Władysław Śmietanko – Cichociemny
ps.: “Cypr”, “Równy”
Władysław Ryszard Śmietanko
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3214, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1558
ppor. cc Władysław Śmietanko
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 4 marca 1920 w Konopkach (powiat mławski), zm. 29 lipca 1999 w Londynie (Wielka Brytania) – podporucznik łączności, harcerz, żołnierz Wojska Polskiego, Armii Polskiej gen. Andersa, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, radiotelegrafista Komendy Obszaru Warszawa AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckiego obozu jenieckiego Sandbostel (1944-1945), więzień sowieckich łagrów (1940-1941), łącznościowiec, Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza, Polmont), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 19 lat; w dacie skoku do Polski 24 lata
Spis treści:
ppor. Władysław Śmietanko
ze zbiorów NAC
Uczył się w Liceum Handlowym w Międzyrzeczu Podlaskim, w 1939 ukończył czwartą klasę. Od 1933 aż do wybuchu wojny działał w Związku Harcerstwa Polskiego oraz w Przysposobieniu Wojskowym.
II wojna światowa
źródło: Indeks Represjonowanych
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, ze względu na młody wiek. 4 marca 1940 aresztowany przez sowietów, zesłany w głąb Rosji, wg. danych Ośrodka “Karta” (obecnie w dyspozycji IPN), więziony w Białoruskiej SRR.
Po układzie Sikorski – Majski, 29 października 1941 zwolniony, wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Od 27 lutego 1942 przydzielony do 9 batalionu saperów 9 Dywizji Piechoty. Ewakuowany z Rosji wraz z Armią Andersa, odtąd w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Z Iranu przez Irak, Palestynę, Południową Afrykę dotarł 29 marca 1943 do Wielkiej Brytanii.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Cichociemny
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Consolidated B-24 Liberator
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 1 maja 1943 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Od 1 maja do 7 listopada 1943 przeszkolony ze specjalnością w radiotelegrafii, mianowany podchorążym 7 listopada 1943, awansowany na stopień starszego strzelca podchorążego 1 stycznia 1944. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 19 stycznia 1944 w Chicheley przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej “Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy), Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 31 lipca 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 lipca 1944 w sezonie operacyjnym “Riposta”, w operacji lotniczej “Jacek 1” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: LVIII), z samolotu Liberator KG-890 “S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/S Zbigniew Szostak / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Józef Witek / strzelec – W/O Stanisław Malczyk / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
radiostacja A-5 konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą “Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppłk. Jacek Bętkowski ps. Topór 2, kpt. Franciszek Malik ps. Piorun 2, por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2, kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2. Był to czwarty lot tej ekipy, w poprzednich (10/11 maja, 19/20 maja, 30/31 maja) nie można było wykonać zadania. Operacja zrzutowa w nocy 10/11 maja 1944 oznaczona była kryptonimem “Weller 28”, w składzie ekipy zamiast niego był mjr Jan Szaciłło.
Skoczkowie przerzucili 444,9 tys. dolarów w banknotach, 14,4 tys. dolarów w złocie oraz 260 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także wraz ze skoczkami dwanaście zasobników oraz osiem paczek, w sześciu nalotach na placówkę odbiorczą, w godz. 00.52 – 01.10.
Tej nocy przeprowadzono także nieudaną operację „Jurek-1”, podczas której z samolotu “Halifax” JP-220 “C” (załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa, nawigator – F/O Stanisław Kleybor, radiotelegrafista – W/O Edmund Marchlewski, despatcher – F/S Antoni Imielski, mechanik – F/S Emil Szczerba, strzelec – F/S Tadeusz Ruman) na bastion „Noteć” 117 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony w widłach Luciąży i Pilicy, 10 km od stacji kolejowej Piotrków, w okolicy miejscowości Łazy Duże, miało skoczyć 6 skoczków: ppor. mar Jerzy Straszak ps. Osęka, por. Stefan Mitan ps. Nemo, kpt. Stanisław Wieliczko ps. Czerwony oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji.
Tej nocy przeprowadzono również nieudaną operację „Staszek-1”, podczas której z samolotu “Liberator” KG-827 “U” (załoga: pilot – F/L Jan Mioduchowski, pilot – F/L Zygmunt Radecki, nawigator – F/L Edmund Helwig, radiotelegrafista – W/O Franciszek Obuch, mechanik – Sgt. Marian Baran, strzelec – W/O Edward Stasiak, strzelec – F/S Tadeusz Piziura) na bastion „Klosz” 108 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), położony 23 km na południe od Grójca, w okolicy miejscowości Przybyszew, Helenów, miało skoczyć 6 skoczków: por. mar Lech Buntkowski ps. Stanica, por. mar. Bernard Kierzkowski ps. Okoń, ppor. Kazimierz Czerwiński ps. Bryzga oraz 3 skoczków, których dane nie są znane. Mógł wśród nich być por. mar. Aleksander Charłoziński ps. Chart, który 6 lipca przeniesiony został na stację oczekiwania “A”. Załoga nie odnalazła placówki i zawróciła do bazy, ta ekipa skoczków nie została przerzucona do Polski w innej operacji, za wyjątkiem Cichociemnego Kazimierza Czerwińskiego, który skoczył do Polski w nocy 18/19 listopada 1944 w operacji lotniczej “Kazik 2”.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Jacek Bętkowski: Trzeci raz. (…) Musi się udać, bo już zaczynają się z nas koledzy nabijać, nazywając naszą ekipę “Latający Holender” (…) Po raz czwarty. (…) Jesteśmy w tym samym składzie: “Piorun”, “Jastrzębiec”, “Tur”, “Rewera” i radiotelegrafista. Zabieram także dwa pasy z dolarami i młynarkami. Sporo tego. Każdy z nas ma dwa steny. Przyrzekam sobie, że tym razem nie wrócimy. Lecimy wzdłuż Wisły. Wszędzie blackout. W Warszawie również. Ale wreszcie są światła. Samolot kołuje. Action Station – Go, Go, Go, Go! Skaczą wszyscy, jak było ustalone. Nareszcie i ja rzucam się w dziurę. Szarpnięcie – spadochron się otworzył i lekko opadam w dół. Rozglądam się, jest krzyż ze świateł, tylko dość daleko i w prawo w skos. Zniosło mnie poważnie od placówki. Patrzę pod nogi, ziemia zbliża się gwałtownie. Robię przewrotkę, zrzucam spadochron. Nareszcie stało się, jestem w kraju. (Jacek Bętkowski – Do czterech razy sztuka?, w: Drogi Cichociemnych, Bellona Warszawa 2013, ISBN 978-83-11-11807-2, s. 105-108
Po skoku dotarł do Warszawy w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego.
por. cc Julian Piotrowski – Z Brindisi pod Grodzisk Mazowiecki
w: Biuletyn Stowarzyszenia Klub Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
Warszawa, kwiecień – czerwiec 2004 r., nr 2, s. 40 – 43
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Powstanie Warszawskie
Represje sowieckie wobec Polaków, źródło: pamiec.pl
W Powstaniu Warszawskim jako radiotelegrafista radiostacji nr 2 Komendy Obszaru Warszawa AK – radiostacji “Wanda 02”, nadającej przy ul. Wilczej 27 oraz Noakowskiego 20, dowodzonej przez Cichociemnego Anatola Makarenko.
Walczył w Śródmieściu. Po kapitulacji Powstania w niewoli niemieckiej, osadzony w obozie Sandbostel. Uwolniony 10 kwietnia 1945.
Zbigniew S. Siemaszko – Łączność radiowa Sztabu N.W. w przededniu Powstania Warszawskiego
w: Instytut Literacki Paryż, 1964 r., Zeszyty Historyczne nr. 6, s. 64 – 116
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
Ulotka PKPiR
19 lipca 1945 dotarł do Londynu (Wielka Brytania), zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza.
Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie. Prawdopodobnie w 1947 zdemobilizowany z Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Dalsze losy nieznane.
Awanse
- podchorąży – 7 listopada 1943
- starszy strzelec podchorąży – 1 stycznia 1944
- podporucznik – 31 lipca 1944
Ordery i odznaczenia
Życie rodzinne
Syn Władysława i Marii z domu Kąckiej. Brak innych danych.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn Kol.023.0287
- Krzysztof Tochman -Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 102-103, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-910535-4-7
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 423, Warszawa1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 245, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Kazimierz Śliwa – Cichociemny
ps.: “Strażak 2”, “Łom 2”, “Ziuk”
vel Kazimierz Greczyk, vel Kazimierz Bystrzycki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 4492
mjr cc Kazimierz Śliwa
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 22 listopada 1925 w Katowicach, zm. 23 października 2015 w Gdańsku – major, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, podoficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Radom-Kielce AK, radiotelegrafista 2 Dywizji Piechoty Legionów AK, więzień sowieckich łagrów: Fiediakowo (1940), UB, skazany na śmierć (Kielce, 1945-1946), łącznościowiec, najmłodszy cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjny, łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza, Auchtertol, Polmont), spadochronowy, odprawowy (Ośrodek Wyszkolenia nr 10, Ostuni), i in. W dniu wybuchu wojny miał 13 lat; w dacie skoku do Polski 18 lat. Syn urzędnika bankowego
Spis treści:
Początkowo mieszkał z rodziną w Katowicach. Od 1929 do 1935 mieszkał z rodziną w Kielcach, uczył się w tamtejszej szkole. Po przeniesieniu ojca do Kalisza kontynuował naukę w pierwszej klasie Gimnazjum i Liceum im. T. Kościuszki w Kaliszu. W chwili wybuchu wojny miał zaledwie 14 lat…
II wojna światowa
źródło: Indeks Represjonowanych
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, ze względu na bardzo młody wiek. Po wkroczeniu sowietów do Polski,
30 czerwca 1940 wywieziony wraz z rodziną na zesłanie, z Lwowa do miejscowości Fiediakowo (Archangielska obłast, Rosja). Pracował tam niewolniczo wraz z rodziną przy wyrębie lasu oraz spławie drewna.
Represje sowieckie wobec Polaków źródło: pamiec.pl
Zwolniony z łagru po układzie Sikorski – Majski, wyruszył do Uzbekistanu. 22 lipca 1940 wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, przydzielony do 15 Pułku Piechoty 5 Dywizji Piechoty w Dżałał – Abad.
Ewakuowany wraz z Armią, przez Morze Kaspijskie do Pahlevi (obecnie Bandar-e Anzali, Iran). Przydzielony do 15 batalionu “Wilków’ Brygady Wileńskiej 5 Dywizji Piechoty. Od 30 marca 1943 w Wielkiej Brytanii, w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Przydzielony do Ośrodka Wyszkolenia Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza.
Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40
Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106
Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Cichociemny
Baza nr 11 k. Brindisi, lipiec – sierpień 1944 r., od lewej Kazimierz Śliwa, w środku Przemysław Bystrzycki, skan własny, źródło: JW GROM
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Consolidated B-24 Liberator
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w radiotelegrafii w ośrodkach szkoleniowych polskich łącznościowców w Auchtertol oraz Polmont. Od 26 sierpnia przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza. Od października 1943 instruktor łączności radiowej w bazie w Ostuni (Włochy). Awansowany na stopień kaprala 8 kwietnia 1944, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 16 maja 1944 w Ostuni (Włochy) przez komendanta bazy, oficera Oddziału VI (Specjalnego), płk Leopolda Krizara ps. Czeremosz. Od lipca praktyka w sieci krajowej radio, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej “Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi. Awansowany na stopień plutonowego ze starszeństwem od 22 września 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 21/22 września 1944 w sezonie operacyjnym “Odwet”, w operacji lotniczej “Przemek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LIX), z samolotu Liberator KG-834 “U” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – W/O Jan Cholewa / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/S Antoni Imielski / despatcher – F/O Józef Bednarski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Start o godz. 18.50 z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę odbiorczą “Rozmaryn” 213 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Czaryż, 6 km od Secemina. Razem z nim skoczyli: ppor. Marian Leśkiewicz ps. Wygoda, płk. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski ps. Kruk 2, ppor. Zenon Sikorski ps. Pożar, por. Tadeusz Sokół ps. Bug 2, mjr Aleksander Stpiczyński ps. Klara.
Radiostacja AP-4 inż. Tadeusza Heftmana, źródło: ABW
Skoczkowie przerzucili 303 tys. dolarów w banknotach, 3,6 tys. dolarów w złocie oraz 3 miliony złotych na potrzeby AK. Zrzucono także dwanaście zasobników i dwie paczki, razem ze skoczkami w czterech nalotach na placówkę odbiorczą w godz. 00.12 – 00.25. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy o godz. 05.50 po locie trwającym 11 godzin. Zrzut skoczków oraz broni przyjął oddział 1 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów AK, dowodzony przez kpt. Jerzego Niemcewicza ps. Kłos.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku przydzielony do Okręgu Radom – Kielce AK, jako radiotelegrafista radiostacji nr 46 2 Dywizji Piechoty Legionów AK. Od 7 października 1944 przydzielony do 3 Pułku Piechoty Legionów AK, dowodzonego przez kpt. Antoniego Hedę ps. Szary. Od 15 grudnia 1944 wraz z szyfrantem por. Antonim Świtalskim ps. Marian pracował na konspiracyjnej radiostacji pułkowej nr 87, nadającej z rejonu Chlewisk, Skarżyska – Kamiennej, Rzucowa, Marywilu, utrzymującej łączność m.in. pomiędzy komendą okręgu a bazą w Brindisi (Włochy). 1 stycznia 1945 odznaczony Virtuti Militari.
Zbigniew S. Siemaszko – Wojenne kontakty z krajem [łączność]
w: Instytut Literacki Paryż, Kultura 1959 r., nr 5/139, s. 135-141
Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu
Po wojnie
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Po rozwiązaniu AK pozostał w konspiracji, na początku marca otrzymał rozkaz przerwania łączności oraz ukrycia radiostacji. Wyjechał, zamieszkał w Skarżysku przy ul. Konopnickiej 3.
22 marca 1945 aresztowany przez UB, prawdopodobnie wskutek denuncjacji, na stacji kolejowej w Skarżysku, bez legitymowania, pod fałszywą tożsamością Kazimierz Bystrzycki. Osadzony w więzieniu w Kielcach przy ul. Zamkowej. Nie został uwolniony podczas ataku na więzienie w nocy 4/5 sierpnia żołnierzy kpt. Antoniego Hebdę ps. Szary (nie udało sie otworzyć drzwi do jego celi).
więzienie w Rawiczu
Oskarżony o to, że “po wyzwoleniu ziemi kieleckiej (…) kontynuował należenie swe do organizacji pod nazwą “Armia Krajowa”, to jest do związku mającego na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego, co znalazło wyraz w nadawaniu i odbieraniu dla związku tego szyfrówek radiowych do 19 marca 1945 r., w kontaktowaniu się w Skarżysku z oficerami (…) “Jan” i “Marian” i z innymi (…)”
23 maja 1945 skazany na śmierć przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi, na sesji wyjazdowej w Kielcach. Decyzją dowódcy Okręgu Wojskowego w Łodzi, zatwierdzoną 6 czerwca 1945 przez prezesa Wojskowego Sądu Okręgowego w Łodzi, wyrok śmierci zmieniono na 10 lat więzienia. Od października 1945 osadzony w więzieniu w Rawiczu, po amnestii w 1947 wyrok zmieniono na 5 lat więzienia. Dzięki staraniom ojca, 1 czerwca 1948 zwolniony z więzienia. 24 czerwca 1969 Sąd Najwyższy zatarł skazanie.
Od września 1949 zamieszkał w Gdańsku, represjonowany przez UB. Od wiosny 1950 elektromonter w firmie budowlanej, w 1949 zdał tzw. małą maturę, w 1952 ukończył Liceum Techniczne, zdał egzamin dojrzałości, uzyskał tytuł technika elektryka. Od lipca 1952 w biurze projektowym, w latach 1957 – 1964 studia wieczorowe na Politechnice Gdańskiej, po ich ukończeniu inżynier elektryk. Od 1964 kierownik warsztatów elektrycznych, następnie główny energetyk Okręgowych Zakładów gazownictwa w Gdańsku. Od 1981 dyrektor Zakładu Gazyfikacji Bezprzewodowej w Gdyni. Od 1 stycznia 1986 na emeryturze. Działał w Duszpasterstwie Kombatantów AK w Gdańsku, od 31 marca 1989 przewodniczący Zarządu Okręgu Gdańskiego Światowego Związku Żołnierzy AK. Zmarł 23 października 2015 w Gdańsku, pochowany na tamtejszym Cmentarzu Łostowickim.
Cichociemny mjr Kazimierz Śliwa “Strażak 2”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (307), listopad 2015, s. 140 – 143
Awanse
- kapral – 8 kwietnia 1944
- plutonowy – ze starszeństwem od 22 września 1944
- sierżant – przed 1994
- podporucznik
- porucznik
- kapitan
- major – decyzja MON nr 738/Kadr z 27 kwietnia 2012
(pismo Departamentu Kadr MON z 29-01-2020)
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari – 1 stycznia 1945
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Armii Krajowej
- Medal Wojska
- War Medal 1939-1945 (Wielka Brytania)
- Defence Medal (Wielka Brytania).
Życie rodzinne
Syn Andrzeja urzędnika bankowego oraz Katarzyny z domu Regner. W 1953 zawarł związek małżeński z Marią Malinowską (ur 1931), księgową. Mieli córkę Aleksandrę (ur. 1954), zamężną Drygas.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0286
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych t. 2, s. 185-187, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s.422, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 252, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Wincenty Ściegienny – Cichociemny
ps.: “Las”, “Olcha”, “Adam”, “Pilica”
Bartłomiej Wincenty Ściegienny
vel Wincenty Bartłomiejczyk, vel Stanisław Wydrychiewicz, vel Stanisław Bobowicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0523
ppłk. dypl. cc Wincenty Ściegienny
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 5 października 1899 w Seceminie, zm. 12 listopada 1968 w Warszawie – podpułkownik dyplomowany piechoty, handlowiec, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Ruchu Oporu Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, szef sztabu oraz zastępca komendanta Komendy Okręgu Białystok AK, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, więzień NKWD, UB (Białystok, Warszawa, 1945), cichociemny
Znajomość języków: francuski, rosyjski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. Wyższa Szkoła Wojenna, języka angielskiego (Oxford, Edynburg), prowadzenia pojazdów (samochód, parowóz), spadochronowy i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat; w dacie skoku do Polski 42 lata. Syn rolnika
Spis treści:
ppłk. Wincenty Ściegienny
ze zbiorów NAC
1 listopada 1918 jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego, przydzielony do batalionu zapasowego 56 Pułku Piechoty. Od grudnia 1918 do stycznia 1919 w rezerwie, do sierpnia 1919 przydzielony do 1 Lotniczego Batalionu Uzupełnień przy Bazie Wojsk Lotniczych w Warszawie, następnie w batalionie rezerwowym 5 Pułku Piechoty Legionów.
Od 1 października 1919 do 31 maja 1920 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. Od 1 czerwca do 20 listopada 1920 jako dowódca plutonu uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, w składzie 101 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 października 1920, przydzielony do batalionu rezerwowego 5 Pułku Piechoty Legionów. Od maja 1922 do listopada 1924 w rezerwie. W 1922 zdał jako ekstern egzamin dojrzałości w Gimnazjum im. A. Mickiewicza w Warszawie. Podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie oraz pracę w banku.
Wincenty Ściegienny, akwarela Stanisław Kowalczewski, 1942
Od grudnia 1924 w wojsku, awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 grudnia 1924. Przydzielony jako dowódca plutonu oraz zastępca dowódcy kompanii litewsko – białoruskiego 79 Pułku Piechoty Strzelców Słonimskich im. Hetmana Lwa Sapiehy w Słonimiu 20 Dywizji Piechoty. Od grudnia 1928 dowódca plutonu, od marca 1930 adiutant 89 Pułku Strzelców Poleskich 30 Dywizji Piechoty w Pińsku. Od września 1931 instruktor Batalionu Podchorążych rezerwy Piechoty 5a w Cieszynie, od czerwca 1932 dowódca kompanii 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie (21 Dywizji Piechoty Górskiej).
Od listopada 1933 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, po jej ukończeniu w październiku 1935 (XIV promocja) mianowany oficerem dyplomowanym. Awansowany na stopień kapitana 1 stycznia 1935, przydzielony jako kierownik referatu do Dowództwa Okręgu Korpusu V w Krakowie. Od grudnia 1937 dowódca kompanii 35 Pułku Piechoty 9 Dywizji Piechoty w Brześciu nad Bugiem, od lutego 1939 kierownik referatu Oddziału I Sztabu Głównego WP w Warszawie.
II wojna światowa
Audley End, 28 sierpnia 1942
Zobacz – Policja na tropie Cichociemnego
W kampanii wrześniowej 1939 od 3 września jako oficer w sztabie Armii “Karpaty”, od 19 września w sztabie Frontu Południowego dowodzonego przez gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego, na szlaku Kraków – Skierniewice – Lublin – Lwów – Gródek Jagielloński – Janów – Lwów.
19 września przez Przełęcz Tatarską przekroczył granicę z Węgrami, od 25 września internowany w obozie Lengyeltoti. 18 października uciekł, od 19 października w Budapeszcie, po otrzymaniu paszportu w polskiej ambasadzie, 15 listopada wyruszył do Francji. 19 listopada 1939 w Paryżu (Francja) wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako oficer sztabu 3 Dywizji Piechoty.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji 23 czerwca ewakuowany z St. Jean de Luz, 27 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 14 lipca 1940 przydzielony jako oficer sztabu 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie. Od 14 kwietnia 1942 w dyspozycji Oddziału V Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień majora, ze starszeństwem od 3 września 1942.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym “Intonacja”, w operacji lotniczej “Rheumatism” (dowódca operacji: F/L Stanisław Król, ekipa skoczków: IX), z samolotu Halifax W-7774 “T” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Stanisław Kłosowski, pilot – F/S Franciszek Sobkowski / nawigator – F/L Stanisław Król / radiotelegrafista – F/S Walenty Wasilewski / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą “Ugór”, w okolicach miejscowości Łyszkowice, 3,2 km od Czatolina. Razem z nim skoczyli: mjr. dypl. Jan Lech ps. Granit, kpt. Zygmunt Policiewicz ps. Świerk, por. dypl. Stanisław Sędziak ps. Warta oraz kurierzy: por. Adam Cużytek ps. Roman i bomb. Stanisław Stach ps. Marian. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (1/2 września) zadanie nie mogło zostać wykonane. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 12 godzin 20 minut.
W “Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
“Dnia 3.IX. “yellow warning”. O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 “red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.
Nie bez wzruszenia, nastąpił start dwóch samolotów do Polski: – lot 11/18, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. “Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 18.45; – lot 14/19, ekipa ob. Zrąb (Measles) na plac. odb. “Żaba”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.50. Nawigatorzy zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa zderzenia się podczas krążenia nad rej. plac. odb., które leżą bardzo blisko siebie. (…)
Dnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. “Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. “Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie przydzielony jako szef sztabu oraz zastępca komendanta Komendy Okręgu Białystok AK. Współorganizował oddziały partyzanckie (leśne) AK w obwodach: Suwałki, Augustów, Grajewo, Białystok powiat, Grodno, Wysokie Mazowieckie, Zambrów, Łomża, Ostrołęka, Bielsk podlaski, Sokółka, Wołkowysk.
Uczestniczył w zorganizowaniu w pierwszej połowie 1943 Kedywu (pluton w każdym obwodzie), a także kursów: Szkoły Podchorążych Piechoty, Szkoły Podoficerów Piechoty, szkoleń młodszych dowódców piechoty, saperskich, sanitarnych, łączności oraz samochodowych. M.in. dzieki jego wysiłkom zmobilizowano w okręgu oddziały 18 Dywizji Piechoty AK (33 Pułk Piechoty, 71 Pułk Piechoty,5 Pułk Ułanów, 18 Pułk Artylerii Lekkiej, kompania saperów i łączności) oraz 28 Dywizji Piechoty AK (81 Pułk Piechoty, 42 Pułk Piechoty, 1 Pułk Ułanów, 28 Pułk Artylerii Lekkiej), a także Podlaskiej i Suwalskiej Brygady Kawalerii AK.
Po wojnie
Po wkroczeniu Sowietów w lipcu 1944 pozostał w konspiracji, działał nadal w AK, po jej rozwiązaniu w Ruchu Oporu Armii Krajowej. 2 marca 1945 podczas nadawania radiogramu we wsi Grodzie Szczepanowięta (k. Kuleszy Kościelnych) zaatakowany przez oddział NKWD, ranny, aresztowany wraz z jednym z 7 żołnierzy AK. Do 13 sierpnia 1945 osadzony w więzieniu PUBP w Białymstoku, następnie w areszcie Warszawa Mokotów. Oskarżony o to, że “był kierowniczym działaczem nielegalnego związku ‘Armia Krajowa’ mającym na celu obalenie demokratycznego ustroju Państwa Polskiego” także o uchylanie się od służby wojskowej w LWP. W związku z amnestią 22 września 1945 MBP wydało nakaz zwolnienia, faktycznie zwolniony z więzienia w Warszawie na początku grudnia 1945.
Ukrywał się pod fałszywą tożsamością Stanisław Bobowicz, w latach 1945-1948 prowadził warsztat mechaniczny w Pabianicach, następnie pracował jako buchalter w Łodzi. Od 1 stycznia 1950 zaopatrzeniowiec i technik zaopatrzenia w Warszawskich Zakładach Wytwórczych Sprzętu Filmowego. Od listopada 1957 do 31 sierpnia 1958 główny księgowy w “Krzemoglin” Eksploatacja Surowców Skalnych, od 1 grudnia 1950 do 30 kwietnia 1962 starszy ekonomista w Spółdzielni pracy “Kino-Service” w Warszawie. Od 2 maja 1962 referent ekonomiczny w Instytucie Geologicznym w Warszawie, od 30 czerwca 1967 na emeryturze. Zmarł 12 listopada 1968 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach – kw. B20 rz. 1 gr. 28.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 października 1920
- porucznik – ze starszeństwem od 1 grudnia 1924
- kapitan – 1 stycznia 1935
- oficer dyplomowany – październik 1935.
- major dyplomowany – ze starszeństwem od 3 września 1942
- podpułkownik dyplomowany – 3 maja 1944
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal Wojska – czterokrotnie
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
- Medal za Długoletnią Służbę
Życie rodzinne
Syn Ludwika, rolnika oraz Katarzyny z domu Wydrych. W 1922 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Książkiewicz (1901-1928). Mieli syna Jerzego (ur. 1923), żołnierza AK, inżyniera mechanika, więźnia politycznego.
W 1936 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Gutowską (1915-1992). Mieli syna Andrzeja (ur. 1938), doktora filozofii, od 1970 na emigracji we Francji, pracownika naukowego Francuskiej Akademii Nauk w Strasburgu.
W 1961 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Sawicką (1925-1983), łączniczką AK, uczestniczką Powstania Warszawskiego, więźniarką polityczną
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0285
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, s. 182-185, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 422, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 81, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Jerzy Szymański – Cichociemny
ps.: “Boga”, “Łom”, “Konarski”, “Szymek”
Jerzy Feliks Szymański
vel Jan Konarski, Jean Sander, Dr Borkowski, Jan Jerzy Szymanowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0009, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1452
ppłk. dypl. cc Jerzy Szymański
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 27 września 1909 w Chocimiu (wówczas Rumunia, obecnie Ukraina), zm. 21 lutego 1995 w Londynie (Wielka Brytania) – podpułkownik dyplomowany kawalerii, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Oddziału II (wywiad) Sztabu Głównego WP, Sztabu Naczelnego Wodza, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Komendy Głównej AK, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Woldenberg (1944-1945), obozu Stammlag III-D Abkomando 806 Zehlendorf (1944), cichociemny
Znajomość języków: rumuński, francuski, niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, i in. Organizator oraz instruktor walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens). W dniu wybuchu wojny miał 29 lat; w dacie skoku do Polski 34 lata. Pochodził z rodziny inteligenckiej, syn inżyniera
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik SB, TW Pucz, Bober, KO Konarski
Spis treści:
Zakład OO Jezuitów w Chyrowie
Mieszkał z rodziną w Gruszewce nad Dniestrem, od 1920 u krewnego w Tczewie, uczył się w gimnazjum, działał w harcerstwie. Następnie podjął naukę w Zakładzie Naukowo – Wychowawczym OO Jezuitów w Chyrowie. Trzykrotnie relegowany ze szkoły za ateizm, komunizm. W 1926 zdał egzamin dojrzałości w Warszawie. W latach 1926 – 1929 studiował historię kultur na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Bukareszcie. Działał w Związku Młodzieży Socjalistycznej oraz Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.
Od 1930 w Polsce, w latach 1930 – 1932 uczestnik, dowódca drużyny kursu unitarnego w Różanie, następnie kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1932, przydzielony jako dowódca plutonu 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w Płocku. Od 1935 dowódca plutonu przeciwpancernego 6 Pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 19 marca 1938.
Od 21 września do 14 grudnia 1938 uczestnik w operacji “Łom” na Rusi Zakarpackiej, wymierzonej przeciw Czechosłowacji, mającej pomóc Węgrom w opanowaniu Zakarpacia. Jako “Szymek” dowodził 25 osobowym oddziałem, którego zadaniem było zniszczenie linii telefonicznej, posterunków żandarmerii czeskiej oraz wysadzenie mostów na drodze Kerecky – Dovhe. Na początku listopada 1938 dowodził ok. 80-osobową partią nr 7, która do 25 listopada przeprowadziła sześć akcji dywersyjnych, w tym dwie z jego udziałem, m.in. akcję na Czerną Rike oraz atak na Toruń.. Potem w dyspozycji szefa Oddziału II (wywiad) Sztabu Głównego WP, skierowany na kurs spadochronowy w Jabłonnie – Legionowie oraz na kurs motorowo – minerski w Centrum Wyszkolenia Saperów w Modlinie.
II wojna światowa
Na początku kampanii wrześniowej 1939 dowódca operacji wysadzenia trzech mostków na rzece Działdówce (Wkrze) i Mławce, pomiędzy miejscowościami Bieżuń i Radznowo, w celu utrudnienia niemieckiego natarcia. W rejonie ujścia Mławki do Wkry bezpośrednio po starciu wziął dwóch niemieckich jeńców (motocyklistów). Za pomyślnie przeprowadzona akcję odznaczony Krzyżem Walecznych przez gen. bryg. Edwarda Przedrzymirskiego, dowódcę Armii “Modlin”.
Od 6 września przydzielony do 1 Pułku Strzelców Konnych Cesarza Napoleona w Garwolinie (II rzut), od 14 września w Grupie Kawalerii płk. Tadeusza Komorowskiego z Garwolina, w składzie Kombinowanej Brygady Kawalerii, działającej w składzie Armii Lublin. Uczestnik II bitwy tomaszowskiej w rejonie Suchowoli i Krasnobrodu, 25 września ranny, od 26 września w niewoli niemieckiej, osadzony w obozie w Zwierzyńcu.
Angers, rezydencja władz RP na uchodźstwie
28 września uciekł, przez Annopol, Iłżę dotarł do Warszawy, następnie 8 października wyruszył w kierunku Węgier. 14 października przekroczył granicę z Węgrami, przez Budapeszt 5 listopada dotarł do Francji. Po spotkaniu w Paryżu (Hôtel du Danube) z gen. Władysławem Sikorskim, jako emisariusz Naczelnego Wodza od października 1939 do kwietnia 1940 trzykrotnie przyjeżdżał do Polski. M.in. na życzenie gen. Sikorskiego prowadził sondaż polityczny z przedstawicielami PPS, SL, SN, ChD, SP nt. prerogatyw rządu i prezydenta na emigracji, ich zamiarów oraz działalności pod okupacją niemiecką i sowiecką.
Dostarczył pierwsze rozkazy dla komendantów Związku Walki Zbrojnej: płk. Stefana Roweckiego (ZWZ na terenach pod okupacją niemiecką, także 50 tys. USD na działalność przywiezione osobno przez kurierkę) oraz gen. Michała Tokarzewskiego – Karaszewicza (ZWZ na terenach pod okupacją sowiecką). Przekazał im także m.in. wytyczne w instrukcji wywiadowczej i propagandowej. 19 grudnia 1939 zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK w KG ZWZ w Paryżu przy rue de l’Arcade. Przydzielony do komórki łącznikowej w Paryżu oraz biurze gen. Kazimierza Sosnkowskiego w Angers. Podczas trzeciej wizyty w okupowanej Polsce spotkał się także m.in. z prof. dr Feliksem Młynarskim, mianowanym przez niemieckie władze okupacyjnej dyrektorem Banku Emisyjnego w Polsce (Emissionbank in Polen) oraz ze Stefanem Witkowskim, szefem organizacji “Muszkieterowie”. 23 marca 1940 dostarczył Naczelnemu Wodzowi gen. Władysławowi Sikorskiemu do Paryża pocztę od gen. Stefana Roweckiego ps. Rakoń. Ok. miesiąca po powrocie do Francji spotkał się w sztabie gen. Sosnkowskiego z kpt. Janem Górskim oraz kpt. Maciejem Kalenkiewiczem.
Jan Rzepecki – Kierownictwo polityczne polskiego podziemia wojskowego w latach 1939 – 1941
w: Przegląd Historyczny 1974 r., nr 65/1. s. 115 – 146
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Hotel Rubens, Londyn
Po upadku Francji od 26 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, przydzielony do komórki planowania Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza (hotel “Rubens”). Wraz ze współtwórcami Cichociemnych: kpt. Janem Górskim ps. Chomik oraz kpt. Maciejem Kalenkiewiczem pracował nad planami wsparcia drogą lotniczą powstania powszechnego (desant, czyli tzw. uderzenie powierzchniowe).
Audley End (od strony ogrodu)
Po nawiązaniu współpracy Sztabu Naczelnego Wodza z SOE jeden z inicjatorów oraz organizatorów ośrodka szkolenia Cichociemnych w Briggens i Audley End. Autor instrukcji taktycznych, dla dowódców zespołów dywersyjnych oraz cyklu ćwiczeń. Instruktor na kursie bytowania (tzw. kurs korzonkowy, survivalowy). Instruktor kursu polskiej szkoły wywiadu, prowadzonego pod kamuflażową nazwą Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (zwanego przez Cichociemnych “kursem gotowania na gazie”) w Londynie.
W związku z przewlekłą chorobą ppłk dypl. Waleriana Mercika, szefa bazy Oddziału VI (Specjalnego) SNW “Alex” w Kairze, od 5 grudnia 1942 mianowany jego zastępcą oraz pełniącym obowiązki szefa bazy “Alex” w Kairze, z zadaniem zorganizowania placówki radiowej w Dynarach. M.in. przyjmował w Suezie kandydatów na Cichociemnych. W Quizil – Ribat (Irak), w siedzibie sztabu Armii Polskiej na Wschodzie rozmawiał m.in. z gen. Władysławem Andersem.
Po odwołaniu z Kairu, od 20 lutego 1943 w Szkocji. Od lipca uczestnik kursu Wyższej Szkoły Wojennej (III Kurs Wojenny) w Eddleston (43 słuchaczy zakwaterowano w odległym o 6 km Peebles). Po jego ukończeniu 18 grudnia 1943 mianowany oficerem dyplomowanym.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Znak Spadochronowy ppłk cc Jerzego Szymańskiego
Zgłosił się do służby w Kraju. Wraz z grupą skoczków drogą morską z Liverpoolu przetransportowany do Neapolu (Włochy), następnie do bazy nr 11 w Brindisi. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 17 kwietnia 1944.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym “Riposta”, w operacji lotniczej “Weller 15” (dowódca operacji: F/O Władysław Krywda, ekipa skoczków nr: XLV), z samolotu Halifax JP-236 “A” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/L Michał Goszczyński, pilot – F/L Zbigniew Sancewicz / nawigator – F/O Władysław Krywda / radiotelegrafista – F/S Tadeusz Łuksza / mechanik pokładowy – F/S Antoni Mentlak / strzelec – W/O Romuald Małachowski / despatcher – F/S Piotr Straub). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na placówkę “Obraz” 318 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), za ujściem Bugu – Narwi, w okolicach miejscowości Krawcowizna, 12 km od Tłuszcza. Razem z nim skoczyli: por. Jerzy Buyno ps. Gżegrzółka, ppor. Stanisław Harasymowicz ps. Lalka (brat przyrodni Jerzego Buyno), st. sierż. Mieczysław Psykała ps. Kalwadosik. Skoczkowie przerzucili 388,2 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK oraz 4 pasy z pieniędzmi dla Delegatury Rządu. Zrzucono także 9 zasobników i 6 paczek, razem ze skoczkami w dwóch nalotach na placówkę, w godz. 00.10 – 00.15. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 9 godzin 45 minut.
“Na OBRAZ- 7219 – BOGA, GRZEGŻÓŁKA, LALKA, KALWADOSIK. Osiem pasów z dol. pap. Nr.17588-95, 17586-87, – ogółem trzy, osiem, osiem tys. dwieście. Poczta 6/44 cyl. I,II,III, IV,V. Bagażniki – DR-12 – zawartość – cztery pasy pieniężne oznaczone DR-85/19, 86/19, 87/19, 88/19. (…)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Skoczków podjął oddział Batalionów Chłopskich. Podczas skoku złamał kość strzałkową prawej nogi, do 30 maja z nogą w gipsie w dyspozycji dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego ps. Bór oraz delegata rządu Jana S. Jankowskiego ps. Soból, mieszkał u Jadwigi Szostkiewicz w Warszawie przy ul. Czackiego (na tyłach pałacu Kronenberga).
Dwukrotnie rozmawiał z nimi nt. konieczności “przetrwania” na obszarze kontrolowanym przez Sowietów, przekazał gen. Tadeuszowi Komorowskiemu ps. Bór prywatny list Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego, zalecającego wyprowadzenie części elit na Zachód.
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: “Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty”, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
Od 1 czerwca 1944 przydzielony do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK jako szef referatu “Centrum” – Generalna Gubernia, kryptonim “Arkadiusz”, “KG 52”. W połowie lipca prawdopodobnie wyznaczony jako szef sztabu planowanej organizacji “NIE“, otrzymał zakaz ujawniania się podczas walk w Warszawie.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim jako “Dr Borkowski”, współorganizator dowództwa Podobwodu Śródmieście – Południe, które przejął płk Jan Szczurek – Cergowski ps. Sławbor. Następnie oficer operacyjny Komendy Podobwodu Śródmieście Północ, od 28 sierpnia (wg. własnej relacji) zastępca dowódcy i szef sztabu Komendy Podokręgu Śródmieście Północ. Według bardziej prawdopodobnych źródeł zastępca i szef sztabu dowództwa Podobwodu Śródmieście – Południe.
Po kapitulacji Powstania w niemieckiej niewoli, osadzony w obozach jenieckich: oflagu II C Woldenberg – Neumarkt (Dobiegniew), tam działał w konspiracji obozowej.
8 grudnia 1944 koleją przetransportowany do Berlina, następnego dnia osadzony w międzynarodowym obozie Stammlag III-D Abkomando 806 w Zehlendorf, po kilku dniach doprowadzony do niemieckiego Urzędu Spraw Zagranicznych (Auswärtiges Amt), indagowany w Wydziale Europy Środkowej przez radców: von Diebellkirchen’a oraz Brauna von Stumpf’a (pisownia nazwisk wg. Tochmana, prawdopodobnie chodziło o Gustaf’a Braun von Stumm’a). Przyczyną indagacji miało być podejrzenie Niemców, iż jest wysłannikiem politycznym pupila brytyjskich elit politycznych z Londynu – Józefem Hieronimem Retingerem. Od 10 stycznia 1945 ponownie w oflagu II C Woldenberg – Neumarkt (Dobiegniew), zdał raport gen. bryg. Janowi Chmurowiczowi.
26 stycznia ewakuowany wraz z innymi z oflagu na zachód, 30 stycznia podczas walk w folwarku Alt Deet uciekł do pobliskiego lasu wraz z ppor. rez. kaw. Heraldem Krusche oraz ppor. rez. Andrzejem Szczerbą. 1 lutego złapany, odesłany do niewielkiego obozu Lichterfelde nieopodal Berlina.
Podczas bombardowania 10 marca uciekł ponownie wraz z kolegami, 5 kwietnia w rejonie Pattburg – Tieglef przekroczyli granicę z Danią. Dzięki pomocy miejscowych robotników dotarli do Nyborg, ukrywali się tam dzięki wsparciu duńskiego ruchu oporu. Następnie dotarli do Kopenhagi, dzięki pomocy w klasztorze OO. Jezuitów przewiezieni ciężarówką do Helsingor, łódką przez Sund na brzeg pod Helsingborgiem, pieszo do Astrop, koleją do Sztokholmu.
Po wojnie
Oddział VI SNW, Londyn
22 kwietnia 1945 zgłosił się do Poselstwa RP w Sztokholmie, nawiązał kontakt z SOE. 25 kwietnia samolotem dotarł do Prestwick (Szkocja), następnie pociągiem do Londynu. 2 maja zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. Przydzielony jako inspektor Szefostwa Służby Opieki nad Żołnierzami SNW. Do końca 1946 wizytował polskie jednostki w Szkocji, Francji oraz Niemczech, m.in. wygłaszał prelekcje nt. akcji Burza, Powstania Warszawskiego, losów żołnierzy AK pod okupacją sowiecką.
Nieoficjalnie współorganizator Ruchu Niepodległość i Demokracja (NiD). Do 15 kwietnia 1949 objął funkcję oficera łącznikowego przy gen. dyw. Stanisławie Kopańskim, Inspektorze Generalnym Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Awansowany na stopień podpułkownika 10 stycznia 1951. Wraz z grupą 11 oficerów PSZ i płk dypl. Henrykiem Piątkowskim jako członek Rady Dyrektorów w “Polskim Instytucie Historycznym”, będącym niejawnym zalążkiem Sztabu Głównego WP, m.in. pracował na planami przyszłej organizacji armii. Po ujawnieniu współpracy z CIA (tzw. afera Bergu), 1 czerwca 1951 podał się do dymisji, wystąpił z Ruchu Niepodległość i Demokracja (NiD).
Pozostał na emigracji, zamieszkał w Londynie. Podjął pracę jako robotnik w fabryce szklanych kontenerów, od końca 1960 jako kierownik transportu w Société Générale de Haute Katanga, następnie konwojent w firmie ochroniarskiej Securicor. Publikował w prasie emigracyjnej i angielskiej, od 1966 w Fundacji “Veritas” jako sekretarz i redaktor “Gazety Niedzielnej”, w 1968 zrezygnował, zatrudniony w “Guardian-Royal Exchange” w londyńskim City.
W 1965 przyjechał do Polski, nawiązał kontakt z Alfredem Paczkowskim (TW Jan), organizującym za wiedzą SB zjazd Cichociemnych. Spotkał się z kolegami Cichociemnymi oraz… spadochroniarzami sowieckimi z AL. Kilkakrotnie w roku przyjeżdżał do Polski.
W 1971 zwerbowany “na uczuciach patriotycznych” przez Wydział X, od 1976 prowadzony jako agent “Bober” przez Wydział XI Departamentu I (wywiad) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych – “do rozpracowywania wrogich środowisk emigracyjnych w W. Brytanii”. Dostarczał “systematycznie wartościowe informacje dotyczące m.in. antypolskiej działalności emigracji londyńskiej, powiązań między emigracją a “opozycją” w kraju oraz programu i koncepcji działania grup “opozycyjnych” w Polsce. Za przekazywane informacje był wynagradzany w wysokości 100 funtów miesięcznie plus zwrot wydatków na realizację zadań”.
14 listopada 1978 londyński “Orzeł Biały” opublikował artykuł pt. “Cichociemni w życiu i pieśni”, który zilustrowano m.in. fotografią J. Szymańskiego idącego ulicą wraz z “Rufinem”, będącym rezydentem wywiadu SB w Londynie. W związku z tą dekonspiracją kontaktów operacyjnych zaniechano. Od 17 listopada 1983 jako kontakt operacyjny “Konarski”, użyczał swojego mieszkania w Londynie. 11 sierpnia 1984 współpracę zakończono, prawdopodobnie utrzymywał kontakt z SB do 1989. W 2017 ukazała się książka jego autorstwa pt. Losy skoczka.
Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 sierpnia 1932
- porucznik – ze starszeństwem od 19 marca 1938
- rotmistrz – 3 maja 1940
- oficer dyplomowany – 18 grudnia 1943
- major dyplomowany – ze starszeństwem od 7 kwietnia 1944
- podpułkownik dyplomowany – 10 stycznia 1951
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Złoty Krzyż Zasługi
Życie rodzinne
Syn Feliksa Jerzego, inżyniera oraz Michaliny z domu Różyckiej. 30 lipca 1940 w Londynie (kościół polski przy 2 Devonia Road (Islington) zawarł związek małżeński z Bogną z domu Łomowską (1919-1983), używającą nazwiska Seymour-Szymańska, projektantkę mody. Mieli córkę Marzenę Seymour (1941-1973) dr filozofii, wolontariuszkę, zamordowaną na Wyspach Bahama.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Jerzy Feliks Szymański – Losy skoczka, PWN Warszawa 2015, ISBN 978-83-7705-925-8
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn Kol.023.0284
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 214-220, Zwierzyniec – Rzeszów 2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 421, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 208-209, Wojskowy Instytut Historyczny
- Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Adam Szydłowski – Cichociemny
ps.: “Poleszuk”, “Jehudo”, “Maurycy”
Zwykły Znak Spadochronowy nr 3236
ppłk dypl. cc Adam Szydłowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 10 marca 1900 w Dręszewie (powiat wołomiński), zm. 4 października 1960 w Gdyni – podpułkownik dyplomowany piechoty, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), harcerz, oficer dyplomowany Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza, Armii Krajowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, komendant Podokręgu Nowogródek AK, więzień frankistowskiego obozu koncentracyjnego Miranda de Ebro (1941-1942), więzień NKWD, sowieckich łagrów: Ostaszków, Kalinin, Morszańsk (1944-1947), cichociemny
Znajomość języków: brak danych; szkolenia (kursy): m.in. spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat; w dacie skoku do Polski 44 lata
Spis treści:
Żródło: Archiwum UJ
W latach 1908 – 1915 uczeń szkoły powszechnej w Radzyminie, po wybuchu I wojny światowej, od 1915 uczył się w gimnazjum państwowym w Permie (Rosja), egzamin dojrzałości zdał w Warszawie. Działał w harcerstwie.
Od 15 lipca 1918 jako ochotnik w 5 Dywizji Strzelców, jednego z oddziałów polskich formowanych na Syberii. W 1919 awansowany na stopień kaprala, odbył służbę wojskową jako dowódca drużyny w 3 kompanii 1 Pułku Strzelców im. Tadeusza Kościuszki. Uczestniczył w walkach z bolszewikami pod Kalatówką, na froncie ufimskim, następnie po przydziale do sztabu 5 Dywizji, pod Tarą, na stepach Kałundyjskich oraz pod Barnaułem. Od 11 stycznia 1920 w niewoli bolszewickiej, uciekł 3 lipca 1921, pod fałszywym nazwiskiem powrócił do Polski.
Represje sowieckie wobec Polaków
źródło: pamiec.pl
ppłk. dypl. Adam Szydłowski
ze zbiorów NAC
W lipcu 1923 uzyskał świadectwo dojrzałości. Od 27 lipca 1923 w 82 Syberyjskim Pułku Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, od października w Oddziale IV Sztabu Generalnego. Od sierpnia do grudnia 1922 w Szkole Oficerskiej w Grudziądzu, w marcu 1923 awansowany na stopień podporucznika. Od 1 maja 1923 w 1 Pułku Strzelców Podhalańskich jako dowódca plutonu. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1925.
Od 27 lutego 1925 przydzielony jako dowódca plutonu, następnie dowódca 4 kompanii 16 Batalionu Granicznego Korpusu Ochrony Pogranicza. Od 1 kwietnia 1930 dowódca plutonu, następnie kompanii 4 Pułku Piechoty 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach.
Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro
Od października 1930 podjął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, następnie od września 1931 do października 1933 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej. Po jej ukończeniu mianowany oficerem dyplomowanym, przydzielony do sztabu 16 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień kapitana 1 stycznia 1934, przydzielony do dowództwa Obozu Warownego “Śląsk”. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 marca 1939.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 jako szef sztabu Obozu Warownego “Śląsk”, w składzie grupy operacyjnej gen. bryg. Jana Jagmina – Sadowskiego Armii “Kraków”. 19 września ranny w walce pod Maziłami, do 8 października w niewoli niemieckiej. Po ucieczce przeszedł 15 października przez Tatry i Słowację na Węgry.
15 listopada dotarł do Francji, do Camp de Coëtquidan. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, szef sztabu 1 Dywizji Grenadierów, od maja 1940 dowódca 2 batalionu 1 pułku Grenadierów Warszawy.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Obóz koncentracyjny Miranda de Ebro
Po upadku Francji przedostał się przez Wogezy do nieokupowanej strefy. Od 9 lipca jako polski komendant obozów Camp de Carpiagne i Camp de Garrique. W Carpiagne poznał późniejszych Cichociemnych: Jana Serafina, Wacława Kobylińskiego, Ryszarda Nuszkiewicza.
W czerwcu 1941 wraz z grupą żołnierzy, przez Marsylię, Nimes, Perpignan oraz Pireneje przekroczył granicę francusko – hiszpańską. Aresztowany, od 1 sierpnia 1941 osadzony we frankistowskim obozie koncentracyjnym Miranda de Ebro, prowadzonym przy wsparciu gestapo i SS (jego komendantem był gestapowiec Paul Winzer).
Obóz otaczał dwumetrowy, kamienny mur z drutem kolczastym oraz budkami strażniczymi co 50 metrów. Wyżywienie było dramatycznie niewystarczające, zwykle składało się z wodnistej, rzadkiej zupy nazywanej przez więźniów pomyjami, oraz kawałka wyschniętej, starej ryby. Stale brakowało wody, w nieogrzewanych, brudnych i przeludnionych barakach roiło się od insektów. Szerzyły się choroby zakaźne, m.in. tyfus.
Miranda de Ebro
W obozie dla ok. 1,2 tys. osób osadzono na przełomie 1942/43 aż 3,5 tys. więźniów. Polacy byli jedną z najliczniejszych grup narodowościowych. Więźniów traktowano jak przestępców, najmniejszy sprzeciw karano sadystycznym biciem i osadzaniem w izolatce. Podobnie karano za drobne przewinienia, np. wychylenie się z kolejki po posiłek. Codzienne apele trwały tak długo, że więźniowie mdleli z wyczerpania. Bicie i chłosta były codziennością. Więźniowie pracowali m.in. przy noszeniu kamieni z kamieniołomu do rzeki. Zwolniony z obozu 20 listopada 1942.
Dokumenty Rady Ministrów dot. osadzenia Polaków w obozie Miranda de Ebro
żródło: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Archives Reference Nr PRM.81/3
Przez Gibraltar dotarł do Wielkiej Brytanii 6 stycznia 1943. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 22 stycznia przydzielony jako oficer sztabowy do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
lotnisko w Brindisi (Włochy)
Zgłosił się do służby w Kraju. Zaprzysiężony na Rotę AK 23 stycznia 1943 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Od września 1943 uczestnik szkoleń dla cichociemnych. m.in. odprawowego w Audley End. Przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej “Jutrzenka” w Latiano, nieopodal Brindisi (Włochy).
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 kwietnia 1944 w sezonie operacyjnym “Riposta”, w operacji lotniczej “Weller 10” (dowódca operacji: F/L Stanisław Daniel, ekipa skoczków nr: XLIV), z samolotu Halifax JP-222 “E” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – F/O Kazimierz Szrajer, pilot – F/S Roman Szwedowski / nawigator – F/L Stanisław Daniel / radiotelegrafista – F/S Bazyli Chmaruk / mechanik pokładowy – Sgt. Marcin Chmielewski / strzelec – Sgt. Antoni Wesołowski / despatcher – Sgt. Józef Petryszak). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi, zrzut na zapasową placówkę odbiorczą “Przycisk” 317 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicy miejscowości Kazimierzów, Aleksandrów-Czerwona Niwa-Kurdwanów, 7 km od Sochaczewa. Planowana placówka odbiorcza “Chochla” o godz. 00.14 nie czuwała (nie odpowiedziała na nadawany sygnał). Razem z nim skoczyli: rtm. Andrzej Czaykowski ps. Garda, ppor. Tadeusz Nowobilski ps. Dzwon, kpt. Leopold Skwierczyński ps. Aktor. Był to drugi lot tej ekipy, w poprzednim (12/13 kwietnia) nie można było wykonać zadania. Skoczkowie przywieźli m.in. 216 tys. dolarów i 6 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także dziewięć zasobników oraz sześć paczek, wraz ze skoczkami w pięciu nalotach na placówkę w godz. 00.20 – 00.40. Samolot powrócił szczęśliwie do bazy po locie trwającym dziesięć godzin.
Cz. II. Pieniądze i poczta: 1/ Na PRZYCISK -7219 [skoczek] POLESZUK, GARDA, AKTOR, DZWON. Cztery pasy z dol. pap. Nr 05338, 03579, 20468-69, razem dwa, jeden. sześć tys. Dwa pasy z dol. złot. 15549, 15556, – razem sześć tys. Poczta: 19/43 cyl. I, II, III, IV. Dwa pasy z kokainą ozn. SN-1, SN-2. Bagażnik DR-4 [Delegatury Rządu] – zawartość cztery pasy pieniężne oznaczone – DR-75/18, 52/16, 62/17, 77/18.” (s. 285/289/307)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
źródło: Indeks Represjonowanych
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Od 26 czerwca 1944 komendant Podokręgu Nowogródek AK. W operacji Ostra Brama miał kierować natarciem na Wilno, następnie przewidziany jako dowódca 19 Dywizji Piechoty AK.
Aresztowany 17 lipca 1944 przez NKWD w Wilnie, w budynku przy ul. Kościuszki 14. Osadzony przy ul. Ofiarnej, w celi nr 25. Zesłany do łagru, od lutego 1946 w Ostaszkowie, następnie w łagrze w Kalininie. Od maja lub czerwca 1947 ponownie w łagrze w Ostaszkowie, potem od października 1947 w Morszańsku.
Zbigniew S. Siemaszko – Wileńsko-Nowogródzkie telegramy. Lato 1944
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1985, zeszyt 73, s. 109-147
[Teodor Cetys, Ludwik Fortuna, Maciej Kalenkiewicz, Adolf Pilch, Jan Piwnik, Stanisław Sędziak
Kazimierz Szternal, Adam Szydłowski, Aleksander Tarnawski, Stanisław Winter]
Po wojnie
pismo Sztabu Głównego, skan własny, źródło: JW GROM
Żródło: Archiwum UJ
Powrócił do Polski z zesłania 14 listopada 1947. Trzeciego dnia po powrocie do Polski zmarł mu syn Jacek, wskutek ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim. Od lutego 1948 do 31 stycznia 1949 w Państwowej Centrali Handlowej w Gdańsku, od 16 lutego 1949 do 15 października 1950 jako referent w Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego. Od 1 grudnia 1950 księgowy w Gdańskich Zakładach Gastronomicznych, od 17 października 1953 jako księgowy, zaopatrzeniowiec, kierownik w Warsztatach Wyrobu Drobnej Galanterii Metalowej “Galmet” w Gdyni. Od listopada 1955 do marca 1957 instruktor handlu i planista w Wojewódzkim Związku Spółdzielczości Pracy w Gdańsku.
Od lipca 1957 prezes Koła Oficerów Rezerwy przy Wojskowej Komendzie Rejonowej Gdańsk – Miasto, członek zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej Oficerów Rezerwy. Zmarł 4 października 1960 w Gdyni. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku.
Awanse
- kapral – 1919
- podporucznik – 1 marca 1923
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1925
- kapitan – 1 stycznia 1934
- major – ze starszeństwem od 19 marca 1939
- podpułkownik – 1 marca 1944
Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – dwukrotnie
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal Niepodległości
- Medal Wojska – czterokrotnie
- Croix de Guerre
Życie rodzinne
Syn Stanisława oraz Anny Banasiak. Zawarł związek małżeński ze Stanisławą z Wielkoszów. Mieli syna Jacka (ur. 1926), zmarł w listopadzie 1947 wskutek ran odniesionych w Powstaniu Warszawskim. W 1956 zawarł związek małżeński z Bożeną z Szeremietiewów (ur. 1923), secundo voto Pietraszkiewicz. Nie mieli dzieci.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn Kol.023.0283
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 132-133, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 421, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 204, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Waldemar Szwiec – Cichociemny
ps.: “Robot”, “Dal”, “Jakub”, “Ryś”
vel Ignacy Zaciętowski, vel Ignacy Szczerbak
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0976
ppor. cc Waldemar Szwiec
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 13 sierpnia 1915 w Chicago (USA), zm. 14 października 1943 w Wielkiej Wsi (powiat konecki) – podporucznik artylerii, harcerz, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, oficer Armii Krajowej, Związku Odwetu, Kedywu Okręgu Kielce AK, uczestnik kampanii francuskiej, Cichociemny
Znajomość języków: angielski, francuski; szkolenia (kursy): m.in. sabotażu (STS 18), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata; w dacie skoku do Polski 27 lat. Syn przedsiębiorcy, oficera rezerwy Wojska Polskiego
Spis treści:
Był jednym z 26 spośród 316 Cichociemnych, urodzonych poza granicami II R.P. W 1922 powrócił z rodziną do Polski, zamieszkali w Toruniu. Do 1926 w uczeń szkoły powszechnej, następnie Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Podczas nauki w szkole należał do Związku Harcerstwa Polskiego, uprawiał hokej, narciarstwo, żeglarstwo, pływanie (m.in. został Mistrzem Pomorza w pływaniu). W maju 1935 zdał egzamin dojrzałości.
W 1935 podjął studia na Wydziale Prawa i Ekonomii Uniwersytetu Warszawskiego, do 1939 zaliczył trzy trymestry. W 1937 otrzymał obywatelstwo polskie. Podczas studiów, od 21 września do 31 maja 1938 słuchacz Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej oraz Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie. Od 1 czerwca 1938 w 8 Dywizjonie Artylerii Przeciwlotniczej w Toruniu, 11 października 1938 przeniesiony do rezerwy.
II wojna światowa
skan własny, źródło: JW GROM
Zmobilizowany 25 sierpnia 1939, przydzielony do 15 baterii artylerii przeciwlotniczej 15 Dywizji Piechoty w składzie Armii “Pomorze” (Grupa Operacyjna “Wschód”). Walczył w obronie Bydgoszczy oraz w bitwach: nad Bzurą, pod Łomiankami. Od 29 września w niewoli niemieckiej, osadzony w obozie jenieckim w Błoniu. 4 października uciekł, dotarł do miejsca zamieszkania swojego dziadka w Ustrzykach Dolnych.
Po nawiązaniu kontaktu z krośnieńskim inspektoratem Służby Zwycięstwa Polsce. 31 października wysłany jako kurier na Węgry, powrócił 13 listopada.
skan własny, źródło: JW GROM
11 grudnia 1939 przekroczył granicę z Węgrami, przez Jugosławię, Włochy 21 lutego 1940 dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 10 szwadronu przeciwpancernego 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Wraz z jednostką uczestniczył w kampanii francuskiej, m.in. w rejonie Marny, Champaubert, Montmiraill, Montgivroux, Montbard, Dijon. Odznaczony Krzyżem Walecznych.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Waldemar Szwiec
Po upadku Francji 17 września 1940 wyruszył przez Gibraltar, 28 października dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 10 szwadronu przeciwpancernego 10 Brygady Kawalerii Pancernej, następnie w 4 Brygadzie Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka = kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 24 sierpnia 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień podporucznika, ze starszeństwem od 20 października 1941.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 października 1942 w sezonie operacyjnym “Intonacja”, w operacji lotniczej “Chisel” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XV), z samolotu Halifax W-7776 “U” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Kłosowski, pilot – W/O Franciszek Zaremba / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski / despatcher – Sgt. Zdzisław Nowiński). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą “Rak” 206 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Łupiny, 11 km od Siedlec. Razem z nim skoczyli: por. Eugeniusz Kaszyński ps. Nurt, por. Artur Linowski ps. Karp, por. Adam Trybus ps. Gaj. Skoczków podjął oddział Batalionów Chłopskich z rejonu Wiśniew, dowodzony przez Mariana Grzebisza ps.Wicher.
Łącznie w czterech operacjach lotniczych: Gimlet, Chisel, Hammer, (1/2 października 1942) oraz Lathe (2/3 października 1942) przerzucono do okupowanej Polski 17 Cichociemnych, 945,3 tys. dolarów, 16 zasobników z zaopatrzeniem dla AK, a także 5 bagażników dla Delegatury Rządu (859 tys. marek, 3 radiostacje, 3 odbiorniki radiowe, 2 generatory, leki i in.).
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. RP 48416
W drodze powrotnej, po locie trwającym 13 godzin i 30 minut, samolot przymusowo lądował z braku benzyny, rozbijając się. Pilot Stanisław Kłosowski mistrzowsko wylądował na kamienistym terenie w rejonie przylądka Flamborough (hrabstwo York, Wielka Brytania), załoga szczęśliwie się uratowała. W Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: St. sierż Kłosowski w tym wypadku wykazał dużo odwagi i przytomności oraz umiejętności powzięcia decyzji w trudnej sytuacji ratując całą załogę. (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)
“Z 12 dni czuwania, pomyślna pogoda miała miejsce tylko w ostatnich dwóch dniach – 1.X. i 2.X. Przed 10 dni trwała zła pogoda w środkowej strefie lotów (Rzesza i Bałtyk). W dniu 1.x. wystartowały trzy samoloty. W dniu 2.X. wystartował jeden samolot – czwarta ekipa tego okresu. Według relacyj nawigatorów, we wszystkich czterech przypadkach zrzut nastąpił wprost na placówki odbiorcze, które dały umówiony sygnał świetlny.
W okresie 21.IX. – 2.X.42 r. (1 i 2.X.42) zostało przerzuconych do Kraju: – 17 ludzi, 16 containerów i 5 bagażników na spadochronach wspólnych ze skoczkami, – 945.300 dol. USA oraz pieniądze MSWewn. dla Delegata Rządu. Jakościowo, przerzucony został następujący materjał: 3 PLT, 1 KM.AM, 21 PLS, 6 SAB, 5 KOL, 5 MIN, 4 Ł, 2 COLT, 4 SZ, 6 GR, 5 SW, 2 CH i w bagażnikach: 1 W/T.A., 2 W/T.B., 3 odbiorniki, 2 generatory, 36 apteczek, 18 but. zastrzyków, 6 kompl. map oraz materiał chemiczny i fotograficzny. (…)
Dnia 14.X.42. r. nadeszła depesza Kaliny (824 z dn. 6.X.42), treści następującej: “Rak, Bór, Zamek i Osa zrzut przyjęły w porządku. Dwa containery nowego typu otworzyły się w powietrzu, trzy celki uszkodzone”. Piękna depesza!” (s. 97-99)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Po skoku oraz aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, od listopada 1942 przydzielony do Związku Odwetu oraz Kedywu Okręgu Kielce AK. Od grudnia 1942 inspektor dywersji w Obwodzie Końskie Inspektoratu Rejonowego Starachowice.
Hubert Królikowski – Zrzut na placówkę “Puchacz”. O zrzutach i placówkach odbiorczych
w powiecie siedleckim podczas II wojny światowej
w: Szkice Podlaskie 2006, nr 14 s. 71-90
Grzegorz Rutkowski – Udział Batalionów Chłopskich
w odbiorze zrzutów lotniczych z Zachodu na terenie okupowanej Polski
w: Zimowa Szkoła Historii Najnowszej 2012. Referaty, IPN, Warszawa 2012, s. 15 – 25
od lewej: Jan Piwnik, Waldemar Szwiec
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. RP 48416
Uczestniczył w wielu akcjach dywersyjnych, m.in. 26 lutego 1943 wraz z Cichociemnym por. Eugeniuszem Kaszyńskim ps. Nurt oraz 12 żołnierzami, na drodze Skarżysko – Kielce, w akcji pod Baranowską Górą, zdobył 7 samochodów niemieckich oraz kilkadziesiąt sztuk broni, amunicję, granaty, umundurowanie. 17 kwietnia uczestniczył w likwidacji miejscowego lidera partyjnego, kreisleitera NSDAP Petera Schulze, podczas tej akcji ranny.
Od czerwca 1943, po objęciu dowództwa Kedywu Okręgu Radom – Kielce AK przez Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury, w ścisłym składzie dowództwa. Mianowany komendantem Zgrupowania nr 2 w składzie Świętokrzyskich Zgrupowań AK.
skan własny, źródło: JW GROM
Dowódca oddziału składającego się z trzech plutonów, dowodzonych przez: Cichociemnego por. Jana Rogowskiego ps. Czarka (1 pluton “warszawski”, od 3 lipca 1944 dowodzony przez Cichociemnego ppor. Rafała Niedzielskiego ps. Mocny), kpr. Józefa Domagały ps. Wilk (Pluton II Oddział “Wilka”) oraz kpr. Tadeusza Jencza ps. Ksiądz (Pluton III Konecki).
Bazą wypadową Zgrupowania stała się tradycyjna baza partyzancka, ok. 35 ha trudnodostępnego terenu na wzniesieniu 326 w Puszczy Świętokrzyskiej – Wykus.
Wojciech Borzobohaty – Zgrupowanie Partyzanckie “Ponury” “Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 21 – 31
W skład Zgrupowań wchodziły:
- Zgrupowanie nr 1 pod dowództwem Cichociemnego por. Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt
- Zgrupowanie nr 2 pod dowództwem Cichociemnego por. Waldemara Szwieca ps. Robot
- Zgrupowanie nr 3 pod dowództwem por. Stanisława Pałaca ps. Mariański
Michniów
Uczestniczył w akcjach bojowych własnego Zgrupowania oraz przeprowadzanych w trakcie koncentracji Zgrupowań. Na przełomie czerwca i lipca 1943 przeprowadzał akcje przeciwko konfidentom oraz bandom rabunkowym.
W nocy z 2 na 3 lipca żołnierze Zgrupowania przeprowadzili akcję dywersyjną pomiędzy stacjami Suchedniów oraz Łączna na dwa niemieckie pociągi. 12 lipca, w odwecie za przeprowadzoną akcję Niemcy spacyfikowali wieś Michniów.
Waldemar Kowalski – Pacyfikacja Michniowa – symbol martyrologii wsi polskiej
w: Kombatant – biuletyn UdSKiOR, lipiec – sierpień 2018, nr 7-8 (331-332) s. 30 – 33
Michniów
W odpowiedzi partyzanci zatrzymali w pobliżu Michniowa pociąg osobowy na trasie Skarżysko – Kielce oraz zabili prawie wszystkich jadących nim Niemców. W odwecie, 13 lipca Niemcy jeszcze bardziej krwawo spacyfikowali Michniów – spalili wszystkie zabudowania oraz wymordowali aż 204 mieszkańców.
Michniów
Nie powiodła się obława niemiecka na partyzantów, zorganizowana 19 lipca. Wskutek polecenia Komendy Okręgu, na jego rozkaz żołnierze Zgrupowania rozdzielili się. “Ponury” przeniósł się w Lasy Starachowickie, następnie w Lasy Osieczyńskie. “Robot” wraz z żołnierzami udał się w Koneckie, “Nurt” w Lasy Siekierzyńskie, “Mariański” w Góry Świętokrzyskie.
Żołnierze Zgrupowania nr 2
Oddziały samodzielnie przeprowadzały akcje, m.in. w nocy z 31 sierpnia na 1 września 1943 osiemdziesięciu żołnierzy Zgrupowania nr 2, bez strat własnych opanowało na kilka godzin miasto Końskie. Zlikwidowali konfidentów gestapo, zdobyli broń, amunicję i zaopatrzenie.
4 września Waldemar Szwiec ps. Robot przeprowadził akcję na stację kolejową Wólka Plebańska oraz zaatakował pociąg z Koluszek do Rozwadowa. W akcji poległ Cichociemny ppor. Rafał Niedzielski ps. Rafał, siostrzeniec gen. dyw. Felicjana Sławoja-Składkowskiego. 14 września żołnierze Zgrupowania nr 2 stoczyli zwycięską walkę z niemiecką ekspedycją karną pod Smarkowem.
Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. RP 48416
Poległ 14 października 1943 wraz z 4 żołnierzami ochrony: strz. Piotr Downar, strz. Janusz Rychter, st. strz. Grażyna Śniadecka i plut. pchor. Stanisław Wolf, w Wielkiej Wsi (gmina Stąporków, powiat konecki), gdzie przebywał na leczeniu. Pochowany w Końskich.
Według późniejszych ustaleń, za dwukrotną pacyfikację Michniowa, obławy na partyzantów Zgrupowania, atak na Wielką Wieś, śmierć Cichociemnych: Waldemara Szwieca ps. Robot oraz Jana Rogowskiego ps. Czarka, wykrycie fabryki stenów w Suchedniowie oraz inne akcje Niemców odpowiedzialny jest zdrajca w szeregach AK.
Był nim łącznik Zgrupowania “Ponurego” z KG AK, uczestnik akcji w Pińsku, ppor. Jerzy Wojnowski ps. Motor, od 14 lutego 1943 współpracujący z gestapo pod pseudonimami “Mercedes”, “Garibaldi”. 28 stycznia 1944 na polecenie kontrwywiadu KG AK, agent gestapo Jerzy Wojnowski został przez Cichociemnego Eugeniusza Kaszyńskiego ps. Nurt na kwaterze w Milejowicach aresztowany i przesłuchany. Potem został wyprowadzony na drogę do Przełęczy Witosławskiej i tam zastrzelony przez jednego z najstarszych żołnierzy Zgrupowań chor. Tomasza Wagę ps. Szort. Ciało zdrajcy zakopano przy drodze twarzą do dołu…
kpt. Edward Paszkiel ps. “Pozew” – Ostatnie chwile “Motora”
Marek Jedynak – Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK “Ponury” – “Nurt”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 08 (328) sierpień 2017, s. 64 – 71
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 20 października 1941
- major (pośmiertnie)
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych
- Medal Wojska – czterokrotnie
Życie rodzinne
Tablica w klasztorze Cystersów
Syn Józefa, przedsiębiorcy oficera rezerwy WP, żołnierza gen. Józefa Hallera oraz Kazimiery z domu Wolgemuth. Rodziny nie założył.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
W Gimnazjum im Mikołaja Kopernika w Toruniu znajduje się tablica, upamiętniająca Waldemara Szwieca.
16 czerwca 1983 w klasztorze Cystersów w Wąchocku odsłonięto tablicę, upamiętaniającą Waldemara Szwieca oraz żołnierzy jego Zgrupowania.
Jedna z ulic w Końskich nosi imię Waldemara Szwieca “Robota”.
Z paszportu “Cichociemni”, żródło: PWPW
spis rzeczy, skan własny, źródło: JW GROM
W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy “Cichociemni”.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0282
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 212-214, Zwierzyniec – Rzeszów, 2011, OS Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
- Marek Jedynak – Robotowcy 1943. Monografia II Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK “Ponury”, Arslibris Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, Końskie sierpień 2007, ISBN 978-83-924278-0-3
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 321, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 146-147, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także
Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):
- Zgrupowanie “Ponurego” i “Nurta”, cz. I
- Zgrupowanie “Ponurego” i “Nurta”, cz. II
- Zgrupowanie “Ponurego” i “Nurta”, cz. III
- Zgrupowanie “Ponurego” i “Nurta”, cz. IV
- Odbicie więzienia w Pińsku
- Śmierć Jana Piwnika (relacja 1)
- Śmierć Jana Piwnika (relacja 2)
- Przebieg uroczystości żałobnych Jana Piwnika
