 1944 w rejonie Kleszczeli aresztowany przez sowiecki kontrwywiad SMIERSZ, więziony w mobilnym areszcie, 15 sierpnia zwolniony.
Po nawiązaniu łączności z dowódcą „Pralni” por. Henrykiem Żukiem ps. Barański, od 15 sierpnia do 14 listopada w Siedlcach, następnie w Warszawie, w celu zorganizowania ekspozytury wywiadu na Pradze. Podjął działalność w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj oraz WiN. Od sierpnia do 4 listopada 1945 w Krakowie.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
Po wojnie
Pozostał w konspiracji, po aresztowaniach kierownictwa WiN w Krakowie oraz Warszawie, podjął decyzję o dostarczeniu meldunku do sztabu 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. 23 listopada 1945 wyjechał z Polski, przez Pilzno oraz Murnau dotarł 2 grudnia do Ancony (Włochy). Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 czerwca 1945.
Ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 10 grudnia 1945 przydzielony do 7 Dywizji Piechoty II Korpusu, od 15 lutego do 17 kompanii saperów.
Od 19 marca 1946 przeniesiony do Szwadronu Żandarmerii 2 Korpusu Polskiego, od 25 kwietnia na III Kursie Oficerów Żandarmerii. Pd 23 stycznia 1947 przydzielony do 11 kompanii żandarmerii przy sztabie 2 Korpusu.
Ulotka PKPiR
Do 2 czerwca 1947 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 25 czerwca 1947 do 25 września 1949 w Polskim Korpusie Rozmieszczenia i Przysposobienia.
Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł z powodu ataku serca 11 listopada 1961 w Londynie, pochowany na Gunnersbury Cemetery – Sq. DA, gr. 300. Dziękuję Marcinowi Kunickiemu – Polskie Miejsca w Wielkiej Brytanii za ustalenie lokalizacji grobu.
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Kontrowersje wokół katastrofy gibraltarskiej
Eskorta trumny gen. Władysława Sikorskiego
W grudniu 2013 Instytut Pamięci Narodowej umorzył śledztwo w sprawie katastrofy gibraltarskiej, w jego wyniku m.in. (po sekcji zwłok) wykluczono hipotezy o wcześniejszym zastrzeleniu, uduszeniu, otruciu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, stwierdzając śmierć wskutek obrażeń wielonarządowych, typowych dla ofiar wypadków komunikacyjnych.
gen. Sikorski z córką
Nadal nie rozstrzygnięto wielu kontrowersji, w tym związanych z nie odnalezieniem po katastrofie ciała córki generała – Zofii Leśniowskiej. Nie ustalono także okoliczności śmierci kuriera Jana Gralewskiego.
Według niektórych hipotez, katastrofę w Gibraltarze spowodowali Sowieci albo wykorzystali ją do uprowadzenia Zofii Leśniowskiej, która uczestniczyła tam w rozmowach gen. Władysława Sikorskiego z ambasadorem ZSRR Iwanem Majskim. Według tych hipotez, córka generała miała zostać wywieziona z Gibraltaru samolotem Majskiego i przetrzymywana w willi NKWD pod Moskwą, np. w willi nr 20 w Małachówce.
We wrześniu 1945 Cichociemny Tadeusz Kobyliński ps. Hiena miał wyruszyć do ZSRR z misją odnalezienia córki generała, która okazała się bezskuteczna, ale miała ponoć potwierdzić jej uwięzienie w ZSRR.
Zobacz:
Jan Gralewski
- „Wprost” z 28-12-2008 – Ludzie z cienia
- „Rzeczpospolita” z 09-06-2012 – Kto porwał córkę Sikorskiego?
- „Focus” z 13-06-2012 – Ostatnia misja kuriera
- „Dziennik Polski” z 09-07-2012 – Śmierć generała Sikorskiego wciąż pełna zagadek
- „Rzeczpospolita” z 4-07-2013 – Katastrofa w Gibraltarze. Generała Sikorskiego zabili Sowieci
- „Wprost” z 04-07-2016 – Tajemnica Hieny
- Co się stało z córką generała Sikorskiego? Tajemnica Zofii Leśniowskiej
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych
Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015
Awanse
- kapral – czerwiec 1934
- plutonowy – 16 października 1943
- podporucznik – ze starszeństwem od 9 kwietnia 1944
- porucznik – ze starszeńsrwem od 1 czerwca 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Kings Medal for Courage in the Cause of Freedom – 10 lutego 1948 (Wielka Brytania)
- Croix de Guerre – (Francja)
Życie rodzinne
Syn Jana oraz Klementyny z domu Morawskiej.
Upamiętnienie
tablica – Pałac Mostowskich
W 1991 na elewacji Pałacu Mostowskich w Warszawie (obecnie siedziba Komendy Stołecznej Policji) odsłonięto tablicę ku czci Cichociemnych – oficerów i podoficerów Policji Państwowej.
Na tablicy upamiętniono: mjr cc Bolesława Kontryma ps. Żmudzin, mjr cc Zygmunta Milewicza ps. Róg, mjr cc Jana Piwnika ps. Ponury, kpt. cc Franciszka Cieplika ps. Hatrak, kpt. cc Piotra Szewczyka ps. Czer, rtm. cc Józefa Zabielskiego ps. Żbik, por. cc Tadeusza Starzyńskiego ps. Ślepowron, ppor. cc Tadeusza Kobylińskiego ps. Hiena, plut. cc Michała Paradę ps. Mapa.
Cichociemny Zygmunt Milewicz nie był oficerem Policji Państwowej, ale w kampanii wrześniowej 1939 został przydzielony do Wojewódzkiej Komendy Policji Państwowej w Krakowie. Ponadto czterech Cichociemnych wywodziło się z rodzin policyjnych: kpt. cc Marian Leśkiewicz, syn starszego przodownika policji, kpt. cc Michal Nowakowski, syn komisarza Policji Państwowej, kpt cc Stanisław Skowroński ps. Widelec, syn komendanta posterunku Policji oraz kpt. cc Henryk Zachmost ps. Zorza, syn policjanta.
W Grabowie nad Pilicą odsłonięto pomnik upamiętniający ekipę skoczków z operacji „Weller 7”
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0107
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2002, s. 52-54, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Maksymilian Klinicki – Cichociemny
ps.: „Wierzba 2”, „Topola 2”
vel Marian Kwiatkowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4456
mjr cc Maksymilian Klinicki
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 13 stycznia 1916 w Brodnicy, zm. 11 grudnia 1984 w Brodnicy – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Kraków AK, uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca oddziału partyzanckiego „Grom”, Cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni) i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata 7 miesięcy; w dacie skoku do Polski 28 lat 4 miesiące. Syn robotnika
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej, od 1929 w Państwowym Męskim Gimnazjum Klasycznym w Brodnicy. Po ukończeniu szóstej klasy gimnazjum przerwał naukę z powodu trudnych warunków materialnych. 8 września 1936 wstąpił do Szkoły Podoficerskiej Piechoty w Toruniu – Rudak przy 67 Pułku Piechoty, po jej ukończeniu (z druga lokatą) 5 marca 1937 awansowany na stopień kaprala.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 w Ośrodku Zapasowym 4 Dywizji Piechoty, w obronie Przemyśla. 17 września 1939 przekroczył granicę z Węgrami, internowany w Ersekujwar. 10 kwietnia 1940 uciekł, przez Jugosławię i Grecję dotarł do francuskiego terytorium mandatowego w Syrii, wstąpił do formowanej Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie pod dowództwem francuskim).
Odznaka SBSK
Po upadku Francji, 30 czerwca 1940 wraz z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich (ang. Polish Independent Brigade Group) w sile 319 oficerów, 3437 żołnierzy dotarł do Samekh (Palestyna). Brygada została uroczyście przywitana na terytorium kontrolowanym przez wojska brytyjskie.
Uczestnik walk pod Tobrukiem (wrzesień – grudzień 1941) oraz 15 – 17 grudnia 1941 bitwy pod Ghazalą. Od 14 kwietnia 1942 słuchacz Szkoły Podchorążych Piechoty w Palestynie, po jej ukończeniu 16 sierpnia 1942 mianowany podchorążym. 19 lutego 1942 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy, od 16 sierpnia 1942 instruktor w Centrum Wyszkolenia Armii.
Tomasz Zawistowski – Orły „Szczurów Tobruku”
w: Pamięć.pl 2012, nr 2 s. 42 – 54
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Zgłosił się do służby w Kraju 1 października 1943, przerzucony przez Algier i Maltę do Włoch, od 14 listopada 1943 uczestnik szkoleń dla kandydatów na Cichociemnych. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944 w Ostuni (Włochy) przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), ppłk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 marca 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 30” (dowódca operacji: S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz, ekipa skoczków nr: LVI), z samolotu Halifax JP-222 „E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Gerard Kunowski / nawigator – S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz / radiotelegrafista – P/O Kazimierz Kujawa / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Grzegorz Ostasz – Alianckie wsparcie lotnicze w podokręgu AK Rzeszów
w: Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Ekonomia i nauki humanistyczne
2005, zeszyt 5, nr 224, s. 113-131
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą „Paszkot-1” 106 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Rakszawa, Żołynia, 7 km od Łańcuta. Zobacz: Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej.
Razem z nim skoczyli: mjr Adolf Łojkiewicz ps. Ryś, por. Karol Pentz ps. Skała 2, ppor. Feliks Perekładowski ps. Przyjaciel 2, ppor. Tadeusz Tomaszewski ps. Wąwóz, mjr Stanisław Trondowski ps. Grzmot 2. Zrzucono sześciu skoczków, dwanaście zasobników oraz cztery paczki w pięciu nalotach na placówkę odbiorczą od godz. 00.32 do 00.47.
Andrzej Borcz – Alianckie zrzuty lotnicze w Rakszawie
w relacji oficera łączności Komendy Obwodu Łańcut AK
w: Biuletyn informacyjny AK nr 06 (384) czerwiec 2022, s. 49-53
– L.dz. 942 (Law. 065) [kryptonim Dowódcy AK i numer depeszy]: „W meldunku do Naczelnego Wodza wyraziłem moją wdzięczność dla Was, angielsk. Kmdta Bazy, Dców Dyonów i załóg samolotów za wysiłek w Ripoście dla zaopatrzenia nas w środki życia i walki. Przyjmijcie ponadto moje bezpośrednie podziękowanie za ofiarny i wydajny wysiłek Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa w Latiano pod Brindisi, dowodzona przez mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego] w ciągu maja i czerwca, w którym to okresie sprawność lotów i łączności w dalszym ciągu wzrosła. Współpraca z Wami daje nie tylko dobre wyniki ale i pełną satysfakcję naszemu personelowi. Lawina 065 – 5.VI.44″.
Łańcut, czerwiec 1944
zbiór Andrzeja Borcza– L.dz. 943 (Law. 066): „Stworzenie Jutrzenki [Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano pod Brindisi] było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu] oraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne. Proszę o wyjednanie u Naczelnego Wodza specjalnego uznania dla Sopji, angielskiego Kmdta Bazy [błąd – nie było takiej funkcji, komendantem Bazy był wyłącznie mjr dypl. Jan Jaźwiński – patrz uwaga nr 22 ], Dców Dyonów i załóg samolotów. (…).” (s. 298 (302)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Andrzej Borcz – O ukrywaniu alianckich żołnierzy oraz cichociemnych na terenie Obwodu AK Łańcut
w: Biuletyn Informacyjny nr 4 (382), kwiecień 2022 s. 27-36
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Żoliborzu przy ul. Krasińskiego 4, u p. Mazurkiewicz. Od lipca 1944 przydzielony do organizacji dywersyjnej Kedyw Okręgu Kraków AK, od 31 lipca 1944 dowódca oddziału partyzanckiego „Grom”. W drodze na koncentrację wraz z oddziałem uczestniczył 1 oraz 3 sierpnia 1944 w walkach w rejonie Goszczy k. Słomnik. Od 10 sierpnia 1944 dowódca 3 kompanii „Grom – Skok” Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”. W składzie batalionu także Cichociemny por. Henryk Januszkiewicz ps. Spokojny, od lipca 1944 adiutant mjr Jana Pańczakiewicza ps. Skała, dowódcy Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” oraz dowódca 2 kompanii „Błyskawica”. Batalion „Skała” operował w rejonie Miechowa, liczył ok. 500 żołnierzy. Awansowany na stopień porucznika 15 sierpnia 1944.
Uczestnik wraz z kompanią „Grom – Skok” wielu walk, m.in. w rejonie Krzeszówki (28 sierpnia), Sadek (30 sierpnia), Złotego Potoku (11 września). 1 września 1944 odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, 25 września 1944 Krzyżem Walecznych po raz drugi. Po rozwiązaniu batalionu Skała w listopadzie 1944 dowódca nowo utworzonych oddziałów partyzanckich. Od 20 listopada, w związku z chorobą, przebywał w Maszycach. 17 stycznia 1945 odznaczony Krzyżem Walecznych po raz trzeci, awansowany na stopień kapitana.
Kazimierz Lorys – Samodzielny Batalion Partyzancki „SKAŁA” 1945 – 1990, Kraków 1990
Po wojnie
Drzwi do celi aresztu MBP Kraków, ul. Kapucyńska 2
Na początku 1945 aresztowany w Krakowie przez UB, osadzony w areszcie UBP przy ul. Kapucyńskiej 2. 15 września 1945 Sąd Okręgowy w Krakowie umorzył postępowanie.
Powrócił do Brodnicy, od 1 kwietnia 1946 współwłaściciel „Sklepu Bławatów i Galanterii”, od 25 października 1949 zaopatrzeniowiec w Zakładach Mięsnych, od 1 lipca 1950 referent ds. kontraktacji Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Górznie. Od 21 sierpnia 1950 starszy ekonomista w Zakładach Zbożowo-Młynarskich PZZ Zespół Spichrzy i Młynów w Nowym Mieście Lubawskim.
Od 1 stycznia 1982 na emeryturze. Zmarł 11 grudnia 1984 w Brodnicy, pochowany na cmentarzu parafialnym w Brodnicy przy ul. Sądowej – kw. 7 rz. 7 gr 8.
Awanse
- kapral – 5 marca 1937
- podchorąży – 16 sierpnia 1942
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 marca 1944
- porucznik – 15 sierpnia 1944
- kapitan – 17 stycznia 1945
- major
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 24 sierpnia 1048
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – 1 września 1944
Życie rodzinne
Syn Franciszka, robotnika oraz Marianny Gołębiewskiej z domu Klinickiej. W 1953 zawarł związek małżeński z Małgorzatą z domu Truszczyńską (ur. 1917). Mieli córkę Wiesławę (ur. 1954) inż budownictwa, zamężną Rybicką oraz syna Janusza (ur. 1958) mgr prawa, zastępcę prokuratora rejonowego w Brodnicy.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0105
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 62-63, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 336, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 235-236
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Tadeusz Klimowski – Cichociemny
ps.: „Klon”, „Ostoja”, „Luśka”, „Halka”
Tadeusz Marian Klimowski
vel Tadeusz Bugaj, vel Bazyliusz Swiryd
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0022, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1560
mjr dypl. cc Tadeusz Klimowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 15 października 1911 w Krakowie, zm. 12 września 1981 w Londynie (Wielka Brytania) – major dyplomowany, nauczyciel, oficer Straży Granicznej, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, m.in. uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca II Odcinka „Wachlarza”, komendant Inspektoratu Rejonowego Równe AK, szef Oddziału III Komendy Okręgu Wołyń AK, szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, dowódca Batalionu „Ostoja”, więzień niemieckich obozów jenieckich: Sandbostel, Murnau (1944-1945), Cichociemny
Znajomość języków: francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), spadochronowy (4 BKS, Largo House, STS 51, Ringway); uzupełniające: przeciwpancerny (Granville), i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat 10 miesięcy; w dacie skoku do Polski 30 lat 2 miesiące. Syn żołnierza Wojska Polskiego
Spis treści:
- II wojna światowa
- Cichociemny
- Album Fotograficzny 27. WDP AK
- Powstanie Warszawskie
- Po wojnie
- Awanse i odznaczenia
- Życie rodzinne
Od 1925 uczył się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. S. Konarskiego w Warszawie, w 1932 zdał egzamin dojrzałości, uzyskał uprawnienia do nauczania w publicznych oraz prywatnych szkołach powszechnych. Od 12 września 1932 uczestnik dywizyjnego kursu Szkoły Podchorążych Piechoty przy 79 Pułku Piechoty litewsko – białoruskim 20 Dywizji Piechoty w Słonimiu. Po jego ukończeniu (z 1 lokatą), od kwietnia 1944 dowódca drużyny 3 kompanii 79 Pułku Piechoty. Od 20 września 1933 przeniesiony do rezerwy.
Wstąpił do Straży Granicznej, mianowany na stopień podporucznika (wg. Krzysztofa Tochmana), ze starszeństwem od 1 stycznia 1935 Prawdopodobnie mianowany aspirantem Straży Granicznej. W 1937 pełnił służbę na odcinku granicznym na Śląsku Cieszyńskim (styk Odry i Olzy). W 1938 ukończył kurs dowódców kompanii osłonowych Straży Granicznej. W październiku 1938, w ramach akcji „Zaolzie” uczestniczył w zajęciu Bogumina, mianowany komendantem tamtejszej placówki, przeciwdziałał dywersji niemieckiej.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca kompanii Straży Granicznej, działającej w ramach 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Od 5 września w Rawie Ruskiej, następnie w Kowlu, później w Grupie płk. Stefana Hanki-Kuleszy. Uczestniczył w walkach z Niemcami w rejonie Kamionki Strumiłowej, następnie ponownie pod Rawą Ruską, po wyczerpaniu amunicji skapitulował. Od 25 września w niewoli niemieckiej, uciekł z transportu w Jarosławiu, przez Kraków dotarł do domu rodziców do Piastowa pod Warszawą.
Przekroczył granicę z Węgrami 8 listopada 1939, internowany w obozie Mandok. Uciekł 21 lutego 1940, dotarł do Francji, 28 lutego wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Do maja 1940 w Legii Oficerskiej w Vichy, następnie w ośrodku szkoleniowym artylerii przeciwpancernej w Grandville.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany z Le Verdon 22 czerwca, dotarł 25 czerwca 1940 do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 1 lipca przydzielony do 4 Brygady Strzelców, następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 listopada 1941 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), płk dypl. Józefa Smoleńskiego ps. Łukasz. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 7 stycznia 1942.
RAF Lakenheath USAF (obecnie)
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 6/7 stycznia 1942, w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Shirt” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: III), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Lakenheat (obecnie lotnisko USAF) o godz. 19.55, zrzut o godz. 02.10 na placówkę odbiorczą „Kocioł”, w okolicach miejscowości Cegłów, Stefanówka, 7 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppłk. Henryk Krajewski ps. Trzaska, ppor. Jan Marek ps. Walka, por. Zbigniew Piasecki ps. Orlik, kpt. Jan Smela ps. Wir oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj ppor. Benedykt Moszyński ps. Andrzej. Zrzucono także trzy zasobniki (czwarty pozostał w samolocie, z powodu usterki wyrzutnika), wraz ze skoczkami, o godz. 02.55. Samolot szczęśliwie (choć na resztkach paliwa) powrócił na lotnisko RAF Attlebridge w hrabstwie Norfolk (Wielka Brytania), po locie trwającym 12 godzin 45 minut.
„Dnia 9.I. – depesza od Wartskiego, drogą przez MSWewn. treści następującej: „Z paczki Michała (3-ci lot) jeden lekko ranny w rękę, dalsi dwaj są już u nas. (…).
L.dz. 145/VI, od Kaliny L.19 z dn. 12.I.42 r. używajcie zasobników przedzielnych, zrzucone koło kotła były b. ciężkie. Wydłużcie zasięg na płdn., w płnc. części GG robi się ciasno. Niestosowanie się do naszych warunków może łączność lotniczą zupełnie położyć.” (s. 33)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Żoliborzu. Po aklimatyzacji, w związku z aresztowaniem Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury, od lipca 1942 dowódca II Odcinka organizacji dywersyjnej Wachlarz, obejmującego swym zasięgiem województwo wołyńskie oraz kierunek wschodni (Równe – Zwiahel – Żytomierz – Kijów). Po drodze do rejonu przydziału, na krótko aresztowany przez Niemców w Brześciu.
Po likwidacji Wachlarza, od lutego 1943 komendant Inspektoratu Rejonowego Równe AK, obejmującego obwody: Równe, Kostopol, Zdołbunów. Na tym terenie operowały dwa oddziały partyzanckie, dowodzone przez Cichociemnych: por. Władysława Kochańskiego ps. Bomba oraz por. Franciszka Pukackiego ps. Gzyms. Awansowany na stopień kapitana 11 listopada 1943.
Od 13 lipca 1943 szef Oddziału III (operacyjnego) Komendy Okręgu Wołyń AK, od 15 stycznia 1944 oficer operacyjny, od 18 kwietnia 1944 szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. 27 lutego ranny w nogę, dopiero 10 lipca przyjechał do Warszawy na leczenie.
Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK
Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki
Kalendarium działań 27 WDP AK
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim, od 2 sierpnia jako zastępca mjr. Jerzego Antoszewicza, dowódcy batalionu „Iwo” (odwodowego) operującego w Śródmieściu Południe (ul. ks. Skorupki). Od 29 sierpnia do 9 września w sztabie Podobwodu Śródmieście-Południe.
Od 9 września dowódca batalionu „Ostoja”, operującego na odcinku Cichociemnego mjr. Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Walczył w Śródmieściu Południowym. Od 5 października w niemieckiej niewoli, osadzony w stalagu Sandbostel, następnie oflagu VII A w Murnau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy Armii USA.
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
29 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Do 14 marca 1947 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.
Od 21 lipca do 24 listopada 1945 uczestnik kursu przygotowawczego Wyższej Szkoły Wojennej, zorganizowanego w miejscowości Crieff. Po stażu, od 19 stycznia 1946 uczestnik VI kursu Wyższej Szkoły Wojennej, zorganizowanego w miejscowości Cupar. Po jego ukończeniu w lipcu 1946 mianowany oficerem dyplomowanym. Od 12 sierpnia 1946 w obozie przejściowym w Macmerry (Szkocja), od 15 marca 1947 do 14 marca 1949 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, potem zdemobilizowany.
siedziba SPP w Londynie
Pozostał na emigracji, zamieszkał w Londynie (Wielka Brytania). Pracował początkowo jako robotnik w fabryce, następnie m.in. inspektor w firmie „Vidor”, urzędnik w firmie „Unilever”.
Działał w środowisku polskich kombatantów, współorganizator i pierwszy prezes Koła Byłych Żołnierzy AK, wiceprzewodniczący Rady Studium Polski Podziemnej w Londynie, jednej z najbardziej zasłużonych polskich placówek archiwalno – naukowych. Jej założycielami byli m.in. gen. dyw. Tadeusz Komorowski ps. Bór, ppłk Stanisław Juszczakiewicz ps. Kornik, gen. bryg. Tadeusz Pełczyński, Cichociemny płk. Kazimierz Iranek Osmecki.
Zmarł 12 września 1981 w Londynie, pochowany na Gunnersbury Cemetery – Sq. CA, gr. 25. Dziękuję Marcinowi Kunickiemu – Polskie Miejsca w Wielkiej Brytanii za ustalenie lokalizacji grobu.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1935
- porucznik – ze starszeństwem od 7 stycznia 1942
- kapitan – 11 listopada 1943
- major – ze starszeństwem od 17 września 1944
- oficer dyplomowany – lipiec 1946
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Srebrny Krzyż Zasługi
- King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
Życie rodzinne
Syn Władysława, żołnierza zawodowego oraz Stefanii z domu Kościółek. W 1937 zawarł związek małżeński z Melanią z domu Bugaj. Mieli syna Andrzeja (ur. 1949) artystę plastyka, wykładowcę Royal College of Art w Londynie oraz córkę Danutę (ur. 1950), pisarkę, tłumaczkę (angielski, francuski, polski), instruktorkę WF, zamężną Stok.
Młodszy brat Jan (1921-1989) od 1939 w konspiracji harcerskiej w Piastowie, następnie w ZWZ, „Wachlarz”, AK, ps. Ostoja, Marian, Niemczyk, dowódca patrolu dywersyjnego w Korostyszewie. Po rozwiązaniu „Wachalrza” m.in. w oddziale Cichociemnego Władysława Kochańskiego ps. Wujek.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0104
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2. Rzeszów, Abres, 1996, s. 74-76, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Władysław Klimowicz – Cichociemny
ps.: „Tama”, „Kafar”
Władysław Tadeusz Klimowicz vel. Władysław Kudelski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0987
por. cc Władysław Klimowicz
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 3 lipca 1910 w Szeptycach (woj, lwowskie, obecnie Ukraina), poległ w styczniu 1943 w Warszawie – porucznik saperów, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Związku Odwetu Okręgu Śląsk AK, prawdopodobnie popełnił samobójstwo po aresztowaniu, Cichociemny
Znajomość języków: ukraiński, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (1 SBS Largo House), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), techniczny dla młodszych oficerów saperów, i in. W dniu wybuchu wojny miał 29 lat 1 miesiąc; w dacie skoku do Polski 32 lata 2 miesiące. Pochodził z rodziny inteligenckiej, syn inżyniera
Spis treści:
Szkuner „Zawisza Czarny”
Po ukończeniu szkoły powszechnej we Lwowie, od 1920 uczeń Państwowego Gimnazjum im. Jędrzeja i Jana Śniadeckich, w 1928 zdał egzamin dojrzałości. Student Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej (Oddział Wodny) Politechniki Lwowskiej, w 1934 uzyskał absolutorium, 7 grudnia 1937 obronił tytuł inżyniera hydrotechniki. W trakcie studiów praktyka w 1930 w zakresie pomiarów w Biurze Projektu Melioracji Polesia, w zakresie techniczno – drogowym w Powiatowym Zarządzie Drogowym w Krzemieńcu oraz przy projektach hydrotechnicznych w biurze inż Kazimierza Przetockiego we Lwowie.
Od 20 września 1935 do 14 lipca 1936 w Szkole Podchorążych Saperów w Modlinie, od 27 lipca 1936 w Batalionie Mostowym. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1938. 1 stycznia 1938 wraz z gen. Mariuszem Zaruskim jachtem ZHP „Zawisza Czarny” (poprzednio „Petrea”) wyruszył na wystawę techniczną do Londynu.
II wojna światowa
W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, przydzielony jako komendant składnicy saperskiej w Lublinie. 18 września przekroczył granicę z Rumunią, internowany w obozie oficerskim Baile Govora. Przez Rumunię (20 grudnia 1939 Krajowa) oraz Jugosławię (Split, 25 grudnia) dotarł 2 stycznia 1940 do Francji. 6 stycznia 1940 w Paryżu wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 5 kompanii saperów w Centrum Wyszkolenia Saperów.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany, 24 czerwca dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Samodzielnej Kompanii Saperów 1 Brygady Strzelców, następnie do 5 Brygady Kadrowej Strzelców. Od 1 października 1941 w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika 1 października 1942.
skan własny, źródło: JW GROM
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 października 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Gimlet” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XIV), z samolotu Halifax W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Franciszek Sobkowiak, pilot – P/O Kazimierz Szrajer / nawigator – F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – F/S Walenty Wasilewski / mechanik pokładowy – Sgt. Jerzy Sołtysiak / strzelec – F/S Rudolf Mol, Sgt. Janusz Barcz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
skan własny,
źródło: JW GROM
Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Zamek” 210 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Pawłowice i Życzyn, 16 km od Dęblina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Gołębiewski ps. Ster, ppor. Stanisław Jagielski ps. Gacek, ppor. Ewaryst Jakubowski ps. Brat, ppor. Ryszard Kowalski ps. Benga, ppor. Jan Poznański ps. Pływak. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 45 minut. Skoczków podjęła kompania Batalionów Chłopskich z rejonu Stężyca dowodzona przez Jana Ptaszka ps. Rzutny. Po skoku z tzw. bagażnikiem (rodzaj zasobnika zrzutowego, przypiętego do skoczka) wylądował nieprzytomny, bo za bardzo wysunięta taśma przydusiła i poraniła mu szyję.
Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).
„Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.
W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)
Fiolka z trucizną (cyjanek)
Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824 z dn. 6.X.42), treści następującej: „Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od listopada 1942 przydzielony do Związku Odwetu Okręgu Śląsk AK. Przed wyjazdem do Krakowa, w styczniu 1943 aresztowany w Warszawie, przy ul. Zimorowicza. Prawdopodobnie otruł się zaraz po aresztowaniu, rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali.
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: „Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1938
- porucznik – 1 października 1942
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Życie rodzinne
Syn Karola, inżyniera, kapitana Wojska Polskiego oraz Serweryny Izabeli z domu Skałkowskiej. Przed wojną zawarł związek małżeński z Elżbietą (1915-1989) z domu Meraviglia-Crivelli, córką hrabiego i generała brygady Wojska Polskiego Franciszka Meraviglia-Crivelli (1871-1934). Mieli córkę Barbarę (ur. 1939), pracownika PZU, po mężu Mocek.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0103
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 61-62, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 335, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 99
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Edward Kiwer – Cichociemny
ps.: „Biegaj”, „Chwyt”, „Edward”
Edward Andrzej Kiwer
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0129
por. cc Edward Kiwer
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 24 września 1919 w Gliwicach, zm. 25 października 1987 w Łączniku (powiat prudnicki) – harcerz, porucznik piechoty, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Radom-Kielce AK, WiN, uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, żołnierz wyklęty, więzień NKWD, uwolniony przez AK (1945), Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), doskonalący dla podoficerów młodszych (Szkocja), podchorążych piechoty (Dundee), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat 11 miesięcy; w dacie skoku do Polski 24 lata 6 miesięcy
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Ksawery
Spis treści:
Mieszkał z rodzicami w Chorzowie. Uczył się w gimnazjum państwowym w Chorzowie, w 1939 zdał egzamin dojrzałości. Od 16 sierpnia do 12 września w Junackich Hufcach Pracy w Żabiem.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
18 września 1939 przekroczył granicę z Rumunią, do 12 listopada internowany. Uciekł, od 6 grudnia we Francji, 8 grudnia wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych pod dowództwem francuskim, przydzielony do 2 batalionu 2 Pułku Piechoty w Camp de Coëtquidan. Od 16 lutego 1940 w 3 kompanii 2 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 półbrygady Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestnik kampanii norweskiej oraz bitwy o Narvik. 29 maja ranny pod Ankenes, 10 marca 1940 awansowany na starszego strzelca. 11 listopada 1940 odznaczony Krzyżem Walecznych.
Po upadku Francji ewakuowany, od 10 czerwca w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. Od 1 maja do 1 września w Szkole Podchorążych Piechoty w Dundee. Awansowany na stopień kaprala podchorążego ze starszeństwem od 15 sierpnia 1941, następnie przydzielony jako instruktor w szkolnym plutonie jugosłowiańskim 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 22 kwietnia 1943 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. 1 marca 1941 awansowany na stopień podporucznika. Przeniesiony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).
Cichociemni w Wielkiej Brytanii, 1940-1942 r.. Po prawej Edward Kiwer, w środku Longin Jurkiewicz, źródło: NAC
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 8/9 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 4” (dowódca operacji: F/O Edward Bohdanowicz, ekipa skoczków nr: XXXV), z samolotu Halifax LW-284 „T” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Michał Goszczyński, pilot – F/S Zygmunt Wieczorek / nawigator – F/O Edward Bohdanowicz / radiotelegrafista – Sgt. Witold Gołębiewski / mechanik pokładowy – Sgt. Alfons Filipiak / strzelec – F/S Zygmunt Skopiński, Sgt. Jan Rutkowski / despatcher – Sgt. Izydor Kołacz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale w Brindisi (Włochy), zrzut na placówkę odbiorczą „Mirt 1” 136 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Cisów k. Kielc. Razem z nim skoczyli: kpt. dypl. Bolesław Jackiewicz ps. Łabędź, rtm. Stanisław Raczkowski ps. Bułany, ppor. Ludwik Wiechuła ps. Jeleń. Skoczkowie przerzucili 507 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także 9 zasobników i 6 paczek, w dwóch nalotach samolotu na placówkę odbiorczą. Zrzut przyjął oddział AK „Wybranieccy”, dowodzony przez ppor. Mariana Sołtysiaka ps. Barabasz.
„Dn. 8/9.IV.44 startowała druga operacja. Przebieg: – L.dz. 559(73). Depesza – szyfr. Dn. 9.IV.1944. Lawina KKP/S [depesza szyfrowana do dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego]. Wczoraj, z zadysponowanych dwadzieścia 2262 [samolotów] – zefir siedemnaście do Was i jeden do Czech. Wykonane u Was dwanaście i jeden do Czech. Po jednym na 2568 [placówkę odbiorczą] – POLANA, WILK, ZYDEL, JODŁA, MIRT, PALMA, SITO, TCHÓRZ, TASAK i BORÓWKA oraz dwa na bast. [bastion – placówka odbiorcza zdolna do przyjęcia zrzutu z kilku samolotów] NIL. Wszystkie 2262 wróciły. (…)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Po skoku przydzielony do Kedywu Okręgu Radom – Kielce AK, początkowo jako instruktor dywersji w oddziale AK „Wybranieccy”, następnie od 4 lipca dowódca 4 plutonu w tym oddziale, będącym 1 kompanią 1 batalionu 4 Pułku Piechoty Legionów AK.
Uczestnik wielu bojowych akcji, m.in. rozbicia oddziału Niemców w rejonie Niestachowa (7 lipca), walk pod Radkowicami (30 lipca), starcia z własowcami we wsi Smyków (8 sierpnia), walkach w rejonie miejscowości Antoniów (20 sierpnia). Od 7 września 1944 do zakończenia akcji Burza adiutant dowódcy 1 batalionu 4 Pułku Piechoty Legionów 2 Dywizji Piechoty AK.
Po wojnie
Pozostał w konspiracji, działał m.in. w Kielcach. 23 stycznia 1945 aresztowany przez NKWD w swoim mieszkaniu w Kielcach, osadzony w areszcie przy ul. Kapitulnej, następnie w więzieniu przy ul. Zamkowej. Uwolniony w nocy 4/5 sierpnia 1945 w akcji rozbicia więzienia, przeprowadzonej przez 250 osobowy oddział kpt. Antoniego Hedy ps. Szary. Podczas trwającej ok. cztery godziny akcji uwolniono ok. 354 więźniów, wysadzając drzwi do ich cel (zabrakło ładunków do otwarcia 2 cel).
Po uwolnieniu z więzienia, do końca 1945 działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, m.in. w Poznaniu. Od 1946 mieszkał w Chorzowie, pracował w księgowości, następnie podjął pracę w Katowicach.
4 listopada 1950 zwerbowany do współpracy z MUBP Chorzów, jako TW Ksawery. Według okresowej oceny „jest to człowiek wysokiej inteligencji, sprytny, spostrzegawczy, zdolny w wykonywaniu zadań operacyjnych i chętny, na spotkania przychodzi punktualnie. Materiały, jakie dostarcza, są o treści informacyjnej, lecz prawdziwe. Po większej części charakteryzujące osoby powracające z emigracji, zatrudnionych w przemyśle na naszym terenie (…) może być użyty do wszelkich kombinacji operacyjnych, gdyż posiada wyższe wykształcenie oraz zdolności w wykonywaniu zleconych mu zadań”.
Przez 17 lat ciężko chorował (porażenie mózgowe), zmarł 25 października 1987 we wsi Łącznik (gmina Biała, k. Opola).
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Memoriał Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2015
Awanse
- starszy strzelec – 10 marca 1940
- kapral podchorąży – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1941
- podporucznik – 1 marca 1944
- porucznik – 1 stycznia 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – 11 listopada 1940
Życie rodzinne
Syn Henryka oraz Anastazji z domu Botty. Po wojnie zawarł związek małżeński z Adelą z domu Pattermann. Mieli dwóch synów: Bogusława (ur. 1947) oraz Jana (ur. 1948). Po śmierci pierwszej żony zawarł związek małżeński z Hildegardą z domu Motzek (ur. 1929). Mieli syna Edwarda (ur. 1950) oraz córkę Danutę (ur. 1956).
Upamiętnienie
26 października 2016 w Gliwicach, od strony ul. Dworcowej odsłonięto ponad dwumetrowy pomnik z granitu.
Na tablicy umieszczono napis: „Gliwiccy cichociemni, spadochroniarze Armii Krajowej, elita Polski Walczącej” oraz nazwiska: Edwarda Kiwera ps. Biegaj, Bolesława Polończyka ps. Kryształ, Leszka Ratajskiego ps. Żal, Bogusława Wolniaka ps. Mięta, Antoniego Żychiewicza ps. Przerwa.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0102
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2002, s. 51-52, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 335, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 184
- Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157
Zobacz także – biogram w Wikipedii
