Akcja pod Baranowską Górą
26 lutego 1943 żołnierze Armii Krajowej, na rozkaz Cichociemnego por. Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt przeprowadzili akcję pod Baranowską Górą, przed szczytem wzniesienia o wysokości 300,3 m n.p.m. (nieopodal miejscowości Suchedniów), przez które przebiega droga Kielce – Skarżysko Kamienna (Kraków – Warszawa).
Dowódcą akcji został Cichociemny ppor Waldemar Szwiec ps. Robot, uczestniczył w niej Cichociemny por. Eugeniusz Kaszyński, ponadto 12 żołnierzy AK:
- Antoni Gołębiewski
- Ewaryst Grabiński
- Stefan Imiołek
- ppor Hipolit Krogulec ps. Albiński
- sierż. Stanisław Krogulec ps. Lew
- Mirosław Idzikowski ps. Norbert
- Eugeniusz Malinowski
- Władysław Malinowski ps. Biały
- Henryk Materek
- Marian Materek
- Teofil Materek
- ppor Stefan Obara ps. Stefan
W akcji uczestniczył także jako obserwator płk Stanisław Dworzak ps. Daniel, komendant Okręgu Radomsko Kieleckiego AK. Była to druga akcja przeprowadzona przez Cichociemnego ppor Waldemara Szwieca ps. Robot, po akcji kolejowej pod Wąsoszem Koneckim w nocy 12/13 lutego 1943.
Cel i przebieg akcji
mjr Eugeniusz Kaszyński
źródło: NAC
Tak opisał rozpoczęcie i cel akcji o kryptonimie „Wyrąb” Cichociemny Eugeniusz Kaszyński:
Jest rok 1943, luty. Około południa przychodzimy do podnóża Góry Baranowskiej. Jest nas trzynastu. Dowodzi „Robot”, jest także inż. Mieczysław. Nie przyszliśmy tu, aby zachwycać się przyrodą. Cel nasz jest znacznie mniej romantyczny: mamy zdobyć broń i wyekwipowanie niemieckie. Broń, buty, bielizna – to wszystko przyda się naszym partyzantom. Każdy pistolet czy choćby karabin powtarzalny jest nabytkiem niezwykle cennym. Mundur felgradu jest również nie do pogardzenia: dodasz orzełka do czapki i już jest siarczysty partyzant. Zresztą do pewnych akcji potrzebny jest mundur niemiecki w całym swoim splendorze: ze wszystkimi naszyciami, gwiazdkami, nawet swastyką. Alianci obiecują, co prawda, zrzuty zaopatrzenia, podobno nawet gdzieś się juz zdarzyły – cóż to jednak znaczy? Trzeba więc kombinować na własna rękę.
Zatem zasadzka. Na tym odcinku szosy samochody niemieckie krążą często. Szosa pnie się po stoku góry, w pewnym miejscu przeskakuje grzbiet i na ukos zjeżdża po śniegu w dolinę. Wzdłuż szosy idą dwa głębokie rowy gęsto zarośnięte kępami krzaków. Miejsce wprost wymarzone dla naszego celu”
26 lutego 1943, w piątek około południa, grupa bojowa AK zebrała się pod domem Materków w Michniowie. „Robot” przeprowadził odprawę przed akcją, następnie wszyscy udali się do wyznaczonych zadań. Ośmiu żołnierzy uzbrojonych w dwa karabiny i kilka pistoletów, z siekierami i piłami ruszyli przez las do miejsca „wyrębu”. „Robot”, „Daniel” oraz jeden z żołnierzy wraz z woźnicą, wyruszyli wozem z dłużycą w stronę Baranowskiej Góry. Wszyscy dotarli na miejsce akcji ok. godz. 14.
„Robot” wyznaczył na pobliskiej polanie miejsce tymczasowego „obozu dla zatrzymanych”. Jako jego ochronę wyznaczono dwóch żołnierzy, w obozie pozostał także płk „Daniel”. Po dwóch uzbrojonych w pistolety i granaty żołnierzy rozstawiono po obu stronach drogi, jako obserwatorów oraz ubezpieczenie akcji.
Tak relacjonuje to Cichociemny Eugeniusz Kaszyński:
ppor. Waldemar Szwiec
ze zbiorów NACZ obu stron szosy przycupnęło w rowie po dwóch chłopców. Każdy z nich ma pistolet i granaty. Dwaj inni przywarowali na skraju lasu, dając ubezpieczenie z obu kierunków szosy, oparłszy karabiny o pnie sierczyście „zabijają” ręce i klną prawdziwie po partyzancku: zimno, wojnę i Niemców. Nie przeszkadza im to wypatrywać pilnie i nadsłuchiwać samochodów, by w porę dać umówiony sygnał.
Grupka czterech żołnierzy, w głębi boru, nudzi się na razie. Dwaj z nich maja odprowadzać zatrzymanych Niemców z szosy do lasu, dwaj ini pilnować ich tutaj. Strugaja kozikami sękate kije, nie wypada bowiem nad rozbrojonymi stać ze spluwą. (…)
„Mieczysław”, wykształcony w inżynierskim fachu, ma odprowadzać zatrzymane samochody z szosy na duktę leśną (…) Ostatni z naszej paczki chłopiec (…) wozem ma tarasować szosę w momencie zbliżania się jakiegoś samochodu. Zawróci wozem, lecz – jako mało doświadczony – nie potrafi się w porę usunąć i samochód będzie się musiał zatrzymać…
Ok. godz. 15.30 rozpoczyna się akcja. Od strony Skarżyska nadjeżdża limuzyna, ostro hamuje przed blokującą przejazd, niby zawracającą na drodze furmanką. Dwaj Cichociemni oraz dwóch żołnierzy AK nakazują pasażerom opuszczenie pojazdu. Pierwsi zatrzymani to: dyrektor Herman Göring Werke (Zakładów Amunicyjnych w Skarżysku) z żoną oraz urzędnik fabryki. Przerażony dyrektor, w trosce o własne życie, oferuje der polonischen Wermacht sto tysięcy złotych, które ma w samochodzie. Zatrzymami trafiają do tymczasowego „leśnego aresztu”.
Po chwili, tym samym na pozór nieudolnym manewrem zawracania furmanką na szosie, zatrzymany zostaje następny samochód osobowy. Wysiadają z niego, zostają rozbrojeni oraz rozebrani z mundurów dwaj Niemcy: funkcjonariusz SA, podoficer Wermachtu oraz towarzysząca im Niemka.
Z trzeciego zatrzymanego samochodu żołnierze AK „wyłuskują” jednego z szefów kieleckiej żandarmerii oberleutnanta Schmidta, trzech żandarmów oraz żołnierza Wermachtu. Jak zauważa Eugeniusz Kaszyński – Od Schmidta zalatuje wódką, ale patrzy tak trzeźwo, jakby od roku nie tknął kieliszka… W tymczasowym „leśnym areszcie” zgromadziło się już kilkunastu Niemców oraz kilkudziesięciu Polaków, którzy akurat znaleźli się w pobliżu akcji.
Żołnierzom AK dopisuje szczęście – przed kolejnym, ósmym już pojazdem zbuntowany koń nie wyjechał w porę na drogę. Samochód przejeżdża spokojnie, a w chwilę po nim kolejne samochody zmotoryzowanej kolumny SS…
Po przejeżdzie SS-manów żołnierze AK zatrzymują jeszcze cztery kolejne samochody, w tym ciężarówkę. O godz. 18 „Robot’ nakazuje zakończenie akcji.
Relacjonuje Cichociemny Eugeniusz Kaszyński:
Niemiecka ciężarówka spalona pod Szydłowcem
fot. blog Wokół PonuregoJedni niszczą i palą zdobyczne samochody, inni układają broń i wyekwipowanie. Łup mamy niezły: kilkadziesiąt sztuk broni, przeważnie krótkiej, choć są i poczciwe karabiny powtarzalne, amunicja, granaty, kupa korespondencji dotyczącej spraw wojska, żandarmerii, fabryki amunicji, jest także trochę pieniędzy w różnej walucie: polskiej, niemieckiej, francuskiej, w dolarach, na ogólną sumę kilkuset tysięcy złotych, jest wreszcie rzecz o tej porze roku dla nas najważniejsza: umundurowanie, ciepła bielizna, buty. Poza tym mamy sporo dowodów policyjnych, które mogą się przydać komórce legalizacyjnej.
Grupa bojowa AK z tymczasowego „internowania” w leśnym areszcie zwalnia zatrzymanych Polaków. Rozbrojonym i rozebranym z mundurów Niemcom „Robot” nakazuje pozostanie na leśnej polanie do rana. Zdobyte przez grupę bojową „Robota”: broń i ekwipunek zostały rozdysponowane żołnierzom Armii Krajowej z Michniowa, Niekłania oraz Końskich.
Po jakimś czasie, według różnych relacji: wkrótce po odejściu „Robotowców” lub następnego dnia, w rejon Baranowskiej Góry przyjechały dwie ciężarówki niemieckich żandarmów z oddziału „antypartyzanckiego”. Jednak nikogo ani niczego już nie znaleźli. Niemcy rozplakatowali obwieszczenie, w którym oferowali 100.000 złotych nagrody za wskazanie sprawców „napadu leśnych bandytów„. Nikt jednak żołnierzy AK nie wydał.
Źródła:
- informacje własne
- Drogi Cichociemnych, Bellona Warszawa, 2015, s. 221 – 231, ISBN 978-83-11-13728-8
- Marek Jedynak – Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”, Arslibris Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, Końskie, sierpień 2007, ISBN 978-83-924276-0-3
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, OS Ostoja, Zwierzyniec – Rzeszów, 2002, s. 46-50. ISBN 83-910535-4-7
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Rzeszów: Wydawnictwo OS Ostoja, Zwierzyniec, Rzeszów 2011, s. 212 – 214, ISBN 978-83-933857-0-6
Stanisław Olszewski – Cichociemny
ps.: „Bar”, „Gama”
vel Stanisław Komar, vel Stanisław Kossak
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1042
ppłk. Stanisław Olszewski
ur. 28 marca 1912 w Kamienicy Polskiej, zm. 1 marca 1994 w Częstochowie – podpułkownik piechoty, nauczyciel, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Lwów AK, więzień UB, NKGB, sowieckich łagrów: Workuta, Norylsk, Tajszet (1945-1955), cichociemny
Znajomość języków: francuski, białoruski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51. Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat; w dacie skoku do Polski 30 lat.
Spis treści:
W latach 1919-1926 uczeń szkoły powszechnej w Kamienicy Polskiej oraz gimnazjum w Częstochowie i Radomiu. Od 1932 w Państwowym Studium Nauczycielskim w Solcu nad Wisłą, w 1934 uzyskał świadectwo dojrzałości oraz uprawnienia nauczyciela szkół powszechnych.
Od 17 września 1934 uczestnik kursu podchorążych rezerwy piechoty w Katowicach przy 73 Pułku Piechoty 23 Dywizji Piechoty. Po kursie od kwietnia 1935 jako dowódca drużyny na praktyce w 11 Pułku Piechoty. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od stycznia 1937.
W latach 1935 – 1937 rachmistrz w kopalniach rudy Poraj i Osiny, następnie nauczyciel szkoły powszechnej w Orlej (pow. Szczuczyn). Działacz Związku Nauczycielstwa Polskiego, Związku Strzeleckiego, Związku Oficerów Rezerwy, naczelnik Straży Ogniowej w Szczuczynie.
II wojna światowa
Pod koniec sierpnia 1939 zmobilizowany, przydzielony do kompanii przeciwlotniczej w Mołdecznie 86 Pułku Piechoty 17 Dywizji Piechoty (Obszar Warowny „Wilno”). W nocy z 18 na 19 września przekroczył granicę polsko-litewską, internowany w Kownie. Uciekł, dotarł do Rygi, 24 grudnia 1939 do Sztokholmu (Szwecja), następnie przez Bergen (Norwegia), Abeerden (Szkocja), Londyn (Wielka Brytania) dotarł 6 stycznia 1940 do Paryża (Francja).
Duchess of York
Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 6 stycznia przydzielony jako dowódca plutonu 1 Batalionu do Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. 24 kwietnia jako dowódca plutonu ckm statkiem „Chenonceaux” dopłynął do Herstad (Norwegia). W nocy z 27 na 28 maja uczestniczył w natarciu na Beisfjord oraz bitwie pod Narwikiem. Za udział w walkach odznaczony Krzyżem Walecznych.
8 czerwca statkiem „Duchess of York” ewakuowany do Brestu (Francja). Po upadku Francji m.in. osadzony w obozie w Nimes. W małej grupce żołnierzy 9 czerwca 1941 w Perpignan przekroczył granicę z Hiszpanią, we wrześniu dotarł do Lizbony (Portugalia). Aresztowany, osadzony w więzieniu, zwolniony po ok. półtora miesiącu, po interwencji polskiego konsulatu.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Przez Gibraltar 11 listopada 1941 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, 17 listopada przydzielony do 7 Brygady Kadrowej Strzelców, następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End.
Handley Page Halifax
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Rasp” (dowódca operacji: F/O Rutledge A.J.D., ekipa skoczków nr: XX), z samolotu Halifax DT-726 „H” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Rutledge A.J.D. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Lotnisko RAF, Tempsford
Start o godz. 18.19 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Sum”, w okolicach miejscowości Machory, Maleniec, 14 km od Końskich. Razem z nim skoczyli: kpt. Marian Mostowiec ps. Lis, ppor. Leszek Ratajski ps. Żal oraz kurier ppor. Tadeusz Samotus ps. Lis-2. Skoczkowie przerzucili 228 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK, zasobników nie zrzucono. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 16 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„16.II. Po raz pierwszy w b. okresie operacyjnym S.O.E. zapowiedziało pogotowie do lotu: początkowo dla 5 ekip, a następnie dla 4 ekip. Odprawa ekip na STS 20 i stacji ubierania się odbyła się w miłym spokoju (…) Komunikat MET z godz. 16.oo pomyślny, zarządzono start.
Start odbył sie punktualnie w następującej kolejności: = lot 23/31, ekipa VICE, nawig. por. Walczak, plac. zasadn. LILIA, zapas. PUHACZ, start godz. 18.25 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 228000 dol. i 270000 RM, = lot 24/32, ekipa SPOKSHAVE, nawig. kpt. Kuźnicki, plac. zasadn. LIS, zapas. PIES, start godz. 18.30 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904 i pieniądze. = lot 26/33, ekipa SAW, nawig. por. Gembik, plac. odb. KOŃ i rej. zapas. start godz. 18.35 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 315000 dol. oraz pas polit. DR 21/10, – lot 27/34, ekipa RASP, nawigator p/o Rhutelen, plac. odb. SUM i rej. zapas., start godz. 18.20 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 228000 dol. oraz paczki polit. DR 23/10, 28/13 i29/13. 6413 [melodia sygnałowa w BBC] nadane prawidłowo. (…)
17.II. Wynik operacji jest, wg. meldunków nawigatorów, następujący: = lot 23/31 i lot 26/33 dokonale na plac. zasadnicze, 1944 [sygnały świetlne placówki odbiorczej] dobrze widoczne, = lot 27/34 wykonany częściowo, tylko skoczkowie na =1602 [rejon zrzutu] plac. SUM, = lot 24/32 zawrócił znad Danii, nawalił jeden a następnie drugi motor (…) .” (s. 151)
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie, od 23 marca 1943 przydzielony jako komendant dywersji odcinka Lwów Południe do Kedywu Okręg Lwów AK. Uczestniczył w wielu brawurowych akcjach bojowych, m.in.:
- odbiciu, m.in. wraz z Cichociemnymi: Piotrem Szewczykiem oraz Tadeuszem Jaworskim oraz żołnierzami AK ps. Żorż i Jancia więźnia Jana Bojczuka ps. „Wik” ze szpitala we Lwowie przy ul. Janowskiej 130 (Szpital Epidemiczny) oficera ds. scaleniowych Narodowej Organizacji Wojskowej (organizacji Stronnictwa Narodowego), (16 czerwca 1943),
- likwidacji agentki gestapo Marii Rastawieckiej (6 sierpnia 1943),
- nieudanym odbiciu z więzienia w Rawie Ruskiej, wraz ze swoimi podkomendnymi z zakładowej straży pożarnej fabryki konserw Rucknera (Lwów, ul. Żółkiewska), dowódcy oddziału leśnego Kedywu pchor. Stanisława Lewandowskiego ps. „Sylwester” (w grudniu 1943),
- zdobyciu broni maszynowej i wysadzeniu zbiorników w fabryce likierów Baczewskiego (w czerwcu 1944),
- dywersji na szlakach kolejowych Lwów–Tarnopol i Lwów-Łuck
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
W dniach 23–27 lipca 1944 uczestniczył w akcji „Burza”, jako dowódca plutonu Kedywu 1 kompanii 5 Batalionu Saperów brał udział w walkach o Lwów.
Po rozwiązaniu AK 28 lipca 1944 pozostał w konspiracji, działał w organizacji NIE. Ukrywał się w lokalach konspiracyjnych przy ul. Zadwórzańskiej, pl. św. Zofii, ul. Zyblikiewicza. Nie zgłosił się na zorganizowaną przez gen. Iwana Sierowa „odprawę” oficerów AK, unikając aresztowania i zesłania do łagru.Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 3 maja 1944, do listopada 1944 zastępca szefa, następnie do kwietnia 1945 szef Kedywu Okręgu Lwów AK.
Więzienie Butyrki, Moskwa (stan obecny)
Wskutek zdrady byłej łączniczki AK Zofii Sienkiewiczowej, 17 kwietnia 1945 aresztowany przez NKGB w mieszkaniu przy ul. Zyblikiewicza. Po pseudorozprawie przed Wojennym Trybunałem Lwowskiego Okręgu Wojskowego skazany na 15 lat łagrów. Wywieziony za koło polarne do łagru w okolicach Workuty, następnie po ok. 1,5 roku do łagrów nr 25, 9 oraz nr 2 w rejonie Norylska. Od marca 1953 w łagrach tajszeckich (okolice Leny i Bratska). Zmuszany do niewolniczej pracy m.in. przy rozładunku wagonów, w elektrowni na Angarze, przy wycinaniu lasu w tajdze.
Od czerwca osadzony w moskiewskim więzieniu na Butyrkach, następnie w podmoskiewskiej Potmie. Zwolniony 15 grudnia 1955, przetransportowany do Brześcia i przekazany komunistycznym władzom Polski. Do 22 grudnia więziony przez UB na Służewcu, potem zwolniony lecz wciąż prześladowany.
Po wojnie
Od listopada 1957 pracował jako chałupnik przy wykańczaniu tkanin w Spółdzielni Pracy „Twórczość”, następnie do września 1974 w Spółdzielni „Tkaczy i Dziewiarzy”. Od października nakładca w Terenowych Zakładach Przemysłu Włókienniczego w Poraju k. Częstochowy. Przeszedł na emeryturę w październiku 1988. W 1990 współzałożyciel katowickiego oddziału Związku Polskich Spadochroniarzy, członek komisji rewizyjnej oddziału oraz członek Zarządu Głównego. Zmarł 1 marca 1994 w Częstochowie, pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od stycznia 1937
- porucznik – 16 lutego 1943
- kapitan – ze starszeństwem od 3 maja 1944
- major
- podpułkownik
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 15 lipca 1944
- Krzyż Walecznych
Życie rodzinne
Syn Antoniego tkacza oraz Marianny z d. Sitek. W 1958 zawarł związek małżeński z Iną Maślijewicz (1926–1992). Nie mieli dzieci. Według rodzinnego przekazu wywodził się ze szlacheckiego niegdyś rodu Olszowskich herbu Prus II.
Upamiętnienie
W 2023 podjęto starania, aby upamiętnić Cichociemnych – Strażaków. Wśród Cichociemnych w rodzinie strażackiej są: płk cc Adam Boryczka – od września 1936 strażak, następnie (po ukończeniu kursów pożarniczych w Łodzi) dowódca plutonu strażackiego Państwowych Zakładów Azotowych w Mościcach; ppłk cc Feliks Dzikielewski – od 18 lipca 1957 do 31 grudnia 1971 kierownik sekcji łączności w Wydziale Operacyjnym Komendy Głównej Straży Pożarnej; płk cc Stanisław Olszewski – naczelnik Straży Ogniowej w Szczuczynie; kpt. cc Henryk Zachmost – od 1959 w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych oraz por. cc Józef Zając (mój Dziadek) – od 1933 do wybuchu wojny działacz Powiatowego Związku Straży Pożarnych w Kopyczyńcach (obecnie Ukraina), po wojnie m.in. sekretarz Koła Cichociemnych w Londynie. Trwają działania zmierzające do upamiętnienia Cichociemnych – Strażaków.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0194)
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 3. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2002, s. 76–79. ISBN 83-910535-4-7.
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 377. ISBN 8321105378.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 115 – 116.
Janusz Messing – Cichociemny
ps.: „Bekas”, „Zasiew”, „Basiński”
Janusz Henryk Leon Messing vel Mieczysław Szelągowski, vel Jan Osmólski, vel Edward Michalski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1698, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2075
por. Janusz Messing
źródło: NAC
ur. 18 maja 1917 w Moskwie (Rosja), zm. 4 stycznia 2010 prawdopodobnie w Maidenhead (Wielka Brytania) – porucznik, inżynier rolnik, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Fallingbostel, Dorsten (1944-1945), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. Szkoła Podchorążych Piechoty (Dundee), prowadzenia pojazdów (1BS), wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 22 lata; w dacie skoku do Polski 25 lat
Spis treści:
Janusz Messing, 1935
żródło: akta SGGW
źródło: akta SGGW
W 1918 wraz z rodzicami powrócił z Rosji do Polski, zamieszkali początkowo w Warszawie, następnie w majątku Bystre w powiecie bielsko – podlaskim. Od 1926 uczył się w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej w Warszawie, w maju 1935 zdał egzamin dojrzałości.
Od sierpnia 1935 studia na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, w sierpniu 1939 uzyskał absolutorium.
II wojna światowa
żródło: akta SGGW
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, wraz z ojcem Henrykiem (posłem na Sejm R.P. IV kadencji, 1935 – 1938) wyruszył z majątku na północny wschód z zamiarem dołączenia do oddziałów polskich. Po agresji ZSRR na Polskę, 18 września przekroczyli granicę z Łotwą, tam internowany. W grudniu 1939 zwolniony z obozu internowania, przez Szwecję, Amsterdam dotarł koleją do Paryża.
17 stycznia 1940 w Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako strzelec z cenzusem do 5 kompanii II Bataliony 2 Pułku 1 Dywizji Grenadierów.
Po przeszkoleniu przydzielony do 2 kompanii II Batalionu 1 Półbrygady I Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Od maja 1940 w Norwegii, walczył w kampanii norweskiej, 18 maja na półwyspie Ankenes, tam ciężko ranny, ewakuowany na brytyjski statek szpitalny.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Podanie ws. studiów
żródło: akta SGGW
26 maja 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania), pociągiem przetransportowany do szpitala wojskowego w Szkocji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 8 lipca 1940 przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Samodzielnej Brygady Strzelców w Douglas Park. 21 lipca odznaczony przez Naczelnego Wodza Krzyżem Walecznych, podczas ceremonii dekoracji sztandaru Brygady.
Od 27 stycznia do 15 marca 1941 uczestnik kursu podoficerów młodszych, awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od 1 maja do 31 sierpnia 1941 na kursie Szkoły Podchorążych w Dundee. Do 9 maja 1942 ponownie przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Samodzielnej Brygady Strzelców. Od listopada 1941 do lutego 1942 instruktor plutonu żołnierzy jugosłowiańskich, następnie przydzielony do obrony wybrzeży Szkocji oraz lotniska Luchars.
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Cichociemny
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, od 17 maja 1942 do marca 1943 uczestnik Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”).
Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Handley Page Halifax
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brick” (dowódca operacji: S/L Boxer A.H.C., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-627 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – S/L Boxer A.H.C. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Lotnisko RAF, Tempsford
Start o godz. 19.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Wół”, w rejonie miejscowości Piła, Stara Kuźnica, 14 km od miejscowości Końskie. Razem z nim skoczyli: ppor. Longin Jurkiewicz ps. Mysz, mjr Franciszek Koprowski ps. Dąb, ppor. Wojciech Lipiński ps. Lawina. Skoczkowie przerzucili 543 tys. dolarów w banknotach oraz 126 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 15 minut.
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Podczas podróży pociągiem z Niekłania do Warszawy, w związku z kontrolą podróżnych, aresztowany pod fałszywym nazwiskiem przez gestapo na stacji Tomaszów Mazowiecki wraz z Cichociemnym ppor. Wojciechem Lipińskim ps. Lawina, osadzeni w tamtejszym więzieniu. Poprzez współwięźnia, członka AK nawiązali kontakt ze strukturami AK. Po przekupieniu szefa gestapo w Tomaszowie Mazowieckim, także w związku z epidemią tyfusu plamistego, na który ciężko zachorował ppor. „Lawina”, zwolnieni 7 maja 1943.
Początkowo w Skarżysku, następnie przetransportowany (pod pozorem eskorty więźnia) przez granatowego policjanta do Warszawy. Aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie u „ciotki” Michaliny Wieszeniewskiej, ps. Antosia, następnie w mieszkaniu przy ul. Brackiej. Zachorował na tyfus plamisty, leczony przez miesiąc. Od maja 1943 przydzielony jako oficer wywiadu do Referatu „Wschód” Oddział II (Informacyjno-Wywiadowczy) Komendy Głównej AK oraz referent w biurze studiów Oddziału II „Pralnia” – „Besta”, m.in. rozpracowywał armię niemiecką.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim, po jego wybuchu, nawiązał kontakt z dowództwem III batalionu pancernego „Golski”, następnie oficer do specjalnych poruczeń oraz adiutant kpt. Stefana Golędzinowskiego ps. Golski, dowódcy batalionu „Odwet 2” Zgrupowania „Golski”. Walczył w Śródmieściu Południowym, m.in. w gmachu Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, na rogu ul. Lwowskiej oraz Piusa XI.
Po kapitulacji Powstania, od 5 października 1944 jako sierżant w niewoli niemieckiej: Stalag XI B Fallingbostel, następnie stalag Dorsten. Uwolniony 15 kwietnia 1945. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1945.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Po wojnie
Po zgłoszeniu się do władz alianckich przetransportowany samolotem do Londynu, 24 kwietnia 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. Od 1 czerwca 1945 przydzielony do 2 kompanii XXIV batalionu 3 Dywizji Piechoty w Tilicountry, Clackamannanshire (Szkocja), następnie dowódca plutonu.
2 października 1945 zwolniony w celu kontynuowania studiów, zdemobilizowany 1 maja 1947, następnie w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Od 14 września 1946 wraz z żoną, która uciekła z PRL, zamieszkał w Borth k. Aberystwych. We wrześniu 1947 uzyskał licencjat na Uniwersytecie of Wales, 26 maja 1948 zwolniony z PKiR.
Ulotka PKPiR
Od maja 1948 pracownik Stacji Doświadczalnej w Cheshunt (Hertfordshire), przekształconej w 1954 w Glasshause Crops Research Institute z siedzibą w Littlehampton. Od 1957 do grudnia 1959 na dwuletnim kontrakcie naukowym (badania nad uprawą ryżu) w Gujanie, po powrocie ponownie w Glasshause Crops Research Institute w Littlehampton. Autor wielu publikacji naukowych, w styczniu 1966 uzyskał tytuł inżyniera rolnictwa na SGGW.
Od 1966 główny chemik w laboratorium producentów bananów na wyspach Morza Karaibskiego (WINBAN) z siedzibą w Saint Lucia, uczestnik licznych międzynarodowych konferencji naukowych. Od 1983 na emeryturze, mieszkał na wyspie Saint Lucia, będącej państwem w Ameryce Środkowej na Morzu Karaibskim, od 1967 stowarzyszonym z Wielką Brytanią.
Od 1992 powrócił z żoną na stałe do Wielkiej Brytanii, namówiony przez syna Paula i jego żonę. Zamieszkali w Maidenhead. Prawdopodobnie tam zmarł 4 stycznia 2010. Pochowany na Cmentarzu Ewangelickim w Warszawie, ul. Obozowa – kw. A1A, rz. 1, gr. 25.
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. ”Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej”
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych…
Awanse
- kapral podchorąży – 15 marca 1941
- podporucznik – ze starszeństwem od 13 marca 1943
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 stycznia 1945
- King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
- Honorowe Odznaczenie za Odniesione Rany
- Zlatna Medalja za Revnosnu Službu (Jugosławia).
Życie rodzinne
Syn Henryka posła na Sejm w II RP, właściciela majątku Bystre, podczas wojny polsko – bolszewickiej adiutanta gen. Kazimierza Sosnkowskiego oraz Natalii z domu Bitny-Szlachty. Miał brata Henryka Leona oraz siostrę Marię (1920–2012). W 1944 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Zaborowską (ur. 1924) nauczycielką, sanitariuszką AK, siostrą kuriera Delagatury Rządu na Kraj ppor. Stanisława Zaborowskiego ps. Grzegorz.
Mieli czterech synów: Huberta (ur. 1945), Aleksandra (ur. 1947), Paula (ur. 1948) oraz Juliana (ur. 1957).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0170)
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 112 – 116, ISBN 83-902499-5-2.
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 366. ISBN 8321105378.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 139.
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Polski 
English (UK)