vel Leon Halicki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1944
Uczył się w szkole powszechnej w Kutach, następnie w gimnazjum powszechnym we Lwowie oraz Stanisławowie. W 1916 zdał egzamin dojrzałości w Wiedniu. Od marca 1916 w Armii Austro-Węgier, w batalionie zapasowym oddziałów ochotniczych, od listopada do grudnia 1916 słuchacz Szkoły Oficerskiej. Od marca 1917 w 30 Pułku Piechoty na froncie włoskim, 15 września 1917 ranny. Od sierpnia do października 1918 dowódca kompanii asystencyjnej w Horodence. 19 września 1917 mianowany podporucznikiem. 7 listopada internowany przez Ukraińców w Kołomyi, uciekł do Rumunii.
Na przełomie marca i kwietnia 1919 wstąpił do powstałej w 1918 na Kubaniu 4 Dywizji Strzelców Polskich, dowodzonej przez gen. Lucjana Żeligowskiego. Walczył wraz z dywizją w obronie odcinka Dniestru, 23 maja 1919 powrócił wraz z jednostką do Polski, w czerwcu 1919 w rejonie Czerniowiec oraz Stanisławowa.
Pod koniec czerwca 1919 jako dowódca 9 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów uczestniczył w polskiej kontrofensywie przeciwko wojskom Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, do 17 lipca osiągając linię rzeki Zbrucz. Od 1 sierpnia dowódca plutonu stacji zbornej dla oficerów w Krakowie, od 13 sierpnia przydzielony do batalionu zapasowego 3 Pułku Piechoty Legionów.
Uczestnik walk na froncie polsko – bolszewickim, m.in. jako dowódca 9 kompanii 3 Pułku Piechoty Legionów walczył na szlaku: linia rzeki Berezyny – Kiwja – Mińsk – Wołkowysk – Białowieża – Mielnik – Siedlce – Święcice – rzeka Narew – linia Bugu – obrona Wisły – Piotrowice – rejon Grabowca – Hrubieszów – Zamość. Od 23 września 1920 na Froncie Północnym w pościgu za Sowietami rozbitymi w bitwie niemeńskiej. Odznaczony orderem Virtuti Militari.
Po zajęciu Wilna przez gen. Żeligowskiego, do kwietnia 1921 w obronie granicy polsko – litewskiej na odcinku Olkienniki – Druskienniki. Awansowany na stopień porucznika 19 lutego 1921, ze starszeństwem od 1 kwietnia 1920. Od 20 maja 1922 zastępca dowódcy batalionu zapasowego, od września do listopada 1926 adiutant 2 batalionu 3 Pułku Piechoty Legionów. Mianowany dowódcą kompanii 30 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich w Wilnie 10 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 1 stycznia 1927.
Od marca 1930 kierownik referatu wyszkolenia w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza, do maja 1935 w Pułku KOP “Wilejka”. W 1933 uczestnik kursu unifikacyjnego dowódców batalionów w Rembertowie, po jego ukończeniu ponownie w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza, od sierpnia 1936 w batalionie KOP “Sienkiewicze”. Od lutego 1938 przydzielony jako kierownik referatu wyszkolenia piechoty w dowództwie Korpusu Ochrony Pogranicza oraz dowódca kompanii szkolnej. Awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 19 marca 1938. Od maja 1938 dowódca 1 batalionu 29 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich.
W kampanii wrześniowej 1939, od 1 września dowódca batalionu 29 Pułku Piechoty Ośrodka Zapasowego 25 Dywizji Piechoty. 20 września przekroczył granicę z Rumunią, internowany. Od 19 marca 1940 w Paryżu (Francja), następnie na stacji zbornej w Vichy.
Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od 17 kwietnia 1940 przydzielony jako I oficer sztabu 1 Półbrygady Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich, uczestniczył w kampanii norweskiej, w walkach na półwyspie Ankenes.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany, 21 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od września 1940 przydzielony jako dowódca 2 batalionu, zastępca dowódcy 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich, następnie instruktor w Centralnym Ośrodku Wyszkolenia Piechoty oraz w Brygadzie Szkolnej. Od lipca do listopada 1941 bez przydziału w 7 Brygadzie Kadrowej Strzelców, następnie w Sekcji Studiów Ogólnych. Od 22 lipca 1942 ponownie zastępca dowódcy 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów “legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – “Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 30 marca 1943 w dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 27 sierpnia 1943, przerzucony do Włoch. Od końca grudnia 1943 zastępca, następnie komendant ośrodka szkolenia Cichociemnych – bazy nr 10 (STS 10) o kryptonimie “Impundent”, zlokalizowanej w niedokończonym nadmorskim sanatorium w Ostuni nad Morzem Adriatyckim, pomiędzy miejscowościami Bari a Brindisi (Włochy).
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 października 1944 w sezonie operacyjnym “Odwet”, w operacji lotniczej “Poldek 1” (dowódca operacji: F/O Stanisław Kleybor, ekipa skoczków nr: LX), z samolotu Liberator KH-151 “S” (1586 Eskadra PAF, załoga: pilot – W/O Henryk Jastrzębski, pilot – F/S Ludwik Skoczylas / nawigator – F/O Stanisław Kleybor / radiotelegrafista – P/O Zygmunt Nowicki / mechanik pokładowy – F/S Emil Szczerba / strzelec – F/O Józef Bednarski / despatcher – F/S Antoni Imielski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), zrzut na zapasową placówkę odbiorczą “Newa” 611 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Tomawa, Żerechowa – Kolonia, 19 km od Piotrkowa Trybunalskiego. Zginął wskutek nieotwarcia spadochronu, spadając 10-15 m od skraju lasu Kluczowotki, ok. 500-800 m od byłego dworu Kanigowskich (w kierunku południowo-wschodnim), nieopodal miejscowości Sokołów, Dziebałtów (gmina Końskie). Ciało odnaleziono 22 października 1944.
Razem z nim skoczyli: mjr Jerzy Emir-Hassan ps. Turek 2, kpr. Aleksander Makagonow ps. Wschód, por. Bruno Nadolczak ps. Piast, ppor. Stefan Przybylik ps. Gruch, płk. Roman Rudkowski ps. Rudy. Skoczkowie przerzucili 528 tys. dolarów w banknotach oraz 7,2 tys. dolarów w złocie na potrzeby AK. Zrzucono także 12 zasobników oraz 4 paczki.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Kazimierz Stępień – Cichociemni na Ziemi Piotrkowskiej
w: Biuletyn informacyjny AK nr 10 (198) październik 2006, s. 39 – 43
Syn Ferdynanda oraz Rypsymy z domu Nikosiewicz. Przed wojną zawarł związek małżeński z Marią z domu Wicherską. Mieli dwóch synów: Leszka (ur. 1923) oraz Tadeusza (ur. 1924)
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
W grudniu 2016 r. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych dla uczczenia pamięci 316 Cichociemnych wyprodukowała w limitowanej serii stu egzemplarzy paszport testowy “Cichociemni”.
17 października 2018, przed budynkiem świetlicy w Starym Sokołowie (gm. Końskie) odsłonięto głaz z tablicą upamiętniającą ppłk. dypl. Leopolda Krizara ps. Czeremosz.
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
W 1989 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny “My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny “Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik “TOBIE OJCZYZNO”
Zobacz także: