Janusz Messing – Cichociemny
ps.: „Bekas”, „Zasiew”, „Basiński”
Janusz Henryk Leon Messing vel Mieczysław Szelągowski, vel Jan Osmólski, vel Edward Michalski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1698, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2075
por. Janusz Messing
źródło: NAC
ur. 18 maja 1917 w Moskwie (Rosja), zm. 4 stycznia 2010 prawdopodobnie w Maidenhead (Wielka Brytania) – porucznik, inżynier rolnik, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich: Fallingbostel, Dorsten (1944-1945), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia (kursy): m.in. Szkoła Podchorążych Piechoty (Dundee), prowadzenia pojazdów (1BS), wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 22 lata; w dacie skoku do Polski 25 lat
Spis treści:
Janusz Messing, 1935
żródło: akta SGGW
W 1918 wraz z rodzicami powrócił z Rosji do Polski, zamieszkali początkowo w Warszawie, następnie w majątku Bystre w powiecie bielsko – podlaskim. Od 1926 uczył się w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej w Warszawie, w maju 1935 zdał egzamin dojrzałości.
Od sierpnia 1935 studia na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, w sierpniu 1939 uzyskał absolutorium.
II wojna światowa
żródło: akta SGGW
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany, wraz z ojcem Henrykiem (posłem na Sejm R.P. IV kadencji, 1935 – 1938) wyruszył z majątku na północny wschód z zamiarem dołączenia do oddziałów polskich. Po agresji ZSRR na Polskę, 18 września przekroczyli granicę z Łotwą, tam internowany. W grudniu 1939 zwolniony z obozu internowania, przez Szwecję, Amsterdam dotarł koleją do Paryża.
17 stycznia 1940 w Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako strzelec z cenzusem do 5 kompanii II Bataliony 2 Pułku 1 Dywizji Grenadierów.
Po przeszkoleniu przydzielony do 2 kompanii II Batalionu 1 Półbrygady I Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Od maja 1940 w Norwegii, walczył w kampanii norweskiej, 18 maja na półwyspie Ankenes, tam ciężko ranny, ewakuowany na brytyjski statek szpitalny.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Podanie ws. studiów
żródło: akta SGGW
26 maja 1940 dotarł do Liverpoolu (Wielka Brytania), pociągiem przetransportowany do szpitala wojskowego w Szkocji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 8 lipca 1940 przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Samodzielnej Brygady Strzelców w Douglas Park. 21 lipca odznaczony przez Naczelnego Wodza Krzyżem Walecznych, podczas ceremonii dekoracji sztandaru Brygady.
Od 27 stycznia do 15 marca 1941 uczestnik kursu podoficerów młodszych, awansowany na stopień kaprala podchorążego. Od 1 maja do 31 sierpnia 1941 na kursie Szkoły Podchorążych w Dundee. Do 9 maja 1942 ponownie przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Samodzielnej Brygady Strzelców. Od listopada 1941 do lutego 1942 instruktor plutonu żołnierzy jugosłowiańskich, następnie przydzielony do obrony wybrzeży Szkocji oraz lotniska Luchars.
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Cichociemny
żródło: akta SGGW
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, od 17 maja 1942 do marca 1943 uczestnik Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”).
Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Handley Page Halifax
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brick” (dowódca operacji: S/L Boxer A.H.C., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-627 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – S/L Boxer A.H.C. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Lotnisko RAF, Tempsford
Start o godz. 19.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Wół”, w rejonie miejscowości Piła, Stara Kuźnica, 14 km od miejscowości Końskie. Razem z nim skoczyli: ppor. Longin Jurkiewicz ps. Mysz, mjr Franciszek Koprowski ps. Dąb, ppor. Wojciech Lipiński ps. Lawina. Skoczkowie przerzucili 543 tys. dolarów w banknotach oraz 126 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 15 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Dn. 14.III. nawigatorzy zameldowali: – lot 36/47 wykonany na plac. odb. WÓŁ, zrzut jak plan. (543.000 dol. i 126.000 Rm), .- lot 37/48 wykonany na plac. odb. ŻBIK, zrzut jak plan. (744.000 dol.), – lot 38/49 wykonany na plac. odb. OLCHA, zrzut jak plan. (616.500 dol. i 547.000 Rm), – lot 39/50 wykonany na plac. odb. KOZA, zrzut jak plan. (450.000 dol. i 10.000 peset), – lot 40/51 wykonany na plac. odb. KRA, zrzut jak plan. (395.000 dol.), – lot 41/52 – nawalił dopływ benzyny – 20 min. od plac. – samolot zawrócił, – lot 42/53 – nawigator twierdzi, że plac. odb. nie dała 1944 [sygnałów świetlnych]. DZIĘKI CI WIELKI BOŻE! Wspaniała i szczęśliwa defilada – d l a K r a j u !
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Podczas podróży pociągiem z Niekłania do Warszawy, w związku z kontrolą podróżnych, aresztowany pod fałszywym nazwiskiem przez gestapo na stacji Tomaszów Mazowiecki wraz z Cichociemnym ppor. Wojciechem Lipińskim ps. Lawina, osadzeni w tamtejszym więzieniu. Poprzez współwięźnia, członka AK nawiązali kontakt ze strukturami AK. Po przekupieniu szefa gestapo w Tomaszowie Mazowieckim, także w związku z epidemią tyfusu plamistego, na który ciężko zachorował ppor. „Lawina”, zwolnieni 7 maja 1943.
Początkowo w Skarżysku, następnie przetransportowany (pod pozorem eskorty więźnia) przez granatowego policjanta do Warszawy. Aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie u „ciotki” Michaliny Wieszeniewskiej, ps. Antosia, następnie w mieszkaniu przy ul. Brackiej. Zachorował na tyfus plamisty, leczony przez miesiąc. Od maja 1943 przydzielony jako oficer wywiadu do Referatu „Wschód” Oddział II (Informacyjno-Wywiadowczy) Komendy Głównej AK oraz referent w biurze studiów Oddziału II „Pralnia” – „Besta”, m.in. rozpracowywał armię niemiecką.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim, po jego wybuchu, nawiązał kontakt z dowództwem III batalionu pancernego „Golski”, następnie oficer do specjalnych poruczeń oraz adiutant kpt. Stefana Golędzinowskiego ps. Golski, dowódcy batalionu „Odwet 2” Zgrupowania „Golski”. Walczył w Śródmieściu Południowym, m.in. w gmachu Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, na rogu ul. Lwowskiej oraz Piusa XI.
Po kapitulacji Powstania, od 5 października 1944 jako sierżant w niewoli niemieckiej: Stalag XI B Fallingbostel, następnie stalag Dorsten. Uwolniony 15 kwietnia 1945. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1945.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Po wojnie
Po zgłoszeniu się do władz alianckich przetransportowany samolotem do Londynu, 24 kwietnia 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. Od 1 czerwca 1945 przydzielony do 2 kompanii XXIV batalionu 3 Dywizji Piechoty w Tilicountry, Clackamannanshire (Szkocja), następnie dowódca plutonu.
2 października 1945 zwolniony w celu kontynuowania studiów, zdemobilizowany 1 maja 1947, następnie w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Od 14 września 1946 wraz z żoną, która uciekła z PRL, zamieszkał w Borth k. Aberystwych. We wrześniu 1947 uzyskał licencjat na Uniwersytecie of Wales, 26 maja 1948 zwolniony z PKiR.
Ulotka PKPiR
Od maja 1948 pracownik Stacji Doświadczalnej w Cheshunt (Hertfordshire), przekształconej w 1954 w Glasshause Crops Research Institute z siedzibą w Littlehampton. Od 1957 do grudnia 1959 na dwuletnim kontrakcie naukowym (badania nad uprawą ryżu) w Gujanie, po powrocie ponownie w Glasshause Crops Research Institute w Littlehampton. Autor wielu publikacji naukowych, w styczniu 1966 uzyskał tytuł inżyniera rolnictwa na SGGW.
Od 1966 główny chemik w laboratorium producentów bananów na wyspach Morza Karaibskiego (WINBAN) z siedzibą w Saint Lucia, uczestnik licznych międzynarodowych konferencji naukowych. Od 1983 na emeryturze, mieszkał na wyspie Saint Lucia, będącej państwem w Ameryce Środkowej na Morzu Karaibskim, od 1967 stowarzyszonym z Wielką Brytanią.
Od 1992 powrócił z żoną na stałe do Wielkiej Brytanii, namówiony przez syna Paula i jego żonę. Zamieszkali w Maidenhead. Prawdopodobnie tam zmarł 4 stycznia 2010.
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. ”Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej”
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych…
Awanse
- kapral podchorąży – 15 marca 1941
- podporucznik – ze starszeństwem od 13 marca 1943
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie, 1 stycznia 1945
- King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom (Wielka Brytania)
- Honorowe Odznaczenie za Odniesione Rany
- Zlatna Medalja za Revnosnu Službu (Jugosławia).
Życie rodzinne
Syn Henryka posła na Sejm w II RP, właściciela majątku Bystre, podczas wojny polsko – bolszewickiej adiutanta gen. Kazimierza Sosnkowskiego oraz Natalii z domu Bitny-Szlachty. Miał brata Henryka Leona oraz siostrę Marię (1920–2012). W 1944 zawarł związek małżeński z Zofią z domu Zaborowską (ur. 1924) nauczycielką, sanitariuszką AK, siostrą kuriera Delagatury Rządu na Kraj ppor. Stanisława Zaborowskiego ps. Grzegorz.
Mieli czterech synów: Huberta (ur. 1945), Aleksandra (ur. 1947), Paula (ur. 1948) oraz Juliana (ur. 1957).
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0170)
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 112 – 116, ISBN 83-902499-5-2.
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 366. ISBN 8321105378.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 139.
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Wojciech Lipiński – Cichociemny
ps.: „Lawina”, „Bryk”, „Smerek”, „Kurzawa”, „Marcin”, „Wojtek”, „Kuba”
Wojciech Józef Lipiński vel Wojciech Kopczewski, vel Wojciech Przesiecki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1696, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1639
po wojnie wg. Tochmana tajny współpracownik UB, TW Set, Heros
kpt. Wojciech Lipiński
źródło: NAC
ur. 12 listopada 1921 w Bliżynie (powiat skarżyski), zm. 5 października 2004 w Legionowie – kapitan piechoty, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, żołnierz wyklęty, cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, angielski; szkolenia (kursy): m.in. Szkoła Podchorążych Piechoty (Dundee), prowadzenia pojazdów (samochód, motocykl), wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 17 lat; w dacie skoku do Polski 21 lat
Spis treści:
Uczył się w szkole powszechnej w Bliżynie, następnie w Gimnazjum i Liceum im. A. Witkowskiego w Skarżysku – Kamiennej, w 1939 zdał egzamin dojrzałości. Pasjonat lotnictwa szybowcowego, podczas nauki w liceum podczas każdych wakacji podejmował naukę pilotażu, zdobywając kolejne uprawnienia pilota szybowcowego, finalnie kat. „C”.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 
20 listopada 1939 przekroczył granicę ze Słowacją, przez Węgry, Jugosławię, Włochy dotarł 20 grudnia 1939 do Francji.
5 stycznia 1940 w Camp de Coëtquidan wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Przydzielony do 4 kompanii 2 batalionu 2 Pułku Grenadierów Wielkopolskich im. Bolesława Chrobrego 1 Dywizji Grenadierów, nastepnie drużonowy 1 kompanii 2 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Półbrygady Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich. Uczestnik kampanii norweskiej, bitwy o Narvik, ranny 29 maja 1940, odznaczony Virtuti Militari.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany statkiem do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 26 lipca 1940 przydzielony do 2 kompanii 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. W czerwcu 1940 awansowany na stopień kaprala z cenzusem.
Od 11 listopada 1940 do 11 stycznia 1941 uczestnik kursu młodszych podoficerów przy 1 Batalionie Strzelców Podhalańskich, następnie od 2 maja kursu Szkoły Podchorążych Piechoty w Dundee. Po jego ukończeniu 1 września 1941 awansowany na stopień kaprala podchorążego. Ukończył kurs kierowców samochodowych, ponownie przydzielony do 1 Batalionu Strzelców Podhalańskich, jako instruktor plutonu jugosłowiańskiego w Kirkcaldy. 21 grudnia 1941 awansowany na stopień plutonowego podchorążego.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Zgłosił się do służby w Kraju. Od 28 grudnia 1941 przeniesiony do Ośrodka Szkoleniowego Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza (prawdopodobnie w Polmont). Przeszkolony ze specjalnością w wywiadzie, od 16 maja 1942 uczestnik Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”) w Glasgow.
Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942 w Audley End. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 13 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Handley Page Halifax
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brick” (dowódca operacji: S/L Boxer A.H.C., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-627 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – S/L Boxer A.H.C. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Lotnisko RAF, Tempsford
Start o godz. 19.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Wół”, w rejonie miejscowości Piła, Stara Kuźnica, 14 km od miejscowości Końskie. Razem z nim skoczyli: ppor. Longin Jurkiewicz ps. Mysz, mjr Franciszek Koprowski ps. Dąb, ppor. Janusz Messing ps. Bekas. Skoczkowie przerzucili 543 tys. dolarów w banknotach oraz 126 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników oraz 2 paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 15 minut.
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROM
Podczas podróży pociągiem z Niekłania do Warszawy, w związku z kontrolą podróżnych, aresztowany pod fałszywym nazwiskiem przez gestapo na stacji Tomaszów Mazowiecki wraz z Cichociemnym ppor. Janusz Messing ps. Bekas, osadzeni w tamtejszym więzieniu, torturowany, nie ujawnił się, nikogo nie wydał.
Poprzez współwięźnia, członka AK nawiązali kontakt ze strukturami AK. Po przekupieniu szefa gestapo w Tomaszowie Mazowieckim, także w związku z epidemią tyfusu plamistego, na który ciężko zachorował, zwolnieni 7 maja 1943. Ewakuowany do szpitala w Warszawie na leczenie.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
skan: Fundacja dla Demokracji
źródło: JW GROM
Po wyleczeniu z tyfusu, przydzielony do Oddziału II (wywiad) Komendy Głównej AK jako oficer wywiadu ofensywnego AK, wydziału wywiadu zagranicznego o kryptonimie „Stragan”, referatu „Wschód” o kryptonimie „Pralnia”. Służył m.in. jako kurier na odcinku III „Południe”, wyjeżdżał m.in. do Lublina, Lwowa, Kijowa. Od jesieni 1943 zastępca kierownika ośrodka wywiadowczego o kryptonimie „54 KK” obejmujacego obszar Białorusi oraz Polesia.
Po wkroczeniu Sowietów, w lipcu 1944 odmówił wykonania zadania nawiązania łączności z ośrodkiem wywiadowczym w Lwowie mjr „Grodzickiego”. Krótko działał w strukturach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, w trakcie tej działalności utrzymywał kontakty konspiracyjne m.in. z Cichociemnymi: Piotrem Szewczykiem ps. Czer vel Piotrem Brzegiem oraz Henrykiem Januszkiewiczem ps. Spokojny.
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
Po wojnie
Po apelu z 8 września 1945 o ujawnienie się oraz skorzystanie z amnestii, wystosowanym przez płk Jana Mazurkiewicza ps. Radosław, ujawnił się w listopadzie 1945. Do 1948 poszukiwany jako „Wojciech Kopczewski”, agent brytyjskiego Secret Intelligence Service, przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W zainteresowaniu operacyjnym Wydziału I UBP m. st. Warszawy oraz Wydziału I Departamentu III MBP oraz MSW. Od 1949 rozpracowywany wraz z innymi oficerami wywiadu KG AK, DSZ i WIN.
28 marca 1950 zwerbowany do współpracy z UB jako tajny współpracownik ps. „Set”, prawdopodobnie później ps. „Heros”, uczestnik rozpracowywania emigracji w Wielkiej Brytanii.
Do 1946 pracował jako referent w Centralnym Urzędzie Planowania, następnie starszy referent w Państwowej Agencji Gospodarczej, do 1953 kierownik referatu prasowego, naczelnik Wydziału Organizacyjnego oraz zastępca dyrektora Gabinetu Ministra Budowy Miast i Osiedli. Do 1965 dyrektor w Centralnym Zarządzie Zakładów Prefabrykacji, w latach 1964-1965 także pełnomocnik Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych ds. budowy Cementowni „Nowiny”. Od kwietnia 1965 wicedyrektor Puławskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego, od 1967 dyrektor Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „Budomontaż”, od 1971 do ukończenia budowy w 1980 dyrektor Zarządu Budowy Zamku Królewskiego w Warszawie. W latach 1980-1983 pełnomocnik prezydenta Warszawy ds. budownictwa oświaty i służby zdrowia, od września 1983 pracownik Stołecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego. Od stycznia 1985 na emeryturze.
Wieloletni redaktor naczelny warszawskiego miesięcznika „Miasto”, wyjeżdżał do Czechosłowacji (1960), Bułgarii i Jugosławii (1971), Węgier (1973), Turcji i Grecji (1974), a także Afryki (1984), Wielkiej Brytanii oraz Norwegii. W maju 1970 awansowany na stopień porucznika, 23 kwietnia 2003 na stopień kapitana. Zmarł 5 października 2004 w Legionowie, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie – kw. D18 (kolumbarium).
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. ”Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej”
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych…
Awanse
- kapral z cenzusem – czerwiec 1940
- kapral podchorąży – 1 września 1941
- plutonowy podchorąży – 21 grudnia 1941
- podporucznik – ze starszeństwem od 13 marca 1943
- porucznik – maj 1970
- kapitan – 23 kwietnia 2003
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1969
- Krzyż Armii Krajowej
- Medalom za Vojničke Verline (Jugosławia)
- Krzyż Oficerski Orderu Leopolda – Belgia, 1977
- Złota Odznaka GROM
Życie rodzinne
Syn Mariana, kierownika Spółdzielni Spożywców w Skarżysku oraz Marii z domu Szmurłło. W 1966 zawarł związek małżeński z Grażyną z domu Fijałkowską (ur. 1933), mgr inż arch. Nie mieli dzieci.
Jego brat Wojciech Zdzisław Lipiński w 1940 został rozstrzelany przez Niemców.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0145)
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4. Zwierzyniec –Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 120–122. ISBN 978-83-933857-0-6.
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 355. ISBN 8321105378.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 138–139.
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Franciszek Koprowski – Cichociemny
ps.: „Dąb”, „Konar”
vel Jan Zapolski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1718
mjr Franciszek Koprowski
ur. 11 października 1895 w Brzezinkach (powiat brodnicki), zm. 2 czerwca 1967 w Warszawie – major, uczestnik walk o niepodległość Polski (1919-1920), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, wywiadu Sztabu Głównego WP, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, Komendy Głównej AK, komendant STS 38, dowódca 6 Wileńskiej Brygady AK, uczestnik Powstania Wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej, mistrz Polski i olimpijczyk w pięcioboju nowoczesnym, więzień gestapo, NKWD, sowieckich łagrów: Morszańsk, Ostaszków (1944-1948), cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, angielski; szkolenia (kursy): m.in. wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej, Glasgow), instruktor zaprawy fizycznej polskiej szkoły wywiadu (Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej), spadochronowy, odprawowy (STS 43, Audley End), i in. W dniu wybuchu wojny miał 43 lata; w dacie skoku do Polski 47 lat.
Spis treści:
Znak Spadochronowy cc Franciszka Koprowskiego
Uczył się w szkole realnej w Brodnicy, po jej ukończeniu od 1911 w Szkole Ogrodniczej w Berlinie. W 1912 wyjechał do Baltimore (USA). Od 1 października 1913 w armii niemieckiej, przydzielony do podoficerskiej szkoły jazdy w Toruniu. Do kwietnia 1915 w składzie 176 Pułku Piechoty na froncie francuskim, od maja 1915 1 Pułku Ułanów Bawarskich z Bambergu, 16 lipca 1915 ranny, odznaczony Krzyżem Żelaznym II kl., następnie wraz z pułkiem do 15 marca 1917 na froncie rosyjskim. Po demobilizacji, od listopada 1918 w Brodnicy, zorganizował oddział powstańców wielkopolskich, wraz z nim jako kapral uczestniczył w walkach w rejonie Inowrocławia.
Camp Coetquidian
Od 9 stycznia do marca 1919 w szkole podoficerskiej w Warszawie, awansowany na stopień plutonowego, przydzielony do 2 batalionu 21 Pułku Piechoty w Warszawie. Awansowany na stopień sierżanta, od 5 sierpnia na froncie bolszewickim. Od października 1920 dowódca plutonu 3 szwadronu 211 Pułku Ułanów w Wilnie. Odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) oraz Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej.
Od marca 1921 w Gimnazjum im. J. Lelewela w Wilnie, w 1922 zdał egzamin dojrzałości. Od grudnia 1922 dowódca plutonu ciężkich karabinów maszynowych 10 Pułku Ułanów Litewskich, od stycznia 1923 uczestnik rocznego kursu dowódców szwadronów w Grudziądzu. Awansowany na stopień podporucznika w październiku 1924. Od listopada 1924 do września 1927 dowódca plutonu i szwadronu Szkoły Podoficerskiej 10 Pułku Ułanów w Białymstoku. Awansowany na stopień porucznika 24 maja 1925. Od 1926 do 1927 w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego przy Uniwersytecie Poznańskim, następnie przydzielony jako kierownik WF do Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu. Doskonały jeździec, uprawiał zawodowo wioślarstwo, boks, pływanie, lekką atletykę, szermierkę oraz pieciobój nowoczesny.
Sukcesy sportowe
1925 – reprezentant Wojska Polskiego na międzynarodowych zawodach w Czechosłowacji- 1926, 1927 – III miejsce na Mistrzostwach Polski w pięcioboju nowoczesnym (dwukrotnie)
- 1928 – wicemistrz Polski w pięcioboju nowoczesnym
- 1928 – reprezentant Polski w pięcioboju nowoczesnym na IX Olimpiadzie w Amsterdamie
- 1929 – wicemistrz Polski w pięcioboju nowoczesnym
- 1930 – IV miejsce w pięcioboju nowoczesnym na międzynarodowych zawodach przedolimpijskich w Szwecji
- 1931 – mistrzostwo armii (po raz trzeci) w pięcioboju nowoczesnym
- 1936 – sędzia turnieju bokserskiego oraz zawodów pięcioboju nowoczesnego na XI Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie
Awansowany na stopień rotmistrza 19 marca 1935, oficer wywiadu (Niemcy) ekspozytury nr 3 (Bydgoszcz) Oddziału II (wywiad) Sztabu Głównego Wojska Polskiego.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
W kampanii wrześniowej 1939 jako oficer wywiadu na placówce w Kopenhadze (studium armii niemieckiej).
Od listopada 1939 we Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca batalionu administracyjnego Camp de Coëtquidan.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany z St. Jean de Luz, dotarł do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem grytyjskim, od lipca 1940 dowódca 3 szwadronu 14 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Prawdopodobna siedziba szkoły wywiadu w Glasgow
Zgłosił się do służby w Kraju. Od stycznia 1941 uczestnik Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej (kamuflaż polskiej szkoły wywiadu, zwanej przez Cichociemnych „kursem gotowania na gazie”) w Londynie.
Instruktor na kursach dla Cichociemnych, pierwszy polski komendant kursu walki konspiracyjnej w Briggens STS 38). Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 grudnia 1942, awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 13 marca 1943.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Handley Page Halifax
Znak Spadochronowy cc Franciszka Koprowskiego
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 13/14 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Brick” (dowódca operacji: S/L Boxer A.H.C., ekipa skoczków nr: XXIV), z samolotu Halifax DT-627 „P” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – S/L Boxer A.H.C. / i in.). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 19.oo z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Wół”, w rejonie miejscowości Piła, Stara Kuźnica, 14 km od miejscowości Końskie. Razem z nim skoczyli: ppor. Longin Jurkiewicz ps. Mysz, ppor. Wojciech Lipiński ps. Lawina, ppor. Janusz Messing ps. Bekas. Skoczkowie przerzucili 543 tys. dolarów w banknotach oraz 126 tys. marek na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwie paczki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 13 godzin 15 minut.
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
„Dnia 13.III.43. uruchomiony został Plan Startu – wariant „osiem 2103” [zrzutów]; jak następuje: Lot Nr.: 36/47, ekipa BRICK, ludzi: Dąb plus 3 (…) placówka zasadn. Wół, zapas. Żaba, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.40; Lot Nr.: 37/38, ekipa WINDOW, ludzi: Wołk plus 3 (…) placówka zasadn. Żbik, zapas. Hiena, nawigator kpt. obs. Kużnicki, załoga polska, start godz. 18.35; Lot Nr.: 38/49, ekipa TILE, ludzi: Sum plus 3 (…) placówka zasadn. Olcha, zapas. rej.3, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 18.30; Lot Nr.: 39/50, ekipa STOCK, ludzi: Antoni plus 3 (…) placówka zasadn. Koza, zapas. Bratek, nawigator kpt. obs. Ławreńczuk, załoga polska, start godz. 18.50; Lot Nr.: 40/51, ekipa DOOR, ludzi: Ulewa plus 3 (…) placówka zasadn. Kra, zapas. Bat, nawigator F/Lt.. Austin, załoga brytyjska, start godz. 18.45; Lot Nr.: 41/52, SLATE, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, PLT, R. (…) placówka zasadn. Wrona, nawigator F/o Wynne, załoga brytyjska, start godz. 19.05; Lot Nr.: 42/53, YARD, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, 05, R. (…) placówka zasadn. Kaczka, nawigator F/o Foster, załoga brytyjska, start godz. 19.00; Lot Nr.: 43/54, AREA, 6 paczek: M1, M2, M3, M4, 05, R. (…) placówka zasadn. Kot, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.55;”.
Lotnisko RAF, Tempsford
Nastrój załóg, ekip i Wydz. „S”: w r e s z c i e w y s t a r t o w a l i ś m y. Łacznie przerzucono, w sześciu wykonanych lotach – na placówki: 20 ludzi, 2.748.000 dol., 673.000 Rmk., 10.000 peset, trzy poczty (…) i 6 paczek mat. ” (s. 164)
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Od kwietnia 1943 przydzielony do Oddziału II Komendy Głównej AK jako kierownik ośrodka wywiadowczego (kryptonim „3CW” i „53KK”) Referat „Wschód”, Odcinek III w Wilnie. W zainteresowaniu ośrodka wywiadowczego „3CW” (po zmianie kryptonimu „53KK”) pozostawały: Wileńszczyzna, Łotwa, Litwa i Białoruś. 8 listopada 1943 aresztowany przez gestapo, załamał się w śledztwie, 13 listopada uciekł.
Halina Waszczuk-Bazylewska – Od WW-72 do „Liceum”
w: Niepodległość i Pamięć 1997 r., nr 4/1 (7) [1], s. 153-176
dr Andrzej Suchcitz – Wywiad Armii Krajowej
źródło: Koło Byłych Żołnierzy Armii Krajowej – Oddział Londyn
www.polishresistance-ak.org
źródło: Indeks Represjonowanych
Od lutego 1944 na stażu partyzanckim w 3 Brygadzie por. Gracjana Fróga ps. Szczerbiec, od 19 marca 1944 dowódca 6 Brygady Partyzanckiej AK (zwanej także Wileńską, Dyspozycyją), dowodzonej dotąd przez Cichociemnego por. Adama Boryczkę ps. Tońko. W maju 1944 wraz z Brygadą uczestnik operacji „Roma”, której celem było przerwanie na 48 godzin drogi odwrotu wycofujących się żołnierzy niemieckich.
Wraz z brygadą uczestnik wielu walk, m.in. zdobycia Kiemieliszek (26 marca), Ostrowca Szumskiego (w nocy 31 marca/1 kwietnia), pod Wornianami (7 oraz 23 kwietnia), zdobycia Koleśnik (7 maja), pod Koniawą (8 maja).
Represje sowieckie wobec Polaków, źródło: pamiec.pl
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Przeprowadził udaną zasadzkę na kolumnę niemiecko – litweską (21 maja), wraz z żołnierzami Brygady zdobył umocniony punkt niemieckiego oporu w Kaszetach (16 czerwca). Po wyzwoleniu Wilna planowany na dowódcę brygady kawalerii.
17 lipca 1944 w Bogiszach aresztowany przez NKWD na tzw. „odprawie” dla oficerów AK. Więziony w Wilnie, zesłany do łagru w Morszańsku, następnie do Ostaszkowa. Był tam polskim komendantem obozu.
Maciej Żuczkowski – Wywiad Armii Krajowej
w: Pamięć.pl nr 4-5/2012, Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, s. 44 – 49
Po wojnie
Powrócił do Polski 27 lipca 1948. Od września 1948 nauczyciel WF w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego w Cieplicach Śląskich, od 1950 trener szermierki w Wojskowym Klubie Sportowym „Legia” w Warszawie.
Od 1959 w Zerzniu (obecnie osiedle w dzielnicy Wawer w Warszawie), prowadził kilkuhektarowe gospodarstwo rolne. Działał społecznie jako koordynator Rady Głównej Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych PRL, w Radzie Głównej Zrzeszania Sportowego „Kolejarz”. Zmarł 2 czerwca 1967 w Zerzeniu (obecnie Warszawa).
Andrzej Pepłoński – Współdziałanie Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
z Secret Intelligence Service w okresie II wojny światowej
w: Słupskie Studia Historyczne 2003 r. nr 10, s. 149-165
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. ”Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej”
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych…
Awanse
- kapral – listopad 1918
- plutonowy – marzec 1919
- sierżant – lipiec 1919
- podporucznik – październik 1924
- porucznik – 24 maja 1925
- rotmistrz – 19 marca 1935
- major – ze starszeństwem od 13 marca 1943
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie (w tym dwukrotnie 1920)
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej – 1920
- Krzyż Żelazny – 16 lipca 1915
Życie rodzinne
Syn Jana, rzemieślnika wiejskiego oraz Józefy z domu Rykaczewskiej. W 1931 zawarł związek małzeński z Anną z domu Kaub. Mieli córkę Krystynę (ur. 1932) oraz syna Janusza (ur. 1934).
W 1950 zawarł związek małzeński z Jadwigą z domu Rudowską. Po jej śmierci w 1955, w 1958 zawarł związek małzeński z Haliną z domu Gołębiowską (ur. 1913) secundo voto Błażyńską.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0116)
- Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. I. Oleśnica, Wydawnictwo „Abres”, ISBN 83-902499-0-1, s. 72 – 74
- Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984. ISBN 8321105378.
- Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 342.
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Polski 
English (UK)