• cichociemni@elitadywersji.org

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaSpis treści:


 

800px-Papeteria_oficera-spadochroniarza--215x350 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa1 Samodzielna Brygada Spadochronowa została utworzona 23 września 1941, rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z 9 października 1941 (Brygada została – po uzupełnieniach –  „Samodzielną” 20 października 1942). Zadaniem 1 SBS miało być wsparcie powstania powszechnego w okupowanej Polsce, w finalnej fazie II wojny światowej. 61 Cichociemnych wywodziło się z 1 SBS, byli szkoleni m.in. w ośrodku szkolenia spadochronowego 1 SBS – Largo House (Upper Largo k. Leven, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Formowanie Brygady rozpoczął w styczniu 1941 jej dowódca – płk dypl. (później generał) Stanisław Sosabowski (Zwykły Znak Spadochronowy nr 1504, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1).

 

1-SBS-Sosabowski-225x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Stanisław Sosabowski

1 SBS była jedną z pierwszych alianckich jednostek powietrznodesantowych. Miesiąc po rozpoczęciu jej tworzenia, 18 lutego 1941 powstały polskie bataliony strzelców spadochronowych w 1 Brygadzie Strzelców i Brygadzie Kawalerii. 11 marca 1941 Oddział III Sztabu Naczelnego Wodza przygotował plan desantu lotniczego w Kraju w dokumencie „Plan użycia całości sił zbrojnych polskich”

Brytyjski 1 Batalion Spadochronowy utworzono 15 września 1941, amerykańska 1 Brygada Piechoty Spadochronowej powstała 30 lipca 1942.

Prekursorami polskich spadochroniarzy, także Cichociemnych byli żołnierze utworzonego przed wojną Wojskowego Ośrodka Spadochronowego w Bydgoszczy. Spadochroniarstwo polskie rozpoczęło się bowiem na dobre przed wojną, już w 1936.

 

1SBS-sztandar-255x250 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaDziałania podjęte przed wojną przez Sztab Główny Wojska Polskiego, w tym uruchomienie produkcji spadochronów Polski Irvin, otwarcie Wojskowego Ośrodka Spadochronowego w Bydgoszczy, testy sprzętu i wyposażenia, szczególnie zaś rozpoczęcie szkolenia spadochroniarzy – komandosów, nie miały wpływu na przebieg kampanii wrześniowej 1939, jednak sytuowały Polskę w ścisłej światowej elicie państw tworzących wojska powietrznodesantowe. Utworzenie 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej było logiczną konsekwencją tych działań.

 

Geneza utworzenia Brygady
1-SBS-1-152x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Odznaka „sweetheart” – na zaśw. kursu spadochronowego „papeterii oficera – spadochroniarza” i in.

Śmiała i nowatorska koncepcja rozwoju polskich wojsk powietrznodesantowych była rozwijana pomimo przegranej we wrześniu 1939. M.in. na konferencji w Belgradzie (29 maja – 2 czerwca 1940) z udziałem reprezentantów Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej z Paryża, konspiracji krajowej oraz baz łączności w Budapeszcie i Bukareszcie dyskutowano nad dwiema koncepcjami wykorzystania formacji spadochronowych. Generałowie: Sikorski, Sosnkowski, Tokarzewski oraz płk. Rowecki opowiadali się za wykorzystaniem spadochroniarzy do łączności z okupowaną Polską. Grupa oficerów, tzw. „chomików”, reprezentowana przez (także związanych z WOS) późniejszych współtwórców Cichociemnych – kpt. dypl. Jana Górskiego oraz kpt. dypl. Macieja Kalenkiewicza postulowała użycie skadrowanych jednostek powietrznodesantowych do wsparcia powstania powszechnego w okupowanej Polsce, w ostatniej fazie wojny.

Szesnastu-248x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Lista szesnastu „chomików”

Inicjatorzy utworzenia polskiej Brygady Spadochronowej byli twórcami systemu łączności z Krajem. Późniejsi Cichociemni – Jan Górski oraz Maciej Kalenkiewicz byli współautorami koncepcji wyartykułowanej w dokumentach pt. „Plan wsparcia i osłony powstania w Kraju”, a także „Użycie lotnictwa dla łączności i transportów wojskowych drogą powietrzną do Kraju oraz dla wsparcia powstania. Stworzenie jednostek wojsk powietrznych”. Obaj namówili zaprzyjaźnionego z nimi  ppłk dypl. Stanisława Sosabowskiego, aby wystąpił do dowództwa o przekształcenie dowodzonej przezeń brygady w spadochronową. 

Wraz z raportem złożonym po raz trzeci 14 lutego 1940 zgłosili też gotowość grupy 16 oficerów, absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej (nazywanych „chomikami”),  do desantowania się do Kraju. Szesnastu polskich oficerów zgłosiło się do wojsk powietrznodesantowych w sytuacji, gdy pierwsze jednostki spadochronowe tworzyły jedynie Niemcy i ZSRR (Rosja). W Europie Zachodniej ich jeszcze nie było, pierwsza rozpoczęła ich tworzenie Polska. Należy więc docenić nowatorski charakter Ich inicjatywy, Ich patriotyzm oraz poświęcenie. 

 

Aleksander-Kedzior-217x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Aleksander Kędzior

Szef sztabu Naczelnego Wodza płk dypl. Aleksander Kędzior w raporcie dla Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego z 26 maja 1940 pt. „Zasady użycia armii emigracyjnej” zauważył – „należałoby rozważyć problem piechoty spadochronowej, która w naszych warunkach krajowych mogłaby odegrać rolę zgoła wyjątkową.” 

W lipcu 1940 Maciej Kalenkiewicz rozpowszechnił wśród oficerów Sztabu Naczelnego Wodza swój memoriał pt. „O zdobywczą postawę polskiej polityki” w którym zawarł śmiałą i nowatorską propozycję – „Konieczność wyrównania szczupłości liczebnej polskich sił zbrojnych przez ich jakość i wyposażenie w nowoczesny sprzęt techniczny doprowadzają do wniosku, że armia nasza powinna być pomyślana jako przyszły Polski Korpus Desantowy i Lotnictwo Wsparcia Powstania„.

17 sierpnia 1940 szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza ppłk. dypl. Andrzej Marecki przesądził:

Andrzej_Marecki-187x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Andrzej Marecki

Konieczność zorganizowania oddziałów spadochronowych w warunkach przyszłych działań Polskich Sił Zbrojnych – nie ulega dyskusji. Przewidywać można, że w niedalekiej przyszłości ten nowy rodzaj broni zajmie poważne miejsce w organizacji armii świata i w formie samodzielnych oddziałów znajdzie się zarówno na szczeblu wielkich jednostek, dysponujących lotnictwem organicznym, jak i na szczeblu odwodów Naczelnego Wodza.

Szczupłość zasobów personalnych, będących w dyspozycji Naczelnego Wodza nie pozwala obecnie na rozproszenie wysiłków organizacyjnych. Dlatego w pierwszej kolejności potrzeb należy postawić organizację oddziałów spadochronowych, przeznaczonych do współpracy z Organizacją Wojskową w Kraju. Z tego samego względu należy dążyć do wyłącznego użycia sformowanych oddziałów spadochronowych na terenie Polski (…)”

„Uwagi dotyczące projektu formowania oddziałów spadochronowych”, IPMS sygn. A XII 23/74

Polish Paratroops. Spadochroniarze polscy
wyd. prawdopodobnie Sztab Naczelnego Wodza, 1944
ze zbiorów Marcina Zugaja. Bardzo dziękujemy!

 

Początki wojsk spadochronowych
cc-Sikorski-cichociemni-216x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Gen. Sikorski z kandydatami na Cichociemnych

20 września 1940  gen. Władysław Sikorski poprzez córkę Zofię Leśniowską zaprosił kpt. Kalenkiewicza na śniadanie; na tym spotkaniu koncepcja lotniczej łączności z Krajem (w tym utworzenia jednostki powietrznodesantowej) została zreferowana Naczelnemu Wodzowi.

Leven-szkocja-1sbs-sosabowski-250x180 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

1 SBS, Leven (Szkocja), 1943

W październiku 1940, w Oddziale III Sztabu Naczelnego Wodza utworzono Wydział studiów i szkolenia wojsk spadochronowych. Kierował nim ppłk. dypl. Wilhelm Heinrich z przedwojennej „dwójki” (wywiadu). Przydzielono pod jego komendę czterech oficerów: kpt. Jana Górskiego, kpt. Macieja Kalenkiewicza oraz lotników: ppłk Stefana Olszewskiego i kpt. naw. Lucjana Fijutha. Wydział planował użycie wojsk powietrznodesantowych w przygotowywanym powstaniu powszechnym w Polsce.

10 października 1940 Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz L.408/II w sprawie przygotowania Polskich Sił Zbrojnych do możliwości przerzucenia transportem lotniczym do kraju, do bezpośredniego wsparcia i osłony Powstania. W marcu 1941 kpt. Jan Górski oraz kpt. Maciej Kalenkiewicz  przedłożyli w Sztabie Naczelnego Wodza studium strategiczne – Uderzenie powierzchniowe [powietrznodesantowe – RMZ]  jako nowa forma walki zaczepnej.

Zbigniew Wawer – Polscy spadochroniarze w Wielkiej Brytanii 1940-1945
1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
w: Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 1988, nr 1 s. 56-90

 

Schematy-1-SBS__ZNMW_1988_1_007_Strona_1-250x197 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Heinrich-Wilhelm-229x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Wilhelm Heinrich

4 listopada 1940 ppłk. dypl. Wilhelm Heinrich, Szef Wydziału studiów i szkolenia wojsk spadochronowych otrzymał rozkaz opracowania zasad organizacji i wyposażenia wojsk spadochronowych oraz instrukcji dla oddziałów spadochronowych (desantowych).

Naczelny Wódz 5 listopada 1940 rozkazał Inspektorowi Polskich Sił Powietrznych przygotowanie niezbędnego sprzętu i personelu oraz wskazał, iż przewiduje utworzenie 2-3 batalionów spadochronowych oraz 6-10 batalionów desantowych („piechoty lotniczej”). Także w listopadzie 1940 przygotowywano wystąpienie Naczelnego Wodza do Brytyjczyków w sprawie wsparcia planowanego powstania powszechnego w okupowanej Polsce oddziałami PSZ z Wielkiej Brytanii, w tym o zgodę na utworzenie Ośrodka Wyszkolenia Desantowego.

Zbigniew Wawer – Szkolenie 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
do wsparcia powstania powszechnego w Kraju
w: Biuletyn informacyjny AK nr 05 (383) maj 2022, s. 41-48

 

37-560-1_Sosabowski-191x300 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaZ inicjatywy płk. Stanisława Sosabowskiego zorganizowano jesienią 1940 w Inverlochy Castle k. Fort William (hrabstwo Highland, Szkocja, Wielka Brytania) tzw. Kurs Wielkiej Dywersji. Przeszkolono na nim kandydatów na Cichociemnych oraz wszystkich oficerów 4 Brygady Kadrowej Strzelców, późniejszej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Uczono m.in. strzelania z różnych rodzajów broni, minowania i wysadzania, dywersji, terenoznawstwa. Zajęcia praktyczne z uzbrojenia, materiałów wybuchowych, walki wręcz zaplanowano na ok. 90 godzin, zajęcia teoretyczne nt. organizacji sił wroga zaplanowano na cztery godziny. Jednym z zadań podczas kursu było… samotne zdobycie najwyższego szczytu Szkocji – Ben Nevis, u podnóża którego posadowiono zamek Inverlochy.

Ringway-300x220 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Ringway

21 stycznia 1941 rozkazem nr 126/III/ Szef Sztabu Naczelnego Wodza wyznaczył do działań dywersyjnych 4 Brygadę Kadrową Strzelców. 18 lutego 1941 rozkazem nr 262/III/ zdecydował utworzyć bataliony strzelców spadochronowych w 1 Brygadzie Strzelców oraz Brygadzie Kawalerii.

Dzień wcześniej, 17 lutego 1941 rozpoczął się pierwszy „polski” kurs spadochronowy w utworzonym 21 czerwca 1940 brytyjskim ośrodku treningowym spadochroniarzy – Parachute Training School w Ringway pod Manchesterem (znajdował się tam także STS 51). Wyszkolono na nim grupę 35 instruktorów, których zadaniem było następnie przeszkolenie żołnierzy 4 Brygady Kadrowej oraz 1 Brygady Strzelców.

 

Szkolenie brytyjskich spadochroniarzy, 1941
podobnie szkolono polskich spadochroniarzy oraz Cichociemnych

 

Ośrodek spadochronowy Largo House

polish-parachute-300x269 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa Malpi-gaj-214x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa1 marca 1941 utworzono polski ośrodek spadochronowy w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Kandydaci na Cichociemnych i szkoleni polscy żołnierze nazywali go „Małpim Gajem”, ponieważ zlokalizowany był wśród starych dębów, tworzących atmosferę „gaju”, natomiast od szkolonych kandydatów na spadochroniarzy wymagano małpiej wręcz zręczności, np. przechodzenia z drzewo na drzewo bez użycia jakiegokolwiek sprzętu, tylko przy pomocy gałęzi drzew.

Na bramie ośrodka widniał napis: „Szukasz śmierci – wstąp na chwilę”. Niedaleko ośrodka, w Lundin Links Polacy wybudowali, funkcjonującą od 25 sierpnia 1941 24-metrową wieżę spadochronową (pierwszą w Wielkiej Brytanii), nazywaną przez Brytyjczyków „polską wieżą”.

Sosab_Karykatury_malpi-gaj-700x503 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Źródło: Jednodniówka karykatur, wyd. Związek Polskich Spadochroniarzy, Londyn 1992

 

Szkolenie w brytyjskim ośrodku w Ringway trwało tydzień, w polskim w Largo House od dwóch do czterech tygodni. Podstawą kursu były intensywne ćwiczenia fizyczne: codzienne długie biegi, marsze, pokonywanie specjalnego toru przeszkód, zrzucanie z wiszących trapezów, wreszcie skoki z dwu- oraz trzymetrowego „podium”.

cichociemni-wieza-Largo-House-249x350 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Lundin Links, polska wieża

Skoki ćwiczono najpierw skacząc z wybudowanej przez Polaków wieży w Lundin Links. W kolejnym etapie szkolenia kandydaci skakali ze spadochronem z samolotu oraz z balonu. Używano spadochronu desantowego typu Irvin QD, każdy kandydat miał obowiązek oddania kilku skoków (5-8) w dzień i jednego nocą. 

cc-skok-instrukcja-241x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Rysunek instruktażowy
RAF Ringway, 1943

O formowaniu polskiej jednostki spadochronowej Brytyjczycy zostali poinformowani 8 kwietnia 1941, pismem Szefa Sztabu Naczelnego Wodza gen. Tadeusza Klimeckiego do War Office. Pismem z 12 maja 1941 Szef Sztabu NW poinformował Brytyjczyków o utworzeniu polskiego ośrodka szkoleniowego (działającego od 1 marca 1941) oraz wystąpił o zgodę „na urządzenie wież, trapezów”.

Podczas rozmów z Brytyjczykami ujawniły się zasadnicze różnice w koncepcji przeznaczenia wojsk spadochronowych. Oficerowie brytyjscy prezentowali podejście defensywne – uważali że oddziały spadochronowe po przeprowadzeniu desantu mają trwać w obronie wyznaczonego rejonu. Dlatego chcieli wyposażyć spadochroniarzy w długi karabin bojowy. Polacy byli za koncepcją ofensywną – oddziały spadochronowe miały przecież wesprzeć planowane powstanie powszechne w Kraju; dlatego opowiadali się za uzbrojeniem spadochroniarzy m.in. w postolety maszynowe.

Sztab Główny Wojska Polskiego przed wojną zaplanował sformowanie pierwszego batalionu spadochronowego na luty 1940…

Najkrótszą drogą. Samodzielna Brygada Spadochronowa 1941-1947
materiał edukacyjny IPN Wrocław

 

Znak Spadochronowy
37-562-4-250x167 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Gen. Władysław Sikorski wręcza pierwsze Znaki Spadochronowe

Znak_Spadochronowy-zatwierdzenie-235x350 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa20 czerwca 1941 Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski podpisał rozkaz ustanawiający Znak Spadochronowy – taki sam dla wszystkich spadochroniarzy, bez względu na rodzaj akcji bojowej w której uczestniczyli. Zaplanowano wręczenie pierwszych Znaków Spadochronowych podczas pierwszych ćwiczeń bojowych oddziałów spadochronowych 4 Brygady Kadrowej Strzelców.

23 września 1941 przeprowadzono ćwiczenia bojowe spadochroniarzy 4 BKS w rejonie Kingscraig nieopodal Elie (Wielka Brytania, Szkocja), z udziałem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, gen. Władyslawa Sikorskiego oraz zaproszonych gości, m.in. bryg. Colina Gubbinsa, dyrektora SOE ds. operacyjnych i szkoleniowych. Na  zakończenie „Święta Spadochronowego” Naczelny Wódz wręczył pierwsze Znaki Spadochronowe bryg. Gubbinsowi (nr 0019) i por. Klauberowi (nr 0042) z SOE oraz 25 polskim spadochroniarzom. Powiedział m.in.:

cc-Jaworski-ts-_1-147x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Zwykły Znak Spadochronowy

Służba w broni spadochronowej wyrabia silną wolę, decyzję, dzielny charakter. Dziś jest czas dla ludzi silnych i odważnych, ci bowiem tylko mogą uzyskać zwycięstwo i uwolnić świat od tyranii. Broń spadochronowa ma obecnie poważne znaczenie i posiada dużą przyszłość przed sobą.

Gdy przyjdzie odpowiednia chwila, jak orły zwycięskie spadniecie na wroga i przyczynicie się pierwsi do wyzwolenia naszej Ojczyzny. (…) Wzywam Was do dalszej wytrwałej pracy, która przyniesie wolność Polsce, a Wam zaszczyt powrotu do niej pierwszymi.”

 

Narodziny Brygady Spadochronowej

37-562-7-250x153 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaWobec sukcesu ćwiczeń, 23 września 1941 Naczelny Wódz powiedział żołnierzom – „Odtąd jesteście pierwszą Brygadą Spadochronową”. W taki sposób 4 BKS stała się 1 Brygadą Spadochronową („Od narodzin do chrztu bojowego”, w: Spadochron. Pismo żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, 1945, nr 26).

1-SBS-pismo-250x93 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaFormalny rozkaz o powołaniu 1 BS wydano 9 października 1941, rok później – w związku z powiększeniem Brygady o dodatkowe pododdziały – rozkazem z 20 października 1942 zmieniono nazwę na 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa (uwaga: w źródłowej publikacji Muzeum Wojska jest istotna nieścisłość). Wobec Brytyjczyków funkcjonowała nadal jako 4 Brygada Kadrowa Strzelców, dopiero w sierpniu 1942 przyjęli do wiadomości istnienie polskiej brygady  spadochronowej.

Przed skokiem do Polski, który nastąpił 27/28 grudnia 1941, kpt. Maciej Kalenkiewicz obiecał ppłk. dypl. Stanisławowi Sosabowskiemu sztandar dla Brygady z okupowanej Polski. Po skoku Kalenkiewicza do Kraju, w okupowanej Warszawie zawiązał się konspiracyjny komitet sztandaru, z jego udziałem, a także: historyka prof. Henryka Mościckiego, Marii Kann oraz Zofii Kossak. Ogłoszono „szeptany” konkurs wśród artystów grafików, wygrał projekt architekta inż Macieja Nowickiego. Sztandar wykonała pracownia hafciarska Madalińskiej przy ul. Brackiej 23; jako materiał posłużyła XIX wieczna purpurowa kapa kardynała Albina Dunajewskiego, podarowana dzięki pośrednictwu prof. Stanisława Adamczewskiego.

37-563-1-250x154 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Prezydent R.P. Władysław Raczkiewicz
wbija gwóźdź w drzewce sztandaru 1 SBS

21 sierpnia 1942 Naczelny Wódz w rozmowie z dowódcą armii brytyjskiej zastrzegł użycie „Brygady Spadochronowej wyłącznie do działań na korzyść kraju, w chwili kiedy ten podejmie jawną walkę z najeźdźcą”.

wreczenie-sztandaru-1-SBS-250x263 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Wręczenie sztandaru 1 SBS

Podczas konferencji w War Office nt. organizacji polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii, 31 sierpnia 1942 uzgodniono przeznaczenie 1 SBS wyłącznie do działań w Polsce…

21 listopada 1942 1 SBS otrzymała proporzec od brytyjskiej 1 Dywizji Powietrznodesantowej (1 DPD), przywieziony przez gen. Fredericka Browninga. Do wiosny 1943 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa uzupełniała stany osobowe oraz szkoliła żołnierzy.

kurs-podofic-1-SBS-190x250 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

św. kursu szkoły podofic. 1 SBS

Sztandar 1 SBS poświęcił ks. Krauze w nocy 3 listopada 1942 w Kościele Panien Kanoniczek w Warszawie przy ul. Bielańskiej; poczet sztandarowy stanowili Cichociemni: mjr Maciej Kalenkiewicz ps. Kotwicz, por Jan Marek ps. Walka oraz ppor. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian. Matkami chrzestnymi sztandaru były: Maria Kann oraz Zofia Kossak. Sztandar dla Brygady przerzucił do Londynu por. Andrzej Pomian ps. Dowmunt, który odleciał do Londynu w nocy z soboty na niedzielę 15/16 kwietnia 1944 w operacji lotniczej „Most 1” (brytyjski kryptonim „Wildhorn”). Po przylocie przekazał go Naczelnemu Wodzowi, gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu. 15 czerwca 1944 sztandar 1 SBS wręczył prezydent R.P. Władysław Raczkiewicz. Do pakietu ze sztandarem dołączony był długi i patetyczny „List matek chrzestnych”, w rzeczywistości autorstwa Kalenkiewicza .

 

 

Jan Lorys – Walka o użycie w Kraju 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1991, zeszyt 98, s. 77-94

 

37-568-1-250x155 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

gen. Kazimierz Sosnkowski w 1 SBS

37-568-6_Sosabowski-Sikorski-250x197 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaOd maja 1943 Brytyjczycy nakłaniali Polaków do przekazania 1 SBS pod ich rozkazy, w celu użycia w operacjach desantowych podczas inwazji na kontynencie. 2 marca 1944 Naczelnemu Wodzowi gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu formalną prośbę o włączenie 1 SBS w skład Alianckich Sił Ekspedycyjnych przekazał brytyjski gen. Artur E. Grasett. Naczelny Wódz odmówił. 11 marca 1944 gen. Grasett listem przekazał mu pytanie brytyjskiego Szefa Sztabu Imperialnego Alana Brooke:

Czy zgodziłby się Pan na zmianę obecnego porozumienia dotyczącego polskiej brygady spadochronowej i oddał ją do dyspozycji Naczelnego Dowódcy Alianckiego do operacji w Europie Zachodniej…

1SBS_20220601_1144200-205x250 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Dokumenty Oddziału VI
CAW II.52.396

37-568-5-250x163 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa15 marca 1944 gen Sosnkowski przekazał pytanie (kiepskiemu) premierowi Stanisławowi Mikołajczykowi, rekomendując wyrażenie zgody, co Rada Ministrów uczyniła dwa dni później. 18 marca 1944 polska zgoda została przekazana Brytyjczykom, wraz z warunkami co do użycia 1 SBS, m.in. z obowiązkiem wycofania Brygady w przypadku strat osobowych większych niż 15 proc. Brytyjczycy odmówili „gwarancji co do dostarczenia samolotów na transport Brygady do Polski” oraz przemilczeli, iż wskutek ich uzgodnień z ZSRR wszelkie działania na terenie Polski muszą mieć sowiecką akceptację. Oddanie Brytyjczykom 1 SBS poparł prosowiecki gen. Stanisław Tatar ze SNW.  6 czerwca 1944 Rada Ministrów wyraziła zgodę na oddanie 1 SBS pod rozkazy brytyjskie.

 

Ordre de Bataille
37-572-4-250x167 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Gen. Sosabowski, gen. Browning

 Skład bojowy 1 SBS (etat: 299 oficerów, 2839 szeregowych):

  • Dowództwo i Kwatera Główna (pluton ochrony sztabu, pluton opieki, 10 Sąd Polowy, 15 Samodzielny Pluton Żandarmerii, Poczta Polowa, Powietrzny Park Materiałowy, drużyna wywiadu obronnego)
  • 3 bataliony strzelców spadochronowych (w każdym kompania dowodzenia oraz 3 kompanie strzelców)
  • powietrzny dywizjon artylerii lekkiej (bateria dowodzenia, dwie baterie dział  75 mm)
  • powietrzny dywizjon artylerii przeciwpancernej (bateria dowodzenia, cztery baterie dział 57 mm)

ponadto: 

  • powietrzna kompania saperów, Schemat_1SBS-250x120 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
  • powietrzny oddział łączności,
  • spadochronowa kompania sanitarna,
  • powietrzna kompania zaopatrywania,
  • powietrzna kompania warsztatowa,
  • dwie powietrzne lekkie czołówki naprawcze,
  • Spadochronowy Ośrodek Zapasowy.

Wojciech Markert – Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej, 1944-1945
w: Przegląd Historyczno – Wojskowy, 2012,nr 13 (64)/ 1 (239), s. 83-108

 

 

Cichociemni z 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej

 

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa1-SBS-1-152x300 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaUWAGA: Podane daty przydziału do 1 SBS mają charakter orientacyjny, w części dotyczą także przydziału do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, przekształconej później w 1 SBS. Przy dacie początkowej należy mieć na uwadze, że za datę powstania 1 SBS można uważać 23 września 1941 (wtedy Naczelny Wódz powiedział żołnierzom – „Odtąd jesteście pierwszą Brygadą Spadochronową”), także 9 października 1941 (rozkaz o powołaniu 1 BS)  albo 20 października 1942 (rozkaz o zmianie nazwy na 1SBS).  W bazie danych przyjęto jako początkową datę przydziału do 4 BKS / 1 SBS.

Przy dacie końcowej należy mieć na względzie fakt, że formalnie Cichociemni mogli nadal być przydzieleni do 1 SBS (tak było w większości przypadków), ale faktycznie uczestniczyli w rozmaitych szkoleniach, głównie w różnych ośrodkach poza 1 SBS. Niektórzy (zwłaszcza w późniejszym okresie) byli wówczas przydzielani do Oddziału VI (Specjalnego). W bazie danych przyjęto jako końcową datę zrzutu do Polski. Według moich ustaleń. dokonanych na podstawie dokumentów personalnych, z 1 SBS wywodziło się co najmniej 61 Cichociemnych, oprócz tego jeszcze kilku CC szkoliło się w ośrodku 1 SBS.

 

UWAGA!  tabela ma więcej niż jedną stronę, wyświetla po 15 wierszy na stronie
(Kliknij wybraną kolumnę, aby posortować / kliknij w zdjęcie lub nazwisko, aby przejść do biogramu)
Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

StopieńFotoNazwisko imięPseudonimPrzydział do 4 BKS / 1 SBS
mjr
BAKIEWICZ-Zbigniew 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Bąkiewicz ZbigniewZabawkaczerwiec 1940 - marzec 1942
płk.
BORYCZKA-Adam 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Boryczka AdamBronalipiec 1940 - kwiecień 1942
ppłk.
BORYS-Adam 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Borys AdamPługpażdziernik 1940 - pażdziernik 1942
por.
ECKHARDT-Mieczyslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Eckhardt MieczysławBocianwrzesień 1941 - wrzesień 1942
kpt.
GAWORSKI-Tadeusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Gaworski TadeuszLawaczerwiec 1941 - styczeń 1943
mjr kaw.
GILOWSKI-Stanislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Gilowski StanisławGoturczerwiec 1941 - marzec 1942
por.
HENCEL-Stanislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Hencel StanisławPikczerwiec 1940 - październik 1942
mjr
JACKIEWICZ-Boleslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Jackiewicz BolesławŁabędźmarzec 1942 - kwiecien 1944
por. piech.
JASTRZEBSKI-Antoni 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Jastrzębski AntoniUgórczerwiec 1940 - sierpień 1942
mjr piech.
KASZYNSKI-Eugeniusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kaszyński EugeniuszNurtlipiec 1940 - sierpień 1942
por.
KLIMOWICZ-Wladysław 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Klimowicz WładysławTamapaździernik 1941 - październik 1942
mjr piech.
KLIMOWSKI-Tadeusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Klimowski TadeuszKlonlipiec 1940 - styczeń 1942
mjr
KONTRYM-Bolesław 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kontrym BolesławŻmudzinwrzesień 1941 - wrzesień 1942
mjr
KOPISTO-Waclaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kopisto WacławKrasierpień 1941 - sierpień 1942
por. sap.
KOTOROWICZ-Stanislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kotorowicz StanisławKronpaździernik 1940 - październik 1942
kpt. piech.
KOZLOWSKI-Julian 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kozłowski JulianCichysierpień 1941 - wrzesień 1942
kpt. art.
KULAKOWSKI-Aleksander 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kułakowski AleksanderRywalczerwiec 1940 - marzec 1942
kpt. piech.
KWARCINSKI-Mieczyslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Kwarciński MieczysławZiutluty 1942 - styczeń 1943
mjr
LECH-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Lech JanGranitgrudzień 1941 - wrzesień 1942
por. kaw
LINOWSKI-Artur 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Linowski ArturKarpmarzec 1941 - październik 1942
ppor.
LADA-Lech 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Łada Lech Żagiewlipiec 1940 - marzec 1942
mjr
LASTOWSKI-Benon 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Łastowski BenonŁobuzczerwiec 1940 - kwiecień 1944
por.
MAREK-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Marek JanWalkamarzec 1941 - styczeń 1942
por.
MICIEK-Wladyslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Miciek WładysławMłotczerwiec 1940 - styczeń 1943
mjr
MILEWICZ-Zygmunt 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Milewicz ZygmuntRógczerwiec 1940 - marzec 1942
ppor.
NIEDZIELSKI-Rafal 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Niedzielski RafałMocnymarzec 1941 - styczeń 1942
kpt. piech.
NIEMCZYCKI-Jerzy 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Niemczycki JerzyJanczarsierpien 1942 - kwiecień 1944
ppor. łączn.
NOWAK-Piotr 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Nowak PiotrOkoczerwiec 1942 - luty 1943
ppłk. piech.
OLSZEWSKI-Stanislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Olszewski StanisławBarlistopad 1941 - luty 1943
kpt.
OSSOWSKI-Stanislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Ossowski StanisławJastrzębiec 2kwiecień 1942 - lipiec 1944
ppłk.
PACZKOWSKI-Alfred 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Paczkowski AlfredWaniastyczeń 1941 - grudzień 1941
por.
PIASECKI-Zbigniew 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Piasecki ZbigniewOrlikmaj 1941 - styczeń 1942
por. łączn.
PIENIAK-Czeslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Pieniak Czesław Bórczerwiec 1940 - luty 1943
mjr
PILCH-Adolf 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Pilch AdolfGórawrzesień 1941 - luty 1943
płk.
PIWNIK-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Piwnik JanPonuryczerwiec 1940 - listopad 1941
kpt.
POLONCZYK-Boleslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Polończyk BolesławKryształczerwiec 1941 - wrzesień 1943
mjr piech.
POSPIESZALSKI-Antoni 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Pospieszalski AntoniCurieczerwiec 1940 - styczeń 1942
ppor. piech.
PSYKALA-Mieczyslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Psykała Mieczysław Kalwadosikmaj 1943 - kwiecień 1944
mjr
PUKACKI-Franciszek 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Pukacki Franciszek Gzymslipiec 1940 - marzec 1942
por.
ROMASZKAN-Roman 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Romaszkan RomanTatarczerwiec 1940 - kwiecień 1942
ppłk.
RUNGE-Tadeusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Runge TadeuszOsasierpień 1940 - listopad 1943
kpt.
RYBKA-Franciszek 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Rybka FranciszekKulaczerwiec 1940 - styczeń 1942
por.
RZEPKA-Kazimierz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Rzepka KazimierzOgnikkwiecień 1942 - luty 1943
por. piech.
SIKORSKI-Zenon 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Sikorski ZenonPożarlipiec 1940 - wrzesień 1944
kpt.
SMELA-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Smela JanWirczerwiec 1940 - styczeń 1942
kpt. art.
SMOLSKI-Kazimierz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Smolski KazimierzSosnalipiec 1940 - wrzesień 1942
mjr
SOKOLOWSKI-Jerzy 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Sokołowski JerzyMirasierpień 1941 - styzeń 1942
mjr piech.
SZEWCZYK-Piotr 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Szewczyk PiotrCzerwrzesień 1940 - sierpień 1941
por.
SZPAKOWICZ-Wieslaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Szpakowicz WiesławPaklipiec 1940 - październik 1942
ppor.
SZWIEC-Waldemar 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Szwiec WaldemarRobotpaździernik 1940 - październik 1942
ppłk. dypl.
SCIEGIENNY-Wincenty 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Ściegienny WincentyLaslipiec 1940 - wrzesień 1942
por. sap.
SMIGIELSKI-Tadeusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Śmigielski TadeuszŚladczerwiec 1941 - marzec 1942
kpt.
SWIATKOWSKI-Andrzej 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Świątkowski AndrzejAmuratstyczeń 1941 - grudzień 1941
mjr piech.
TRYBUS-Adam 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Trybus AdamGajlipiec 1940 - październik 1942
por. piech.
WIACEK-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Wiącek WiktorKanarekgrudzień 1941 - marzec 1943
kpt. sap.
WIECHULA-Bernard 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Wiechuła BernardMarudamaj 1943 - wrzesień 1943
por. sap.
WIECHULA-Ludwik 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Wiechuła LudwikJeleńmaj 1943 - kwiecień1944
kpt.
WOZNIAK-Jan 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Woźniak JanKwaśnysierpień 1941 - wrzesień 1942
por.
ZALEWSKI-Janusz 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Zalewski JanuszChinekczerwiec 1940 - marzec 1942
ppłk.
ZUB-ZDANOWICZ-Leonard 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Zub Zdanowicz Leonard Ząbczerwiec 1941 - wrzesień 1942
mjr piech.
ZELKOWSKI-Bronislaw 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
Żelkowski BronisławDąbrowalipiec 1940 - październik 1942

 

 

Powstanie Warszawskie

37-565-1-1-250x163 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa37-550-2-250x142 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaZadaniem 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej miało być wsparcie powstania powszechnego w ostatniej fazie wojny. Dowódca Armii Krajowej liczył na wsparcie Brygady Spadochronowej w walkach Powstania Warszawskiego.

Niestety, z powodów techniczno – operacyjnych, ale także politycznych, w tym wskutek działań prosowieckiego gen. Tatara, 1 SBS nie została użyta do walk o Warszawę. Dowództwo AK upominało się o przysłanie Brygady. Łącznościowiec, potem historyk Zbigniew S. Siemaszko wspomina zwłaszcza jedną z depesz walczącej Warszawy, apel do Brygady Spadochronowej – „nie po to posłaliśmy wam sztandar, abyście teraz, gdy my tu giniemy, siedzieli tam bezczynnie” (Zbigniew S. Siemaszko, Wojenne kontakty z Krajem, w: Instytut Literacki Paryż, Kultura, 1959, nr 5/139, s. 137, ISBN 2716801576).  13 sierpnia 1944 żołnierze Brygady zorganizowali protest przeciwko obojętności Brytyjczyków wobec tragedii Powstania Warszawskiego (odmówili przyjęcia posiłków).

Dowódca 1 SBS gen. Stanisław Sosabowski zameldował 14 sierpnia 1944 Naczelnemu Wodzowi:

Brygada cała odczuła głęboko fakt nieużycia jej do wykonania zadania, dla którego powstała. Odczucie to jest tym boleśniejsze, że dotyczy Warszawy, od której otrzymała sztandar. Brak pomocy alianckiej żołnierzom Armii Krajowe i nieużycie brygady tam, gdzie przede wszystkim powinna być użyta, nie może nie odbić się na nastroju żołnierzy stojących bezpośrednio przed akcją”.

więcej info – 1 SBS w Powstaniu Warszawskim

 

Operacja „Market Garden”
37-583-4-250x178 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Żołnierze 1 SBS przed rozpoczęciem operacji

Market-Garden-190x300 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaAlianci przeprowadzili ją we wrześniu 1944 na terenie Holandii, jej celem było ominięcie niemieckich umocnień zwanych linią Zygfryda, rozdzielenie wojsk niemieckich oraz wejście do Zagłębia Ruhry, aby przyspieszyć koniec wojny. Była największą operacją z udziałem wojsk powietrznodesantowych, została zaplanowana przez brytyjskiego marszałka Bernarda Law Montgomery’ego, dowódcę 21 Grupy Armii. Już przy planowaniu operacji Montgomery popełnił fundamentalne błędy. Zastrzeżenia do planu zgłaszał gen. Stanisław Sosabowski, dowódca 1 SBS, także gen. Miles Dempsey, dowódca brytyjskiej 2 Armii; zaś gen. Dawid Eisenhower, dowódca ekspedycyjnych sił alianckich w Europie, plan ataku po jednej osi słusznie uważał za bezdennie głupi.

Sir Bernard Montgomery był wielce wpływowym, zadufanym arystokratą, 1 wicehrabią Montgomery of Alamein, kawalerem najwyższych brytyjskich orderów. Szef sztabu armii USA gen. George Marshall chciał wykazać przydatność utworzonej właśnie 1 Alianckiej Armii Powietrznodesantowej. To wystarczyło.

37-550-4-250x265 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

ćwiczenia żołnierzy 1 SBS

Nikomu nie przeszkadzało, że dowódca 1 AAP, amerykański gen. Lewis Brereton, wcześniej tak dowodził amerykańskim lotnictwem na Filipinach, że zostało w większości zniszczone przez Japończyków na lądzie, zaś gen. Douglas MacArthur określił go jako „niekompetentnego idiotę”. Tenże idiota zaplanował desanty alianckich spadochroniarzy nie w nocy, lecz w dzień, na dodatek przez kolejne trzy dni. Tym samym efekt zaskoczenia stał się jedynie mrzonką.

Zadufany Montgomery, także Brereton oraz jego zastępca gen. Frederick Browning zlekceważyli meldunki wywiadu, holenderskiego podziemia, nawet zdjęcia zwiadu lotniczego, potwierdzające obecność w rejonie Arnhem II Korpusu Pancernego SS (9 i 10 Dywizja Pancerna SS). W ich ocenie czołgów było mało i nie miały być przeszkodą dla spadochroniarzy…

W niekompetentnie zaplanowanej i przeprowadzonej operacji wzięły udział:

  • brytyjska 1 Dywizja Powietrznodesantowa
  • amerykańska 82 Dywizja Powietrznodesantowa
  • amerykańska 101 Dywizja Powietrznodesantowa
  • polska 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa
  • rzut lądowy: brytyjski XXX Korpus piechoty

 

Arnhem-1944-250x149 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Brytyjscy żołnierze pod Arnhem

Operację rozpoczęto 17 września 1944, nic nie poszło tak jak zaplanowano. Amerykańska 101 DP nie zajęła mostów w Son i Best pod Eindhoven, bo wysadzili je Niemcy. XXX Korpus dotarł tylko do Eindhoven, gdzie czekał na postawienie mostu pontonowego. 82 DP nie zdobyła mostu w Nijmegen. 1 DP została zrzucona w Renkum, aż 10 km od Arnhem, uwikłała się w walkach miejskich; jej 2 Batalion zdobył jedynie przyczółek u wylotu mostu drogowego w Arnhem.

18 września amerykańska 82 DP zdobyła most na rzece Waal. Brytyjska 1 DP (oprócz batalionu broniącego przyczółka mostowego) wycofała się z Arnhem do Oosterbeek, czekając na wsparcie XXX Korpusu. Ten nie ruszył jednak do walki, bo… „zbliżała się noc”. Było wiele podobnie idiotycznych decyzji, wynikających z żałosnej niekompetencji brytyjskich dowódców. Niemcom pomogły także… plany operacji, w tym strefy i czasy zrzutów, które znaleźli w jednym z rozbitych brytyjskich szybowców – znalazły się tam wbrew wszelkim regułom.

montgomery-250x162 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Eisenhower i Montgomery

21 września polska 1 SBS została zrzucona pod holenderskim miasteczkiem Grave, ok. 30 km od  Driel – po drugiej stronie Renu, zamiast w zaplanowanym rejonie mostu w Arnhem. Miał być tam prom, ale został zniszczony przez Niemców. Polacy mieli ograniczoną ilość pontonów, pod silnym niemieckim ostrzałem, w rejonie przystani promowej w Haveadorp, w nocy przeprawiło się przez Ren ok. 200 polskich spadochroniarzy. Polacy walczyli w walkach miejskich w Oosterbeek, wraz z żołnierzami 1 DP. Gen. Stanisław Sosabowski w sztabie operacji zaproponował zorganizowanie przeprawy kilka kilometrów obok, w rozpoznanym przez Polaków rejonie Heteren-Renkun, gdzie nie było Niemców. Dałoby to możliwość zdobycia silnego przyczółku po drugiej stronie rzeki i uratowania całej operacji „Market-Garden”. Sensowna propozycja została odrzucona. Przeprawy w zaplanowanych przez Brytyjczyków wcześniej miejscach skończyły się rzezią żołnierzy.

Suma wszystkich brytyjskich błędów spowodowała, że operacja „Market Garden” zakończyła się piramidalną klęską, Niemcy zyskali kolejnych kilka miesięcy, przygotowali się do operacji w Ardenach. W alianckiej operacji „Market Garden”, z 35 tys. desantowanych spadochroniarzy aż ok. 17 tys. straciło życie, zaginęło lub zostało ciężko rannych. Niemcy wzięli do niewoli ok. 6 tys. Brytyjczyków. Polska 1 SBS straciła ok. 23 proc. żołnierzy. Brytyjski gen. Browning, w swoim raporcie winą za klęskę operacji bezczelnie i bezpodstawnie obciążył… gen. Stanisława Sosabowskiego. Pod koniec listopada 1944 złożył wniosek o zmianę dowódcy 1 SBS, gen. Sosabowski 26 grudnia został odwołany. Większość żołnierzy 1 SBS po wojnie pozostała poza Krajem.

 

Amerykański generał George Patton podsumował Brytyjczyków krótko i dosadnie:

„Jedynym ratunkiem dla tej operacji było zrzucenie wokół Arnhem spadochroniarzy amerykańskich, a na szpicy uderzenia postawienie amerykańskiej dywizji pancernej. W takiej konfiguracji powodzenie byłoby murowane”…

 

Sosab_Freely-served-700x512 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Dedykacja Hal Sosabowski, prawnuka gen. Stanisława Sosabowskiego, dla Ryszarda M. Zająca


 

Po wojnie

Maczkow-2-250x296 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaW maju 1945 żołnierze 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, wraz z żołnierzami 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka zostali skierowani do służby w brytyjskiej strefie okupacyjnej na terenie północno-zachodnich Niemiec (Dolna Saksonia). Powstała tam nieformalna polska strefa okupacyjna o powierzchni ok.6,5 tys. km. kw, obejmująca  powiaty: Aschendorf, Meppen, Lingen i hrabstwa: Bentheim, Bersenbrück, Cloppenburg.

Maczkow-250x167 1 Samodzielna Brygada SpadochronowaNa przełomie 1944-1945 w rejonie Emsland przebywało ok. 60 tys. Polaków: robotników przymusowych, jeńców wojennych, więźniów obozów koncentracyjnych oraz ok. 1,7 tys. żołnierek AK, które po Powstaniu Warszawskim wywieziono do obozu w Oberlangen.

Polska strefa miała siedzibę swych władz w niemieckim miasteczku Haren. Wysiedlono z niego ok. tysiąca Niemców, zamieszkało w nim ok. 5 tys. Polaków, którzy nazwali miasteczko „Maczków”.

 

2015-zjazd-250x167 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Pomnik 1 SBS i Cichociemnych, Warszawa, Powązki

W polskiej strefie funkcjonowały polskie szkoły podstawowe, gimnazjum, liceum, szkoła zawodowa a także Uniwersytet Ludowy, kluby sportowe, kino, dwa teatry, straż pożarna oraz polska parafia. W „Maczkowie’ udzielono 289 ślubów, urodziło się 497 dzieci. Ten okres „okupacji” Niemcy nazwali „Polenzeit” (okres polski).

Polacy opuścili „Maczków” po ewakuacji do polowy 1947 do Wielkiej Brytanii, innych państw zachodnich lub (w niewielkiej części) do Polski.

1 Samodzielna Brygada Spadochronowa została rozwiązana 18 lipca 1947.

 

Zbigniew S. Siemaszko – Spadochroniarze w drugiej wojnie światowej
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1994, zeszyt 108, s. 221-230

 

Jan Lorys – Uwagi o artykule „Spadochroniarze w drugiej wojnie światowej”
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1994, zeszyt 110, s. 225-226

 

Sosab_Karykatury-700x501 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa

Dedykacja Hal Sosabowski, prawnuka gen. Stanisława Sosabowskiego, dla Ryszarda M. Zająca

 

Zobacz – Generał Stanisław Sosabowski

 

Źródła:
  • informacje własne
  • Zbigniew Wawer – Polscy spadochroniarze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa, w: Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska, 1988, nr 1 s. 56-90
  • Jędrzej Tucholski – Spadochroniarze, IW PAX, 1991, ISBN 83-211-1057-6
  • Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii : materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, t. 10 (2008) s. 77-106
  • Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, 1954
  • Ian Valentine – Baza 43. Cichociemni, wyd. Wołoszański, 2004, ISBN 83-89344-09-2
  • Piotr Witkowski – Polskie jednostki powietrzno – desantowe na Zachodzie, Bellona SA, Warszawa 2009
  • Wojciech Markert – Organizacja I Alianckiej Armii Powietrznodesantowej, 1944-1945, w: Przegląd Historyczno – Wojskowy, 2012,nr 13 (64)/ 1 (239), s. 83-108