• cichociemni@elitadywersji.org

Tag Archives: Rogi

Leonard Zub-Zdanowicz – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnyps.: „Ząb”, „Dor”, „Szprung”

Leonard Szczęsny Zub-Zdanowicz  herbu Jastrzębiec 

vel Leonard Makarewicz

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0579, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1603

 

Zub-Zdanowicz-Leonard-KOL_023_0328-184x250 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

ppłk Leonard Zub-Zdanowicz

AK-opaska-300x201 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnyur. 6 listopada 1912 w Popowcach (obecnie Ukraina), zm. 12 sierpnia 1982 w Waterbury (Connecticut, USA) – podpułkownik, urzędnik skarbowy, prawnik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, Okręgu Lublin AK, Narodowych Sił Zbrojnych, uczestnik kampanii wrześniowej, norweskiej, dowódca 1 Pułku Legii Nadwiślańskiej NSZ, szef sztabu Brygady Świętokrzyskiej NSZ, skazany na śmierć przez dowódcę oddziału AL (1944), cichociemny
Znajomośc języków:  niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51, Ringway),  i in. W dniu wybuchu wojny miał 26 lat; w dacie skoku do Polski 29 lat. Syn ziemianina, Melitona herbu Jastrzębiec oraz Marii z domu Dunin-Juniewicz, herbu Łabędź

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnySpis treści:


 

skan1079-295x400 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

skan własny, źródło: JW GROM

herb-Jastrzebiec-179x250 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyBył jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.

W 1918 wraz z rodziną powrócił do Polski, zamieszkał w Opolu Lubelskim. Uczył się w Gimnazjum im. S. Staszica w Hrubieszowie, w czerwcu 1930 zdał egzamin dojrzałości. Od 15 sierpnia 1930 do 30 czerwca 1931 jako ochotnik w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Po jej ukończeniu awansowany na stopień plutonowego podchorążego, do 15 września w 1 Pułku Strzelców Konnych Raszyńskich w Garwolinie.

Zdanowicz-Leonard-dyplom-1935-12-10-250x200 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

źródło: Archiwum Uniwersyteckie KUL

W latach 1931 – 1935 student Wydziału Prawa i Nauk Społeczno – Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie, w grudniu 1935 obronił dyplom magistra prawa. Podczas studiów działał w Stowarzyszeniu Bratniej Samopomocy Studenckiej KUL. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1933.

Po ukończeniu studiów pracował jako urzędnik Izby Skarbowej w Lublinie, po zdanym egzaminie na referendarza administracji skarbowej, w 1938 mianowany zastępcą naczelnika Urzędu Skarbowego w Garwolinie.

Od 15 września 1938 w służbie czynnej, powołany na kurs aplikacyjny dla oficerów młodszych w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu. Od lutego do 14 sierpnia 1939 praktyka w 3 plutonie dywizjonu żandarmerii w Białymstoku.

 

 

II wojna światowa

cc-Zub-Zdanowicz-03-180x300 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny1980-zbrodnia-wojna-domowa-2_500px-262x400 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyW kampanii wrześniowej 1939 dowódca plutonu żandarmerii, m.in. w ochronie sztabu 29 Dywizji Piechoty grodzieńskiej („Armia „Prusy”), uczestniczył w walkach dywizji. Od 13 września jako szef bezpieczeństwa oraz dowódca 29 plutonu żandarmerii w ochronie sztabu 13 Brygady Piechoty płk. Wacława Szalewicza. Po kapitulacji 27 września na Zamojszczyźnie krótko (12 godzin) w niewoli niemieckiej w Biłgoraju, uciekł 28 września.

Przyłączył się w okolicach Janowa Lubelskiego do grupy „Chełm” płk. dypl. Władysława Płonki, przydzielony do 1 Pułku Kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza płk. Feliksa Kopcia. 1 października odmówił wykonania rozkazu poddania się sowietom i przejścia do niewoli, 10 października powrócił do Opola Lubelskiego.

1-SBS-papet-spadoch--190x250 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny21 grudnia przekroczył granicę ze Słowacją, następnie węgierską, internowany, do 24 stycznia 1940 w obozie. Od 27 stycznia we Francji, od 27 lutego w punkcie zbornym w Paryżu. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca 15 plutonu żandarmerii polowej Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Od 24 kwietnia do 14 czerwca 1940 uczestniczył w kampanii norweskiej oraz bitwie o Narvik, po wylądowaniu w Breście także w walkach w rejonie Rennes.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

cc-Zub-Zdanowicz-04-250x288 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnycc-Zub-Zdanowicz-07-216x300 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyPo upadku Francji dotarł do Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 27 lutego 1940 szef bezpieczeństwa 3 Brygady Kadrowej Strzelców oraz dowódca 15 plutonu żandarmerii polowej. 

W maju 1941 awansowany na stopień porucznika, przydzielony do Oddziału Rozpoznawczego 8 Brygady Kadrowej, następnie od lipca 1941 przydzielony do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Audley End, 28 sierpnia 1942

button-zrzuty_200-150x150 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Tempsford-300x222 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. w STS 25 Inverlochy Castle, STS 31 (Bealieu), kurs spadochronowy w STS 51 (Ringway). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942 sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki, w rejonie miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, ppor. Michał Fijałka ps. Kawa,  kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Hieronim Łagoda ps. Lak. Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnynia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

Nastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Halifax-mk3-300x225 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Handley Page Halifax

cc-Zub-Zdanowicz-06-221x300 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyPodczas lądowania złamał nogę, przez 2 tygodnie leczył się w konspiracyjnym lokalu NSZ, następnie leczony w Warszawie. W październiku formalnie przydzielony do III Odcinka Wachlarza (Polesie).

Po nawiązaniu kontaktu z szefem Sztabu Głównego NSZ kpt. Stanisławem Żochowskim ps. Bohdan, od maja 1943 przeszedł do NSZ, od 1 czerwca kierownik Akcji Specjalnej Okręgu Lublin NSZ.

W lipcu 1943 awansowany na stopień rotmistrza (kapitana) NSZ, organizował oddziały NSZ, przeprowadzał akcje likwidacyjne bandytów i współpracowników Sowietów. Za pośrednictwem Cichociemnego kpt. Bolesława Kontryma ps. Żmudzin, złożył AK meldunek o przejściu do NSZ.

dr Bartłomiej Szyprowski – Ze wszech miar żołnierz.
Przypadek przejścia do NSZ cc Leonarda Zub-Zdanowicza „Dora”, „Zęba”
w: Wiedza i życie. Inne oblicza historii, nr 3/2014, s 20-29

 

brygada-swietokrzyska-nsz-300x198 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnycc-Zub-Zdanowicz-05-250x163 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyPod koniec czerwca wyruszył z Warszawy, od 5 lipca dowódca oddziału partyzanckiego NSZ, uprzednio dowodzonego przez ppor. Henryka Figuro – Podhorskiego ps. Step.

9 sierpnia 1943 w rejonie wsi Borów zlikwidował podporządkowany NKWD oddział Gwardii Ludowej Stefana Skrzypka ps. Słowik, który faktycznie był zbrojną bandą rabunkową działającą pod szyldem GL.

24 września wraz z oddziałem NOW por. Franciszka Przysiężniaka ps. Ojciec Jan rozgromił kompanię żandarmerii niemieckiej w rejonie Biłgoraja pod Ujściem. Umożliwiło to oddziałowi AK dowodzonemu przez kpt. Tadeusza Sztumberk – Rychtera ps. Żegota zdobycie więzienia w Biłgoraju i uwolnienie aresztowanych, m.in. prof. Ludwika Erlicha oraz ppor. Bolesława Usowa ps. Konar.

 

Wojciech Lewicki – Zbrodnia bez kary
w: Kombatant – biuletyn UdSKiOR, czerwiec 2014 r. nr 6 (282) s. 27 – 30

 

NSZ-300x300 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyOd 14 listopada 1943 dowódca 1 Pułku Legii Nadwiślańskiej NSZ, składającego się z oddziałów: ppor. Henryka Figuro – Podhorskiego ps. Step, ppor. Leona Cybulskiego ps. Znicz, por. Wacława Piotrowskiego ps. Cichy. Wraz z podległymi żołnierzami 23 listopada zorganizował na drodze Gościeradów – Kraśnik zasadzkę, w której rozbito kolumnę niemiecką. W styczniu 1944 awansowany na stopień majora.

brygada-swietokrzyska-300x225 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Brygada Świętokrzyska NSZ w drodze na Zachód

Od marca 1944, po scaleniu NSZ z AK w dyspozycji komendanta Okręgu Lublin AK płk. Kazimierza Tumidajskiego ps. Marcin, współdziałał z Cichociemnym por. Henrykiem Dekutowskim ps. Zapora.

4 lipca 1944 w majątku Nikisiałka Mała k. Opatowa, wraz z kpr. pchor. Marią Poray – Wybranowską ps. Fala oraz Jurandem Plucińskim ps. Jurand, zatrzymany przez oddział AL Edwarda Szymańskiego ps. Góral, skazany na śmierć. W trakcie akcji żandarmerii niemieckiej zbiegł w zamieszaniu.

Brygada_Świętokrzyska_NSZ-300x169 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Żołnierze Brygady Świętokrzyskiej

Od sierpnia 1944 szef sztabu Brygady Świętokrzyskiej NSZ, składającej się z 202 oraz 204 Pułku NSZ, w sile ok. 850 żołnierzy. Oddziały Brygady stoczyły kilkanaście walk z Niemcami oraz komunistami, m.in. w sierpniu pod Kurzelowem (20), Raszkowem (23), Fanisławicami (24), Zagnańskiem (28) oraz we wrześniu pod Radoszycami (1), Rzombcem (8), Cacowem (20) i Węgrzynowem.

wiezniarki_holiszow-300x172 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyPo styczniowej ofensywie Sowietów, w nocy z 14 na 15 stycznia 1945 Brygada przeprawiła się przez Pilicę w okolicy Żarnowca.

cc-Zub-Zdanowicz-08-dowodztwo_Brygady-Swietokrzyskiej-250x145 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Dowództwo Brygady Świętokrzyskiej, od lewej: mjr W. Milczarek, ppor K. Kobylański, por. M. Nowacki, płk A. Szacki, kpt. T. Piechocki, ppłk. W. Marcinkowski, ppłk L. Zub Zdanowicz ps. Ząb

Po taktycznym porozumieniu z niemieckim dowódcą lokalnego odcinka frontu, żołnierze ruszyli dalej na zachód. Po przekroczeniu Odry 19 stycznia w rejonie Krapkowic, Brygada dotarła do Kottwitz k. Arnau (Kubice). 8 lutego 1945 dołączyło do niej 120 żołnierzy AK, jeńców ewakuowanych z obozu jenieckiego Lamsdorf (Łambinowice). 28 kwietnia brygada dotarła do miejscowości Vsekary pod Holiszowem, nieopodal Pilzna.

5 maja 1945  żołnierze Brygady zaatakowali niemiecki obóz koncentracyjny dla kobiet pod Holiszowem, uwolnili ok. tysiąca więzionych kobiet (400 Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek oraz m.in. Czeszki, Holenderki, Belgijki, Rumunki, Jugosłowianki i in.), wzięli do niewoli ok 200 SS-manów i strażniczek.

Czesław Brzoza – Od Miechowa do Coburga: Brygada Świętokrzyska
Narodowych Sił Zbrojnych w marszu na zachód
w:: Pamięć i Sprawiedliwość, 2004 nr 3/1 (5), s. 221-274

 

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

dr Krzysztof Adam Tochman – Uzupełnienia do „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 99, s. 207 – 211, Instytut Literacki, Paryż 1992

 

Andrzej Bogusławski – Jeszcze o „Cichociemnych” J. Tucholskiego
w: Zeszyty Historyczne nr 101, s. 212 – 217, Instytut Literacki, Paryż 1992

 

 

Po wojnie

rajd-zeba-2017-300x200 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnycc-Zub-Zdanowicz-grob-USA-239x300 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyOd 30 września 1945 w II Korpusie we Włoszech, przydzielony do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej. Od lipca do września 1946 oficer bezpieczeństwa Komendy Placu Bari.

Od jesieni 1946 w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Ukończył Szkołę Handlu Zagranicznego, pracował jako piekarz, cukiernik.

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Ulotka PKPiR

Od stycznia 1952  w USA,  pracował jako inżynier w Zakładach Sendzimir Precision Metals w Waterbury (Connecticut). Działał w Kole Spadochroniarzy, Kongresie Polonii Amerykańskiej, wielu organizacjach polonijnych.

Zmarł 12 sierpnia 1982 w Waterbury, pochowany na cmentarzu Polskich Weteranów w „amerykańskiej Częstochowie” – Doylestown (Pensylwania).

Stanisław Bóbr-Tylingo,  W.M. Marcinkowski – do biogramu Leonarda Zub-Zdanowicza
w: Zeszyty Historyczne nr 102, s. 230 – 232, Instytut Literacki, Paryż 1992 r.


 

„Dezercja” z Armii Krajowej i przejście do Narodowych Sił Zbrojnych

 

Od lat budzi kontrowersje sprawa rzekomej dezercji z AK i przejścia do Narodowych Sił Zbrojnych Cichociemnego Leonarda Zub-Zdanowicza ps. Ząb – dowódcy 1 Pułku Legii Nadwiślańskiej NSZ, następnie szefa sztabu Brygady Świętkorzyskiej NSZ.

dr Ewa Rzeczkowska – Sprawa Leonarda Zub-Zdanowicza
w dokumentacji 14 Sądu Polowego Dowództwa 2 Korpusu Polskiego
i 12 Sądu Polowego Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia w latach 1945-1947
w:  Przegląd Historyczno-Wojskowy 2019 nr 1,
wyd. Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2019, s. 157 – 191

 

Zdanowicz-Leonard-1931-189x250 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

1931, źródło: Archiwum Uniwersyteckie KUL

W „Przeglądzie Historyczno-Wojskowym” (patrz powyżej ) 2019 nr 1 dr Ewa Rzeczkowska rozwiewa ostatnie wątpliwości w tej kwestii. Autorka przytacza znane stanowisko w tej sprawie innego badacza dr Bartłomieja Szyprowskiego (patrz artykuł powyżej). Dr Szyprowski pisząc o weryfikacji Leonarda Zub-Zdanowicza przy przyjęciu po wojnie do 2 Korpusu Polskiego, przyjął stanowisko streszczone przez dr Rzeczkowską zdaniem: Wydaje się, że sąd, dokonując analizy działań L. Zub-Zdanowicza, przyjął, że działał on w ramach Polskich Sił Zbrojnych, bo w wyniku rozprawy sądowej L. Zub-Zdanowicz został uniewinniony.

cc-zub-zdanowicz-kopanski-300x242 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyDr Ewa Rzeczkowska dotarła do akt postępowania karnego, prowadzonego w latach 1945-1947, znajdujących się w archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie (IPiMS), oznaczonych sygnaturą A.XII.85/168. Z akt tych można ponad wszelką wątpliwość ustalić kilka zasadniczych faktów:

1/ Cichociemny Leonard Zub-Zdanowicz nie został oskarżony, nie było postępowania sądowego, zatem nie mógł zostać „uniewinniony” od podnoszonego zarzutu „dezercji” (w pozostałym zakresie ustalenia obojga badaczy są zbieżne),

2/ Po skoku 1/2 września 1942 Leonard Zub-Zdanowicz złamał nogę, otrzymał formalny przydział do III Odcinka „Wachlarza” (AK), ale z powodu złamania nogi nie mógł podjąć działalności w terenie do marca 1943. Dowódca III Odcinka „Wachlarza” Cichociemny kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin powierzył mu obowiązki szefa sztabu oraz oficera łącznikowego. W jego mieszkaniu odbywały się odprawy kpt. Bolesława Kontryma, utrzymywał stały kontakt z Nim oraz mjr Remigiuszem Grocholskim ps. Brochwicz,

NSZ-300x300 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny3/ W lutym 1943 Cichociemny Leonard Zub-Zdanowicz został przydzielony do Okręgu Brześć AK, jednak do maja 1943 nie otrzymał żadnych rozkazów. Nie uzyskał także zgody na przystąpienie do oddziału partyzanckiego tworzonego przez Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury,

4/ W maju 1943 Leonard Zub-Zdanowicz otrzymał propozycję (a nie rozkaz) zorganizowania komórki śledczej ws. aresztowań żołnierzy AK w Warszawie, ze względu na słabą znajomość Warszawy, po konsultacji z kpt. Kontrymem i za jego radą – odmówił. Według innych relacji miała to być komórka kontrwywiadu i bezpieczeństwa, ale badacze uznają te relacje za niewiarygodne. Przyjmuje się, że propozycja dotyczyła zorganizowania komórki prowadzącej dochodzenia w przypadku „wsypy” oraz zajmującej się likwidacją zdrajców.

brygada-swietokrzyska-nsz-280x350 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny5/ W czasie gdy trwały rozmowy nt. scalenia AK oraz NSZ, Cichociemny Leonard Zub-Zdanowicz spotykał się kilkakrotnie z kolegą ze studiów i z wojska mjr Stanisławem Żochowskim ps. Bohdan, szefem sztabu NSZ. Otrzymał propozycję przejścia do NSZ jako dowódca oddziału Akcji Specjalnej NSZ na Lubelszczyźnie. Formalności w AK miał załatwić jego przedwojenny dowódca, obecny dowódca NSZ płk Ignacy Oziewicz ps. Czesław. Propozycja była kilka razy ponawiana, rtm Zub-Zdanowicz przyjął ją pod koniec maja 1943. Złożył meldunek do AK, że propozycję przyjął m.in. z uwagi na brak przydziału bojowego w AK. W czerwcu 1943 przyjął pseudonim „Ząb”, wyjechał z Warszawy. Spotkał się z Cichociemnym por. Janem Piwnikiem ps. Ponury, uzgadniając przyszłą współpracę bojową swoich oddziałów,

6/ We wrześniu 1943 oddział Cichociemnego Leonarda Zub-Zdanowicza wspólnie z oddziałem AK ppłk Tadeusza Sztumberk-Rychtera przeprowadził akcje zbrojne przeciwko Niemcom w rejonie Biłgoraja. W marcu 1944 (po podpisaniu umowy scalającej AK i NSZ) Cichociemny Leonard Zub-Zdanowicz wraz z oddziałem podporządkował się dowódcy Okręgu Lublin AK.

cc-Zub-Zdanowicz-126x250 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny7/ Nie było zastrzeżeń do działalności oddziału Zub-Zdanowicza, jednak w związku z likwidacją przezeń pod Borowem oddziału komunistycznej partyzantki w sierpniu 1943 – oddziału GL Stefana Skrzypka ps. Słowik, jego obecność była kłopotliwa dla AK oraz Delegatury Rządu, łudzących się nawiązaniem poprawnych relacji z Sowietami,

8/ Podczas pacyfikacji Borowa w lutym 1944 Leonard Zub-Zdanowicz nie dysponował wystarczającą liczbą żołnierzy ani ilością broni, aby zbrojnie przeciwstawić się Niemcom. Umożliwił jednak ok. dwustu mieszkańcom wsi wycofanie się wraz z jego oddziałem w głąb lasu,

9/ W toku postępowania karnego przesłuchano kilkunastu oficerów i żołnierzy. Większość świadków nie zauważyła żadnej działalności Zub-Zdanowicza skierowanej przeciwko AK. Wartość sprzecznych ze sobą zeznań nielicznych zeznających przeciwko niemu (3 świadków) ocenił dowódca plutonu żandarmerii ppor. HarabaszZeznania świadków przeciwko rtm. Zub-Zdanowiczowi nie pokrywają się w  zupełności. Podają oni fakty bez określenia niejednokrotnie czasu i  miejsca poszczególnych czynów i bez powołania się na inne osoby, które mogłyby potwierdzić prawdziwość ich zeznań,

10/ Równolegle do postępowania sądowego trwał proces weryfikacji stopni Cichociemnego Leonarda Zub-Zdanowicza. Przewodniczący Głównej Komisji Weryfikacyjnej AK płk Stanisław Juszczakiewicz podkreślił – „Niezależnie od możliwości sądowego rozpatrzenia dzisiaj aktu oskarżenia sądzę, że oceny działania organizacji NSZ w Kraju nie da się zamknąć w ustaleniu winy, czy też rehabilitacji jednostki. Uważam, że por. Zdanowicz może odpowiadać za samowolne oddalenie się z  oddziału, natomiast nie może być oskarżany z  tytułu udziału swego w walce z okupantem w ramach organizacji NSZ, ponieważ organizacja ta, a szczególności d[owód]cy odpowiedzialni za działania jej, nie są do odpowiedzialności pociągnięci. Tak por. Zdanowicz, jak i tysiąc innych żołnierzy NSZ uważają, że obowiązek swój żołnierski w walce o niepodległość spełnili z  pełną gotowością do ofiar, które obficie ponieśli i  nadal ponoszą”. Stanowisko to 22 marca 1947 zaakceptował gen. Tadeusz Bór-Komorowski,

spp_londyn-300x215 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

siedziba Komisji Likwidacyjnej Specjalnej, Głównej Komisji Weryfikacyjnej, później SPP w Londynie

11/ Dr Ewa Rzeczkowska w końcowej części swej publikacji przypomina, że Leonard Zub Zdanowicz został wiosną 1947 zweryfikowany w stopniu porucznika przez Komisję Likwidacyjną Polskich Sił Zbrojnych w Delamere Park Camp; w 1949 zweryfikowano Mu stopień rotmistrza, 21 marca 1957 gen. Władysław Anders mianował Go majorem,

12/ Istotne są też kluczowe dla tej sprawy ustalenia Autorki – Akt oskarżenia przeciwko rtm. Zub-Zdanowiczowi nigdy nie trafił do sądu polowego [podkreślenie RMZ]. (…) w materiałach 14 Sądu Polowego Dowództwa 2 Korpusu Polskiego i 12 Sądu Polowego Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia nie ma formalnie sporządzonego aktu oskarżenia przeciwko Zub-Zdanowiczowi (…) Sprawa cichociemnego z  NSZ nie zakończyła się też umorzeniem. (…) Wydaje się, że sprawa rtm. Zub-Zdanowicza stała się dość kłopotliwa dla Komisji Weryfikacyjnej, ale też i oficerów z wojskowego wymiaru sprawiedliwości, gdyż bardzo ciężkich zarzutów formułowanych wobec żołnierza AK i NSZ nie potrafiono udowodnić i potwierdzić. Można pokusić się o ocenę, że wynikały one najprawdopodobniej z niechęci osobistej oficerów AK wobec organizacji wojskowej, z której Zub-Zdanowicz się wywodził [podkreślenie RMZ]. 

Te ustalenia rozwiewają zbędne kontrowersje wokół Cichociemnego Leonarda Zub-Zdanowicza, także wokół Narodowych Sił Zbrojnych.

Jan Żaryn – Dramatyczny marsz, czyli Brygada Świętokrzyska od wewnątrz
w: Biuletyn IPN nr 8-9/2002, s. 99-111

 

 

AwanseVirtuti-Militari-272x350 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

 

Odznaczenia

 

 

Życie rodzinne
skwer-Lublin-300x200 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

tablica pamiątkowa na skwerze imienia Leonarda Zub – Zdanowicza w Lublinie

Syn Melitona herbu Jastrzębiec, ziemianina, dyrektora filii Lubelskiego Syndykatu Rolniczego w Opolu Lubelskim oraz Marii z domu Dunin-Juniewicz, herbu Łabędź. W 1945 zawarł związek małżeński z hr Marią z Poray – Wybranowskich (ur. 1916), kpr. pchor. ps. Fala.

Mieli dzieci: córkę Elżbietę (ur 1946) socjolog, absolwentkę Uniwersytetu Paryskiego (Sorbona), po mężu Wasiutyńską oraz syna Melitona (ur. 1954) informatyka.

 

 

Upamiętnienie

13 czerwca 1993  Maria Zub-Zdanowicz z córką Elżbietą odsłoniły pamiątkową tablicę w kościele parafialnym w Zwierzyńcu.

W listopadzie 2018  odsłonięto tablicę pamiątkową na Skwerze Leonarda Zub-Zdanowicza (róg ulicy Głębokiej i Wiercińskiego) w Lublinie.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Leonard Zub-Zdanowicz - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Leonard Zub-Zdanowicz - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0328
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. I, s. 140-145, Oleśnica 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 83-902499-0-1
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także

 

Hieronim Łagoda – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Hieronim Łagoda - Cichociemnyps.: „Lak”, „Kil”

Hieronim Leszek Antoni Łagoda  vel Hieronim Kiercul

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1077

 

Lagoda-Hieronim-195x250 Hieronim Łagoda - Cichociemny

kpt. cc Hieronim Łagoda

AK-opaska-300x201 Hieronim Łagoda - Cichociemnyur. 6 września 1914 w Wielichowie (powiat grodziski), poległ zamordowany przez Niemców po 12 lutego 1945 w obozie koncentracyjnym KL Gross-Rosen – kapitan piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, komendant Inspektoratu Rejonowego Łomża AK, uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narwik, więzień gestapo, więziony i prawdopodobnie zamordowany w obozie koncentracyjnym KL Gross-Rosen (1944-1945), cichociemny
Znajomość języków:  francuski, angielski; szkolenia (kursy): m.in.  dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), łączności, sabotażu kolejowego i przemysłowego  (STS 17, Brickendonbury Manor), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End)  i in. W dniu wybuchu wojny miał 24 lata; w dacie skoku do Polski 27 lat. Syn cieśli

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Hieronim Łagoda - CichociemnySpis treści:


 

Od 1914 do 1920 mieszkał w Poznaniu, następnie w Murowanej Goślinie, od 1927 w Chodzieży. Od 1921 uczył się w szkole powszechnej w Murowanej Goślinie, od 1923 w Ostrowie Wielkopolskim, od 1925 w Kotnikach Kujawskich. Od 1926 uczył się w gimnazjum w Inowrocławiu, od 1927 w gimnazjum w Chodzieży. W 1934 zdał egzamin dojrzałości.

Od września 1934 do czerwca 1935 uczestnik Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty 62 Pułku Piechoty 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy. Od października 1935 do października 1937 w Szkole Podchorążych Piechoty w Komorowie k. Ostrowi Mazowieckiej. 15 października 1937 awansowany na stopień podporucznika, przydzielony jako dowódca plutonu 3 batalionu 55 Pułku Piechoty w Rawiczu.

 

 

II wojna światowa
skan2781-300x231 Hieronim Łagoda - Cichociemny

skan własny, źródło: JW GROM

Od 26 sierpnia 1939 przydzielony do Ośrodka Zapasowego 55  Pułku Piechoty w Kutnie, wraz z jednostką walczył w rejonie Warszawy, Mińska Mazowieckiego, Kocka, Chełma, Lublina, Zamościa, Krasnystawu, Józefowa Biłgorajskiego. 27 września pod Terespolem osadzony w niewoli niemieckiej, do 6 października więziony w Pińczowie.

bitwa-Narwik_1940-300x229 Hieronim Łagoda - CichociemnyUciekł, przez Leszno dotarł 29 grudnia do Poznania. 11 stycznia 1940 przekroczył granicę ze Słowacją. Do 24 marca na Węgrzech. Potem przez Jugosławię 7 kwietnia 1940 dotarł do Camp de Carpiagne (Francja).

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 18 kwietnia 1940 przydzielony do 1 kompanii 2 batalionu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Od 24 kwietnia do 13 czerwca 1940 uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narwik, odznaczony Krzyżem Walecznych. Od 14 czerwca 1940 ponownie we Francji, do 18 czerwca uczestnik walk w rejonie Dol.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

skan2862-300x200 Hieronim Łagoda - Cichociemny

skan własny, źródło: JW GROM

1-SBS-papet-spadoch--190x250 Hieronim Łagoda - CichociemnyPo upadku Francji ewakuowany 20 czerwca 1940 z Brestu, dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców.

Od 31 września 1941 w ośrodku szkoleniowym 4 Brygady Strzelców (przeformowanej później na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową) w Largo House, tzw. „Małpim Gaju”. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 20 marca 1941.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Audley End, 28 sierpnia 1942

button-zrzuty_200-150x150 Hieronim Łagoda - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, uczestnik szkoleń m.in. na kursie łączności, sabotażu (STS XVII), spadochronowym w Largo House, w STS 25 (Inverlochy), zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie.

Tempsford-300x222 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942, w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś – Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, ppor. Michał Fijałka ps. Kawa, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb. Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Hieronim Łagoda - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Hieronim Łagoda - CichociemnyDnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

Nastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Halifax-mk3-300x225 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Handley Page Halifax

AK-opaska-300x201 Hieronim Łagoda - CichociemnyPo skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych u „ciotki” w Warszawie, mieszkał przy ul. Puławskiej, prawdopodobnie 24 m. 23 w mieszkaniu Alfreda Bartnika. Po aklimatyzacji przydzielony do Okręgu Białystok AK, od stycznia 1943 jako komendant Inspektoratu Rejonowego Łomża AK.

Przeorganizował oraz wyszkolił żołnierzy Kedywu Obwodu Łomża AK, prowadzącego bojowe akcje dywersyjne oraz akcje specjalne w rejonie Łomży, Szczepankowa, Kolna oraz Stawisk.  M.in. żołnierze Kedywu zatrzymali trzech urzędników niemieckich, w tym barona von Grubbena (czerwiec 1943), rozbili urząd  w Szczepankowie (sierpień 1943), rozbroili niemiecką załogę majątku Tarnowo k. Miastkowa (sierpień 1943), zlikwidowali placówkę ochrony leśnej majątku Pniewo k. Łomży (wrzesień 1943).

skan2782-300x231 Hieronim Łagoda - Cichociemny

skan własny, źródło: JW GROM

18 lutego 1944 aresztowany przez gestapo i żandarmerię w kolonii Kubro k. Przytuł, wraz z innymi oficerami oraz 18 elewami  podczas przeprowadzanego egzaminu Szkoły Podchorążych. Prawdopodobnie wskutek donosu volksdeutscha Bluma z tej miejscowości (po aresztowaniu przeprowadził się do Lachowa, zlikwidowany wraz z siostrą, także konfidentką gestapo).

Osadzony w placówce gestapo w Łomży, ciężko przesłuchiwany, torturowany, następnie wywieziony do filii obozu koncentracyjnego KL Gross Rosen w Halbau. Według danych Muzeum Gross-Rosen, ostatni list stamtąd wysłał 5 stycznia 1945. Prawdopodobnie zamordowany po 12 lutego 1945.

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

 

AwanseVirtuti-Militari-272x350 Hieronim Łagoda - Cichociemny

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Andrzeja, cieśli oraz Janiny z domu Błaszczak. Rodziny nie założył.

Jego brat Zbigniew (1912-1939) jako podchorąży rezerwy poległ w kampanii wrześniowej, w bitwie nad Bzurą.

 

 

Upamiętnienie

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Hieronim Łagoda - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Hieronim Łagoda - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Hieronim Łagoda - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Hieronim Łagoda - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Hieronim Łagoda - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Hieronim Łagoda - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Hieronim Łagoda - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Hieronim Łagoda - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Hieronim Łagoda - Cichociemny

 

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0149)
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 102-103, ISBN 83-902499-5-2
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

Wacław Kopisto – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Wacław Kopisto - Cichociemnyps.: „Kra”, „Gil”

vel Roman Diaczek, vel Tadeusz Kostecki, vel Zygmunt Radecki, vel Wacław Jaworski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1074

 

Kopisto-Waclaw-KOL_023_0115-185x250 Wacław Kopisto - Cichociemny

mjr Wacław Kopisto

AK-opaska-300x201 Wacław Kopisto - Cichociemnyur. 8 lutego 1911  w Józinie k. Starokonstantynowa (obecnie Ukraina), zm. 21 lutego 1993 w Rzeszowie – major piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, uczestnik kampanii wrześniowej, akcji na więzienie w Pińsku, dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Łuck Okręg Wołyń AK, więzień NKWD, sowieckich łagrów: Kołyma, Komi, Magadan, Kotłas Tajszet (1944-1953), represjonowany przez UB, cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, ukraiński, francuski, niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. łączności (Dundee), narciarski, dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), sabotażu przemysłowego, kolejowego  (STS XVII, Stevenage), spadochronowy (1 SBS, Largo House, STS 51, Ringway), odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 28 lat; w dacie skoku do Polski 31 at. Syn rządcy majątków

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Wacław Kopisto - CichociemnySpis treści:


 

Do 1916 mieszkał w majątku Józin hr. Józefa Potockiego, gdzie się urodził. Po wybuchu sowieckiej rewolucji, uciekając przed narastającą wrogością Ukraińców, przenosił się wraz z rodziną do kolejnych majątków hr. Potockiego:  Wolica, Wielkie Puzyrki, Kremeńczuk, na początku sierpnia 1920 do wsi Husów w majątku hr. Oborskiego.

W wigilię 24 grudnia 1920, na polecenie władz polskich, rodzina powróciła do splądrowanego domu w Józinie, zamieszkali w Kremeńczukach, od 1922 przez trzy lata w Krasówce. Uczyła go, wraz z braćmi, guwernantka Julia Krasucka. Wobec szykan sowieckiej władzy, dzięki pomocy Gorsa, ciotecznego brata ojca (posła Czechosłowacji w Moskwie), rodzina otrzymała zgodę na repatriację do Polski. Od czerwca 1926 mieszkał z rodziną w Kurowicach k. Łańcuta, 15 września przyjęty do IV klasy, uczył się w Państwowym Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Łańcucie. W 1931 zdał egzamin dojrzałości, w 1937 ukończył studia w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego we Lwowie.

Od 19 września 1934 do 15 czerwca 1935 uczestnik dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy piechoty przy 54 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1938. Od 1937 w biurze prawno – administracyjnym ordynacji hr. Alfreda Potockiego w Łańcucie.

 

 

II wojna światowa
odznaka-Legia-Oficerska-248x300 Wacław Kopisto - Cichociemny

Odznaka Legii Oficerskiej

3 września 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca 2 plutonu 7 kompanii 3 batalionu 154 Rezerwowego Pułku Piechoty 45 Rezerwowej Dywizji Piechoty, od 7 września w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej.

19 września w rejonie Rafajłowej przekroczył granicę z Rumunią, internowany w Komarom, w twierdzy Belsovar, w obozie pełnił funkcję dowódcy kompanii. Uciekł 26 lutego 1940, przez Budapeszt i rzekę Drawę dotarł do Jugosławii, następnie statkiem „Patris” dopłynął w nocy 19 marca do Marsylii (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Początkowo w Rezerwowym Obozie Wyszkoleniowym Oficerów w Vichy oraz Legii Oficerskiej w Chateubrant, następnie  w batalionie przeciwpancernym francuskiej dywizji.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Wacław Kopisto - Cichociemny1-SBS-papet-spadoch--190x250 Wacław Kopisto - CichociemnyPo upadku Francji, pociągiem przez Montpellier, Seta, Tuluzę, 23 czerwca 1940 dotarł do portu Saint Jean de Luz, następnie statkiem „Arandora Star” dopłynął 27 czerwca do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Początkowo w obozie w Crawford, następnie w Moffat przydzielony do 3 batalionu 3 Brygady Kadrowej Strzelców. Tam zaprzyjaźnił się m.in. z późniejszym Cichociemnym Adamem Trybusem ps. Gaj.

Od września wraz z kompanią w Berty Hill, po kilku miesiącach w rejonie Cowdenbeath. Tam zaręczył się z dziennikarką May Cavanagh ze Szkocji. Od wiosny 1941 w Dunfermline niedaleko Edynburga, następnie od lipca 1941 w Carnoustie. Od sierpnia 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 4 października przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową w Leven.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny
Halifax-mk3-300x225 Wacław Kopisto - Cichociemny

Handley Page Halifax

button-zrzuty_200-150x150 Wacław Kopisto - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Wacław Kopisto - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. w Largo House, w Fort William (Inverlochy Castle, STS 25), STS nr 38 w Briggens, na kursie „kancelaryjnym” (podrabianie dokumentów) w Londynie, kursie spadochronowym w Ringway (STS 51), kursie łączności w Dundee, narciarskim w górach Highlandu (Szkocja), dywersji przemysłowo – kolejowej w STS 17 nieopodal Stevenage pod Londynem.

Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie, przeniesiony wraz z ekipą XI na stację wyczekiwania w rejonie Cambridge, następnie na kwaterze w  Letchworth na północ od Londynu. Od połowy lipca uczestnik kursu odprawowego w STS 43 Audley End, prowadzonym  przez współtwórcę Cichociemnych kpt. Jana Górskiego (później przybrał pseudonim Chomik). Od połowy sierpnia na stacji wyczekiwania STS nr 18 nieopodal Cambridge, 1 września przetransportowany wraz z ekipą na lotnisko Tempsford pod Londynem.

Tempsford-300x222 Wacław Kopisto - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942, w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś – Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, ppor. Michał Fijałka ps. Kawa, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb.  Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

2010-Major-Waclaw-Kopisto-Libra-500px-190x300 Wacław Kopisto - CichociemnyWacław Kopisto„Na podstawie nadawanych sygnałów świetlnych z ziemi obserwator i nawigator samolotu rozpoznali miejsce przeznaczone do przyjęcia zrzutu (…) Wkrótce samolot zrobił dodatkowe okrążenie celem obniżenia pułapu i ustawienia się na kierunek zrzutu, tj. pod wiatr. Było to wskazane sygnałami świetlnymi w formie „pod strzałkę”.

Niebawem usiedliśmy na miejscach według ustalonej kolejności skoków. Oczyma sprawdzaliśmy przypięcie linki od spadochronu do zaczepów w samolocie. Po chwili dyspozytor otworzył klapę przykrywającą otwór w podłodze samolotu. Zapalenie się zielonego światełka zelektryzowało nas. Wpatrzeni w dyspozytora czekaliśmy już teraz tylko na jego rozkaz do skoku „go” (idż – skacz). Po jego usłyszeniu zaczęliśmy skakać w przewidzianej kolejności. Wyskok z samolotu odbył się sprawnie. Na dole czekał nas teren lądowiska zróżnicowany – pola i łąki poprzecinane miedzami i zaroślami. Na ziemi (…) wszystko było przygotowane na nasze przyjęcie. Najbliżsi członkowie placówki wkrótce znaleźli się przy poszczególnych skoczkach, a inni przy kontenerach, rj. zasobnikach z bronią i materiałami. Sześć tych zasobników zostało zrzuconych równocześnie z samolotu.

Zgodnie z ustaleniami – ja mając numer kolejny skoku trzeci – oczekiwałem na miejscu innych skoczków. Wkrótce z wyjątkiem „Dora” doszli do mnie pozostali koledzy oraz kilku żołnierzy z placówki odbiorczej. Następnie cała ta grupa przeszła do wytypowanego miejsca zbiórki na skraju lasu. Tam złożono spadochrony, kombinezony, hełmy ochronne i pozostałe osobiste wyposażenie skoczków. Pasy z pieniędzmi przywiezionymi dla organizacji oddaliśmy do rąk komendanta placówki, którym był kpt. Edward Ziółkowski. Wobec braku „Dora” – „Żmudzin” wysłał mnie i „Kawę” z naszymi odbiorcami na poszukiwania. Po znalezieniu jego ze złamaną nogą w wyniku niefortunnego lądowania donieśliśmy go do placówki.”

Wacław Kopisto – Moje pokręcone losy, maszynopis nieopublikowany, fragm. w: Krzysztof A. Tochman, Major Wacław Kopisto. Cichociemny, oficer AK, sybirak, Libra Rzeszów 2010, ISBN 978-83-89183-58-3, s. 47-48

 

Jan-Jazwinski-251x350 Wacław Kopisto - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Wacław Kopisto - CichociemnyNastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

AK-opaska-300x201 Wacław Kopisto - CichociemnyPo skoku dotarł do Warszawy, na Dworzec Południowy, następnie aklimatyzacja do realiów okupacyjnych, mieszkał przy ul. Pogonowskiego (obecnie Zaułek) 23, od 20 września przy ul. Słupeckiej 4. Od października 1942 w dyspozycji Wachlarza, szkolił patrole dywersyjne, początkowo przydzielony do II Odcinka „Wachlarza” (Wołyń), przydział nie zrealizowany w związku z przejęciem przez gestapo fałszywych dokumentów Cichociemnych wraz z ich zdjęciami.

1 stycznia 1943 przydzielony do akcji uwolnienia żołnierzy „Wachlarza” z więzienia w Pińsku. 18 stycznia 1943, wraz z Cichociemnymi: Janem Rogowskim ps. Czarka oraz Michałem Fijałką ps. Kawa uczestniczył w brawurowej akcji oddziału AK dowodzonego przez Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury. Akcję przeprowadzono 18 stycznia 1943 o godz. 17.oo, zakończyła się sukcesem, po 15 minutach uwolniono ok. 40 więźniów, m.in. Cichociemnego Alfreda Paczkowskiego ps. Wania. 3 lutego odznaczony Krzyżem Walecznych po raz pierwszy.

Wojciech Lewicki – Spisani na straty
w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

 

cc-Wacław_Kopisto_NKVD-300x202 Wacław Kopisto - Cichociemny

Wacław Kopisto w więzieniu NKWD, 1944

Od lutego 1943 dowódca Kedywu Inspektoratu Rejonowego Łuck Okręg Wołyń. Szkolił i organizował samoobronę polskiej ludności (stanowiła ok. 20 proc. mieszkańców) przed bandami UPA, w rejonie Łucka, Włodzimierza Wołyńskiego, Horochów, Przebraża oraz Antonówki, położonej 20 km od Łucka. Uczestniczył w akcjach bojowych, m.in. 11 i 27 lipca 1943 w obronie Antonówki przed atakiem UPA, organizował akcje bojowe przeciwko Niemcom. Formował i szkolił patrole dywersyjne oraz oddziały partyzanckie „Drzazgi”, „Piotrusia Małego”, „Krwawej Łuny”, przeprowadził akcje likwidacyjne, m.in. szefa ukraińskiej policji w Łucku, zastępcy burmistrza Skorobogatowa. 19 stycznia 1944 stoczył ciężką walkę z Ukraińcami w rejonie Kraki, 10 km od Bielin. 3 maja 1944 odznaczony przez Dowódcę AK Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.

 

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

miejsca-zeslan-Polakow-300x172 Wacław Kopisto - Cichociemny

GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków

3 kwietnia 1944 aresztowany w Łucku przez NKWD podczas organizowania przerzutu broni oraz amunicji z melin AK. Pomimo iż ujawnił się jako angielski spadochroniarz, przez miesiąc przesłuchiwany w śledztwie, następnie  przewieziony do Kijowa, osadzony w izolatce więzienia Ministerstwa Bezpieczeństwa Ukrainy, przy Korolenki 34.

W więzieniu Łukianówka (Włukianówka) w Kijowie maltretowany psychicznie i fizycznie, karany tzw. „stójką”, karcerem, nieustannie przesłuchiwany w celu wymuszenia nieprawdziwych zeznań. Oskarżony o to, że „jako emisariusz rządu emigracyjnego w Londynie został wysłany na tereny Związku Radzieckiego w celu zorganizowania powstania przeciwko władzy radzieckiej i oderwania tej części terytorium, która w 1939 dobrowolnie przyłączyła się do ZSRR”. W trwającym od 11 do 18 października 1944 procesie skazany na śmierć przez rozstrzelanie, do 6 stycznia 1945 w celi śmierci. Decyzją Najwyższego Kolegium Wojennego Trybunału w Moskwie wyrok śmierci zamieniono na 10 lat obozu pracy (łagrów).

represje-sowieckie-wobec-Polakow-300x213 Wacław Kopisto - Cichociemny

Represje sowieckie wobec Polaków, źródło: pamiec.pl

Kopisto-Droga-cichociemnego-do-lagrow-Kolymy-277x400 Wacław Kopisto - CichociemnyPracował niewolniczo w łagrach Kołymy, Komi i Magadanu. Wywieziony do łagru pod Kaniowem, od lutego do maja 1945 pracował przy rozbiórce wysadzonego przez Niemców mostu na Dnieprze. Następnie w obozie w Kotłasie, w fabryce mostów.  Wskutek skrajnego wycieńczenia i szkorbutu przez 3 miesiące w obozowym lazarecie.

Od stycznia 1949 wywieziony na środkową Syberię, w rejon Tajszetu, pracował niewolniczo przy budowie szlaku kolejowego w kierunku na Brack. Wywieziony przez tranzytowy łagier Wanino w rejonie Sachalina, od października 1949 na Magadanie, w łagrze Bierłag o zaostrzonym rygorze (dla więźniów politycznych), pracował na budowach przy 40 stopniowym mrozie (odmroził obie nogi). Zwolniony z łagru 5 maja 1953 z nakazem przymusowego osiedlenia w Magadanie, nieustannie inwigilowany przez NKWD. Repatriowany do Polski dopiero w październiku 1955.

dr Wojciech F. Marciniak – Problematyka pracy w łagrach na Kołymie
w relacjach polskich więźniów z lat 1944-1956
w: Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008. Referaty, Warszawa 2009, s. 80 – 89

 

 

Po wojnie

cc-Kopisto-tablica2-300x340 Wacław Kopisto - Cichociemny3 grudnia 1955 przybył do punktu repatriacyjnego w Żurawicy. Od 1 stycznia 1956 jako starszy księgowy w tuczarni w Załężu, od 1 kwietnia w Rzeszowskich Okręgowych Zakładach Tuczu Przemysłowego w Rzeszowie. Od 1 stycznia 1958 starszy księgowy w Okręgowym Przedsiębiorstwie Gospodarki Zwierzętami Rzeźnymi, od 1 stycznia 1959 starszy instruktor księgowości w Wojewódzkim Zjednoczeniu Przemysłu Mięsnego, od 1 maja 1962 zastępca głównego księgowego, od 1 lipca 1967 pełniący obowiązki, a od 1 stycznia 1969 główny księgowy Zjednoczenia, przemianowanego na Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego. Rozpracowywany przez PRL-wską bezpiekę.

1 lipca 1979 przeszedł na emeryturę. Zmarł 21 lutego 1993 w Rzeszowie, pochowany na cmentarzu komunalnym Wilkowyja. Pośmiertnie awansowany na stopień majora.

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych
w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131 – 157

 

Filip Musiał – Trudna prawda
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 54 – 59

 

 

AwanseVirtuti-Militari-272x350 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

Ordery i odznaczenia 36_Krzyz-Walecznych-1920-146x200 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

 

Życie rodzinnecc-Kopisto-tablica3-300x248 Wacław Kopisto - Cichociemny

Syn Wiktora rządcy majątku hr. Józefa Potockiego (Józin k. Starokonstantynowa na Wołyniu), od 1926 zarządca majątku hr. Ledochowskiego (Smordwo k. Dubna), od 1931 majątków hr. Alfreda Potockiego (Kurowice, Paluchów) oraz Wacławy z domu Orłoś.

 
 
Upamiętnienie

2015-Rozkaz-Trzaskac_500px-245x350 Wacław Kopisto - Cichociemnycc-Kopisto-tablica-300x226 Wacław Kopisto - CichociemnyW 1990 ukazała się książka Wacława Kopisto pt. „Droga cichociemnego do łagrów Kołymy”, wydana przez Oficynę Wydawniczą Wolumen.

Jedna z alei w Rzeszowie została nazwana Jego imieniem.

W 2010 wybitny znawca problematyki Cichociemnych, dr Krzysztof Adam Tochman (pracownik naukowy IPN Oddział w Rzeszowie) opublikował w wydawnictwie Libra Rzeszów książkę pt. „Major Wacław Kopisto. Cichociemny, oficer AK, sybirak”.

 

cc-Kopisto-scan_060-300x216 Wacław Kopisto - Cichociemny

Z paszportu „Cichociemni”, żródło: PWPW

W grudniu 2016 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy „Cichociemni”.

14 sierpnia 2019, z inicjatywy Telewizji Polskiej Oddział w Rzeszowie oraz Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, przed budynkiem TVP S.A. w Rzeszowie odsłonięto tablicę upamiętniającą mjr cc Wacława Kopistę.

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Wacław Kopisto - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Wacław Kopisto - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Wacław Kopisto - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Wacław Kopisto - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Wacław Kopisto - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Wacław Kopisto - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Wacław Kopisto - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Wacław Kopisto - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0115
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 70-72, ISBN 83-902499-0-1
  • Krzysztof Tochman – Major Wacław Kopisto, Cichociemny, oficer AK, sybirak, wyd. Libra, Rzeszów 2010, ISBN 978-83-89183-58-3
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 341, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 89
  • Krzysztof Tochman – Rozpracowanie żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez komunistyczny aparat represji na wybranych przykładach cichociemnych, w: Politycznie obcy!, IPN Szczecin, 2016, s. 131-157

 

Zobacz także: 

 

 

Posłuchaj relacji z archiwum Radia Wolna Europa (cykl Walki i prace Armii Krajowej):

 

 

Bolesław Kontrym – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Bolesław Kontrym - Cichociemnyps.: „Żmudzin”, „Biały”, „Bielski”, „Cichocki”, „Bolesław”, „Baca”, „Wilczyński”

vel Bolesław Konopacki

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1251, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1534

 

37-1007-280x400 Bolesław Kontrym - Cichociemny

mjr Bolesław Kontrym
źródło: NAC

AK-opaska-300x201 Bolesław Kontrym - Cichociemnyur. 27 sierpnia 1898 w Zaturcach (pow. łucki, obecnie Ukraina), poległ zamordowany przez „władzę ludową” 2 stycznia 1953 w Warszawie – major, uczestnik walk o niepodległość Polski (1917-1918), oficer Armii Czerwonej (1918-1922), oficer Policji Państwowej II R.P., Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, m.in. dowódca III Odcinka „Wachlarza”, szef służby śledczej Polskiego Państwa Podziemnego, organizator i dowódca oddziału dyspozycyjnego Delegatury Rządu Na Kraj „Sztafeta” – „Podkowa” („Pilawa”), uczestnik kampanii norweskiej, Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Lamsdorf, Falingbostel, Gross-Born, Sandbostel, Bergen-Belsen (1944-1945), więzień UB, skazany na śmierć, zamordowany (1948-1953), cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, francuski, angielski; szkolenia (kursy): dywersyjno-strzelecki (STS 25, Inverlochy), sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu),  łączności (STS 35, Vineyards), łączności 1 SBS, spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 41 lat; w dacie skoku do Polski 44 lata. Syn pułkownika armii rosyjskiej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Bolesław Kontrym - CichociemnySpis treści:


 

orzel-policja-1927-235x250 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Orzeł Policji Państwowej

Od 1909 uczył się w Korpusie Kadetów w Jarosławiu nad Wołgą, od czerwca 1915 jako ochotnik w wojsku rosyjskim, skierowany do szkoły oficerskiej w Saratowie, po jej ukończeniu 6 grudnia 1915 podchorąży (praporszczyk). Przydzielony jako dowódca plutonu do 250 Pułku Piechoty, następnie do 127 Pułku Piechoty. Od stycznia 1917 dowódca oddziału zwiadu 650 Pułku Piechoty. 1 grudnia 1917 awansowany na stopień porucznika, od 10 grudnia przydzielony jako dowódca plutonu 4 szwadronu 5 Pułku Ułanów II Korpusu Polskiego. Po rozbrojeniu pod Kaniowem, od 11 maja w niewoli niemieckiej, zbiegł w czerwcu, usiłował dotrzeć do formowanych oddziałów polskich w miejscowości Murmań.

CC-prezentacja_66-300x224 Bolesław Kontrym - CichociemnyW październiku 1918 aresztowany, wcielony do Armii Czerwonej, dowódca 82 Pułku Piechoty, następnie 28 podbrygady 10 Dywizji Piechoty. Od lutego 1921 słuchacz Akademii Sztabu Generalnego w Moskwie, mianowany do stopnia generała brygady (kombryg).

skan3371-267x400 Bolesław Kontrym - Cichociemny

mjr Bolesław Kontrym,
skan własny, źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego

Od lutego 1922 także jako wywiadowca attache wojskowego przy Poselstwie Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie, płk. Romana Wolikowskiego. Zagrożony aresztowaniem, w grudniu  1922 powrócił do Polski, 1 kwietnia 1923 zweryfikowany jako porucznik. Od 14 kwietnia przydzielony jako dowódca plutonu do 2 Batalionu Straży Granicznej, od 1 lipca w 30 Pułku Strzelców Kaniowskich.

Od lipca w Policji Państwowej, początkowo jako aspirant, kierownik placówki w Baranowiczach. Po półrocznym kursie WF, do 1927 zastępca komendanta powiatowego Policji Państwowej w Słonimie, od 1929 komendant posterunku w Szczucinie, następnie komendant powiatowy w Szczucinie, potem w Nowogródku. Od 1932 awansowany na stopień podkomisarza, mianowany komendantem powiatowym Policji Państwowej w Brześciu nad Bugiem.

W 1926 ukończył Oficerską Szkołę Policji Państwowej w Warszawie, od 1934  zastępca naczelnika Urzędu Śledczego Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej w Lublinie, od marca 1936 naczelnik Urzędu Śledczego Policji Państwowej w Białymstoku. W 1937 ukończył kurs dowódców kompani w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu. Awansowany na stopień komisarza, od początku 1939 naczelnik Urzędu Śledczego Policji Państwowej w Wilnie.

 

 

II wojna światowa

2006-zmudzin-boleslaw-kontrym-189x300 Bolesław Kontrym - Cichociemnycc-Kontrym-201x300 Bolesław Kontrym - CichociemnyPodczas kampami wrześniowej 1939 wysłany do Zaleszczyk z pocztą dyplomatyczną ze Sztokholmu dla Rządu R.P. Po powrocie do Wilna 20 września przekroczył granicę polsko – litewską, internowany wraz z synem w obozie Kołdatowo pod Kownem. W październiku uciekł, przez Tallin, Rygę, Bergen (Norwegia) oraz Wielką Brytanię dotarł statkiem „Estonia” do Sztokholmu, następnie 10 grudnia 1939 do Paryża (Francja).

Zameldował się w Sztabie Naczelnego Wodza, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od 28 grudnia 1939 przydzielony jako dowódca kompanii do ośrodka zapasowego 2 Dywizji Strzelców Pieszych. Od marca 1940 dowódca kompanii 3 Batalionu Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestniczył w bitwie o Narvik (Norwegia), odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

1-SBS-papet-spadoch--190x250 Bolesław Kontrym - CichociemnyOd lipca do października 1940 kierownik placówki ewakuacyjnej Wydziału Wojskowego Konsulatu R.P. w Tuluzie. Od października w obozie w Carpiagne, ewakuowany przez Portugalię dotarł w grudniu 1940 do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Przydzielony jako dowódca plutonu 3 kompanii oraz pełniący obowiązki dowódcy kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich. Od 8 września 1941 przydzielony do 3 batalionu (później do 1 Batalionu)  1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

 

Książeczka stanu służby oficerskiej
skan własny, źródło: JW GROM

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

własnoręcznie napisane życiorysy
skan własny, źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego

 

 

dokumenty Bolesława Kontryma, skan własny
źródła: Muzeum Powstania Warszawskiego oraz JW GROM

 

 

Cichociemny

button-zrzuty_200-150x150 Bolesław Kontrym - CichociemnyKontrym-Boleslaw-KOL_023_0114-300x212 Bolesław Kontrym - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. STS 17, STS 31 (Bealieu), od 8 września do 19 października 1941 uczestnik kursu dywersyjno – strzeleckiego (Inverlochy), następnie od 21 października do 19 grudnia kursu spadochronowego. Po kontuzji do 5 stycznia 1942 na leczeniu w Szpitalu Wojskowym nr 2. Po wyleczeniu, od 5 stycznia do 14 lutego 1942 uczestnik V kursu łączności dla oficerów 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Od 2 do 14 marca ponownie na kursie spadochronowym w Ringway. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie, awansowany na stopień kapitana 1 września 1942. Opinia po jednym ze szkoleń: „W wykonaniu zadania niezawodny”.

Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Audley End, 28 sierpnia 1942

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy  1/2 września 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków XI). Razem z nim skoczyli: por. Mieczysław Eckhardt ps. Bocian, ppor. Michał Fijałka ps. Kawa, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb. 

Halifax-mk3-300x225 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Handley Page Halifax

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk), na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka. Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Bolesław Kontrym - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Bolesław Kontrym - CichociemnyDnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

Wachlarz-AK-250x210 Bolesław Kontrym - CichociemnyNastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia.  Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

MJR-B-KONTRYM-201x300 Bolesław Kontrym - Cichociemny

mjr Bolesław Kontrym ps. Żmudzin
źródło: Biuro Historii i Tradycji Policji KGP

AK-opaska-300x201 Bolesław Kontrym - CichociemnyPrzydzielony do organizacji dywersyjnej Wachlarz,  po aresztowaniu Alfreda Paczkowskiego ps. Wania od 20 listopada dowódca III Odcinka. Współorganizator akcji odbicia więźniów w Pińsku, przeprowadzonej 18 stycznia 1943 pod dowództwem por. Jana Piwnika ps. Ponury. W marcu 1943 krótko dowódca Kedywu Okręgu Brześć AK.

skan9102-300x229 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Legitymacja Znaku Spadochronowego,
skan własny, źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego

Skierowany do Delegatury Rządu R.P. na Kraj, przydzielony do Głównego Inspektoratu Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa jako zastępca inspektora głównego oraz szef służby śledczej. Współpracownik Oddziału II Komendy Głównej AK (wywiad, kontrwywiad). Od czerwca 1943 organizator i dowódca oddziału dyspozycyjnego Delegatury Rządu Na Kraj „Sztafeta” – „Podkowa”, od września samodzielnej sekcji dyspozycyjnej „Pilawa”. Zadaniem oddziału była ochrona Delegata Rządu na Kraj oraz wykonywanie wyroków cywilnych i wojskowych sądów specjalnych, czyli likwidacja agentów gestapo, Abwehry oraz innych zdrajców, a także ochrona lokali Delegatury.

Oddział m.in. przeprowadził ok. 25 akcji likwidacyjnych, kilka akcji rozbrojeniowych, uczestniczył w akcji „Polowanie”, przygotowaniach do rozbicia więzienia na Pawiaku, przejęcia obozu na Majdanku. Przeprowadził także dochodzenie w sprawie ważnego agenta gestapo ppor. Jerzego Wojnowskiego ps. Motor, Garibaldi, zakończone wydaniem wyroku śmierci.

kpt. Edward Paszkiel ps. „Pozew” – Ostatnie chwile „Motora”

 

 

Powstanie Warszawskie

button-cc-pw__ Bolesław Kontrym - Cichociemny

skan341-1-300x230 Bolesław Kontrym - Cichociemny

skan własny, źródło: JW GROM

W Powstaniu Warszawskim jako dowódca 4 kompanii Zgrupowania „Bartkiewicz” oraz dowódca odcinka taktycznego Królewska – Kredytowa – pl. Małachowskiego. 1 sierpnia, pół godziny przed godz. 17 jego żołnierze uczestniczyli wraz z plutonem Cichociemnego Ludwika Witkowskiego ps. Kosa w ataku na hotel „Victoria” (ul. Jasna 22). W zdobytym budynku ulokował się sztab Okręgu AK z płk. Antonim Chruścielem ps. Monter. Później sztab przeniesiono do gmachu PKO oraz kina „Palladium”.

Czterokrotnie ranny: 1 sierpnia przy pl. Dąbrowskiego, 4 sierpnia podczas dowodzenia atakiem na PAST-ę przy ul. Zielnej, 5 września podczas walk o budynek Gimnazjum im. Mikołaja Reja i 27 września podczas bombardowania ul. Królewskiej. Walczył w Śródmieściu oraz Śródmieściu Północ. Odznaczony Krzyżem Walecznych po raz trzeci oraz Virtuti Militari. Po kapitulacji Powstania w obozach jenieckich: Lamsdorf, Falingbostel, Bergen-Belsen, Gross-Born, Sandbostel.

Uciekł z obozu 29 kwietnia, przekroczył linię frontu, 2 maja 1945 dołączył do 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. Od 10 maja dowódca 1 kompanii 9 Batalionu Strzelców Flandryjskich. 11 czerwca 1946 awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 1 stycznia 1945. Od 1 września zastępca dowódcy 9 Batalionu Strzelców Flandryjskich.

Zofia Cydzikowa, Irena Makowska – Wybitny dowódca Armii Krajowej mjr Bolesław Kontrym
w: Biuletyn informacyjny AK nr 3 (167) marzec 2004, s. 25 – 33

 

książeczka uposażenia oficera
skan własny, źródło: JW GROM

 

Lucjan Sikora – Nieugięty policjant Rzeczpospolitej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 6/7 (170/171) czerwiec / lipiec 2004, s. 36 – 37

 

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

 

Po wojnie
29_wiezienie-Warszawa-Mokotow-2-250x167 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Cela więzienia Warszawa Mokotów

Powrócił do Polski 16 maja 1947. Na jego powrót miało zapewne wpływ nieoczekiwane odnalezienie się brata Konstantego – o którym rodzina nie miała informacji od grudnia 1922 – jako generała Wojska Polskiego (gen. Zygmunta Berlinga). Od 1 października naczelnik działu administracyjno – gospodarczego w Zjednoczeniu Przemysłu Roszarniczego w Warszawie.

cc-niezlomni-groby_P1240446-250x165 Bolesław Kontrym - CichociemnyAresztowany 13 października 1948, według niektórych źródeł więziony początkowo w ZSRR. Od 30 października 1951 osadzony w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Wyrokami: Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z 26 czerwca 1952 oraz Sądu Najwyższego z 9 października skazany na śmierć, jako „odpowiedzialny za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego„, a także za „współpracę z okupantem niemieckim„.  Wyrok wykonano 2 stycznia 1953.

cc-Kontrym-300x211 Bolesław Kontrym - CichociemnyWyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy z 3 grudnia 1957 pośmiertnie uniewinniony i zrehabilitowany. Symboliczne groby znajdują się na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, kw. D18 oraz Mauzoleum na Łączce.

28 września 2014 IPN poinformował, że Jego szczątki zostały odkryte i zidentyfikowane podczas prac ekshumacyjnych przeprowadzonych w Kwaterze „Na Łączce” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, gdzie dotychczas istniał symboliczny grób „Żmudzina”.

 

listy z PRL-owskiego więzienia
skan własny, źródło: Muzeum Powstania Warszawskiego

 

Krystyna Junosza Woysław – Pamięci mjr Bolesława Kontryma „Żmudzina”
w: Biuletyn informacyjny AK nr 1 (225) styczeń 2009, s. 57 – 59

 

 

Awanse
Armia Czerwona
  • podchorąży (praporszczyk) – 6 grudnia 1915Virtuti-Militari-272x350 Bolesław Kontrym - Cichociemny
  • porucznik – 1 grudnia 1917
  • generał brygady (kombryg) – luty 1922
Policja Państwowa
Wojsko Polskie, Armia Krajowa
  • porucznik – 1 kwietnia 192336_Krzyz-Walecznych-1920-146x200 Bolesław Kontrym - Cichociemny
  • kapitan – 1 września 1942
  • major – 11 czerwca 1946, ze starszeństwem od 1 stycznia 1945

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

cc-Kontrym-grob_20220515_115848-250x214 Bolesław Kontrym - Cichociemnycc-Kontrym-grob_20220515_105156-250x245 Bolesław Kontrym - CichociemnySyn Władysława pułkownika armii rosyjskiej i Adolfiny Cichockiej. Zawarł związek małżeński z Ilją z Mikołajewów (1904-1977) ekonomistką.

Mieli syna Władysława (1920-1992), żołnierza ZWZ-AK, od 1942 w konspiracji ZWZ-AK jako łącznik ps. „Gustaw”. Uczestnik Powstania Warszawskiego, jeniec obozów niemieckich, następnie żołnierz 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka.

 

Ryszard Oleszkowicz – (recenzja) Witold Pasek. Bolesława Kontryma życie zuchwałe.
Biografia żołnierza i policjanta 1898-1953, Warszawa 2006, Fronda, s. 384
w: Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego nr 5 (3) 2011, s. 237-250

 

 

Upamiętnienie

tablica-cc-Palac_Mostowskich-266x350 Bolesław Kontrym - Cichociemny

tablica – Pałac Mostowskich

cc-Kontrym-plakieta_2-202x350 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Plakieta autorstwa Cichociemnego Bronisława Czepczak-Góreckiego

W 1991 na elewacji Pałacu Mostowskich w Warszawie (obecnie siedziba Komendy Stołecznej Policji) odsłonięto tablicę ku czci Cichociemnych – oficerów i podoficerów Policji Państwowej.

Na tablicy upamiętniono: mjr cc Bolesława Kontryma ps. Żmudzin, mjr cc Zygmunta Milewicza ps. Róg, mjr. cc Jana Piwnika ps. Ponury, kpt. cc Franciszka Cieplika ps. Hatrak, kpt. cc Piotra Szewczyka ps. Czer, rtm. cc Józefa Zabielskiego ps. Żbik, por. cc Tadeusza Starzyńskiego ps. Ślepowron, ppor. cc Tadeusza Kobylińskiego ps. Hiena, plut. cc Michała Paradę ps. Mapa.

Cichociemny Zygmunt Milewicz nie był oficerem Policji Państwowej, ale w kampanii wrześniowej 1939 został przydzielony do Wojewódzkiej Komendy Policji Państwowej w Krakowie. Ponadto czterech Cichociemnych wywodziło się z rodzin policyjnych:  kpt. cc Marian Leśkiewicz, syn starszego przodownika policji, kpt. cc Michal Nowakowski, syn komisarza Policji Państwowej, kpt cc Stanisław Skowroński ps. Widelec, syn komendanta posterunku Policji oraz kpt. cc Henryk Zachmost ps. Zorza, syn policjanta.

 

 

 


Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

logo_pl_negatyw_czerowny-300x89 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości


 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Bolesław Kontrym - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Bolesław Kontrym - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Bolesław Kontrym - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Bolesław Kontrym - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Bolesław Kontrym - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Bolesław Kontrym - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Bolesław Kontrym - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Bolesław Kontrym - Cichociemny

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0114
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 67-70, ISBN 83-902499-0-1
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także biogram w Wikipedii

 

Mieczysław Eckhardt – Cichociemny

40_Znak-Spadochronowy-AK-187x300 Mieczysław Eckhardt - Cichociemnyps. „Bocian”, „Czajka”

Mieczysław Hugo Eckhardt  vel Mieczysław Pikuła

Zwykły Znak Spadochronowy nr 1075

 

Eckhardt-Mieczyslaw-foto_KOL_023_0043-190x250 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

por. cc Mieczysław Eckhardt

AK-opaska-300x201 Mieczysław Eckhardt - Cichociemnyur. 29 sierpnia 1908 w Stanisławowie (obecnie Ukraina), poległ po aresztowaniu przez Niemców 19 listopada 1942 w Dawidgródku (obecnie Białoruś) – porucznik kawalerii, prawnik, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, „Wachlarza” (III Odcinek), aresztowany przez niemiecką żandarmerię, zginął w walce lub popełnił samobójstwo (1942), cichociemny
Znajomość języków: francuski, niemiecki, angielski, ukraiński; szkolenia (kursy) m.in.: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy),  łączności (1 SBS), spadochronowy, i in.  W dniu wybuchu wojny miał 31 lat; w dacie skoku do Polski 34 lata. Syn nadinspektora i naczelnika w dyrekcji PKP w Stanisławowie

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Mieczysław Eckhardt - CichociemnySpis treści:


 

Odznaka_6PUK Mieczysław Eckhardt - CichociemnyOd 1916 uczył się w szkole powszechnej, następnie od 1918 w II Gimnazjum w Stanisławowie, w 1926 zdał egzamin dojrzałości. W 1926 podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, w czerwcu 1930 obronił dyplom magistra prawa. Od 11 sierpnia 1930 w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Po jej ukończeniu od 30 czerwca 1931 przydzielony do 6 Pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie, awansowany na stopień plutonowego podchorążego.

cc_Eckhardt_DSCN0640-250x103 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Odznaczenia i odznaki cc Mieczysława Eckharda oraz dedykacja gen. Andersa

19 lipca 1930 wpisany na listę aplikantów notarialnych Sądu Apelacyjnego we Lwowie, w październiku 1930 zdał egzamin notarialny w tym sądzie, następnie asesor notarialny u notariusza Mroczkowskiego w Haliczu, od grudnia w Kołomyi. Od 1 czerwca 1935  notariusz w Jabłonowie k. Kołomyi, od 1 czerwca 1937  zastępca notariusza we Lwowie.

Awansowany na stopień podporucznika 1 stycznia 1933. Uczestnik ćwiczeń rezerwy 6 Pułku Ułanów Kaniowskich w Stanisławowie, od 1 sierpnia do 10 września 1932, od 1 do 27 lutego 1935, od 24 stycznia do 19 lutego 1938. Od 17 lipca do 18 sierpnia 1939 uczestnik ćwiczeń rezerwy w 9 Pułku Ułanów Małopolskich w Trembowoli.

 

 

II wojna światowa
Fijalka-odznaczenie-VM-250x200 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Audley End, 28 sierpnia 1942

31 sierpnia 1939 zmobilizowany, przydzielony do 9 Pułku Ułanów Małopolskich w Trembowoli, następnie w Ośrodku Zapasowym Podolskiej Brygady Kawalerii w Stanisławowie. Od 15 września dowódca plutonu kolarzy Pułku Marszowego Podolskiej Brygady Kawalerii.

19 września 1939  przekroczył granicę z Węgrami, internowany w Sajovelez, od 25 września w Selotyp. Uciekł, od 13 listopada we Lwowie, 4 grudnia przez Węgry, Jugosławię oraz Włochy dotarł na początku marca 1940 do Francji.

Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony od 10 marca jako dowódca plutonu ciężkich karabinów maszynowych Oddziału Rozpoznawczego  3 Dywizji Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Wachlarz-AK-250x210 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny1-SBS-papet-spadoch--190x250 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyPo upadku Francji ewakuowany wraz z oddziałem z portu La Rochelle, dotarł 23 czerwca 1941 do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 24 czerwca przydzielony jako zastępca dowódcy plutonu ckm 1 Oddziału Rozpoznawczego 1 Brygady Strzelców, następnie od 28 lutego 1941 jako oficer oświatowy.

Awansowany na stopień porucznika 20 marca 1941, od 14 maja dowódca plutonu gospodarczego 1 Oddziału Rozpoznawczego, od 2 czerwca oficer pożarowy oraz w zastępstwie oficer broni. Od 3 września 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, 9 października 1941 przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

 

 

Cichociemny
skan3711-300x197 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

dowód tożsamości Mieczysława Eckhardta, skan własny, źródło: JW GROM

button-zrzuty_200-150x150 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyWielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

SZKOLENIA__20220602_115242_kolor_ozn_1000px-2-300x238 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, m.in. od 21 sierpnia do 15 września 1941 uczestnik brytyjskiego kursu ckm, od 27 października do 25 listopada 1941 uczestnik kursu kierowców samochodowych w Ladybank. Od 13 do 21 grudnia na kursie spadochronowym, od 3 stycznia 1942 w Centrum Wyszkolenia Łączności, do 14 lutego 1942 uczestnik kursu łączności, od 17 marca do 4 kwietnia 1942 uczestnik kursu sabotażu przemysłowego. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza.

Handley_Page_Halifax_Mk_III_ExCC-300x143 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Handley Page Halifax

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 1/2 września 1942  w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Smallpox” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa XI), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka

Start o godz. 18.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut w dwóch nalotach na placówkę odbiorczą „Rogi”, na terenie nadleśnictwa Łoś-Rogatki, w okolicach miejscowości Bogatki, 16 km na północny wschód od Grójca. Razem z nim skoczyli: ppor. Michał Fijałka ps. Kawa, kpt. Bolesław Kontrym ps. Żmudzin, por. Wacław Kopisto ps. Kra, por. Hieronim Łagoda ps. Lak, por. Leonard Zub-Zdanowicz ps. Ząb. Samolot leciał przez trzy godziny w bardzo silnej burzy z wyładowaniami elektrycznymi, nad Danią został ostrzelany przez niemiecką artylerię przeciwlotniczą. Halifax szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 5 minut.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

Dnia 30.VIII. Air Ministry zarządziło „red warning” dla trzech samolotów – trzech ekip. Gotowość ekip do wyjazdu na lotnisko uzyskano według planu – godz. 14.30. O godz. 14.30 lot został odwołany na skutek niepomyślnych warunków atmosferycznych.

Dnia 1.IX. – o godz. 12.oo – „yellow warning”, który trwał do godz. 16.10. Ekipy czekały w pełnej gotowości. O godz. 16.30 zarządzono lot. Ekipy udały się na lotnisko. Na skutek tak długiego wyczekiwania, odprawa ekip na lotnisku odbyła się w bardzo pospiesznym tempie. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyNastąpiła wspaniała chwila – start trzech samolotów do Polski – po raz pierwszy w historii lotów do Polski: – lot 11/15, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 19.oo; – lot 12/16, ekipa ob. Żmudzin (Smallpox) na plac. odb. „Rogi”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.44; – lot 12a/17, ekipa ob. Kalia (Chikenpox), na plac. odb. „Igła”, nawigator – por. obs. Walczak, godz. 18.55.

(…) Duch ekip – doskonały. Załogi – jak zawsze – wspaniałe. (…) – lot 12/16 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Rogi”. Sygnał świetlny plac. odb. dobrze widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się. Samolot wykonał dwa okrążenia. Samolot lądował o godz. 06.50. Czas lotu – 12. godz. 06 minut..” (s. 91)

Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Tempsford-300x222 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Lotnisko RAF, Tempsford

AK-opaska-300x201 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyPo skoku i aklimatyzacji do realiów okupacyjnych przydzielony jako dowódca bazy w Dawidgródku do III Odcinka organizacji dywersyjnej „Wachlarz”, obejmującej obszar Równe – Zwiahel – Żytomierz – Kijów.

skan3721-300x189 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

dowód tożsamości Mieczysława Eckhardta, skan własny, źródło: JW GROM

3 listopada 1942 wraz z Cichociemnymi: mjr Maciejem Kalenkiewiczem ps. Kotwicz oraz  por Janem Markiem ps. Walka w składzie pocztu sztandarowego podczas poświęcenia sztandaru dla 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, w Kościele Panien Kanoniczek w Warszawie przy ul. Bielańskiej.

16 listopada wyruszył z Warszawy wraz z Cichociemnym kpt. Alfredem Paczkowskim ps. Wania, dotarli do Brześcia, następnego dnia do Dawidgródka, kolejnego dnia wyruszyli na akcję w rejonie Turowa. Po złamaniu nogi przez kpt. „Wanię” podczas przechodzenia strumienia po lodzie, który się załamał, wraz z Piotrem Downarem ps. Azor wyruszyli po pomoc.

Aresztowany przez żandarmerię niemiecką 19 listopada 1942, zginął w walce na posterunku lub popełnił samobójstwo w więzieniu. Według innej wersji zmarł w więzieniu z powodu ran odniesionych wskutek tortur…

Wojciech Lewicki – Spisani na straty
w: Kombatant, biuletyn UdSKiOR, styczeń 2013 r. nr 1 (265) s. 20 – 22

 

Henryk Świderski – Historie wojenne
w: Niepodległość i Pamięć 1995, t. 2 nr 3 (4), s. 221 – 244

 

 

Awanse

 

 

Ordery i odznaczenia

 

 

Życie rodzinne

Syn Hugona Eckhardt de Eckhardtsburg, nadinspektora i naczelnika w dyrekcji PKP w Stanisławowie oraz Stanisławy z domu Bugno. W 1936 zawarł związek małżeński z Janiną z domu Stachura (1913-1966). Mieli  syna Mariana (ur. 1937), zootechnika.

 

 

Upamiętnienie

CC-tablica-JW-GROM-204x300 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych
w Sali Tradycji JW GROM

PL_Warsaw_st_Hyacinth_church_cichociemni_commemorative_plaque-229x300 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych

 

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy  poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Mieczysław Eckhardt.

W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.

 

 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

jw-grom-pomnik-cc-4-300x248 Mieczysław Eckhardt - Cichociemnyjw-grom-pomnik-cc-3-300x238 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyW 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

pomnik-cc-warszawa-761x642-300x253 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Pomnik CC w Warszawie

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

cc-boening-300x199 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyW 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

cc-monety-300x157 Mieczysław Eckhardt - Cichociemnycc-pomnik-powazki--300x213 Mieczysław Eckhardt - CichociemnyW 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

sala-tradycji-grom Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM

button-publikacje_200-300x101 Mieczysław Eckhardt - Cichociemny

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0043
  • Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, s. 37-38, Oleśnica, 1994, Kasperowicz Meble, ISBN 8390249901
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, s. 46-47, 354, ISBN 83-86225-10-6
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, 1984,  s. 308, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 85-86

 

 

1