Wiktor Zarembiński – Cichociemny
ps.: „Zrąb”, „Azis”, „Kmita”
vel Wacław Sieńko, vel Witwicki
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0062
mjr cc Wiktor Zarembiński
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 11 października 1903 w Łabuniach (powiat zamojski), poległ popełniając samobójstwo po aresztowaniu przez Niemców z gestapo, po 17 kwietnia 1943 we Lwowie (obecnie Ukraina) – major kawalerii, uczestnik walk o niepodległość Polski (1920), oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, zastępca komendanta Inspektoratu Rejonowego Lwów Miasto, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii wrześniowej, więzień gestapo (1943), Cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, ukraiński, francuski, niemiecki, angielski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (1 SBS Largo House, STS 51, Ringway); uzupełniające: dowódców kompanii, broni pancernej, łączności dla oficerów (1 SBS), i in. W dniu wybuchu wojny miał 35 lat 10 miesięcy; w dacie skoku do Polski 38 lat 10 miesięcy
Spis treści:
W 1913 wraz z rodziną zamieszkał w majątku Biała (pow. jampolski, Podole), uczył się w gimnazjum w Niemirowie. W styczniu 1918 przerwał naukę w V klasie, wstąpił jako ochotnik do formowanego w Winnicy szwadronu 6 Pułku Ułanów, w składzie II Korpusu Polskiego w Rosji. W pierwszej połowie kwietnia 1918 bolszewicy aresztowali oraz rozstrzelali jego ojca. Od 9 maja 1918, po rozbrojeniu przez Niemców w niewoli, pod koniec maja uciekł.
Odznaka 3 PSK
W połowie maja 1919 po przekroczeniu granicy polsko – sowieckiej powrócił do Polski. W maju 1920 zdał egzamin do kl. VIII gimnazjum w Sosnowcu. W lipcu 1920 jako ochotnik wstąpił do formowanego w Będzinie 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, wraz z pułkiem uczestniczył w walkach z bolszewikami. Pod koniec grudnia 1920, podczas służby na linii demarkacyjnej zachorował na tyfus plamisty, leczył się do lipca 1922.
Identity card, skan własny, źródło JW GROM
Od 1922 w Szkole Oficerskiej w Bydgoszczy, po jej ukończeniu 26 sierpnia 1924 awansowany na stopień podporucznika. Od 25 września przydzielony, od 19 grudnia pełniący obowiązki dowódcy 2 szwadronu 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Awansowany na stopień porucznika, ze starszeństwem od 1 września 1926.
Od 6 października 1926 m.in. oficer żywnościowy, następnie oświatowy, ds. materiałowych i wychowawczych, później adiutant pułku, następnie dowódca 4 szwadronu 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego w Wołkowysku. Od 14 sierpnia 1931 do lipca 1932 pełniący obowiązki dowódcy 3 szwadronu 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie. Od marca 1934 dowódca plutonu w szwadronie karabinów maszynowych 24 Pułku Ułanów w Kraśniku. Awansowany na stopień rotmistrza ze starszeństwem od 19 marca 1937. Od 1938 dowódca 4 szwadronu 24 Pułku Ułanów w Kraśniku.
II wojna światowa
Identity card, skan własny,
źródło: JW GROM
W kampanii wrześniowej 1939 dowódca 4 szwadronu 24 Pułku Ułanów w Kraśniku 10 Brygady Kawalerii Pancernej w składzie Armii „Kraków”. Wraz z jednostką uczestnik walk m.in. w rejonie Jordanowa, Rzeszowa, Jarosławia, Żółkwi oraz Lwowa. 18 września 1939 przez Przełęcz Tatarską przekroczył granicę z Węgrami.
Od listopada 1939 we Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony jako dowódca 2 szwadronu ciężkich karabinów maszynowych 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej, następnie przydzielony do Centrum Wyszkolenia Pancernego.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji od czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Od 8 października 1940 adiutant Komendy Miasta Edynburga.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, od 2 czerwca 1941 uczestnik pierwszego kursu spadochronowego w ośrodku 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania). Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie, awansowany na stopień majora ze starszeństwem od 3 września 1942.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Measles” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XII), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Żaba” w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Jan Grycz ps. Dziadzio, kpt. Julian Kozłowski ps. Cichy, por. Wincenty Michalczewski ps. Mir, por. Kazimierz Smolski ps. Sosna, kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 11 godzin 45 minut.
W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:
„Dnia 3.IX. „yellow warning”. O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 „red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.
Nie bez wzruszenia, nastąpił start dwóch samolotów do Polski: – lot 11/18, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 18.45; – lot 14/19, ekipa ob. Zrąb (Measles) na plac. odb. „Żaba”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.50. Nawigatorzy zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa zderzenia się podczas krążenia nad rej. plac. odb., które leżą bardzo blisko siebie. (…)
Dnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Getto we Lwowie
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Puławskiej 24/23 u Alfreda Bartnika. Od listopada 1942 we Lwowie, zamieszkał przy ul. Leona Sapiechy u dr Dereszowej. Przydzielony jako zastępca komendanta Inspektoratu Rejonowego Lwów Miasto Okręgu Lwów AK, od stycznia 1943 także jako komendant Dzielnicy Południowej.
Wraz z Cichociemnym Wincentym Michalczewskim ps. Mir, w porozumieniu z Henrykiem Kuroniem (ojciec Jacka Kuronia, przedwojenny dziennikarz, działacz PPS, podczas wojny działacz konspiracji we Lwowie) oraz Władysławą Chomsową, przewodniczącą okręgowej Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota” we Lwowie (1943-1944) dostarczali broń i materiały wybuchowe do żydowskiego getta we Lwowie.
W lutym 1943 po złamaniu nogi, wbrew zasadom konspiracji utrzymywał kontakty organizacyjne w miejscu zamieszkania, zamiast w punkcie kontaktowym. Zdekonspirowany, 17 kwietnia 1943 aresztowany przez gestapo we Lwowie, w mieszkaniu przy ul. Leona Sapiechy. Przewieziony do więzienia przy ul. Łąckiego, popełnił samobójstwo wieszając się w celi (według innej wersji rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali), nie wydał nikogo. Tego samego dnia gestapo aresztowało Cichociemnego por. Wincentego Michalczewskiego ps. Mir, który przyszedł do jego mieszkania na umówione spotkanie.
Awanse
- podporucznik – 26 sierpnia 1924
- porucznik – ze starszeństwem od 1 września 1926
- rotmistrz – ze starszeństwem od 19 marca 1937
- major – ze starszeństwem od 3 września 1942
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Życie rodzinne
Syn Leona i Marii z domu Berbeckiej. Przed wojną zawarł związek małżeński z Marią z domu Czerniawską (1911-1988). Nie mieli dzieci.
Siostrzeniec gen. broni Leona Berbeckiego (1874-1963).
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0325
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, s. 202-203, Rzeszów 1996, Abres, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s.441, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 93-94, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Wacław Zaorski – Cichociemny
ps.: „Ryba”, „Łuska”
Wacław Mikołaj Zaorski
vel Wacław Zanek, vel Jerzy Michałowski
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1170, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1628
kpt. cc Wacław Zaorski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 3 marca 1908 w Bylinach Starych (powiat rawski, w niektórych dokumentach błędnie podawano jako miejsce urodzenia Warszawę), poległ popełniając samobójstwo po aresztowaniu przez gestapo 8 grudnia 1942 w Mińsku (Białoruś) – kapitan artylerii, inżynier rolnik, ichtiolog, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, IV Odcinka „Wachlarza”, uczestnik kampanii wrześniowej, więzień gestapo, popełnił samobójstwo po aresztowaniu (1942), Cichociemny
Znajomość języków: rosyjski, francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (1 SBS Largo House, STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: oficerów zwiadowczych, sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor), mechaniczno – ślusarski, i in. W dniu wybuchu wojny miał 31 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 34 lata 5 miesięcy. Syn ziemianina
Spis treści:
Wacław Zaorski, 1938
żródło: akta SGGW
Od 1925 uczył się w Gimnazjum Męskim Władysława Giżyckiego w Warszawie, w 1928 zdał egzamin dojrzałości. Od 15 lipca 1928 słuchacz Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, następnie praktyka w 28 Pułku Artylerii Lekkiej. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1932.
Uczestnik ćwiczeń rezerwy w 1932 w 30 Pułku Artylerii Lekkiej w Brześciu nad Bugiem, od 1935 przydzielony do 26 Pułku Artylerii Lekkiej w Skierniewicach, w 1938 do 13 Pułku Artylerii Lekkiej w Równem. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 1 stycznia 1937.
W 1929 podjął studia na Wydziale Rolniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, w czerwcu 1934 obronił dyplom inżyniera rolnika w grupie ichtiologiczno – rybackiej. W latach 1935 -1937 administrator majątków w woj. warszawskim, następnie inspektor zbytu rolnego w Łucku (obecnie Ukraina).
II wojna światowa
żródło: akta SGGW
żródło: akta SGGW
Zmobilizowany w sierpniu 1939, przydzielony jako oficer zwiadowczy pułku do 13 Pułku Artylerii Lekkiej w Łucku. W kampanii wrześniowej 1939 od 13 września w batalionie Ośrodka Zapasowego 22 Pułku Piechoty 9 Siedleckiej Dywizji Piechoty, m.in. w obronie Lublina.
Od 29 września w niewoli sowieckiej, 16 października uciekł. 12 listopada przekroczył granicę z Węgrami, przez Jugosławię, Włochy dotarł 18 grudnia do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do 3 Pułku Artylerii Ciężkiej, następnie 3 Pułku Artylerii Lekkiej 3 Dywizji Piechoty.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany w czerwcu 1940 do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 7 lipca przydzielony jako oficer obserwacyjny do 1 Dywizjonu Artylerii Lekkiej 1 Brygady Strzelców.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
W maju 1942 zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 28 lipca 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień kapitana, ze starszeństwem od 3 września 1942.
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Measles” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XII), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Żaba” w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Jan Grycz ps. Dziadzio, kpt. Julian Kozłowski ps. Cichy, por. Wincenty Michalczewski ps. Mir, por. Kazimierz Smolski ps. Sosna, mjr. Wiktor Zarembiński ps. Zrąb. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 11 godzin 45 minut.
„Dnia 3.IX. „yellow warning”. O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 „red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.
Nie bez wzruszenia, nastąpił start dwóch samolotów do Polski: – lot 11/18, ekipa ob. Las (Reumatismus), na plac. odb. „Ugór”, nawigator – kpt. obs. Król, godz. 18.45; – lot 14/19, ekipa ob. Zrąb (Measles) na plac. odb. „Żaba”, nawigator – por. obs. Wodzicki, godz. 18.50. Nawigatorzy zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa zderzenia się podczas krążenia nad rej. plac. odb., które leżą bardzo blisko siebie. (…)
Dnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122
Odpis świadectwa urodzenia
żródło: akta SGGW
Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych, przydzielony do IV Odcinka „Wachlarza” jako zastępca komendanta bazy w Mińsku (Białoruś). Uczestnik bojowych akcji dywersyjnych, m.in. 4 grudnia 1942 wraz z patrolem w rejonie Plisy wysadził niemiecki transport wojskowy na szlaku kolejowym Mińsk – Borysów.
8 grudnia 1942 wskutek zdrady aresztowany przez gestapo w Mińsku Litewskim. Po przewiezieniu do siedziby gestapo popełnił samobójstwo, rozgryzając posiadaną kapsułkę z cyjankali.
Świadectwo dojrzałości
żródło: akta SGGW
Wraz z nim gestapo aresztowało także kilka osób, w tym Cichociemnych: kpt. Bohdana Piątkowskiego ps. Mak, mjr. dypl. Tadeusza Sokołowskiego ps. Trop, kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna. Wszyscy przesłuchiwani w ciężkim śledztwie, torturowani.
Kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak ok. 10 stycznia 1943 podczas próby ucieczki ciężko postrzelony przez białoruskiego strażnika, osadzony w więziennym szpitalu. Po nieudanej (wskutek zdrady) próbie odbicia przez żołnierzy AK, 6 lutego zaginął, prawdopodobnie zamordowany przez gestapo (daty śmierci nie udało się ustalić). Gestapo zamordowało w nocy 6/7 lutego 1943 także mjr. dypl. Tadeusza Sokołowskiego ps. Trop. Kpt. Kazimierza Smolskiego ps. Sosna po ciężkich torturach zesłano do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, następnie do innych; jako jedyny z aresztowanej w grudniu 1942 grupy Cichociemnych przeżył wojnę.
Awanse
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1932
- porucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1937
- kapitan – ze starszeństwem od 3 września 1942
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 11 listopada 1943 (pośmiertnie)
Podanie ws. studiów
żródło: akta SGGW
Życie rodzinne
Syn Wacława, ziemianina oraz Ludwiki z domu Hińcz. Przed wojną zawarł związek małżeński z Wandą z domu Chełmońską. Mieli córkę Małgorzatę Annę (ur. 1937), lekarza pediatrę, zamężną Ipnarską.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0323
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 3, s. 122-123, Zwierzyniec – Rzeszów 2002, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 83-910535-4-7
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 440, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 93, Wojskowy Instytut Historyczny
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Wincenty Michalczewski – Cichociemny
ps.: „Mir”, „Cel”
vel Wincenty Jane, vel Witold Romeyko
Zwykły Znak Spadochronowy nr 1014, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2025
kpt. cc Wincenty Michalczewski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 25 stycznia 1909 w Przytyku (powiat radomski), zm. 8 listopada 1999 w Warszawie – kapitan uzbrojenia, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, szef uzbrojenia Oddziału IV Komendy Obszaru Lwów AK, uczestnik kampanii wrześniowej, organizator produkcji granatów tzw. sidolówek, więzień obozów koncentracyjnych: KL Auschwitz, KL Mauthausen-Gusen (1943-1945), Cichociemny
Znajomość języków: ukraiński; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy STS 43 (Audley End); uzupełniające: sabotażu przemysłowego (STS 17, Brickendonbury Manor), i in. W dniu wybuchu wojny miał 30 lat 7 miesięcy; w dacie skoku do Polski 33 lata 7 miesięcy. Syn rymarza
Spis treści:
Wincenty Michalczewski
Od 1917 uczył się w szkole powszechnej w Przytyku, od 1924 na wydziale drogowo – budowlanym Państwowej Średniej Szkoły Technicznej Kolejowej w Radomiu. W 1929 zdał egzamin dojrzałości. Podjął pracę jako technik drogowy w Powiatowym Zarządzie Drogowym w Łucku (Wołyń).
Od 15 sierpnia 1931 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, po jej ukończeniu 30 czerwca 1932 praktyka jako dowódca drużyny 72 Pułku Piechoty im. płk. Dionizego Czachowskiego w Radomiu 28 Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień plutonowego podchorążego 12 września 1932. 1 stycznia 1935 awansowany na stopień podporucznika, przydzielony do 24 Pułku Piechoty w Łucku 27 Dywizji Piechoty. W 1937 na kursie oficerskim w Szkole Uzbrojenia w Warszawie, po jej ukończeniu w dyspozycji Kierownictwa Zaopatrzenia Uzbrojenia w Warszawie.
II wojna światowa
Odznaka Legii Oficerskiej
Zmobilizowany w sierpniu 1939, przydzielony do Komisji Wojskowej odbierającej uzbrojenie oraz materiały dla wojska z rzeszowskiej filii fabryki H. Cegielski Spółka Akcyjna w Poznaniu. Po ewakuacji fabryki, od 10 września w Szefostwie Uzbrojenia Dowództwa Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu.
Grecki statek pasażerski Patris
Po agresji sowieckiej na Polskę, nie mając możliwości wykonania rozkazu dołączenia do Sztabu Naczelnego Wodza, dołączył do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Wraz z brygadą przekroczył granicę z Węgrami, internowany w Nagymaros. Uciekł 10 lutego 1940, przez Budapeszt, Jugosławię, s/s „Patris” ze Splitu dopłynął do Marsylii (Francja). W Carpiagne wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, skierowany do Rezerwowego Obozu Wyszkoleniowego Oficerów w Saint Mende Grand (Bretania), potem przydzielony do Ośrodka Szkoleniowego Legii Oficerskiej w Vichy, mającego stanowić oddział osłonowy Sztabu Naczelnego Wodza.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
„Arandora Star”
Po upadku Francji ewakuowany z St. Jean de Luz statkiem m/s „Arandora Star”, 27 czerwca 1940 dopłynął do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony jako oficer broni do 7, potem 8 Brygady Kadrowej Strzelców (Kircaldy Fife), do pociągu pancernego „A” w Wadebridge (Kornwalia).
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Lotnisko RAF, Tempsford
W kwietniu 1941 zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 28 lipca 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Awansowany na stopień porucznika 3 września 1942. Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Measles” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XII), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Żaba” w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Jan Grycz ps. Dziadzio, kpt. Julian Kozłowski ps. Cichy, por. Kazimierz Smolski ps. Sosna, kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, mjr. Wiktor Zarembiński ps. Zrąb. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 11 godzin 45 minut.
„Dnia 3.IX. „yellow warning”. O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 „red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.
Dnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122
Getto we Lwowie
Po skoku do końca października 1942 aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Puławskiej 24/23 u Alfreda Bartnika oraz przy ul. Hipotecznej 8. Po aklimatyzacji przydzielony jako szef uzbrojenia Oddziału IV Komendy Obszaru Lwów AK, zorganizował produkcję granatów tzw. sidolówek.
Wraz z Cichociemnym Wiktorem Zarembińskim ps. Zręb, w porozumieniu z Henrykiem Kuroniem (ojciec Jacka Kuronia, przedwojenny dziennikarz, działacz PPS, podczas wojny działacz konspiracji we Lwowie) oraz Władysławą Chomsową, przewodniczącą okręgowej Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota” we Lwowie (1943-1944) dostarczali broń i materiały wybuchowe do żydowskiego getta we Lwowie.
rewers karty personalnej KL Auschwitz Witolda Romeyko (Wincenty MICHALCZEWSKI), źródło: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
awers karty personalnej, wydział zatrudnienia więźniów w KL Auschwitz na nazwisko Witold Romeyko (właściwie Wincenty MICHALCZEWSKI), źródło: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
17 kwietnia 1943 w Lwowie, w mieszkaniu dr Dereszowej, na „melinie” Cichociemnego Wiktora Zarembińskiego ps. Zręb, pod fałszywą tożsamością Witold Romeyko, przypadkowo aresztowany wraz z łączniczką przez gestapo. Nie zdekonspirowany, osadzony w więzieniu przy ul. Łąckiego, przez pewien czas pracował jako ogrodnik więzienny.
3 października 1943 wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz. Od 8 listopada 1943 w obozie koncentracyjnym KL Mauthausen-Gusen, zatrudniony w biurze projektów budowy Bau Kommando. Uwolniony z obozu 5 maja 1945 przez żołnierzy amerykańskiej 11 Dywizji Pancernej.
Michał Mackiewicz – Konspiracyjne granaty
w: Biuletyn IPN Pamięć.pl, nr 12/2013, s. 58-59
prof. dr hab. inż Jerzy Modrzewski – Służba uzbrojenia w konspiracji i w Powstaniu Warszawskim
w: Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia w Zielonce
Biuletyn Naukowy „Problemy Techniki Uzbrojenia” zeszyt 130 nr 2/2014, s. 7 – 24
Po wojnie
Po uwolnieniu z obozu wyjechał do Linzu (Austria), następnie do Wielkiej Brytanii, zameldował się w Oddziałe VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza.
W październiku 1948 powrócił do Polski. Od 1949 kierownik grupy robót w Radomiu (przy odbudowie fabryki broni „Walter”) w Kieleckim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego. Od 1955 główny inżynier inwestycji w Cementowni „Przyjaźń” w Wierzbicy k. Radomia. Od 1961 starszy projektant oraz kierowni Działu Inwestycji Przedsiębiorstwa Projektowania i Dostaw Inwestycyjnych oraz Transportu Technologicznego i Składowania „Techmatrans” w Radomiu.
W 1957 obronił dyplom inżyniera budownictwa na Politechnice Warszawskiej. W 1974 przeszedł na emeryturę. Zmarł 8 listopada 1999 w Warszawie.
Awanse
- plutonowy podchorąży – 12 września 1932
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1935
- porucznik – 3 września 1942
- kapitan
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi – 1956
- Srebrny Krzyż Zasługi – dwukrotnie: 1952 oraz 1953
- Krzyż Oświęcimski
Życie rodzinne
Wincenty Michalczewski z wnukiem
Syn Józefa, rymarza oraz Eleonory z domu Kaktus. W 1943 zawarł związek małżeński z Aliną Jan (1911-1979). Mieli córkę Krystynę (ur. 1938).
Upamiętnienie
W kwietniu 2019 Rada Miejska w Radomiu podjęła uchwałę o nadaniu jednej z ulic, od skrzyżowania ulic Jana Pawła II z Pallotyńską, do ulicy Godowskiej, imienia Cichociemnego kpt. Wincentego Michalczewskiego.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0174
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 1, Oleśnica, Kasperowicz Meble, 1994, s. 89-90, ISBN 83-902499-0-1
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 3, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 92
Zobacz także:
- rozmowa z Wincentym Michalczewskim, z Jego wnuczką na portalu polskieradio.pl
- biogram w Wikipedii
Ezechiel Łoś – Cichociemny
ps.: „Ikwa”, „Wiśnia”
herbu Dąbrowa, vel Ezechiel Łogań
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0161
por. cc Ezechiel Łoś
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 23 kwietnia 1900 w Zaśnieszkowie (gm. Bereźne, powiat kostopolski, woj. wołyńskie, obecnie Ukraina), zm. 7 sierpnia 1988 w Brzegu – porucznik, urzędnik samorządowy, żołnierz Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficer Armii Krajowej, Kedywu Okręgu Nowogródek AK, m.in. zastępca dowódcy batalionu stołpeckiego, więzień sowieckich łagrów: Riazań, Bogorodskoje (1944-1947), Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Garramour), spadochronowy, walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: propagandy, i in. W dniu wybuchu wojny miał 39 lat 5 miesięcy; w dacie skoku do Polski 42 lata 11 miesięcy. Syn rolnika, potomek wojewody malborskiego, pomorskiego, kasztelana chełmińskiego Władysława Stanisława Łosia
Spis treści:
Odznaka 44 PSLA
Herb Dąbrowa
Był jednym z co najmniej osiemnastu Cichociemnych, wywodzących się z warstw najwyższych, nierzadko arystokratycznych. Byli to potomkowie: księżniczki katalońskiej i hiszpańskiego admirała, tureckiego emira, wojewody malborskiego, pomorskiego i kasztelana chełmińskiego, szambelana papieskiego, siostrzeńcy: premiera R.P. i generała; bratanek prezydenta Warszawy, także pochodzący z uznanych rodów szlacheckich, rodzin wielkich przedsiębiorców i naukowców: światowej sławy antropologa, córki Emila Wedla, wicedyrektora „Książnica-Atlas” S.A., posłów na Sejm R.P., itp.
Po ukończeniu gimnazjum w Równem pracował m.in. jako pszczelarz. Od grudnia 1921 do września 1923 służba wojskowa w 44 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych (44 Pułk Strzelców Legii Amerykańskiej) 13 Dywizji Piechoty w Równem. Od czerwca 1925 ponownie w wojsku, awansowany na stopień kaprala, przydzielony do 44 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. W październiku 1926 ukończył szkolenie podoficerów zawodowych w Zaleszczykach, pracował w PKU. W maju 1934 jako ekstern zdał maturę, przemianowany na urzędnika cywilnego administracji wojskowej w stopniu sierżanta z cenzusem. Pracował w PKU Krzemieniec do 31 sierpnia 1939.
II wojna światowa
Camp Coetquidian
Wraz z wybuchem wojny 1 września 1939 zmobilizowany, przydzielony do Komendy Garnizonu Krzemieniec. Ok 10 września wraz z komendą ewakuowany w kierunku na Warszawę, następnie na Węgry. Po przekroczeniu granicy 18 września 1939 internowany w obozie Szigetmonostor,
23 marca 1940 wyruszył z Węgier, przez Jugosławię i Włochy, po dwóch dniach dotarł do Francji. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od marca kierownik referatu przydziałów w Komendzie Uzupełnień w Coëtquidan, od 10 czerwca przydzielony jako dowódca plutonu 1 kompanii 1 batalionu 7 Pułku Piechoty.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
19 czerwca 1940 wyruszył kutrem z portu rybackiego La Turballe na wyspę Ile d’Yeu, następnie stamtąd holenderskim tankowcem do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim. Od 21 czerwca do 16 października szef kancelarii III batalionu 1 Brygady Strzelców. Od 21 września 1941 do 7 marca 1942 w Szkole Podchorążych Piechoty i Kawalerii Zmotoryzowanej w Dundee.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Od października 1942 do lutego 1943 przeszkolony ze specjalnością w dywersji. 22 lutego 1943 zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 marca 1943.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 16/17 marca 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Attic” (dowódca operacji: F/L Józef Gryglewicz, ekipa skoczków nr: XXVI), z samolotu Halifax DT-727 „K” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/S Tadeusz Żabicki, pilot – F/S Karol Twardawa / nawigator – F/L Józef Gryglewicz / radiotelegrafista – F/S Andrzej Reiss / mechanik pokładowy – Sgt. Stanisław Roehr / strzelec – Sgt. Stefan Miniakowski, F/S Romuald Małachowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start o godz. 18.oo z lotniska RAF Tempsford pod Londynem, zrzut na placówkę odbiorczą „Żaba” 609 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: por. Jerzy Kowalski ps. Baba oraz kurier ppor. Roman Litwin. Zrzucono także sześć zasobników oraz dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.
„W dn. 16, 19, 20.III. zostały wysłane następujące loty: Lot Nr.: 45/59, PIPE, (…) 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Bratek, zapas. Wrona, nawigator squ/ldr. Boxer, załoga brytyjska, start godz. 18.00; Lot Nr.: 46/60, ekipa ATTIC, ludzie: Baba i 2, (…) 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Żaba, zapas. Rej. 2, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 18.05; Lot Nr.: 47/61, LOCK, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Kaczka, zapas. Wrona, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.55; 19.III.43. – z awizowanych przez S.O.E. 7-9 lotów, Lot Nr.: 48/62, ekipa BEAM, ludzie: Kanarek i 2, (…) 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Mewa, zapas. Jajo, nawigator por. obs. Polkowski, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 49/63, KEY, 6 paczek: 01, 02, 03, 04, PLT, R., placówka zasadn. Jawor, zapas. Herb, nawigator squ/ldr Boxer, załoga brytyjska, start godz. 17.40; Lot Nr.: 50/64, KNOB, 6 paczek: M 1, M 2, M 3, M 4, PLT, R., placówka zasadn. Osa, zapas. Igła, nawigator kpt. obs. Gryglewicz, załoga polska, start godz. 17.35; 20.III. z zapowiedzianych 4 lotów, wystartowały: Lot Nr.: 52/66, GLASS, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Sokół, zapas. Gęś, nawigator por. obs. Gembik, załoga polska, start godz. 17.50; Lot Nr.: 53/67, BASIN, 6 paczek: 0 1, 0 2, 0 3, 0 4, PLT, R., placówka zasadn. Rak, zapas. Zatoka, nawigator kpt. obs. Kuźnicki, załoga polska, start godz. 17.55.
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Schroegera Efraima 13. Przydzielony do Kedywu Okręgu Nowogródek AK – Inspektorat Baranowicze, ośrodek Stołpce. Mianowany dowódcą 1 kompanii oraz zastępcą dowódcy batalionu stołpeckiego – Cichociemnego por. Adolfa Pilcha ps. „Góra”, oddziału partyzanckiego AK operującego w Puszczy Nalibockiej. Dowódcą 2 kompanii tego batalionu był Cichociemny por. Lech Rydzewski ps. „Grom”.
Przeprowadził wiele akcji zbrojnych, m.in.:
- zlikwidował w zasadzce w Rubieżewiczach 20 osobowy patrol żandarmerii niemieckiej, zniszczył 2 samochody, przejął broń i amunicję (1 września 1943),
- rozgromił pod Derewnem 40 osobowy oddział Wermachtu (15 września 1943),
- pokonał w rejonie wsi Żołnierkiewicze przypadkowo napotkany oddział Niemców (30 września 1943),
- zlikwidował 12 osobowy posterunek żandarmerii w Derewnie (we wrześniu 1943),
- organizował dywersję na szlaku kolejowym Baranowicze – Stołpce – Niegorełoje, m.in, wysadził niemieckie transporty kolejowe: 15 października na linii Baranowicze – Stołpce oraz 14 listopada na linii Stołpce – Niegoreloje
źródło: Indeks Represjonowanych
GUŁ-ag – mapa zesłań, pracy i straceń Polaków
Działający w Puszczy Nalibockiej batalion stołpecki, następnie zgrupowanie stołpecko – nalibockie utrzymywało dobre relacje z działającymi w pobliżu oddziałami partyzancki sowieckiej, m.in. polski batalion był wizytowany przez gen. Grigorija Sidoruka ps. Dubow. Dlatego polscy dowódcy stawili się na wyznaczoną odprawę, wg. fałszywych informacji sowietów niezbędną do zorganizowania wspólnej akcji bojowej przeciwko Niemcom.
1 grudnia 1943, podczas rzekomej odprawy aresztowany przez Sowietów wraz z innymi polskimi dowódcami. Przewieziony do Moskwy, osadzony w więzieniu NKWD na Łubiance. Od 1 października 1944 zesłany do Riazania (nr 178-454), od 6 lipca 1947 w łagrze NKWD Bogorodskoje pod Czerepowcem (nr 437).
Represje sowieckie wobec Polaków źródło: pamiec.pl
Ok. 8 sierpnia uciekł, przecinając druty ogrodzenia obozu, następnie przepływając rzekę Suda. Dotarł pociągiem do Leningradu, tam zatrzymany i aresztowany. Ponownie osadzony w łagrze NKWD Bogorodskoje pod Czerepowcem, przez 21 dni w bunkrze łagiernym.
3 października 1947 wyruszył do łagru w Brześciu (nr 284), 3 listopada przekazany komunistycznym władzom PRL.
Po wojnie
Wraz z żoną Heleną przyjechał do Kwidzyna, przez dłuższy czas poszukiwał pracy. Pracował m.in. w przetwórni ryb na Helu, po jakimś czasie jako główny księgowy w zespole dyrekcji PGR w miejscowości Mały Gwalik na Mazurach. W 1954 osiedlił się w Brzegu, podjął pracę jako główny księgowy w Miejskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych. Od lipca 1958 główny księgowy w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej w Brzegu.
W latach 1951 – 1954 rozpracowywany przez Wydział I WUBP w Olsztynie, następnie PUBP w Kwidzynie, potem do 1958 przez SB w Brzegu. Zmarł 7 sierpnia 1988 w Brzegu.
Awanse
- sierżant z cenzusem – 1934
- podporucznik – ze starszeństwem od 15 marca 1943
- porucznik
Odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari – 14 lipca 1944
- Krzyż Walecznych
Życie rodzinne
Syn Gracjana rolnika i Anny z domu Warumzer. Potomek po mieczu kasztelana chełmińskiego Władysława Stanisława Łosia, uczestnika bitwy pod Wiedniem. Miał siedmiu braci: Romana, Mieczysława, Antoniego, Mikołaja, Marcina, Józefa i Fabiana i siostrę Stanisławę.
W 1926 zawarł związek małżeński z Heleną Hajdamowicz (1908-1989). Mieli trzech synów: Waldemara (1927-2000), Bogdana (1934-1999) i Remigiusza, absolwenta SGGW w Warszawie (1936-1978). Podczas pobytu ojca na zesłaniu w Rosji, Waldemar Łoś jako uczeń gimnazjum w Kwidzynie był prześladowany przez UB, m.in. przez kilka nocy osadzony w więzieniu, bity przez UB-eków.
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0154
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec – Rzeszów, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, 2011, s. 127-130, ISBN 978-83-933857-0-6
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 359, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 153
Zobacz także – biogram w Wikipedii
Julian Kozłowski – Cichociemny
ps.: „Cichy”, „Rybak”, „Wuj”
Julian Jan Kozłowski
vel Edward Milewski, vel Henryk Bielecki, vel Stefan Kowalczyk, vel Julian Jan Krupa, vel Nowak, vel Januszkiewicz
Zwykły Znak Spadochronowy nr 0968
kpt. cc Julian Kozłowski
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej
© CC BY elitadywersji.org
ur. 6 stycznia 1898 w Warszawie, poległ w Powstaniu Warszawskim 18/19 sierpnia 1944 w Warszawie – kapitan piechoty, uczestnik walk o niepodległości Polski (1918-1919), harcerz, nauczyciel, żołnierz Armii gen. Hallera, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, wywiadu ofensywnego Armii Krajowej, szef Wydziału Legalizacji (Centralne Biuro Legalizacji) „Park”, „Leta”, „Izba” Komendy Głównej AK, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej, kampanii wrześniowej, Powstania Warszawskiego, działacz społeczny i sportowy, Cichociemny
Znajomość języków: niemiecki, rosyjski, estoński; szkolenia (kursy) m.in.: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), prowadzenia pojazdów (samochody osobowe, ciężarowe, motocykle), instruktor wyszkolenia motorowego, spadochronowy i in. W dniu wybuchu wojny miał 30 lat 7 miesięcy; w dacie skoku do Polski 33 lata 7 miesięcy. Syn sędziego
Spis treści:
kpt. Julian Kozłowski
źródło: NAC
Do 1905 mieszkał z rodzicami w Warszawie, następnie wraz z rodziną zamieszkał w Narwie, potem Weissensteinie, później w Tallinie (Estonia), w związku z wysiedleniem ojca za działalność w ruchu niepodległościowym. Uczył się w domu, później w niemieckiej Szkole Realnej w Tallinie. Od 1914 wraz z ojcem zamieszkał w Piotrogrodzie (obecnie Sankt Petersburg), uczył się w polskiej Szkole Realnej Macierzy Szkolnej. W 1918 zdał egzamin dojrzałości.
Od 1915 działacz harcerski, założył drużynę harcerską w Irkucku oraz Nowonikołajewsku (obecnie Nowosybirsk). Współorganizator kursu instruktorskiego, współzałożyciel pisma „Harcerz Polski na Syberii”, wydawanego w Nowonikołajewsku. Członek Naczelnej Komendy Harcerstwa Polskiego na Syberię.
plakat rekrutacyjny Armii Polskiej we Francji
Zgłosił się do I Korpusu dowodzonego przez gen. Dowbór – Muśnickiego, ale wskutek rozpoczęcia walk z bolszewikami nie dotarł w rejon Orszy, do oddziału do którego został przydzielony. Skierowany do Murmańska zawrócił wskutek działań na froncie karelskim, Przez Wołogdę, Ufę, Jekaterynburg i Syberię wyruszył na Daleki Wschód. W rejonie Czyty (Kraj Zabajkalski, Rosja) aresztowany przez bolszewików, oskarżony o wspieranie kontrrewolucji. Osadzony w więzieniu w kopalniach czeremchowskich k. Irkucka. Po przekupieniu strażnika uciekł.
24 czerwca 1918 jako ochotnik wstąpił w Irkucku do 3 Pułku Strzelców Polskich im. Henryka Dąbrowskiego 5 Dywizji Strzelców Polskich, wchodzącej w skład Armii Polskiej gen. Hallera. Uczestnik walk z bolszewikami w rejonie Stawgorodu oraz Barnaułu, m.in. w obsłudze pociągu pancernego „Kraków”. Od 10 stycznia 1920 w niewoli sowieckiej, osadzony w więzieniu w Krasnojarsku, uciekł wraz z dwoma innymi więźniami, ale po pokonaniu 150 km zostali schwytani, ponownie osadzony. Chorował m.in. na tyfus plamisty oraz szkorbut. W styczniu 1921 uciekł z fałszywym paszportem na nazwisko Januszkiewicz. Ponownie schwytany, osadzony w więzieniu w Tomsku. W nadziei na kolejną ucieczkę zgłosił się do pracy w kopalni Aużerka. Uciekł, przeszedł pieszo zimą ok. 700 km wzdłuż linii kolei transsyberyjskiej, cudem przeżył, odratowany przez jednego z kolejarzy. Przez Syberię i Rosję dotarł 3 maja 1921 do Polski. Od 5 maja 1921 w 2 Pułku Piechoty Strzelców Syberyjskich w Kartuzach, od 25 sierpnia 1921 na urlopie, od 1 października 1923 przeniesiony do rezerwy w stopniu plutonowego.
odznaka 5 Dywizji Strzelców Polskich (Syberyjskiej)
W październiku 1921 podjął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Warszawskiej, przerwał je po roku z powodu trudności finansowych. W latach 1922 – 1925 nauczyciel oraz kierownik szkoły powszechnej w Świsłoczy (powiat wołkowyski). Od 1925 do 1927 studia w Państwowym Instytucie Wychowania Fizycznego (późniejszym Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego) w Warszawie. W 1927 nauczyciel ćwiczeń cielesnych (WF) w Seminarium Nauczycielskim w Białymstoku, w latach 1928 – 1936 nauczyciel gimnastyki w zakładach naukowych Liceum Krzemienieckiego, następnie Gimnazjum Państwowym im. T. Czackiego oraz w Seminarium Nauczycielskim.
Działacz społeczny i sportowy, wprowadził system doboru młodzieży szkolnej do grup sportowych uwzględniający ich predyspozycje fizyczne, organizował boiska do siatkówki, koszykówki, tenisa, hokeja. Współinicjator Krzemienieckiego Klubu Sportowego oraz Policyjnego Klubu Sportowego. Organizator produkcji nart w starszych klasach szkoły, wycieczek i zawodów narciarskich m.in. dla uczniów i nauczycieli. Przed sezonem 1932/1933 współorganizator budowy dużej skoczni narciarskiej, animator rozwoju ośrodka sportów zimowych w Krzemieńcu: narciarstwa, hokejowego, łyżwiarskiego i saneczkarskiego. W 1927 kierownik grupy biorącej udział w największej w Polsce imprezie sportowej – ponad tysiąckilometrowym (1023 km) rajdzie narciarskiego Suwałki – Hoverla w Czarnohorze. 27 lutego 1927 wraz z grupą zdobył szczyt.
Emblemat LOPP
Animator rozwoju sportów lekkoatletycznych, organizator wycieczek i obozów treningowych dla uczniów, także dorocznych zawodów pomiędzy Liceum Krzemienieckim a Gimnazjum im. Ks. Sułkowskich w Rydzynie. Animator rozwoju sportów wodnych, pływania oraz wędkowania na rzece Ikwie. Współorganizator lotniska szybowcowego w Kulikowie pod Krzemieńcem, organizator dorocznych zawodów motocyklowych.
W 1927 instruktor na harcerskim kursie instruktorskim WF i Przysposobienia Wojskowego w Pomiechówku, w 1929 zastępca kierownika tego kursu w Rydzynie. Od 1927 komendant hufca Przysposobienia Wojskowego w Białymstoku, od 1928 komendant hufca PW w Krzemieńcu. Od 1933 w zarządzie Wołyńskiego Związku Lekkoatletycznego, kierownik koła szybowcowego Okręgu Wołyń Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. W styczniu 1934 zdobył drugie miejsce w skokach narciarskich (pierwsze zajął były mistrz Polski Józef Lankosz). W 1937 zwycięzca wyścigu motocyklowego na 30 km oraz zdobywca drugiego miejsca a jeździe figurowej motocyklem na torze przeszkód. Od 1937 prezes zarządu okręgu wołyńskiego Związku Narciarskiego i Związku Motocyklowego na Wołyniu. Uprawiał kajakarstwo, był szybownikiem oraz instruktorem szybownictwa, zdobywał nagrody i wyróżnienia w strzelectwie.
Od 6 lipca do 29 sierpnia 1931 uczestnik skróconego kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Śremie, po jego ukończeniu awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 1 września 1931. Uczestnik ćwiczeń 43 Pułku Piechoty: od 26 czerwca do 29 lipca 1933, od 6 do 31 lipca 1935, od 31 lipca do 25 sierpnia 1937, przydzielony do 43 PP jako dowódca plutonu ckm. Awansowany na stopień porucznika 19 marca 1939.
II wojna światowa
Grecki statek pasażerski Patris
W kampanii wrześniowej 1939 jako ochotnik, do 17 września jako łącznik pomiędzy garnizonami Łuck, Dubna i Równe. Po agresji sowieckiej na Polskę przez Złoczów, Stanisławów i Nadwórną dotarł na Węgry.
Od 23 września internowany w obozie oficerskim Balatonelle. Od 5 stycznia 1940 w obozie żołnierskim w Magyarovar, od 8 stycznia zastępca dowódcy kompanii, od 2 lutego dowódca kompanii. Uciekł 25 kwietnia, przez Jugosławię, następnie statkiem „Patris” dotarł 12 maja do Marsylii (Francja). W Carpiagne wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, przydzielony do ośrodka szkoleniowego oficerów w Val Andre.
Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143
Po upadku Francji ewakuowany z Brestu, 19 czerwca 1940 dotarł do Plymouth (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, początkowo w obozie Crawford, później w Douglas, następnie w Broughton. Od listopada w dywizjonie przeciwpancernym 10 Brygady Kawalerii Pancernej, następnie w obsłudze karabinów maszynowych pociągu pancernego „C” w Ipswich. Od sierpnia 1941 przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców, późniejszej 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.
Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989
Cichociemny
Handley Page Halifax
Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów).
Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków
Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.
Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)” (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)
Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 7 kwietnia 1942 w Londynie. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 3 września 1942.
Lotnisko RAF, Tempsford
Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 września 1942 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Measles” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: XII), z samolotu Halifax W-7773 „S” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – F/O Julian Pieniążek, pilot – F/O Krzysztof Dobromirski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – F/O Franciszek Pantkowski / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – F/S Tadeusz Madejski, F/S Wacław Żuk). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz: Lista Krzystka
Start z tajnego lotniska RAF Tempsford, ok. 70 km od Londynu, zrzut na placówkę „Żaba” w okolicach miejscowości Stachlew, 12 km od Łowicza. Razem z nim skoczyli: ppor. Jan Grycz ps. Dziadzio, por. Wincenty Michalczewski ps. Mir, por. Kazimierz Smolski ps. Sosna, kpt. Wacław Zaorski ps. Ryba, mjr. Wiktor Zarembiński ps. Zrąb. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy, po locie trwającym 11 godzin 45 minut.
Stefan Mayer – relacja nt. szkolenia Cichociemnych oficerów wywiadu
źródło: Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/113
Marek Ney-Krwawicz – Bezpieczeństwo służby a życie codzienne żołnierza Armii Krajowej
na przykładzie Komendy Sił Zbrojnych w Kraju
w: Dzieje Najnowsze, rocznik LI – 2019, nr 3, s. 179-209, ISSN 0419-8824
„Dnia 3.IX. „yellow warning”. O godz. 12.15 mjr. Suliński wyjechał, aby odprawić nawigatorów. O godz. 14.30 „red warning” – ekipy wyjechały na lotnisko. Odprawa ekip na lotnisku odbyła się w spokojnym tempie. Kontrola zarządzeń została dokonana z dobrym wynikiem. Komunikat meteorologiczny zapowiadał dobrą pogodę, poczynając od Danii i nad Polską – w Anglii padał deszcz.
Dnia 3.IX. – powróciły oba samoloty. Po wylądowaniu stwierdzono: – lot 11/18 – kpt. obs. Król – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Ugór”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się; – lot 14/19 – por. obs. Wodzicki – dokonał zrzutu wprost na plac. odb. „Żaba”. Sygnał świetlny plac. odb. doskonale widoczny. Wszystkie spadochrony rozwinęły się”. (s. 92)
Zobacz: Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek
Jerzy Straszak – „Szkoła szpiegów”
w: Zeszyty Historyczne nr 115, s. 122 – 144, Instytut Literacki, Paryż 1996
Fałszywe pieczątki do „legalizacji”…
Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, później przydzielony do Wydziału Legalizacji (fałszowanie dokumentów) Oddziału I Komendy Głównej AK.
Od grudnia 1942 szef Wydziału Legalizacji (Centralne Biuro Legalizacji) KG AK, działającego pod kryptonimami: „Park”, „Leta”, „Izba”.
Mariusz Olczak, Archiwum Akt Nowych – Wydział Legalizacji i Techniki Oddziału II KG AK
Kryptonimy 198, C-8, 518, Wd-68, 218, Agaton
źródło: stanislawjankowskiagaton.pl
Dziękujemy Rodzinie kpt. cc Stanisława Jankowskiego za życzliwą zgodę na udostępnienie prezentacji na naszym portalu
Edward M. Tomczak – Zrzuty lotnicze i ich odbiór
na terenie powiatu (obwodu ZWZ-AK) łowickiego (1941-1944)
w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2001, nr 7/2 s. 63-122
pomnik z pamiątkową tablicą, upamiętniający atak na Pałac w Wilanowie
Od czerwca 1943 w Delegaturze Rządu na Kraj, jako zastępca Kazimierza Banacha, Okręgowego Delegata Rządu na Wołyń, od sierpnia 1943 po jego odwołaniu przejął funkcję. Ponadto pełnił funkcję Wojewódzkiego Komendanta Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa w okręgu Wołyń. Na początku marca 1944 aresztowany przez Niemców. Uciekł, powrócił do Warszawy.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim w dyspozycji dowódcy V Rejonu Obwodu Mokotów, przydzielony do batalionu „Oaza”, następnie oficer Pułku „Waligóra”.
Walczył na Mokotowie oraz Wilanowie. Poległ w nocy 18/19 sierpnia 1944 podczas ataku jako dowódca plutonu na Pałac Wilanowski, trafiony serią z ciężkiego karabinu maszynowego. Pochowany w zbiorowej mogile obok kościoła w Wilanowie, po ekshumacji w marcu 1945 pochowany na cmentarzu w Wilanowie.
Wkład polskiego wywiadu w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940-1946) komandor Wilfred Dunderdale:
„Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów,
22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…)
Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy
i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin,
wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów.”
W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej
pt. Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej
(wyd. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, 2005 ISBN 83-89115-11-5 oraz ISBN 83-89115-37-9.
W 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził
że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków.
W wywiadzie AK pełniło służbę 37 Cichociemnych
Awanse
- plutonowy – 1 października 1923
- podporucznik – ze starszeństwem od 1 września 1931
- porucznik – 19 marca 1939
- kapitan – ze starszeństwem od 3 września 1942
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari
- Order Krzyża Grunwaldu III klasy – pośmiertnie
- Srebrny Krzyż Zasługi
- Medal za Długoletnią Służbę
Życie rodzinne
Syn Adolfa, sędziego oraz Ludwiki z domu Bobińskiej. Miał dwójkę starszego rodzeństwa: siostrę Kazimierę (ur. 1894) oraz brata Witolda (ur. 1896).
W 1922 zawarł związek małżeński z Felicją z domu Król (1891-1975). Mieli córkę Jadwigę (1923-1989) magister chemii, zamężną Nagórniewicz.
Upamiętnienie
Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych Cichociemnych
tablica upamiętniająca poległych Cichociemnych w Sali Tradycji JW GROM
W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych spadochroniarzy, poległych za niepodległość Polski.
W Sali Tradycji Jednostki Wojskowej GROM znajduje się tablica upamiętniająca Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej, którzy oddali życie za Ojczyznę.
27 września 1998 przy Cmientarzu Wilanowskim w Warszawie umieszczono głaz z tablicą, upamiętniającą atak na Pałac w Wilanowie oraz poległych: ppłk Mieczysława Sokołowskiego ps. Grzymała oraz Cichociemnego kpt. Juliana Kozłowskiego ps. Cichy.
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:
Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)
Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości
Upamiętnienie Cichociemnych
W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).
15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.
Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej
W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).
Pomnik CC w Warszawie
7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.
W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).
W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.
W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).
Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.
Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”
Sala Tradycji Jednostki Wojskowej GROM
Źródła:
- informacje własne (archiwum portalu)
- Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0124
- Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 84-86, ISBN 83-902499-5-2
- Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, s. 345, ISBN 8321105378
- Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny, s. 91-92
Zobacz także – biogram w Wikipedii
