Tag Archives: Gruch

Stefan Przybylik – Cichociemny

ps.: „Gruch”, „Fonja”

Zwykły Znak Spadochronowy nr 2658, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1650

 

ur 2 września 1918 w Kidowie (pow. zawierciański), zm. 5 grudnia 2007 w Zakopanem – kapitan łączności, żołnierz Armii Polskiej gen. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, NIE, dowódca plutonu łączności 25 Pułku Piechoty Ziemi Piotrkowskiej, żołnierz wyklęty, więzień sowieckich łagrów: Workuta, Teguldet (1939-1941), więzień gestapo (1945), UB (Łódź, 1945), łącznościowiec, cichociemny

Znajmomość języków: rosyjski, niemiecki; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), łączności (Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Sztabu Naczelnego Wodza), spadochronowy, STS 43 (Audley End),  i in.

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

W 1934 ukończył szkołę powszechną w Michałkowie k. Bielska. W 1939 zdał maturę w Państwowej Szkole Przemysłowej w Bielsku. Po ukończeniu szkoły rozpoczął pracę w Walcowni Metali Kolorowych w Dziedzicach.

 

 

II wojna światowa

Przed wstąpieniem do Szkoły Podchorążych powołany do Junackich Hufców Pracy w Nowogrodzie k. Łomży.  Do 4 września 1939 pracował przy maskowaniu betonowych umocnień wojskowych nad Narwią. Od 17 września rozbrojony przez wojska sowieckie, w niewoli. Po 2 dniach uciekł, wyjechał do Stanisławowa.

17 października 1939 ponownie aresztowany na stacji kolejowej Żeniec, w drodze do granicy polsko – węgierskiej. Osadzony w więzieniu w Stanisławowie. Skazany na 5 lat łagrów, zesłany do Workuty, w okolicach Komi. Od 15 czerwca 1940 przebywał w rej. Teguldet (Tomska obłast.), od października do listopada 1940 w Katta-Kurgun, od grudnia 1941 do stycznia 1942 w kołchozie „Kines” (Szandlerskij rej., Kazachstan). .

Grzegorz Skrukwa – Armia Andersa – nadzieja dla Polaków w ZSRR
w: Zesłaniec, 2008, nr. 34, s. 29 – 40

 

28 września 1941 zwolniony z łagru po układzie Sikorski – Majski. 20 lutego 1942 w Czok-Pak wstąpił do Armii Polskiej gen. Andersa, od 7 marca 1942 przydzielony do 8 batalionu saperów 8 Dywizji Piechoty. Od 25 kwietnia w 1 kompanii Szkoły Podchorążych przy 8 Dywizji Piechoty.

30 kwietnia przekroczył granicę persko – iracką, 4 czerwca dotarł do Suezu, następnie od 6 czerwca 1942 na pokładzie m/s „Mauretania” wraz z ok. 5 tys. Polakami 8 Dywizji Pancernej. 16 czerwca zawinął do Durbanu, 19 czerwca 1942 do Pietermaritzburga (Południowa Afryka).

Andrzej Wojtaszak – Armia Polska w ZSRR
w: Zesłaniec, 2007, nr 32, s. 89 – 106

 

Od 23 sierpnia 1942 w składzie eskorty 1800 włoskich jeńców wojennych, transportowanych statkiem s/s „Laconia” do Wielkiej Brytanii. 12 września o godz. 20.06, w okolicach równika, storpedowany przez niemiecki okręt podwodny U-156. Statek tonął 56 minut; z 2725 osób znajdujących się na pokładzie zginęło lub utonęło 2140 osób, w tym 31 polskich żołnierzy. 

17 września ok. godz.10, po 5 dniach dryfowania w szalupie, uratowany przez francuski krążownik „Gloire”. Uratowano także 71 Polaków, w tym jednego po 33 dniach na morzu…

Od 25 września 1942 internowany w Qued Zem w Maroku, uwolniony 11 listopada, po kapitulacji Maroka i Algieru. Od 27 listopada na pokładzie „Bacha – Quero”, 29 listopada dotarł do Gibraltaru. Od 30 listopada na pokładzie liniowca „Strathaird”, w eskorcie dopłynął 6 grudnia 1942 do Szkocji. (Wielka Brytania). Od 20 stycznia do 7 listopada 1943 przydzielony do Sekcji Dyspozycyjnej  Sztabu Naczelnego Wodza (Szkoła Podchorążych Łączności).

Zbigniew S. Siemaszko – Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców
Anstruther – Auchtertool – Polmont
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

Wojciech Markiewicz – Niezwykłe życie cichociemnego Przybylika
w:  Polityka nr 8 (3199) 20 – 26 lutego 2019 r., s. 55-57
Dziękujemy Autorowi, red. Wojciechowi Markiewiczowi, za życzliwe wyrażenie zgody na publikację

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji oraz łączności. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 19 stycznia 1944 w Chicheley.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym „Odwet”, w operacji lotniczej „Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 „S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą „Newa”, w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, ppłk. Leopold Krizar ps. Czeremosz, kpr. Aleksander Makagonow ps. Wschód, por. Bruno Nadolczak ps. Piast,  płk. Roman Rudkowski ps. Rudy. Podczas skoku wskutek nieotwarcia spadochronu, w okolicy miejscowości Dziebałtów (gmina Końskie) zginął Leopold Krizar ps. Czeremosz, został tam pochowany. Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.

 

Stefan Przybylik: „Ogarnęło mnie dziwne uczucie. Po raz pierwszy od pięciu lat byłem znowu na polskiej ziemi, już jako żołnierz (…) Chwilę po wylądowaniu byłem sam. Przytuliłem się do tej naszej ziemi, ucałowałem ją i po prostu rozbeczałem się”

Stefan Przybylik – w: Wojciech Markiewicz – Cichociemny Przybylik, Katowice 2021, Wydawnictwo Sonia Draga, ISBN 978-83-8230-193-9, s.20.

 

Po skoku przydzielony do Podokręgu Piotrków AK, jako dowódca plutonu łączności radio (operacyjnej) 25 Pułku Piechoty Ziemi Piotrkowskiej. Od stycznia 1945 przydzielony do Komendy Głównej AK (w Częstochowie).

7 stycznia wieczorem aresztowany przez gestapo w Piotrkowie Trybunalskim. 17 stycznia wysłany koleją (w wagonie towarowym) do Radogoszczu. Uciekł podczas bombardowania transportu w miejscowości Gałkówek k/ Łodzi.

 

Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43

 

 

Po wojnie

Pozostał w konspiracji, podjął działalność w organizacji NIE oraz Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. 5 lub 6 czerwca 1945 podczas nadawania depeszy aresztowany pod fałszywym nazwiskiem Przygodzki przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. Więziony do 4 października 1945, uniewinniony przez Wojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi. 17 października ujawnił się w Piotrkowie Trybunalskim, wyjechał do Katowic.

W latach 1945–1947 podjął studia w Wyższym Studium Nauk Społeczno – Gospodarczych w Katowicach. Od marca 1946 referent w Centrali Zbytu Stali „Centrostal”.

W 1948 z powodu gruźlicy osiadł w Zakopanem. Od stycznia 1948 kierownik domu wczasowego FWP „Bristol”, od kwietnia 1951 intendent Sanatorium Torakochirurgicznego, następnie kierownik w Sanatorium Profilaktycznym „Diana”. Od maja 1954 zastępca dyrektora ds. ekonomicznych w Specjalistycznym Zespole Rehabilitacyjno-Ortopedycznym dla Dzieci i Młodzieży. Z początkiem 1980 przeszedł na emeryturę. Do lutego 1986 pracował jako st. referent ds. technicznych w Zespole Opieki Zdrowotnej.

Od 1948 w zainteresowaniu Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zakopanem, od 1954 w zainteresowaniu operacyjnym zakopiańskiego Urzędu Bezpieczeństwa oraz Głównego Zarządu Informacji MON.

Od czerwca 1956  do lutego 1958 Wojewódzki Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie prowadził przeciwko niemu sprawę ewidencyjno-obserwacyjną. Rozpracowywany przez informatorów UB: „Dudzik”, „Bogdan”, „Cegielnia”, „Wasyl”. 

Od grudnia 1961 do kwietnia 1964 ponownie operacyjnie obserwowany przez SB. Do sierpnia 1988 w operacyjnym zainteresowaniu Wydziału III WUSW w Nowym Sączu.

Pełnił wiele funkcji społecznych w Zakopanem: wiceprzewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej, prezesa koła ZBoWiD (1956–1958). W 1989 współzałożyciel oddziału Związku Sybiraków. Zmarł 5 grudnia 2007 w Zakopanem, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (d. wojskowy) w Warszawie, kwatera F II, rząd 8, grób 3.

Zbigniew S. Siemaszko – Cichociemni Łącznościowcy
maszynopis w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu

 

Krzysztof A. Tochman – Rozpracowanie cichociemnych przez komunistyczny aparat represji
w: Biuletyn informacyjny AK nr 11 (295) listopad 2014, s. 60 – 72

 

 

Awanse

• podporucznik – 18 października 1944
• porucznik
• kapitan

 

 

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 
• Krzyż Walecznych 
• Złoty Krzyż Zasługi
• Złoty medal „Za zasługi dla obronności kraju” – decyzja MON nr 838 z 7 sierpnia 2007 (pismo Departamentu Kadr MON z 29-01-2020)

 

Upamiętnienie

 

W 2021 red. Wojciech Markiewicz opublikował książkę pt. „Cichociemny Przybylik”, Katowice 2021, Wydawnictwo Sonia Draga, ISBN 978-83-8230-193-9..    Zobacz recenzję książki.

 

 

 

 

Życie rodzinne

Syn Pawła rolnika oraz Tekli z domu Gomułka. Zawarł związek małżeński z Marią Roszkowską (1915–2009). 

 

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0226)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 177–181. ISBN 978-83-933857-0-6.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 393. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 258–259.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii