Tag Archives: Stanisław Gilowski

Stanisław Gilowski – Cichociemny

ps.: „Gotur”, „Wojewoda”, „Limba”, „Sosna”, „Jar”

vel Jan Michalski, vel Jan Limbert, po wojnie używał nazwisk Jan Michalski, Jan Tadeusz Gilowski, Jan Nowak

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0058

 

ur. 1 kwietnia 1900  w Zadarowie k. Buczacza (obecnie Ukraina), zm. 17 czerwca 1974 w Warszawie – technik górniczy, major kawalerii, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), samorządowiec, przedsiębiorca, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, zastępca szefa Kedywu Obszaru Lwów AK, cichociemny

Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, ukraiński; szkolenia (kursy): m.in. dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy),  walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), spadochronowy (STS 51, Ringway), i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat; w dacie skoku do Polski 41 lat

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1908 mieszkał w Kołomyi (obecnie Ukraina), do 1917 uczył się w tamtejszej szkole powszechnej oraz gimnazjum, w 1919  zdał egzamin dojrzałości w Wilnie. W lutym 1918  powołany do armii austriackiej, przydzielony do 24 Pułku Piechoty w Kołomyi. Od kwietnia do czerwca 1918 uczestnik kursu austriackiej szkoły oficerskiej w Chełmie. Od 31 czerwca 1918 przydzielony do batalionu szturmowego na froncie włoskim, w październiku 1918  uciekł.

Uczestnik walk niepodległościowych, w listopadzie 1918 w Zamościu wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestniczył w obronie Zamościa przed bolszewikami (styczeń – marzec 1919). Od marca 1919 do lutego 1920 przydzielony do komendantury garnizonu w Kowlu, następnie  do bazy zaopatrzenia w Zamościu, od czerwca 1920 szef aprowizacji w punkcie zbornym w Małkini Górnej. W 1920 mianowany podchorążym, do 1921 w 19 Pułku Ułanów Wołyńskich.  Awansowany na stopień podporucznika 20 marca 1921, przydzielony do 2 Pułku Szwoleżerów.

Od 1921 w górnictwie naftowym w Borysławiu oraz szkole górniczej w Drohobyczu, pracował m.in. jako technik górniczy w Vacuum Oil Company. Od 1930 ponownie w Jaremczu, wybudował fabrykę ceramiczną, dwa pensjonaty oraz uruchomił kamieniołom w Jamnej. Od 1925 sekretarz gminy i uzdrowiska Jaremcze, od 1928 sekretarz magistratu Stolina nad Horyniem (woj. poleskie, obecnie Ukraina), w 1929 sekretarz sejmiku w Drohiczynie Poleskim. Działał społecznie, m.in. członek Rady Powiatu w Nadwórnej, Rady Gminnej w Jaremczu, Komitetu Powiatowego Związku Strzeleckiego, Związku Szlachty Zagrodowej. Od 1 września 1939  burmistrz Nadwórnej. Wg. Krzysztofa A. Tochmana prawdopodobnie współpracował z Oddziałem II (wywiad) Sztabu Generalnego (później Głównego) WP.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 nie zmobilizowany. 19 września przekroczył granicę z Węgrami, internowany od 22 września 1939 w Losoncs, od 5 października w Leanypol, od 16 grudnia 1 Kiskumbralas. 6 maja 1940 dotarł do polskiej placówki dyplomatycznej w Budapeszcie, po uzyskaniu dokumentów, przez Zagrzeb i Split (Jugosławia) drogą morską dotarł do Marsylii (Francja). 1 czerwca 1940 w Carpiagne wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany 20 czerwca z St. Jean de Luz, 23 czerwca dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Początkowo w obozie w Crawford, od września 1940 w Broughton, w październiku 1940 przydzielony jako oficer broni 7 Ośrodka Zapasowego 7 Brygady Kadrowej Strzelców w Dunfermline. Ukończył kurs, instruktor szkoleń strzeleckich Brygady. Od 1 czerwca 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, przemianowanej na 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 10 listopada 1941 w Londynie, przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 30 marca 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 marca 1942 w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Belt” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: VII), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Rudolf Mol, F/S Zdzisław Nowiński / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 19.45 z lotniska RAF Tempsford, zrzut o godz. 01.55 poza planowaną placówką „Błoto”, w okolicach miejscowości Podstoliska (3,4 km od Tłuszcza), m.in. na jadący pociąg oraz zabudowania plebanii. Razem z nim skoczyli: por. Wiesław Ipohorski – Lenkiewicz ps. Zagroda, por. Aleksander Kułakowski ps. Rywal, płk. Józef Spychalski ps. Grudzień, por. Janusz Zalewski ps. Chinek oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj st. uł. Stanisław Zaborowski ps. Grzegorz. Samolot szczęśliwie powrócił do Wielkiej Brytanii, po locie trwającym 11 godzin 50 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 28.III. na st. XVIII [stacja wyczekiwania STA XVIII, na której skoczkowie oczekiwali na odlot do Kraju – przyp. RMZ] przybyła ekipa „Belt”. Pogotowie dla odlotu w dniu 29.III. – dla ekipy „Boot” .

Dnia 29.III. o godz. 12.oo Air Ministry zarządziło lot podwójny. Po przybyciu na stację wyczekiwania – o godz. 14.30, otrzymaliśmy nową decyzję – tylko lot pojedynczy. Po przybyciu na lotnisko o g. 17.30 okazało się, że komunikat met. [meteorologiczny – RMZ] jest niepomyślny dla lądowania powrotnego w dniu 30.III. Pogoda na trasie i w Polsce – dobra a w Anglii na wszystkich lotniskach ma być mgła. Po zbadaniu ryzyka lotu, lot został odwołany o godz. 19.30.

Dnia 30.III doszedł do skutku lot podwójny: 7-my i 8-my. Lot 7-my – ekipa „Boot” – start o godz. 19.50, zrzut na rejon Stanisławów, powrót o godz. 8.15.” (s. 57)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych przydzielony do organizacji dywersyjnej Wachlarz jako zastępca kierownika wyszkolenia dywersyjnego. Od 25 sierpnia 1942 przydzielony jako dowódca I Odcinka, nie rozpoczął działalności. Od 24 lutego 1943 zastępca szefa Kedywu Obszaru Lwów AK, dowódca dwóch oddziałów dyspozycyjnych (po około 20 żołnierzy).

24 marca 1943 mianowany szefem Kedywu Okręgu Tarnopol AK, nie objął funkcji. 10 grudnia 1943 przydzielony jako szef Kedywu Okręgu Stanisławów AK, ale funkcję objął Cichociemny kpt. Michał Wilczewski ps. Uszka. Od 18 grudnia 1943 ponownie zastępca szefa Kedywu Obszaru Lwów AK.

 

 

Po wojnie

Po zajęciu Lwowa przez Sowietów ewakuował się, początkowo mieszkał w Brzegu, następnie w Bytomiu. Pracował pod fałszywym nazwiskiem  Jan Nowak jako kierownik hurtowni mięsa.

Od 1948 w Karpaczu, jako Jan Michalski zawarł związek małżeński, od stycznia 1954 w Wielbarku jako kierownik zielarni „Herbapolu”. Pod koniec 1956 zamieszkał w Świdrze, później w Otwocku i Brwinowie. Działał m.in. w Zespole Historycznym Cichociemnych w Warszawie. Zmarł 17 czerwca 1974 w Warszawie.

 

 

Awanse

• podchorąży – 1920
• podporucznik – 20 marca 1921
• porucznik – ze starszeństwem od 30 marca 1942
• rotmistrz – 1 listopada 1943

 

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari 
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa oraz Marii z domu Bieniasz. W 1952 zawarł związek małżeński z Wandą z domu Gorzynik (1919–1986), po mężu Michalską, ekonomistką, używającą także danych Irena z domu Gołdyra. Nie mieli dzieci.

 

 

 

---

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

---

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• teczka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza (Studium Polski Podziemnej, Kol.023.0054)
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 4. Zwierzyniec – Rzeszów: Obywatelskie Stowarzyszenie „Ostoja”, 2011, s. 70-74, ISBN 9788393385706.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Cezary Chlebowski: Wachlarz, Monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, wrzesień 1941 – marzec 1943. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1983. ISBN 8321104193.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 313. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 59.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii