Pierwsze próby sformowania lotnictwa wojskowego II R.P. podjęte zostaly już w 1916, w zaborach: austriackim i niemieckim. Pierwsze polskie jednostki lotnicze utworzono w 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Bezpośrednio przed wybuchem wojny w 1939, polskie lotnictwo wojskowe dysponowało 392 samolotami bojowymi oraz 102 pomocniczymi. W tym czasie niemiecka Luftwaffe miała prawie ośmiokrotnie większą liczbę samolotów, nadto lepszych konstrukcyjnie. Pomimo tego, od wybuchu wojny do 17 września 1939 polscy lotnicy zestrzelili co najmniej 126 maszyn wroga.
Podczas II wojny światowej, formowanie Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie rozpoczęło się w styczniu 1940 we Francji oraz w czerwcu 1940 w Wielkiej Brytanii. PSP we Francji liczyły ok. 9 tys. personelu i funkcjonowały do ewakuacji 19 czerwca 1940, po upadku Francji. W latach 1943 – 1945 polscy lotnicy służyli także w jednostkach US Army Air Forces.
Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii funkcjonowały do marca 1946. Według ustaleń grupy osób, które spisały tzw. Listę Krzystka, w PSP w Wielkiej Brytanii służyło 17.140 osób.
Wg. Listy Krzystka, w latach 1940 – 1945 poległo 1.879 członków personelu latającego PSP. Wg. Kajetana Bienieckiego nie powróciły do bazy załogi uczestniczące w 61 lotniczych operacjach specjalnych do Polski oraz 10 polskich załóg uczestniczących w lotach specjalnych SOE do innych krajów…
Wojtek Matusiak – Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii
w: biuletyn IPN, sierpień-wrzesień 2009, nr 8-9 (103-104), s. 101 – 115
Loty polskich załóg:
Rok | Razem | ||
---|---|---|---|
1941 | 2 | ||
1942 | 104 | ||
1943 | 206 | ||
1944 | 1282 |
Z przykrością należy zauważyć, że Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów…
Warto dodać, że wg. moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 dziennych wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków…
Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – zobacz: Lista Krzystka
Franciszek Kalinowski – Działania na rzecz Kraju
w: Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940 – 1945
Instytut Literacki, Paryż, 1969, s. 249 – 284
skoczek po wylądowaniu, plik NAC
Zrzuty ludzi: Cichociemnych oraz kurierów, sprzętu i pieniędzy do Polski odbywały się dzięki współpracy Wydziału VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie z Polską Sekcją brytyjskiego Special Operations Executive (SOE) oraz służbie lotników polskich, brytyjskich i in. w lotniczych jednostkach specjalnego przeznaczenia. Więcej info – zobacz: Bazy i samoloty
Były możliwe dzięki zaangażowaniu w Kraju komórki Oddziału V Komendy Głównej AK (ZWZ), działającej pod kryptonimami: Syrena, Import, MII – Grad, oficerów zrzutowych w obszarach, okręgach i podokręgach Armii Krajowej oraz ok. 5 – 19 tys. żołnierzy obsługujących i zabezpieczających ok. 640 placówek odbiorczych (zrzutowisk).
Według moich ustaleń, przeprowadzono ogółem 117 operacji lotniczych, których celem było zrzucenie skoczków (spadochroniarzy), w tym 35 operacji nieudanych. Standardowo załogę samolotu stanowiło 7 osób: dwóch pilotów, nawigator, radiotelegrafista, mechanik pokładowy, strzelec oraz tzw. despatcher (dyspozytor skoczków). Znacznie więcej osób personelu naziemnego obsługiwało samolot przed startem oraz po wylądowaniu. Bez Nich wszystkich nie byłoby Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej w służbie specjalnej.
Przy tworzeniu wykazu za najbardziej wiarygodne uznałem dane z opartych m.in. na dokumentach SOE oraz AK (w tym depeszach z placówek) publikacji: Kajetana Bienieckiego „Lotnicze wsparcie Armii Krajowej”, Andrzeja Pawła Przemyskiego „Z pomocą żołnierzom Podziemia”.
W wykazie uwzględniono również nieudane operacje, w których z różnych powodów nie doszło do zrzutu (skoku) spadochroniarzy, w tym nieudane (później nie powtórzone lub powtórzone bezskutecznie) operacje zrzutu skoczków: „Flax” i „Nettle” z 2/3 kwietnia 1943 oraz „Oxygen 1” z 18/19 października 1943, a także „Jurek 1” i „Staszek 1” z 30/31 lipca 1944. W wykazie także rozpoczęta w nocy 15/16 grudnia 1944 operacja lotnicza „Wildhorn IV” (Most 4), z zaplanowanym lądowaniem na polowym lotnisku – którą przerwano w trakcie lotu…
Uwaga: tabelę można przeszukiwać oraz sortować, klikając wybraną kolumnę.
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków
Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca
Aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie
Data operacji | Operacja | Samolot | Pilot | Pilot | Nawigator | Radiotelegr. | Mechanik | Strzelec | Despatcher | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1941 02-15/16 | Adolphus | Whitley Z-6473 | F/L F. Keast (RAF) | F/O Baker | P/O McMurdie | Sgt. Davies D.W. | Sgt. Bernard D.H. | Cpt. Cameron A | Pierwszy zrzut Cichociemnych | |
1941 11-07/08 | Ruction | Halifax L-9612 | F/O Tadeusz Jasiński | Sgt. Franciszek Sobkowiak | F/O Stanisław Król | Sgt. Walenty Wasilewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | Sgt. Rudolf Mol | Sgt. Józef Chodyra | WC Roman Rudkowski (oficer łącznikowy) |
1941 12-27/28 | Jacket | Halifax L-9618 "W" | Sgt. Julian Pieniążek | Sgt. Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Ignacy Bator | F/O Henryk Busen - Schmitz, Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Zdzisław Nowiński F/O Michał Tajchman | Sgt. Bronisław Karbowski | |
1942 01-06/07 | Shirt | Halifax L-9618 "W" | Sgt. Julian Pieniążek | Sgt. Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Ignacy Bator | Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman | Sgt. Bronisław Karbowski | |
1942 02-25/26 | Collar | Halifax L-9618 "W" | F/S Julian Pieniążek | Sgt. Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Ignacy Bator | Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman | F/S Tadeusz Madejski | NIEUDANA |
1942 02-27/28 | Collar | Halifax L-9618 "W" | F/S Julian Pieniążek | F/O Ryszard Zygmuntowicz | F/O Antoni Voellnagel | Sgt. Leon Wilmański | Sgt. Czesław Kozłowski Sgt. Czesław Mądracki | Sgt. Rudolf Mol Sgt. Mieczysław Wojciechowski | Sgt. Bronisław Karbowski | NIEUDANA |
1942 03-03/04 | Collar | Halifax L-9618 "W" | Sgt. Julian Pieniążek | Sgt. Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król | P/O Ignacy Bator | Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman | F/S Tadeusz Madejski | |
1942 02-27/28 | Boot | Halifax L-9613 "V" | S/L Hockey R.C. | P/O Wilkin R. (RCAF) | P/O Holden W. F/O Stanisław Król | F/S Burke | Sgt. Berwick G.A. | Sgt. Hughes Sgt. Walton | NIEUDANA | |
1942 03-27/28 | Boot | Halifax L-9613 "V" | F/O Ryszard Zygmuntowicz | F/O Krzysztof Dobromirski | F/O Antoni Voelnagel | Sgt. Leon Wilmański | Sgt. Czesław Mądracki | Sgt. Mieczysław Wojciechowski F/S Wacław Żuk | Sgt. Jerzy Sołtysiak | |
1942 03-30/31 | Belt | Halifax L-9618 "W" | Sgt. Julian Pieniążek | Sgt. Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Ignacy Bator | Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Rudolf Mol F/S Zdzisław Nowiński | F/S Tadeusz Madejski | |
1942 03-30/31 | Legging | Halifax L-9613 "V" | F/O Ryszard Zygmuntowicz | F/O Krzysztof Dobromirski | F/O Antoni Voellnagel | Sgt. Leon Wilmański | Sgt. Czesław Mądracki | Sgt. Mieczysław Wojciechowski F/S Wacław Żuk | Sgt. Bronisław Karbowski | |
1942 04-08/09 | Cravat | Halifax L-9618 "W" | F/S Julian Pieniążek | F/S Stanisław Kłosowski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Ignacy Bator | Sgt. Czesław Kozłowski | Sgt. Zdzisław Nowiński | F/S Tadeusz Madejski | |
1942 09-01/02 | Chickenpox | Halifax W-7775 "R" | F/S Stanisław Jensen | P/O Kazimierz Szrajer | F/O Radomir Walczak | Sgt. Franciszek Janik | Sgt. Berwick G.A. (RAF) | Sgt. Władysław Nalepa, Sgt. M. Rozprym | ||
1942 09-01/02 | Smallpox | Halifax W-7773 "S" | F/O Julian Pieniążek | F/O Krzysztof Dobromirski | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Franciszek Pantkowski | Sgt. Czesław Kozłowski | F/S Tadeusz Madejski F/S Wacław Żuk | ||
1942 09-01/02 | Rheumatism | Halifax W-7774 "T" | F/S Stanisław Kłosowski | F/S Franciszek Sobkowski | F/L Stanisław Król | F/S Walenty Wasilewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz | NIEUDANA | |
1942 09-03/04 | Measles | Halifax W-7773 "S" | F/O Julian Pieniążek | F/O Krzysztof Dobromirski | F/O Mariusz Wodzicki | F/O Franciszek Pantkowski | Sgt. Czesław Kozłowski | F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk | ||
1942 09-03/04 | Rheumatism | Halifax W-7774 "T" | F/S Stanisław Kłosowski | F/S Franciszek Sobkowski | F/L Stanisław Król | F/S Walenty Wasilewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz | ||
1942 10-01/02 | Hammer | Halifax W-1229 "A" | F/S Stanisław Jensen | F/S Karol Twardawa | F/O Radomir Walczak | Sgt. Franciszek Janik | Sgt. Zygmunt Jaworski | Sgt. Władysław Nalepa | Sgt. Ignacy Adamczyk | |
1942 10-01/02 | Chisel | Halifax W-7776 "U" | W/O Stanisław Kłosowski | W/O Franciszek Zaremba | F/O Mariusz Wodzicki | F/O Franciszek Pantkowski | Sgt. Czesław Kozłowski | F/S Tadeusz Madejski | Sgt. Zdzisław Nowiński | |
1942 10-01/02 | Gimlet | Halifax W-7774 "T" | F/S Franciszek Sobkowiak | P/O Kazimierz Szrajer | F/L Stanisław Król | F/S Walenty Wasilewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz | ||
1942 10-02/03 | Lathe | Halifax W-7773 "S" | F/O Julian Pieniążek | F/O Stanisław Pankiewicz | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Alfred Kleniewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | Sgt. Roman Wysocki Sgt. Janusz Barcz | ||
1942 10-29/30 | Pliers | Halifax W-7773 "S" | F/S Franciszek Sobkowiak | W/O Franciszek Zaremba | F/O Mariusz Wodzicki | P/O Franciszek Pantkowski | Sgt. Czesław Kozłowski | F/S Wacław Żuk F/S Tadeusz Madejski | Samolot rozbił się, polegli CC i załoga | |
1942 10-29/30 | Brace | Halifax W-1229 "A" | F/S Stanisław Jensen | F/S Karol Twardawa | F/O Radomir Walczak | F/S Franciszek Janik | Sgt. Zygmunt Jaworski | F/S Władysław Nalepa | Sgt. Ignacy Adamczyk | NIEUDANA |
1943 01-25/26 | Screwdriver | Halifax DT-726 "H" | P/O Kingsford - Smith (RAF) | |||||||
1943 01-25/26 | Brace | Halifax DT-727 "K" | W/O Stanisław Kłosowski | W/O Stanisław Jensen | F/L Stanisław Król | P/O Walenty Wasilewski | Sgt. Jerzy Sołtysiak | F/S Rudolf Mol Sgt. Janusz Barcz | ||
1943 01-26/27 | Gauge | Halifax DT-727 "K" | F/S/ Karol Twardawa | P/O Kazimierz Szrajer | F/O Radomir Walczak | P/O Briscoe (RAF) | Sgt. Zygmunt Jaworski | F/S Romuald Małachowski | Sgt. Ignacy Adamczyk | |
1943 01-25/26 | Spokeshave | Halifax DT-543 "G" | W/O Stanisław Mierniczek | F/S Leopold Pęczek | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Edward Janik | Sgt. Henryk Chętkowski | F/O Zdzisław Markiewicz | F/S Marian Roman | NIEUDANA |
1943 01-25/26 | Vice | Halifax DT-627 "P" | S/L Boxer A.H.C. | NIEUDANA | ||||||
1943 02-16/17 | Saw | Halifax DT-725 "J" | F/O Jan Miszewski | F/O Stanisław Machej | F/O Karol Gębik | F/L Janusz Antoniewicz | Sgt. Burrells (RAF) | F/S Marian Koc | Sgt. Davison (RAF) | |
1943 02-16/17 | Vice | Halifax DT-727 "K" | F/S Karol Twardawa | F/S Tadeusz Żabicki | F/O Radomir Walczak | F/S Andrzej Reiss | Sgt. Zygmunt Jaworski | F/S Romuald Małachowski | Sgt. Ignacy Adamczyk | |
1943 02-16/17 | Spokeshave | Halifax DT-725 "J" | W/O Stanisław Mierniczek | F/S Leopold Pęczek | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Edward Janik | Sgt. Henryk Chętkowski | F/O Zdzisław Markiewicz | F/S Marian Roman | NIEUDANA |
1943 02-16/17 | Rasp | Halifax DT-726 "H" | F/O Rutledge A.J.D. (RAF) | Sgt. Harrap H.R. (RNZAF) | W/O Roach (RAF) | Sgt. Millar (RAF) | Sgt. Lapham (RAF) | Sgt. Gwinn (RAF) | Sgt. Sharood (RAF) | |
1943 02-17/18 | Wall | Halifax DT-725 "J" | W/O Stanisław Mierniczek | F/S Leopold Pęczek | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Edward Janik | Sgt. Henryk Chętkowski | F/O Zdzisław Markiewicz | ||
1943 02-17/18 | Floor | Halifax DT-627 "P" | S/L Boxer A.H.C. (RAF) | |||||||
1943 02-17/18 | Rivet | Halifax [ ? ] | F/S Smith L.R. | NIEUDANA | ||||||
1943 02-19/20 | Spokeshave | Halifax DT-620 "T" | W/O Stanisław Mierniczek | F/S Leopold Pęczek | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Edward Janik | Sgt. Henryk Chętkowski | F/O Zdzisław Markiewicz | ||
1943 02-20/21 | Rivet | Halifax DT-620 "T" | F/S Karol Twardawa | F/S Tadeusz Żabicki | F/O Radomir Walczak | F/S Andrzej Reiss | Sgt. Zygmunt Jaworski | F/S Romuald Małachowski | Sgt. Ignacy Adamczyk | |
1943 02-20/21 | File | Halifax DT-726 "H" | F/O Jan Miszewski | F/O Stanisław Machej | F/O Karol Gębik | F/S Janusz Antoniewicz | Sgt. Antoni Mentlak | F/S Marian Koc | F/S Kazimierz Pacut | |
1943 03-13/14 | Door | Halifax BB-281 "O" | F/L Austin J.B. (RAF) | |||||||
1943 03-13/14 | Window | Halifax HR-666 "E" | W/O Stanisław Mierniczek | F/O Jan Polnik | F/O Mieczysław Kuźnicki | F/S Edward Janik | Sgt. Henryk Chętkowski | F/O Zdzisław Markiewicz | ||
1943 03-13/14 | Stock | Halifax DT-726 "H" | F/S Bronisław Hułas | F/O Tadeusz Ginter | F/O Bohdan Ławreńczuk | F/S Eugeniusz Krzeczewski | Sgt. Dent A.N. (RAF) | Sgt. Piotr Bednarski | Sgt. Franciszek Ułasiuk | |
1943 03-13/14 | Tile | Halifax DT-725 "J" | F/O Jan Miszewski | F/O Stanisław Machej | F/O Karol Gębik F/O Jerzy Polkowski | F/S Janusz Antoniewicz | Sgr. March (RAF) | F/S Marian Koc | F/S Kazimierz Pacut | |
1943 03-13/14 | Brick | Halifax DT-627 "P" | S/L Boxer A.H.C. (RAF) | |||||||
1943 03-14/15 | Step | Halifax DT-543 "G" | F/S Józef Waszak | F/O Bolesław Koprowski | F/O Czesław Wrzesień F/L Stanisław Król | Sgt. Stefan Gadomski | Sgt. Antoni Mentlak | Sgt. Stanisław Turlej Sgt. Jan Mironow | ||
1943 03-16/17 | Attic | Halifax DT-727 "K" | F/S Tadeusz Żabicki | F/S Karol Twardawa | F/L Józef Gryglewicz | F/S Andrzej Reiss | Sgt. Stanisław Roehr | Sgt. Stefan Miniakowski F/S Romuald Małachowski | ||
1943 03-19/20 | Beam | Halifax BB-340 "D" | F/O Jan Polnik | F/S Bronisław Wojno | F/O Jerzy Polkowski | Sgt. Karol Germasiński | Sgt. Henryk Chętkowski | Sgt. Piotr Bednarski | Sgt. Jerzy Kurzak | |
1943 03-19/20 | Cellar | Halifax JB-802 "S" | F/S Karol Twardawa | F/S Tadeusz Żabicki | F/L Józef Gryglewicz | F/S Andrzej Reiss | Sgt. Stanisław Roehr | F/S Romuald Malachowski Sgt. Jan Mironow | NIEUDANA | |
1943 03-24/25 | Cellar | Halifax DT-727 "K" | F/S Karol Twardawa | F/S Tadeusz Żabicki | F/L Józef Gryglewicz | F/S Andrzej Reiss | Sgt. Stanisław Roehr | F/S Romuald Malachowski Sgt. Jan Mironow | ||
1943 04-02/03 | Flax | Halifax DT-725 "J" | F/O Jan Polnik | F/S Bronisław Wojno | F/L Józef Gryglewicz | Sgt Karol Germasiński | Sgt. Harries T.S. (RAF) | Sgt. Piotr Bednarski | Sgt. Jerzy Kurzak | NIEUDANA |
1943 04-02/03 | Nettle | Halifax BB-340 "D" | W/O Stanisław Jensen | F/O Bolesław Korpowski | F/O Jan Iżycki | F/S Jan Leśniewicz | Sgt. Henryk Chętkowski | Sgt. Leszek Zaborowski | F/S Marian Roman | NIEUDANA |
1943 09-09/10 | Neon 4 | Halifax JD-171 "P" | W/O Stanisław Kłosowski | W/O Wincenty Mąka | S/L Stanisław Król | W/O Henryk Ptasiewicz | Sgt. Stanisław Masłoń | F/S Janusz Barcz | W/O Józef Chodyra | |
1943 09-09/10 | Neon 1 | Halifax HX-161 "M" | W/O Konrad Ziółkowski | F/O Nikodem Matylis | F/L Zygmunt Zbucki | P/O Kazimierz Kratochwil | Sgt. Zygmunt Mielcarek | W/O Tadeusz Tomaszewski | Sgt. Feliks Witrylak | NIEUDANA |
1943 09-14/15 | Neon 8 | Halifax JD-158 "W" | W/O Bronisław Hułas | F/O Mieczysław Rzewuski | F/L Mieczysław Malinowski | F/S Bolesław Woźniak | Sgt. Witold Ruciński | F/S Stefan Miniakowski W/O Józef Dubiel | ||
1943 09-14/15 | Neon 7 | Halifax JD-362 "L" | F/S Henryk Bober | F/S Stanisław Kozłowski | F/O Antoni Freyer | Sgt. Alfred Pawlitta | Sgt. Jan Prymus | Sgt. Jan Wernikowski | ||
1943 09-14/15 | Neon 10 | Halifax JD-319 "A" | F/O Zbigniew Sancewicz | F/O Michał Goszczyński | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łuksza | Sgt. Antoni Mentlak | Sgt. Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski | |
1943 09-14/15 | Neon 6 | Halifax BB-309 "T" | W/O Jan Bakanacz | Sgt. Eugeniusz Kasprzak | F/L Wincenty Wasilewski | F/S Julian Michalski | Sgt. Władysław Barzdo | Sgt. Roman Puchała Sgt. Władysław Patlewicz | ||
1943 09-14/15 | Neon 9 | Halifax JD-269 "Q" | F/L Milne A.J.M. | F/O Maclean I. | P/O Rollins P.E. | F/S Suttleworth F. | P/O Scarles J.R. Smythe E.J. | P/O Wilson T.R. (bombardier) | NIEUDANA samolot zestrzelony CC i załoga poległa |
|
1943 09-16/17 | Neon 3 | Halifax BB-309 "T" | F/S Tadeusz Miecznik | Sgt. Eugeniusz Kasprzak | F/L Wincenty Wasilewski | F/S Julian Michalski | Sgt. Władysław Barzdo | Sgt. Roman Puchała | Sgt. Władysław Patlewicz | |
1943 09-16/17 | Neon 2 | Halifax JN-911 "Z" | F/S Henryk Bober | F/S Stanisław Kozłowski | F/O Antoni Freyer | Sgt. Andrzej Pawlitta | Sgt. Jan Prymus | Sgt. Jan Wernikowski | Sgt. Stanisław Gojdź | |
1943 09-16/17 | Neon 1 | Halifax BB-378 "D" | F/O Michał Goszczyński | F/O Zbigniew Sancewicz | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łuksza | Sgt. Antoni Mentlak | Sgt. Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski | |
1943 09-21/22 | Neon 5 | Halifax LW-276 "E" | F/O Michał Goszczyński | F/O Zbigniew Sancewicz | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łuksza | Sgt. Antoni Mentlak | Sgt. Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski | |
1943 10-18/19 | Oxygen 8 | Halifax JD-362 "L" | F/S Henryk Bober | F/S Stanisław Kozłowski | F/O Antoni Freyer | Sgt. Alfred Pawlitta | Sgt. Jan Prymus | Sgt. Jan Wernikowski | Sgt. Stanisław Gojdź | |
1944 02-24/25 | Weller 2 | Halifax JN-911 "Z" | F/O Jan Dziedzic | F/S Henryk Gołębiowski | F/O Antoni Błażewski | F/S Jerzy Koper | Sgt. Józef Zubrzycki | F/S Stefan Kułach Sgt. Jan Rutkowski | F/O Stefan Czekalski | NIEUDANA |
1944 02-24/25 | Weller 5 | Halifax JN-956 "E" | F/O Zbigniew Sancewicz | F/L Michał Goszczyński | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łuksza | Sgt. Antoni Mentlak Sgt. Jerzy Lewiński | Sgt. Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski | NIEUDANA |
1944 02-24/25 | Weller 6 | Halifax JP-207 "E" | F/O Jan Dziedzic | F/S Henryk Gołębiowski | F/O Antoni Błażewski | F/S Jerzy Koper | Sgt. Józef Zubrzycki | F/O Stefan Czekalski | F/S Stefan Kułach | NIEUDANA |
1944 04-03/04 | Weller 5 | Halifax JP-207 "E" | F/S Henryk Bober | F/S Stanisław Kozłowski | F/O Antoni Freyer | Sgt. Alfred Pawlitta | Sgt. Jan Prymus | Sgt. Jan Wernikowski | Sgt. Stanisław Gojdź | |
1944 04-03/04 | Weller 3 | Liberator BZ-965 "S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | NIEUDANA |
1944 04-08/09 | Weller 4 | Halifax LW-284 "T" | F/L Michał Goszczyński | F/S Zygmunt Wieczorek | F/O Edward Bohdanowicz | Sgt. Witold Gołębiewski | Sgt. Alfons Filipiak | F/S Zygmunt Skopiński Sgt. Jan Rutkowski | Sgt. Izydor Kołacz | |
1944 04-08/09 | Weller 6 | Halifax JP-207 "E" | F/S Stanisław Kozłowski | F/S Henryk Bober | F/O Antoni Freyer | F/S Alfred Pawlitta | Sgt. Jan Prymus | F/S Jan Wernikowski | F/S Stanisław Gojdź | |
1944 04-08/09 | Weller 7 | Liberator BZ0965 "S" | F/L Zbigniew Szostak | F/L Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | |
1944 04-08/09 | Weller 4 | Halifax LW-284 "T" | F/L Michał Goszczyński, | F/S Zygmunt Wieczorek | F/O Edward Bohdanowicz | Sgt. Witold Gołębiewski | Sgt. Alfons Filipiak | F/S Zygmunt Skopiński Sgt. Jan Rutkowski | Sgt. Izydor Kołacz | |
1944 04-09/10 | Weller 1 | Halifax JP-180 "V" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Pertyszak | |
1944 04-09/10 | Weller 2 | Liberator BZ-965 "S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | |
1944 04-09/10 | Weller 3 | Halifax JP-177 "P" | F/L Michał Goszczyński | F/L Zbigniew Sancewicz | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łukasz | Sgt. Antoni Mentlak | F/S Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski | NIEUDANA |
1944 04-12/13 | Weller 14 | Halifax JW-272 "D" | F/O Jan Dziedzic | F/S Henryk Gołębiowski | F/O Antoni Błażewski | F/S Jerzy Koper | Sgt. Józef Zubrzycki | F/O Stefan Czekalski | F/S Stefan Kułach | |
1944 04-12/13 | Weller 3 | Halifax JP-180 "V" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Pertyszak | |
1944 04-12/13 | Weller 10 | Halifax JP-177 "P" | F/L Michał Goszczyński | F/L Zbigniew Sancewicz | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łukasz | Sgt. Antoni Mentlak | F/S Andrzej Godecki | F/L Eligiusz Zaleski F/S Roman Rózga (bombardier) | NIEUDANA (tylko zrzut materiałowy) |
1944 04-14/15 | Weller 11 | Halifax JP-180 "V" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Petryszak | |
1944 04-15/16 | Wildhorn I (Most 1) | Dakota FD-919 "I" | F/L Harrod E.J. | F/L Bolesław Koprowski (1586 PAF) | P/O Wells J.A. | P/O Wilcock N. | ||||
1944 04-16/17 | Weller 10 | Halifax JP-222 "E" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Petryszak | |
1944 04-16/17 | Weller 12 | Halifax JP-181 "C" | F/S Zygmunt Wieczorek | F/S Jan Zabłocki | F/O Edward Bohdanowicz | |||||
1944 04-16/17 | Weller 15 | Halifax JP-236 "A" | F/L Michał Goszczyński | F/L Zbigniew Sancewicz | F/O Władysław Krywda | F/S Tadeusz Łuksza | F/S Antoni Mentlak | W/O Romuald Małachowski | F/S Piotr Straub | |
1944 04-27/28 | Weller 21 | Liberator EV-978 "R" | W/O Stanisław Kłosowski | F/L Zygmunt Radecki | S/L Stanisław Król | W/O Henryk Ptasiewicz | Sgt. Stanisław Masłoń | F/S Janusz Barcz | W/O Józef Chodyra | |
1944 04-27/28 | Weller 16 | Halifax JP-180 'V" | F/O Jan Dziedzic | F/S Henryk Gołębiowski | F/O Antoni Błażewski | F/S Jerzy Koper | Sgt. Józef Zubrzycki | F/O Stefan Czekalski | F/S Stefan Kułach | |
1944 04-30/05-1 | Weller 16 | Liberator BZ-965 'S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | |
1944 05-04/05 | Weller 26 | Liberator BZ-965 'S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche S/L Józef Gryglewicz | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | |
1944 05-04/05 | Weller 17 | Halifax JP-177 "P" | F/S Zygmunt Wieczorek | F/O Edward Bogdanowicz | F/S Tadeusz Ruman | |||||
1944 05-10/11 | Weller 27 | Liberator EV-978 "R" | F/L Michał Goszczyński | F/S Józef Bielicki | F/O Władysław Krywda | F/S Stanisław Karabanik | Sgt. Jerzy Neciuk | W/O Zygmunt Skopiński | W/O Romuald Małachowski | |
1944 05-10/11 | Weller 28 | Halifax JP-177 "P" | F/S Zygmunt Wieczorek | F/O Edward Bogdanowicz | NIEUDANA (ekipa z operacji Jacek 1) |
|||||
1944 05-10/11 | Weller 18 | Liberator BZ-965 'S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | NIEUDANA |
1944 05-10/11 | Weller 23 | Halifax JP-180 "V" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Petryszak | NIEUDANA |
1944 05-19/20 | Weller 18 | Liberator BZ-965 'S" | F/L Zbigniew Szostak | P/O Jacek Błocki | F/L Kazimierz Wünsche | F/S Józef Witek | Sgt. Stanisław Wileniec | F/S Stanisław Malczyk | F/S Stanisław Jarecki | |
1944 05-21/22 | Weller 29 | Halifax JP-222 "E" | F/L Gerard Kunowski | P/O Witold Graczyk | S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz | P/O Kazimierz Kujawa | Sgt. Władysław Piaścik | F/O Olgierd Łuczkowski | F/S Piotr Straub | |
1944 05-24/25 | Weller 23 | Halifax JP-180 "V" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski | F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Petryszak | |
1944 05-29/30 | Wildhorn II (Most 2) | Dakota KG-477 "V" | F/L Michał Goszczyński | F/S Józef Bielicki | F/O Władysław Krywda | F/S Stanisław Karabanik | F/S Jerzy Neciuk | W/O Zygmunt Skopiński F/S Leon Basaj / | W/O Romuald Małachowski | |
1944 05-30/31 | Weller 30 | Halifax JP-222 "E" | F/L Gerard Kunowski | S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz | P/O Kazimierz Kujawa | |||||
1944 05-30/31 | Weller 28 | Halifax JP-230 "N" | F/O Kazimierz Szrajer | F/S Roman Szwedowski F/L Stanisław Daniel | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Marcin Chmielewski | Sgt. Antoni Wesołowski | Sgt. Józef Petryszak | NIEUDANA (ekipa z operacji Jacek 1) |
|
1944 07-25/26 | Wildhorn III (Most 3) | Dakota KG-477 "V" | F/L Culliford S.G. | F/O Kazimierz Szrajer (1586 PAF) | F/O Williams J.P. | F/S Appleby J. | ||||
1944 07-30/31 | Jacek 1 | Liberator KG-890 "S" | F/S Zbigniew Szostak | F/L Stanisław Daniel | F/S Józef Witek | W/O Stanisław Malczyk | ||||
1944 07-30/31 | Jurek 1 | Halifax JP-220 "C" | W/O Henryk Jastrzębski | W/O Jan Cholewa | F/O Stanisław Kleybor | W/O Edmund Marchlewski | F/S Emil Szczerba | F/S Tadeusz Ruman | F/S Antoni Imielski | NIEUDANA |
1944 07-30/31 | Staszek 1 | Liberator KG-827 "U" | F/L Jan Mioduchowski | F/L Zygmunt Radecki | P/O Ludwik Domański | F/S Bazyli Chmaruk | Sgt. Paweł Szejnowski | F/S Adam Proszek | W/O Jan Lewandowski (bombardier) | NIEUDANA |
1944 08-01/02 | Jurek 1 | Liberator KG-890 "S" | F/L Zbigniew Szostak | W/O Józef Bielicki | F/L Stanisław Daniel | F/S Józef WItek | F/S Wincenty Rutkowski | W/O Stanisław Malczyk | ? | NIEUDANA |
1944 08-01/02 | Staszek 1 | Liberator KG-827 "U" | F/L Jan Mioduchowski | F/L Zygmunt Radecki | F/L Edmund Helwig | W/O Franciszek Obuch | Sgt. Marian Baran | W/O Edward Stasiak F/S Tadeusz Piziura | NIEUDANA | |
1944 09-21/22 | Przemek 1 | Liberator KG-834 "U" | W/O Henryk Jastrzębski | W/O Jan Cholewa | F/O Stanisław Kleybor | P/O Zygmunt Nowicki | F/S Emil Szczerba | F/S Antoni Imielski | F/O Józef Bednarski | |
1944 10-07/08 | Wacek 1 | Liberator KH-151 "S" | W/O Henryk Jastrzębski | F/S Ludwik Skoczylas | F/O Stanisław Kleybor | P/O Zygmunt Nowicki | F/S Emil Szczerba | F/O Józef Bednarski | F/S Antoni Imielski | NIEUDANA |
1944 10-16/17 | Poldek 1 | Liberator KH-151 "S" | W/O Henryk Jastrzębski | F/S Ludwik Skoczylas | F/O Stanisław Kleybor | P/O Zygmunt Nowicki | F/S Emil Szczerba | F/O Józef Bednarski | F/S Antoni Imielski | |
1944 10-16/17 | Wacek 1 | Liberator KG-994 "R" | F/L Edmund Ladro | Sgt. Zenon Przybylak | F/L Roman Chmiel | W/O Edward Gągała | Sgt. Henryk Zientek | W/O Antoni Lewkonowicz | W/O Stanisław Zieliński | |
1944 10-21/22 | Freston | Liberator KH-151 "S" | W/O Henryk Jastrzębski | F/S Ludwik Skoczylas | F/O Stanisław Kleybor | P/O Zygmunt Nowicki | F/S Emil Szczerba | F/S Edward Kruszyna | F/S Antoni Imielski | NIEUDANA |
1944 11-18/19 | Freston | Liberator BZ-965 "V" | W/O Henryk Jastrzębski | F/S Ludwik Skoczylas | F/O Stanisław Kleybor | P/O Zygmunt Nowicki | F/S Emil Szczerba | F/S Edward Kruszyna | F/S Antoni Imielski | NIEUDANA |
1944 11-18/19 | Kazik 2 | Liberator KG-994 "R" | F/L Edmund Ladro | F/S Zenon Przybylak | F/L Roman Chmiel | W/O Kazimierz Szewczyk | Sgt. Henryk Zientek | W/O Antoni Lewkowicz | W/O Stanisław Zieliński | |
1944 11-18/19 | Kazik 1 | Liberator KG-834 "U" | W/O Jan Cholewa | F/L Stanisław Leszczyński | F/L Albin Gułyn | P/O Tadeusz Moskwa | Sgt. Wacław Woźniak | W/O Władysław Wyporski | W/O Leon Abakanowicz | NIEUDANA |
1944 11-22/23 | Kazik 1 | Liberator KG-994 "R" | F/L Stanisław Reymer - Krzywicki | F/O Mikołaj Paraśkiewicz | F/O Mikołaj Jarynicz | W/O Dionizy Budnicki | Sgt. J. Brzeziński | P/O K. Granowski | Sgt. Józef Bulik | |
1944 11-22/23 | Staszek 2 | Liberator KG 834 "U" | F/L Leopold Mielecki | S/L Karol Kaczmarczyk | F/L Wacław Włosiński | W/O Zygmunt Solecki | Sgt. Henryk Grabowski | W/O Władysław Machura | W/O Antoni Ulicki | NIEUDANA |
1944 12-15/16 | Wildhorn IV (Most 4) | Dakota KG-446 "?" | F/L Kazimierz Suszczyński | F/S Ludomił Rayski | F/O Stanisław Klaybor | W/O Dionizy Budnicki | NIEUDANA odwołana w trakcie lotu |
|||
1944 12-25/26 | Staszek 2 | Liberator BZ 965 "V" | F/L Stanisław Reymer - Krzywicki | F/O Mikołaj Paraśkiewicz | S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz F/L Mikołaj Jarynicz | P/O Zygmunt Nowicki | Sgt. J. Brzeziński | P/O K. Grabowski | F/S Stanisław Baran | NIEUDANA (odwołana w trakcie lotu) |
1944 12-26/27 | Freston | Liberator KG-994 "R" | F/L Edmund Ladro | F/S Ludomił Rayski | F/L Roman Chmiel | W/O Kazimierz Szewczyk | Sgt. Henryk Zientek | W/O Antoni Lewkonowicz | W/O Stanisław Zieliński | |
1944 12-26/27 | Staszek 2 | Liberator BZ 965 "V" | F/L Stanisław Reymer - Krzywicki | F/O Mikołaj Paraśkiewicz | S/L Eugeniusz Arciuszkiewicz | W/O Dionizy Budnicki | Sgt. J. Brzeziński | P/O K. Grabowski | F/S Stanisław Baran | Ostatni zrzut Cichociemnych |
10 lutego 2021 prezes Fundacji dla Demokracji Ryszard M. Zając zwrócił się do Rady Miejskiej Sosnowca z petycją w sprawie upamiętnienia Stanisława Kłosowskiego – wybitnego pilota lotnictwa bombowego i transportowego oraz lotnictwa specjalnego przeznaczenia w operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE), wykonującego m.in. zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.
Pismem z 21 czerwca 2021 naczelnik Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Miejskiego w Sosnowcu poinformował, iż „była ona przedmiotem spotkania Miejskiego Zespołu Nazewnictwa Ulic i Obiektów Publicznych, Zespół pozytywnie zaopiniował wniosek zawarty w petycji. Odrębną kwestią pozostaje sposób upamiętnienia”.
28 października 2021 Rada Miejska Sosnowca jednogłośnie podjęła uchwałę o nadaniu imienia Stanisława Kłosowskiego skwerowi u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Wygoda – w rodzinnej dzielnicy Niwka, niedaleko kościoła, w którym wybitny pilot z Sosnowca został ochrzczony. Wszyscy obecni radni głosowali za uchwałą, ponad podziałami politycznymi. Bardzo dziękuję 🙂
Więcej info: Chłopak z Sosnowca – Stanisław Kłosowski
8 listopada 2021 wystąpiłem do prezydenta Sosnowca z prośbą upamiętnienia na skwerze imienia Stanisława Kłosowskiego także 105 osób – personelu lotniczego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – urodzonych w Sosnowcu. Listę tych osób ustalił portal ListaKrzystka.pl
Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945
STOPIEŃ RAF | Skrót | STOPIEŃ PSP | Skrót |
Sergeant | Sgt. | Sierżant | Sierż. |
Flight Sergeant | F/S | Starszy Sierżant | St. Sierż. |
Warrant Officer | W/O | Chorąży | Chor. |
Pilot Officer | P/O | Podporucznik | Ppor. |
Flying Officer | F/O | Porucznik | Por. |
Flight Lieutenant | F/L | Kapitan | Kpt. |
Squadron Leader | S/L | Major | Mjr |
Wing Commander | W/C | Podpułkownik | Ppłk. |
Zobacz także:
Leszek Starzyński vel Leszek Jerzy Dominowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3181, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2070
Uczył się w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W 1939 zdał maturę.
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, ze względu na młody wiek. Jako ochotnik był gońcem motocyklowym swego ojca, przydzielonego do sztabu obrony Warszawy oraz jako szef Oddziału II (wywiad, kontrywywiad) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Na polecenie swego wujka Stefana Starzyńskiego, prezydenta Warszawy, zorganizował trzyosobową sekcję gońców motocyklowych, działającą do kapitulacji stolicy.
Od października 1939 w konspiracji. W kwietniu wyruszył przez Słowację, Węgry, Jugosławię, Włochy, dotarł 17 kwietnia do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem frncuskim, przydzielony do dywizjonu rozpoznawczego 3 Dywizji Piechoty. Ukończył kurs obsługi działek przeciwpancernych w Coetquidan. Po wejściu Niemców do Bretanii przedostał się do nieokupowanej części Francji.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Od 14 lipca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Oddziału Rozpoznawczego 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Ukończył kurs kierowców samochodowych w Ladybank, do 31 lipca 1942 uczestnik kursu Szkoły Podchorążych Łączności w Centrum Wyszkolenia Łączności, następnie intruktor CWŁ.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w łączności, od stycznia do 15 marca 1943 uczestnik kursu specjalnego łączności Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (polska szkoła wywiadu, zwana przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”), następnie przeszkolony w radiotelegrafii. 19 marca przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, 21 kwietnia 1943, awansowany na stopień kaprala podchorążego, 10 października na stopień podporucznika. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 19 października 1943 na stacji wyczekiwania „Marta” STS 20 A Pollards Park House, Chalfont, St. Giles, Buckinghamshire.
Wg. opinii ppłk Wiktora Bernackiego: „Inteligencja bardzo duża, umysł bystry i krytyczny. Rozumowanie logicznie, orientacja szybka i trafna. Reakcja bardzo rozsądna i spokojna. Mimo młodego wieku charakter spokojny i bardzo zrównoważony. Rozważny, przedsiębiorczy i pracowity. Technicznie i wojskowo bardzo dobrze wyszkolony. Bardzo dobry instruktor, może samodzielnie pracować, posiada cechy oficerskie w stopniu zupełnie wystarczającym.”
Przerzucony do okupowanej Polski w nocy 25/26 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Wildhorn III” („Most 3”, dowódca operacji: F/L Culliford S.G., ekipa skoczków nr: LVII). Samolot Dakota KG-477 „V” (267 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/L Culliford S.G, pilot – F/O Kazimierz Szrajer – Esk. 1586 / nawigator – F/O Williams J.P. / radiotelegrafista – F/S Appleby J.) wystartował z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), wylądował o godz. 00.23 na lądowisku „Motyl” w okolicach miejscowości Wał Ruda (pow. brzeski) oraz Jadowniki Mokre, 18 km od Tarnowa. Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Razem z nim wylądowali: kpt. dypl. Kazimierz Bilski ps. Rum, por. Zdzisław Jeziorański ps. Zych, mjr Bogusław Wolniak ps. Mięta. Skoczkowie przerzucili także czternaście walizek oraz pięć paczek (łącznie 970 funtów). Po pięciu minutach samolot był rozładowany i załadowany. Jednak przy starcie w drogę powrotną, koła samolotu ugrzęzły w podmokłej ziemi, dopiero przy czwartej próbie, po ok. 65 min. pilot poderwał „Dakotę” do lotu.
Jan Nowak – Jeziorański: „Rano o dziesiątej dostajemy komunikat meteorologiczny od Anglików, że wszystko jest OK. O dwunastej radiostacja lądowiska daje sygnał gotowości przyjęcia. Jeśli go powtórzy o siedemnastej, szykujecie się do drogi. O dwudziestej samolot idzie w górę z takim wyrachowaniem, by nad terytorium nieprzyjacielskim znaleźć się zaraz po zapadnięciu ciemności, a powqrócić przed brzaskiem. Wysyłamy depeszę o waszym starcie, a BBC po dzienniku o godzinie dziewiętnastej potwierdza lot umówioną melodią. Po północy powinniście być na miejscu. Wtedy z kolei oni dają nam znać, że maszyna wystartowała, a my – w parę godzin później – że wróciła w porządku. Na tym kończy się cała historia. (…)
Mieliśmy lecieć nie Liberatorem czy Halifaxem jak skoczkowie, lecz dużo powolniejszą Dakotą, wybraną do tego celu, ponieważ samolot tego typu potrzebował bardzo krótkiego pasa do startu i lądowania. (…) Nasz samolot DC3 był zupełnie nie uzbrojony, miał bardzo małą szybkość. Obciążenie dodatkowymi zbiornikami z benzyną trzeba było zrekompensować nie tylko pozbyciem się uzbarojenia, ale zdjęciem nawet blach osłonowych. (…) wybrano Dakotę do tzw. „siadanych” operacji tylko ze względu na jej wyjątkowo krótki start. Wobec myśliwca była bezbronna jak dziecko. Każde spotkanie z nieprzyjacielem w powietrzu było dla niej śmiertelne. (…) Z dala przed nami zapala się wreszcie długi, nieforemny prostokąt. Obok niego wielka świetlna strzała, utworzona z palących się ognisk, wskazuje kierunek wiatru. Ze środka prostokąta słabe światełko wysyła wnaszym kierunku alfabetem Morse’a literę „M”. Dakota odpowiada literą „K” światłami pozycyjnymi na obu skrzydłach. A więc to już nasze lądowisko. Zataczamy ogromne koło nad cała okolicą i podchodzimy do lądowania. Spod obu skrzydeł maszyny buchnęły snopy oślepiającego światła dwóch potężnych reflektorów. (…)
Podchodzimy do lądowania po raz drugi. Tym razem wszystko odbywa się szczęśliwie. Czujemy dosyć mocny wstrząs. Dakota sunie chwilę po ziemi. Do kabiny wpada polski pilot i wywala drzwi. Wyciągają się z dołu ręce po dwa ciężkie, podłużne worki. Dziewiętnaście ciężkich waliz ze sprzętem wyrzucamy z samolotu w ciągu kilkunastu sekund. Z zewnątrz dochodzi zgiełk, głosy komend i nawoływania ludzi krzycvzących jeden przez drugiego. Samolt otaczają chłopi, niektórzy na bosaka, uzbrojeni w karabiny, rozpylacze, błyskawice, steny. (…) Każą nam biec przez ląkę pod las w kierunku dwóch czekających furmanek. (…) nasz woźnica z prawdziwie chłopską flegmą objaśnia sytuację. – Tam dalej – wskazał batem kierunek – stoją we wiosce szkopy. Przyśli wczoraj rano, to pewno pójdą dalej o świtaniu. Będzie z dziesięć czołgów i kupa samochodów (…)
Po chwili ktoś do nas przylatuje. Koła samolotu ugrzęzły w ziemi zbyt miękkiej po niedawnym deszczu. Załoga i chłopi podkładają deski. Może za drugim razem uda się ruszyć. Mija minuta za minutą. Ustał wprawdzie hałas motorów, ale głosy i nawoływania ludzkie niesie daleko po nocnej rosie. Jeśli Niemcy są tuż, to dlaczego się nie ruszają? Nasz woźnica wzrusza ramionami – Bo po nocy mają pietra. Albo to mogą wiedzieć, ilu nas tu jest? (…) Tymczasem Dakota zapuszcza znowu motory i próbuje ruszyć, wypuszczając spod skrzydeł dwa snopy światła, kóre przecinając ostro ciemności sięgają chyba aż po horyznot. Ryk niesamowity. Pilot usiłuje wystartować całą moca silników. Słuchamy w napięciu. Ruszy wreszcie, czy nie? (…) Niestety po paru minutach motory stanęły znowu. Okazało się, że podłożenie desek nic nie pomogło: maszyna nie może ruszyć. (…) Mija znowu kilkanaście minut i nagle wszyscy odstępują od samolotu. Widocznie załoga będzie próbowała po raz trzeci. Istotnie motory zawarczały znowu i samolot wniósł się wreszcie w powietrze. (…) Z powodu opóźnienia część trasy będą musieli przelecieć nad Bałkanami już przy dziennym świetle (…)”
Jan Nowak-Jeziorański, Kurier z Warszawy, Res Publica, Znak, Warszawa – Kraków 1989, ISBN 8370460720, s. 300-308
Głównym celem operacji było przerzucenie na Zachód z okupowanej Polski zdobytych przez wywiad AK informacji oraz części rakiety V2 (A-4). Oficer wywiadu AK por. Jerzy Chmielewski, ps. Rafał zabrał ze sobą do Londynu siedem najważniejszych części rakiety oraz 30 stron „Meldunku specjalnego 1/R nr 242. Pociski rakietowe”. Meldunek zawierał: 18 stron maszynopisu tekstu podstawowego, 12 stron załączników, 65 fotografii z opisem, 12 rysunków – schematów urządzeń radiowych, sterowniczych, pompy, silnika itp., opis konstrukcji i działania rakiet, opis i mapy poligonu Blizna, opis wyposażenia wyrzutni, rejestr (wraz z datami i godzinami) 118 startów i upadków rakiet, listę fabryk produkujących części rakiety V-2, specyfikację techniczną, w tym lotów i skutków wybuchu, wykaz oznaczeń i napisów na elementach rakiet V-1 i V-2
Z Polski samolotem odlecieli: Tomasz Arciszewski ps. Stanisław, Józef Retinger ps. Salamander, por. Jerzy Chmielewski ps. Rafał, por. Tadeusz Chciuk ps. Celt, ppor. Czesław Miciński. Samolot po starcie, wskutek uszkodzenia przewodów hydraulicznych, miał problem ze schowaniem podwozia (co zwiększało zużycie paliwa) oraz z automatycznym pilotem. Zbiornik hydrauliczny wypełniono więc… herbatą z termosów oraz innymi płynami, co pozwoliło schować podwozie podczas przelotu nad Tatrami. Piloci lecieli bez automatycznego pilota, trzymając stery na zmianę. Samolot wylądował w Campo Casale szczęśliwie, choć bez hamulców, o godz. 05.43, po locie trwającym (wraz z postojem podczas lądowania) dziesięć godzin 15 minut. 28 lipca 1944 samolot z częściami rakiety wylądował na lotnisku RAF Hendon (obecnie siedziba muzeum RAF).
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„25.VII. Dziś, po w pełni zadowalającej wymianie bila [wymianie depesz operacyjnych] między bajiorem MOTYL i Jutrzenką, wystartował 8079 [samolot łącznikowy dwustronny] (4 ludzi i 19 waliz). Poza tym – pięć polskich 2103 [transportów lotniczych ze zrzutami] na wszystkie zgłoszone plac. [placówki odbiorcze] za wyjątkiem zajętych przez Sowiety (jeden bast.) [bastion – placówka odbiorcza zdolna przyjąć jednej nocy zrzut z kilku samolotów].
26.VII. Lądował szczęśliwie 8079 – przyjęty i odprawiony przez MOTYLA. Przybyli – Retinger, kurier z MSWEWN., dwóch oficerów z AK oraz Arciszewski (…) Tego dnia odlecieli do Londynu, za wyjątkiem retingera, który został wstrzymany depeszą z SOE i 27.VII. odleciał na konferencję do Cairo -0 gdzie z Londynu wyleciał ppłk. Perkins. Z pięciu polskich 2103 wykonane tylko dwa. Dwa Liberatory nie otrzymały sygnałów z plac. – położonych nad Wisłą – gdzie Niemcy prawdopodobnie zajmowali linię obronną.” (s. 302/307/325)
W swoim pamiętniku mjr dypl. Jan Jaźwiński odnotował: „(…) list mój do płk Demela: Dn. 23 bm. rozkazem Tatara L.dz. 5856/O.Sp. (kopia w załączeniu) zostałem pozbawiony bezpośredniej łączności z Lawiną [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] oraz z władzami brytyjskimi [SOE]. Prawnie rozkaz ten pozostawia mnie możność świadomego kierownictwa przerzutem. (…) Faktycznie Hańcza [ppłk Marian Dorotycz – Malewicz] nie jest zdolny do prowadzenia akcji przerzutowej, ani też do rozmów z władzami brytyjskimi. Mogę więc czuwać nad realizacją planu przerzutu do AK. Wobec bardzo trudnej i ciężkiej obecnie sytuacji pozostanę w Bazie Jutrzenka dopoki NW [Naczelny Wódz] uzna to za celowe. (…) jutro wyślę drogą służbową depeszę do NW z prośbą o zwolnienie mnie ze stanowiska Dowódcy Bazy Jutrzenka i od wszelkich prac związanych z O.Sp. [Oddziałem Specjalnym] to znaczy z Tatarem [gen. Stanisławem Tatarem]. Jan Jaźwiński, 25 lipca 1944.”
„27 lipca, szef szyfrów przyniósł mnie kopię depeszy Lawiny [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] przysłanej przez O.Sp. do Hańczy L.dz. 1456/1135z 26 lipca 44 r. Sopja [mjr. dypl. Jan Jaźwiński] zgłosił odejście z Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa]. Ze względu na obecną naszą sytuację jest konieczne pozostawienie Sopji, aby podparł Rocha [ppłk Marian Dorotycz – Malewicz] który tej pracy nie zna. Lawina [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] L.dz. 1135.” (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, tom II, s. 112, 120, ISBN 978-0-9868851-3-6)
Kajetan Bieniecki – Wildhorn
w: Zeszyty Historyczne nr 188, s. 81 – 100, Instytut Literacki, Paryż 1989 r.
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych u tzw. ciotki ppor. dr Zofii Szwojnickiej ps. Zofia, w Warszawie przy ul. Wilczej 22. Początkowo w dyspozycji Komendy Głównej AK.
Leszek Starzyński: „Radfiostacje krajowe prawie zawsze było źle słychać. Stacje foniczne starały się przekrzyczeć telegraf agencji prasowych, zakłócenia atmosferyczne, walczyły o lepsze z przeszkodami technicznymi, a wszystko to razem wzięte tworzyło niesamowity rozgardiasz, na dnie którego kryła się cieniutka pajęczynka ledwo dosłyszalnego pisku. Trzeba mieć niezłą wprawę, aby taki pisk w ogóle usłyszeć. A to jest właśnie tajna radiostacja krajowa.
Długo się uczyłem, zanim doszedłem do tego, by taką radiostację odróżnić od innych. Jak się to robi? Właściwie – nie wiem. A może tylko nie umiałbym wytłumaczyć. Trochę po sposobie nadawania, trochę po podchwyconych literkach sygnałów wywoławczych, ale to wszystko nie wystarcza. Trzeba wyczuć. To tak, jak w Londynie na ulicy: widzę jakiegoś człowieka w cywilnym ubraniu – nie znam go, ale wiem, że to Polak.
Więc kiedy już wiedziałem, że to mój „głos” kręciłem gałkami odbiornika tak, by go usłyszeć możliwie najgłośniej, a inne możliwie najciszej. Potem trzeba odbierać. To także nie jest łatwe. Trzeba całą siłę woli skoncentrować na tym jednym, przeważnie najsłabszym spośród innych, i spowodować, aby ręka trzymająca ołówek reagowała wyłącznie na ten jeden dźwięk. To tak, jakby obrać jeden punkt w polu widzenia i tak intensywnie weń się wpatrzeć, by niczego innego nie widzieć. Odebrać telegram…”
Leszek Starzyński, Po obu stronach eteru, w: Drogi Cichociemnych, Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK, Veritas Londyn 1961, s. 80-81
Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75
W Powstaniu Warszawskim od 3 sierpnia 1944 przydzielony do Zgrupowania „Radosław” na Woli. Od 5 sierpnia radiotelegrafista Komendy Obszaru Warszawskiego AK. Nadawał z radiostacji „Wanda” nr 13, z pl. Napoleona oraz w „Adrii”.
Walczył w Śródmieściu. Po kapitulacji Powstania w obozie jenieckim Sandbostel, następnie oflag X C Lubeka. Uwolniony przez żołnierzy brytyjskich 2 maja 1945.
Zbigniew S. Siemaszko – Łączność radiowa Sztabu N.W. w przededniu Powstania Warszawskiego
w: Instytut Literacki Paryż, 1964 r., Zeszyty Historyczne nr. 6, s. 64 – 116
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
11 maja 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. 11 czerwca 1946 awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1945.
Od połowy 1945 pracował jako radiotelegrafista w utworzonej na początku 1945 przez gen. Stanisława Tatara centrali „Hel”, mającej wspierać środowisko mikołajczykowskie (część PSL), PSL w kraju oraz łączność radiową i kurierską z Delegaturą Sił Zbrojnych na Kraj, kierowaną przez płk. dypl. Jana Rzepeckiego. Obsługiwał radiostację ulokowaną w Londynie, przy ul. 11 Corwall Gardens, niedaleko Gloucester Road Station. W centrali „Hel” pracował także jako referent ds. łączności kurierskiej Cichociemny mjr Kazimierz Bilski.
Centrala konspiracyjna „Hel” dysponowała kilkoma milionami dolarów, wydzielonych z budżetu likwidowanego Oddziału VI (Specjalnego) do odrębnego, oznaczonego kryptonimem Funduszu „Drawa”, którym zarządzał Komitet kierowany przez gen. Kopańskiego oraz gen. Tatara.
Zdemobilizowany 24 kwietnia 1947, następnie przez dwa lata, do 24 kwietnia 1949 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, początkowo w Londynie. Od października 1946 podjął studia na Wydziale Ekonomii i Handlu Uniwersytetu Londyńskiego, w czerwcu 1950 zdał egzamin końcowy uzyskując tytuł Bachelor of Science (licencjat) z ekonomii i statystyki.
W 1951 uzyskał obywatelstwo Wielkiej Brytanii, pracował jako robotnik. W 1952 wyemigrował do Kanady, podjął prace jako ekonomista statystyk w Urzędzie Federalnym w Ottawie. Pracował następnie w Ontario, Montrealu, od 1977 w Genewie (Szwajcaria). W 1985 przeszedł na emeryturę, powrócił do Kanady. Zmarł 21 października 1990 w Kingston (Ontario, Kanada). Pochowany w Szreniawie (pow. miechowski).
Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992
Syn Mieczysława legionisty, podpułkownika dyplomowanego Wojska Polskiego (1891 – 1942) oraz Marii z domu Falkowskiej. Brat jego ojca Stefan Starzyński od 1934 aż do śmierci w grudniu 1939 był prezydentem Warszawy. Dwukrotnie żonaty, nie mieli dzieci.
Jego ojciec Mieczysław Starzyński był także w latach 1936 – 1939 zastępcą, następnie redaktorem naczelnym prosanacyjnej Gazety Polskiej.
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także – biogram w Wikipedii
ps.: „Rudy”, „Gangster”, „Goły”
vel Leon Ratomski, vel Ludwik Fedorowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0085
Do 1914 mieszkal w Stryju, tam uczył się w gimnazjum, w 1919 zdał egzamin dojrzałości. 6 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego, jako strzelec przydzielony do 13 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów 2 Brygady. 10 września awansowany na starszego strzelca, 7 listopada na stopień kaprala.
Od września do grudnia 1914 przydzielony do 2 Pułku Ułanów, w oddziale szpiegowsko – dywersyjnym na tyłach nieprzyjaciela. Od 6 grudnia 1914 w niewoli rosyjskiej, w grudniu 1915 zesłany do obozu pod Moskwą, do prac polowych w rejonie Jałty. Uciekł w lutym 1916, następnie w biurze wywiadu w Moskwie, potem w Taszkiencie. Od kwietnia 1917 komendant biura werbunkowego w Kijowie.
Służył w II Korpusie Polskim na Wschodzie, w lutym 1918 na rozkaz gen. Hallera wyjechał do Moskwy po grupę oficerów, byłych jeńców. Po powrocie w 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, awansowany na stopień wachmistrza. 11 maja 1918 uczestniczył w bitwie pod Kaniowem, następnie wraz z gen. Hallerem w Bugusławcu.
Podczas podróży do Murmańska aresztowany przez bolszewików, przewieziony do Piotrogrodu. Uciekł po dwóch dniach do Moskwy, tam 30 czerwca 1918 ponownie aresztowany wraz z trzema oficerami, m.in. Bolesławem Wieniawą – Długoszowskim. Osadzony w moskiewskim więzieniu „Taganka”, uciekł po 4 tygodniach.
Po powrocie przydzielony do II szwadronu 14 Pułku Ułanów, 15 października 1918 mianowany podchorążym. Od 12 grudnia, wraz z oddziałem ppłk. M. Żymierskiego w niewoli u petlurowców w Odessie, 24 grudnia uciekł. Wstąpił w Chełmie do Wojska Polskiego, przydzielony jako dowódca plutonu, następnie kompanii 2 Pułku Piechoty Legionów. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 lipca 1919, na stopień porucznika od 1 kwietnia 1920.
Wyróżnił się w wielu akcjach bojowych, m.in. 3 sierpnia 1919 śmiałym kontrnatarciem dowodzonych przez siebie dwóch plutonów na atakujące dwa bataliony bolszewików, 8 sierpnia atakiem na bataliony bolszewików na linii Biały Ług – Ślepnia, 28 września atakiem swojej 1 kompanii na prawe skrzydło nacierających trzech batalionów bolszewickich w rejonie Ugły Prudiszcze. 26 lipca 1920 ciężko ranny podczas walk w rejonie Cichej Woli, do 17 listopada na leczeniu w Krakowie. Odznaczony Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.
Od lutego 1921 adiutant, początkowo dowódcy 2 Dywizji Piechoty Legionów, następnie dowódcy 4 Brygady Piechoty, od listopada dowódcy kompanii 6 Pułku Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień kapitana 2 kwietnia 1924, ze starszeństwem od 1 lipca 1923. Od 2 stycznia 1924 w Szkole Pilotów w Bydgoszczy, od lipca w Wyższej Szkole Pilotów (Oficerska Szkoła Lotnictwa) w Grudziądzu. Od 1 października 1924 dowódca eskadry myśliwskiej w 3 Pułku Lotniczym. Od kwietnia 1925 dowódca eskadry treningowej 6, następnie 1 Pułku Lotniczego.
Od maja 1927 dowódca 5 kompanii 8 Pułku Piechoty Legionów, od czerwca oficer taktyczny 11 Pułku Lotniczego oraz pełniący obowiązki komendanta parku 5 Pułku Lotniczego. Od kwietnia 1930 dowódca 141 Eskadry Myśliwskiej w 4 Pułku Lotniczym, następnie dowódca eskadry 5 Pułku Lotniczym, dowódca dywizjonu 5 Pułku Lotniczego. Awansowany na stopień majora, ze starszeństwem od 1 stycznia 1935. Od kwietnia 1936 dowódca Eskadry Towarzyszącej 4 Pułku Lotniczego, następnie dowódca dywizjonu 3 Pułku Lotniczego.
3 listopada 1937 ukończył I Kurs Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie. Po kursie mianowany dowódcą, formowanego tajnym rozkazem WSWojsk. L.dz. 2676/tjn. z 10 listopada 1938 Wydzielonego Dywizjonu Towarzyszącego 4 Pułku Lotniczego (Toruń) w Bydgoszczy, w jego skład włączono m.in. dwie (46 oraz 49) eskadry towarzyszące. Dowódcą 49 eskadry został kpt. obs. Franciszek Rybicki. Zadaniem tego dywizjonu było głównie lotnicze wsparcie polskiego Korpusu Interwencyjnego w przypadku próby zajęcia Gdańska przez Niemców. Współpracownik Oddziału II (m.in. wywiad) Sztabu Głównego WP. Awansowany na stopień podpułkownika, ze starszeństwem od 1 stycznia 1939.
W kampanii wrześniowej 1939, po rozformowaniu dywizjonu pozostał w dyspozycji Dowódcy Lotnictwa, ewakuowany wraz z oddziałem na południowy wschód Polski.
Na rozkaz Dowódcy Lotnictwa przekroczył granicę z Rumunią. Przez Bukareszt, Modanę (Włochy) w październiku 1939 dotarł do Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim.
Od grudnia 1939 w Wielkiej Brytanii, w ośrodku szkoleniowym w Eastchurch. Od 24 lipca 1940 do 26 lipca 1941 dowódca 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomorskiej, stacjonującego na lotniskach w Bramcote (22-07-1940 – 25-08-1940), Swinderby (25-08-1940 – 18-07-1941), Hemswell (18-07-1941 – 07-04-1943).
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Zgłosił się do służby w Kraju. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 4 września 1941 w Londynie, przydzielony jako referent lotniczy, następnie kierownik referatu łączności lotniczej ds. zrzutów w Wydziale Technicznym Inspektoratu PSP oraz do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Od października 1941 także jako oficer łącznikowy Oddziału VI SNW przy 138 Dywizjonie Specjalnym RAF (w jego skład włączono trzy polskie załogi). W czerwcu 1942 przeszkolony ze specjalnością do zadań w lotnictwie, m.in. STS 25a (Garramor), na kursie spadochronowym w STS 51 (Ringway), kursie sztabów lotniczych w Londynie, STS 34 (Bealieu), 1 lipca 1942 zwolniony z Polish Air Force, przeniesiony do armii.
Uczestniczył w składzie załogi w nocy 7/8 listopada 1941 w operacji lotniczej „Ruction” (dowódca operacji: F/O Stanisław Król, ekipa skoczków nr: I), przeprowadzonej z użyciem samolotu Halifax L-9612 (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Tadeusz Jasiński, pilot – Sgt. Franciszek Sobkowiak / nawigator – F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – Sgt. Walenty Wasilewski / mechanik pokładowy – Sgt. Jerzy Sołtysiak / strzelec – Sgt. Rudolf Mol / oficer łącznikowy – WC Roman Rudkowski / despatcher – Sgt. Józef Chodyra). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Linton-on-Ouse, na placówkę odbiorczą „Ugór” w okolicach miejscowości Czatolin, Łyszkowice, 20 km od Skierniewic skoczyli dwaj Cichociemni – kpt. Niemir Bidziński ps. Ziege Karol, por. Jan Piwnik ps. Ponury oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj ppor. Napoleon Segieda ps. Wera.
Podczas drogi powrotnej, z powodu uszkodzenia podwozia oraz braku paliwa załoga Halifax’a L-9612 zmuszona była awaryjnie lądować w Szwecji, gdzie została na krótko internowana. Po kilku tygodniach pobytu w Szwecji powrócił do Londynu. Przeszkolony ze specjalnością w lotnictwie. Mianowany na stopień podpułkownika, ze starszeństwem od 25 stycznia 1943.
Jako jedyny Cichociemny dwukrotnie zrzucony do Polski. Po raz pierwszy skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 25/26 stycznia 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brace” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków nr: XVIII), z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Kłosowski / nawigator – F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Walenty Wasilewski / i in.).
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Chmiel”, obok szosy Warszawa – Radom, 13 km od Białobrzegów. Razem z nim skoczyli: por. Ignacy Bator ps. Opór, por. Tadeusz Gaworski ps. Lawa oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj kpr. Wiktor Czyżewski ps. Cap. Pomimo iż placówka odbiorcza nie odpowiadała, skoczkowie zdecydowali się skoczyć. Samolot powrócił szczęśliwie do bazy z 6 zasobnikami, po 13 godzinach lotu.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Wystartowały: – ekipa „SCREWDRIVER” – nawigator P/o. K. SMith – plac. odb. KRZAK (106) – godz. 17.40, – ekipa „SPOKSHAVE” – nawigator Cpt. Kuźnicki – plac. odb. KOŃ (102) – g. 18.45, – ekipa „BRACE” – nawigator Cpt. Król – plac. odb. CHMIEL (103) – g. 18 50, – ekipa „VICE” – nawigator S/Ldr. Boxter – plac. odb. SUM (104) – g. 20.30 . Każda ekipa po 4 ludzi, 6 containerów, 2 bagażniki.
Dnia 26.I. powróciły wszystkie samoloty z następującym wynikiem: – ekipa SCREWDRIVER – zrzut na rejon – tylko ludzie; 2568 [placówka odbiorcza] nie dała 1944 [sygnału świetlnego], – ekipa SPOKSHAVE – powróciła do Anglii; 2568 nie dała 1944, ekipa odmówiła skoku na rejon, – ekipa BRACE – zrzut na rejon – tylko ludzie, 2568 nie dała 1944, – VICE – powróciła do Anglii. Nad Polską nawalił jeden silnik – nawigator nie mógł ustalić swego położenia i zawrócił na trzech silnikach do bazy (…).” (s. 137)
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, w mieszkaniach przy ul. Moniuszki 4/4, Okocimskiej 18 (Plater) oraz pl. Narutowicza 5/12. Od lutego szef Wydziału Lotnictwa Oddziału III Komendy Głównej AK, używał wówczas nazwiska Ludwik Fedorowski.
Uczestniczył w nocy 29/30 maja 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Wildhorn II”, MOST 2, (dowódca operacji: F/O Władysław Krywda, ekipa skoczków nr: LV). Samolot Douglas Dakota KG-477 „V” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Michał Goszczyński, pilot – F/S Józef Bielicki / nawigator – F/O Władysław Krywda / radiotelegrafista – F/S Stanisłw Karabanik / mechanik pokładowy – F/S Jerzy Neciuk / strzelec – W/O Zygmunt Skopiński, F/S Leon Basaj / despatcher – W/O Romuald Małachowski) lądował na polowym lądowisku „Motyl”, w okolicach wsi Wał – Ruda, 18 km od Tarnowa nad rzeczką Kisieliną (położenie: N50°08′ E20°47′)
Samolot został dodatkowo wyposażony w cztery zbiorniki paliwa, umożliwiające ok. 14 godzin lotu. Lot miał się odbyć najpierw 24, potem 27 maja, jednak w obu terminach go odwołano z powodu braku eskorty myśliwców, niezbędnej dla bezbronnej „Dakoty” przez ok. dwie godziny lotu, do zapadnięcia zmroku.
Po starcie o godz. 19.35, do zapadnięcia zmroku nieuzbrojoną „Dakotę” eskortowały dwa Liberatory z polskimi załogami. Nad Jugosławią samoloty ostrzelała niemiecka lekka artyleria przeciwlotnicza. Dakota uniknęła trafienia dzięki unikom i sprytowi pilota; wreszcie o godz. 00.07 wylądowała na łące porośniętej trawą do kolan. Samolotem przylecieli do Polski: gen. dyw. Tadeusz Kossakowski ps. Krystynek oraz ppłk. Romuald Bielski ps. Bej. Dostarczono także 964 funty (ok. 487 kg) zaopatrzenia dla Armii Krajowej.
Po trwającym 7 minut rozładunku samolotu, odleciał do Włoch z pasażerami: mjr Zbigniew Sujkowski ps. Leliwa, Wygoda, emisariusz Stronnictwa Ludowego Jan Domański ps. Bartnicki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 04.08, po locie trwającym osiem godzin 33 minuty. Od 20 sierpnia 1944 ponownie przyjęty do Polish Air Force. Po powrocie do Londynu, rozkazem Naczelnego Wodza z 1 września 1944 oraz Ministra Obrony Narodowej z 16 września 1944 otrzymał tytuł oficera dyplomowanego.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Sprawa lotu dwustronnego (Wildhorn). – L.dz. 2937/Sp. – SOE powiadamia, że Air Ministry zgodziło się na wykonanie operacji dwustronnej w październiku br. (10.IV.43) – L.dz. 3285/Sp. Kryptonimy dla operacji dwustronnej. – L.dz. 3734/Sp. pismo HBP/PD/4313 z dn. 5.VII.43 – wyznaczenie terminów operacji na bajor [lądowisko] MUCHA (3) i MRÓWKA (4). Depesza do kraju z dn. 26.VII.43 (w załączeniu originalne foto bajorów MUCHA i MRÓWKA). – L.dz. 4008/Sp. – Law.1228 z 23.VII. – Położenie bajorów WAŻKA i BIEDRONKA. – L.dz. 4164/Sp. – Law. 1375 z 13.VIII. Potwierdzić terminy operacji – jak L.3734/Sp. – L.dz. 4930/SP. – z 14 IX.43 – do O.SP. – HBP/PD/4706 – czy strona polska wyraża zgodę na przeprowadzenie operacji w październiku i czy potrzebne przygotowania są poczynione.
– z 16.IX. – do SOE – szczegółowa charakterystyka bajorów MUCHA, MRÓWKA, WAŻKA i BIEDRONKA – Nr. 3, 4, 5, 6. i system sygnalizacji na bajorach i dla uruchomienia bajorów – jak L.dz. 4974/Sp. – L.dz. 5231/Sp. – z dn. 28.IX. – HBP/PD/4762 – komentarz Air Min. [brytyjskiego ministerstwa lotnictwa] o przydatności bajorów Nr. 3, 4, 5, 6 – wszystkie nieprzydatne. Fantastyczne żądanie aby lądowisko prowizoryczne miało podejścia z 6-ciu kierunków i długość do lądowania ok. 1000 m. (…) L.dz. 5587/Sp. – z dn. 15.X. – do Law. odwołanie operacji na BIEDRONKA – jak L.5423 – na podstawie telefonicznego oświadczenia ppłk. Perkinsa [SOE]. – z dni. 18.X. (w pierwszy dzień operacji) – HBP/PD/4833/Sp. odwołanie operacji aż do wiosny 1944 r. Mętne i bez zobowiązania wywody.W ten sposón jeszcze jedno zobowiązanie brytyjskie zostało niedotrzymane. (…) Za dwa dni będzie decyzja co do Wildhorn. (…) .” (s. 254, 273)
W swoim „Pamiętniku” mjr dypl. Jaźwiński odnotował: „29/30 maja wykonany został lot dwustronny z lądowaniem na bajor Motyl, położony na płn. zach. od Tarnowa. Wymiana ekip i poczty trwała 15 min. Przybyło dwóch oficerów z AK i jeden kurier polityczny. Odesłani byli do Londynu staraniem SOE. 30 kwietnia byłem z ppłk. Trelfall w sztabie MAAF [Mediterranen Alied Air Force, Śródziemnomorskie Sojusznicze Siły Powietrzne] w Caserta, aby opracować wnioski dla marsz. Sleesora [minister lotnictwa] celem skrócenia przerwy letniej w lotach, w czerwu i lipcu oraz nacisku na Air Ministry [Ministerstwo Lotnictwa] o załogi polskie”.
(Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, tom II, s, 65, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6)
Po raz drugi skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski).
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Newa”, w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, ppłk. Leopold Krizar ps. Czeremosz, kpr. Aleksander Makagonow ps. Wschód, por. Bruno Nadolczak ps. Piast, ppor. Stefan Przybylik ps. Gruch. Podczas skoku wskutek nieotwarcia spadochronu, w okolicy miejscowości Dziebałtów (gmina Końskie) zginął Leopold Krizar ps. Czeremosz, został tam pochowany.
Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki. W tajemnicy przed innymi przerzucił pierwsze instrukcje oraz ok. 2 mln USD dla gen. Okulickiego na potrzeby tworzonej organizacji NIE. 2 stycznia 1945 spotkał się z uczestnikami brytyjskiej misji Freston, umożliwił im spotkanie z Komendantem Armii Krajowej, Cichociemnym gen. Leopoldem Okulickim ps. Niedźwiadek. Po rozwiązaniu Armii Krajowej jako likwidator Wydziału Lotnictwa KG AK.
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.
13 marca 1945 w Łodzi aresztowany przez sowiecki kontrwywiad wojskowy SMIERSZ, następnie przekazany do UB, więziony w Łodzi przy ul. Kopernika 29, potem osadzony w więzieniu w Warszawie na ul. Rakowieckiej. Oskarżony m.in. o udział w nielegalnym związku Armia Krajowa, mającym na celu obalenie demokratycznego Państwa Polskiego, a także o… brak rejestracji w R.K.U. 20 czerwca 1946 śledztwo umorzono, 10 lipca nakazano zwolnić z więzienia, zwolniony kilka tygodni później. Pracował w prywatnym zakładzie drzewnym „Strug” w Warszawie. Ponownie poszukiwany przez UB ukrywał się m.in. w Krynicy Górskiej, Szczecinie, Częstochowie, Puszczykowie k. Poznania.
W 1949 uciekł z Polski, przez Szwecję dotarł do Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie. Po wojnie podjął współpracę z zachodnimi służbami specjalnymi: brytyjskim SIS oraz amerykańską CIA, m.in. w operacji „Rollback”. Został przekonany do współpracy z CIA przez swojego znajomego Petera Kempa (członka brytyjskiej misji wojskowej „Freston”). Werbował polskich pilotów (m.in. ze Stowarzyszenia Lotników Polskich, prawdopodobnie Eugeniusza Arciuszkiewicza oraz Stanisława Króla) do wykonywania z bazy USAF w Wiesbaden lotów samolotami C-47 Skytrain (tzw. Dakota), C-47, C-54, w tajnych operacjach CIA. Operacje zrzutowe prowadzone były m.in. nad terytorium Albanii, Białorusi, Bułgarii, Grecji, Litwy, Łotwy, Mołdawii, Rumunii, Ukrainy, Węgier, ZSRR. Jeden (prawdopodobnie nie jedyny) zrzut do Polski wykonano 4/5 listopada 1952. W maju 1951 okazało się, że koordynator działań pomiędzy amerykańskim OPC i brytyjskim SIS Harold Adrian Russell „Kim” Philby jest sowieckim szpiegiem…
Prawdopodbnie zwerbował polskich pilotów: kpt. pil. Ludwika Martela, mjr pil. Józefa Jekę oraz mjr pil. Stefana Janusa, którzy w tajnej operacji CIA mieli zostać zrzuceni na teren PRL oraz porwać najnowszy wówczas radziecki odrzutowiec myśliwski MiG-15.
Zmarł 14 marca 1954 w Londynie. Pochowany na londyńskim cmentarzu North Sheen (zwany też Fulham New Cemetery) – ER 36. Dziękuję Marcinowi Kunickiemu – Polskie Miejsca w Wielkiej Brytanii za ustalenie lokalizacji grobu.
Franciszek Grabowski – Ostiary i nie tylko.
Lotnicy polscy w operacjach specjalnych SIS, OPC i CIA w latach 1949-1965,
w: Pamięć i Sprawiedliwość 2009, nr 8/1 (14), s. 305-341
Syn Augusta ślusarza oraz Marii z domu Hulak. Po raz pierwszy zawarł związek małżeński ze Stefanią z domu Wallówną. Następnie zawarł związek małżeński z Jadwigą z domu Ratomską (1901–1982) księgową. Mieli dwoje dzieci: Danutę (ur. 1931) oraz Zbigniewa Jerzego (ur. 1939). Jadwiga Rudkowska była więziona w Rosji (Turkmenia), m.in. za odmowę przyjęcia obywatelstwa sowieckiego, powróciła do Polski w 1948. W 1947 zawarł związek małżeński z Aliną z domu Głowińską, primo voto Dodacką. Mieli syna Wojciecha (ur. 1947) inżyniera mechanika.
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także – biogram w Wikipedii