Ciotki

Ciotki

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 

---

Spis treści:

• Wstęp
• „Ciocia Antosia” – Michalina Wieszeniewska
• „Ciotki” Cichociemnych
• Aklimatyzacja Cichociemnych do realiów okupacyjnych
• Wykaz lokali konspiracyjnych Cichociemnych

---

 

Michalina Wieszeniewska

„Ciotka” – osoba, fach, instytucja konspiracyjna, najserdeczniejsze wspomnienia każdego cichociemnego skoczka. I nie wykuty jeszcze tytuł na pomniku bohaterów i na wielu wojennych mogiłach.

Z „ciotką” spotykał się każdy z nas zaraz po zgłoszeniu się na adres kontaktowy w Warszawie. „Ciotka” prowadziła do pierwszego „gorącego” konspiracyjnego mieszkania, ułatwiała pośredni kontakt z rodziną, zaopatrywała w pierwsze fałszywe dokumenty, uczyła abecadła konspiracyjnego życia w okupowanej Warszawie.

Cichociemny Stanisław Jankowski ps. Agaton
(fragment książki „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie”)

 

Zrzuty ludzi, sprzętu i pieniędzy do okupowanej Polski – w celu wsparcia Armii Krajowej – odbywały się dzięki współpracy Oddziału VI  (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z „polską” (była polska tylko z nazwy, definiowała obszar zainteresowania brytyjskich służb specjalnych) sekcją brytyjskiego Special Operations Executive  (SOE) – która użyczała nam samolotów (głównie „polskich”, tj. brytyjskich przydzielonych Polakom oraz brytyjskich) – oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. W praktyce była to głównie współpraca mjr / ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego (Oddział VI) oraz szefa polskiej sekcji kpt. Harolda Perkinsa (SOE).

Zrzuty były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, M II – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5-19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).

 

Komórką Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), której zadaniem był odbiór Cichociemnych po ich zrzucie do Kraju, opieka nad Nimi, legalizacja (przygotowanie fałszywych dokumentów) oraz wsparcie Ich aklimatyzacji do realiów okupacyjnych był Referat Ewakuacji Personalnej. Od jesieni 1941 w strukturze Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej funkcjonowała Komórka Zrzutów.

W próbnym sezonie operacyjnym (1941-1942) komórka ta działała pod nazwą Wydział Zrzutów Powietrznych oraz pod kryptonimami „Syrena”, „Import”, „M II Grad”. Kierowała nią Oksana Korwin – Piotrowska ps. Miotła, Śruba. Wiosną 1942 przeorganizowano go jako Wydział Odbioru Zrzutów V-S, funkcjonujacy w strukturze Oddziału V (łączności) Komendy Głównej Armii Krajowej, pod kierownictwem Marii Szczurowskiej ps. Danka. W 1943, po objęciu przez nią funkcji kierowniczki łączności i sekretarki szefa Oddziału II (wywiad) KG AK, kierownictwo Referatu Ewakuacji Personalnej „Ewa-Pers” objęła Michalina Wieszeniewska ps. Czesława, Ciocia Antosia, Antosia.

 

„Ciocia Antosia” – Michalina Wieszeniewska

Michalina Leonilda Wieszeniewska vel. Sokołowska ur. 15 grudnia (3 grudnia wg. kalendarza rosyjskiego) 1897 w Osowcu k. Rzeczycy (obecnie Białoruś) jako córka  Bronisława Adama Hugona Lubiczankowskiego, socjalisty (m.in. działacz Stowarzyszenia Robotników „Zgoda”) i Aleksandry Rajmundy z domu Jeleńskiej. W latach 1907 – 1915 uczyła się w gimnazjum w Rostowie nad Donem. Tam zdała egzamin dojrzałości w Męskim Gimnazjum Filologicznym. Wraz z młodszą kuzynką Antoniną Chomską ukończyła w latach 1916/1917 w Piotrogrodzie Wyższy Żeński Kurs Bestużewski oraz Wyższy Polski Kurs Miłośników Historii i Literatury. Po wybuchu rewolucji sowieckiej powróciły do Rostowa nad Donem.

We wrześniu 1918 przeniosła się do Warszawy, podjęła studia na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej, w maju 1920 przeniosła się na Wydział Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Po rezygnacji ze studiów, w połowie 1920, podczas wojny polsko – bolszewickiej zgłosiła się jako siostra PCK, pracowała w w Szpitalu Polowym nr 1011. Jesienią tego roku podjęła ponownie studia, z powodów materialnych przerwała je w 1923. Mieszkała w Warszawie przy ul. Płockiej 75, po rezygnacji ze studiów podjęła pracę w urzędzie skarbowym. 31 stycznia 1929 zawarła związek małżeński z Czesławem Wieszeniewskim. W sierpniu 1939 został zmobilizowany jako podporucznik do 10 Pułku Piechoty. Po wkroczeniu Sowietów został internowany, uwięziony w Starobielsku, następnie zamordowany.

W styczniu 1940 wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej, przyjęła pseudonim „Czesława”. Od października 1941 przydzielona do Komórki Zrzutów, od 1942 używała pseudonimu „Antosia”. W latach 1942-1943 zastępca kierownika Referatu Ewakuacji Personalnej „Ewa-Pers”. Od lutego 1942 bardzo blisko (spotykały się codziennie) współpracowała z Zofią Podoską ps. Frania.

Ciocia Antosia przyjmowała skoczków, przyprowadzała ich na kwatery, odwiedzała ich co pewien czas, załatwiała ich sprawy, zaopatrywała w dokumenty, interesowała się ich postępami w oswajaniu z miastem (…) Najbardziej charakterystyczną cechą „:Cioci Antosi” była jej niesłychana dobroć, promieniejąca z zawsze uśmiechniętej, dobrodusznej twarzy.
relacja Ireny Sandemeeni – Konopackiej

 

Jak wynika z różnych relacji, osobiście opiekowała się Cichociemnymi: Adamem Boryczką (kwiecień 1942), Feliksem Dzikielewskim (styczeń 1943), Antonim Iglewskim (1943), Stanisławem Jankowskim(1942), Henrykiem Januszkiewiczem (lutym 1943), Stanisławem Kazimierczakiem (styczeń 1943), Felicjanem Majorkiewiczem (kwiecień 1944), Januszem Messingiem (maj – grudzień 1943), Tadeuszem Runge (kwiecień 1944), Józefem Zającem (moim Dziadkiem, sierpień 1944) oraz Tadeuszem Żelechowskim (kwiecień – maj 1944).  W grudniu 1943 zorganizowała transport, po ucieczce ze szpitala we Lwowie, Zofii  Rapp – Kochańskiej z wywiadu ofensywnego KG AK, żony Cichociemnego Jana Kochańskiego. 4 stycznia 1944 urodził się ich syn Maciej, jego rodzicami chrzestnymi zostali:  ciocia Antosia oraz Cichociemny Stanisław Jankowski ps. Agaton.

W Powstaniu Warszawskim w Sanitariacie Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej „Bakcyl”, w Szpitalu Powstańczym nr 1 w gmachu PKO (róg ul. Jasnej i Świętokrzyskiej), następnie w kobiecej organizacji Pomoc Żołnierzowi. Od września 1944 w sanitariacie Batalionu „Czata 49” Zgrupowania Radosław na Czerniakowie. W nocy 19/20 września 1944, m.in. z zastępcą dowódcy batalionu, Cichociemnym Zygmuntem Milewiczem, oczekiwała na ewakuację pontonem na drugi brzeg Wisły. Zginęła, rozerwana pociskiem artyleryjskim, kpt. cc Zygmunt Milewicz został ranny. Jej ciała nie odnaleziono…

Odznaczona 21 stycznia 1942 Krzyżem Walecznych, Brązowym oraz Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Pośmiertnie awansowana na stopień porucznika.

Dziękuję Rodzinie por. Michaliny Wieszeniewskiej za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

 

„Ciotki” Cichociemnych:

• Ludwika Ciechomska ps. ciotka Jagna (w skrytce pod podłogą  przechowywała pieniądze i dokumenty)
• (imię nieznane) Gałacka ps. Zosia
• Irena Jędrzejewska ps. Rena
• Irena Konopacka-Semadeni  ps. dr Konstancja
• Julia Klimasowa ps. Irka
  
  

  Tablica na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

• Janina Kwiecińska ps. ciotka Janka
• Eugenia Martensowa ps. Kasia
• Michalina Pawlikowska (łączniczka)
• Irena Bronisława Pietruszewska  (z domu Paździor)
• Cecylia Piotrowska ps. Zosia, Sulima
  
• Zofia Podoska ps. ciotka Franka
• Zofia Stawarzowa ps. Jadwiga
• Maria Szczurowska ps. Danka
• Zofia Szwojnicka ps. ciotka Zofia
• Michalina Wieszeniewska ps. ciotka Antosia

 

 

Aklimatyzacja Cichociemnych do realiów okupacyjnych

Aklimatyzacja Cichociemnych do realiów okupacyjnych odbywała się w mieszkaniach, w których Ich zakwaterowano oraz w środowisku warszawskim. Teoria wyuczona podczas szkoleń na kursie odprawowym konfrontowana była z praktyką codziennego życia w okupowanej przez Niemców Warszawie…

 

Istniały trzy rodzaje lokali dla Cichociemnych:

• punkty pierwszego kontaktu – zwane także lokalami londyńskimi, czyli co najmniej dwa lokale w których pojawiali się Cichociemni bezpośrednio po skoku do okupowanej Polski. Gospodarzem takiego lokalu była zazwyczaj osoba samotna, prowadząca ciche, „zwyczajne” życie. Lokal musiał byc wyposażony w telefon, znajdować się w łatwym do odnalezienia miejscu, w ruchliwym punkcie miasta. Istotnym warunkiem był brak wścibskich sąsiadów oraz godny zaufania dozorca budynku. Po zrzucie, w lokalach tych ciotki pełniły całodobowe dyżury, aż do chwili zgłoszenia się umówionego skoczka.

 

• punkty kontaktowe – w nich zgodnie z zasadami konspiracji spotykano się w ściśle określonym celu, np. aby spotkać się z określoną osobą lub po odbiór przesyłek, poczty itp. Musiał spełniać takie same warunki jak punkt „pierwszego kontaktu”.

 

• kwatery Cichociemnych – mieszkania zaufanych rodzin, w których mieszkali Cichociemni przez okres Ich pobytu w Warszawie. Wraz z Cichociemnymi i gospodarzami takiego mieszkania „Ciotki” układały odpowiednią legendę, czyli kompletną, choć w sporej części zmyśloną opowieść, zawierającą kłamstwa logicznie pasujące do nowej, fałszywej tożsamości Cichociemnego oraz uzasadniającą Jego pobyt w danym lokalu, aktualne zajęcie itp. Po zakwaterowaniu i ustaleniu legendy, Ciotki wraz z Cichociemnymi wychodziły na spacery po mieście, podczas których oswajały Ich z okupacyjnymi realiami życia w Warszawie.
  

 

 

 

Lokale konspiracyjne Cichociemnych:

(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować)
(kliknij w nazwisko, aby przejść do strony z biogramem, wpisz w wyszukiwarkę, aby wyszukać)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

 

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

Adresy lokali konspiracyjnych (kwater, punktów kontaktowych) ustalono na podstawie biogramów Cichociemnych oraz innych relacji.

Lista „lokatorów” lokalu przy ul. Francuskiej 12 (kurierzy i emisariusze)
ustalona dzięki pracy prof. dr hab. Beaty Halickiej – bardzo dziękuję za pomoc 🙂

 

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Halszka Szołdrska – Lotnictwo Armii Krajowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 1998, ISBN 83-232-0877-8
• Wieszeniewska Michalina – Akta Fundacji Generał Zawackiej sygn. 499/WSK
• Marek Ney-Krwawicz – Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, IW Pax, Warszawa, 1990, ISBN 83-211-1055-X
• Krzysztof Ćwiertniewski – W kręgu rodowym „Cioci Antosi” Michaliny z Lubiczankowskich Wieszeniewskiej, Księzy Młyn, Łódź 2012, ISBN 978 83 7729 160 3
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. I. Kasperski Meble, Oleśnica, 1994, ISBN 83-902499-0-1
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. II. Abres, Rzeszów, 1996, ISBN 83-902499-5-2
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. III. Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2002, ISBN 83-910535-4-7
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. IV. Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2011, 978-83-933857-0-6