• cichociemni@elitadywersji.org

Tag Archives: Campo Casale

Główna Baza Przerzutowa

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Główna Baza PrzerzutowaSpis treści:


 

Główna Baza Przerzutowa „Jutrzenka”

CC-prezentacja_44-300x224 Główna Baza PrzerzutowaGłówna Baza Przerzutowa „Jutrzenka”, określana także jako Baza nr 11 (brytyjski kryptonim „Torment”) zlokalizowana była w Latiano, 20 km od Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), skąd startowały m.in. samoloty 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia z polskimi załogami oraz 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF, w lotach specjalnych SOE (zrzuty cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej) do okupowanej Polski.

Komendantem G.B.P. od chwili jej powstania (od stycznia 1944) był mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński, oficer wywiadu Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, od początku organizujący lotniczy przerzut Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej. O jego mianowaniu Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski powiadomił listem z 24 stycznia 1944 gen. Henry M. Wilson’a, dowódcę wojsk alianckich w tym obszarze. Mjr dypl. Jan Jaźwiński zrezygnował z funkcji komendanta G.B.P. 1 września 1944, po konflikcie z prosowieckim gen. Stanisławem Tatarem.

 

Baza-11-Brindisi-fin-250x140 Główna Baza Przerzutowa

Struktura organizacyjna polskich ośrodków wokół Brindisi (Włochy)
po 26 czerwca 1944

Komendantowi G.B.P. podlegało kilkuset oficerów oraz ok. tysiąca żołnierzy przygotowujących zrzuty ludzi (spadochroniarzy) oraz zaopatrzenia (zasobniki, paczki i in.) dla Armii Krajowej. Baza miała własne magazyny, kolumny transportowe, własną sieć łączności, w tym radiostację do łączności z Polską. Komendant G.B.P., w porozumieniu z brytyjskim SOE, planował loty specjalne do Polski  samolotów 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia.

Baza-mewa-172x250 Główna Baza Przerzutowa

Baza łączności „Mewa”

Organizację Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka”, określanej w terminologii brytyjskiej jako SOP-1 (Polish Operations Section of Airborn Troops),  rozpoczęto 25 października 1943. Początkowo etat GBP przewidywał 3 oficerów sztabowych, 26 oficerów starszych i młodszych, 74 podoficerów i 18 szeregowych. Cel istnienia G.B.P. zdefiniowano jako wysunięty eszelon Oddziału VI (Specjalnego) do przeprowadzania operacji przerzutowych do Kraju, a miejsce postoju jako „Włochy Południowe, a następnie zależnie od wytworzonej sytuacji politycznej i wojennej Sprzymierzonych”. W praktyce oznaczało to bezpośrednie sąsiedztwo lotniska z którego wykonywano operacje przerzutowe w lotach specjalnych SOE do Polski, organizowane przez Polaków.

Środkiem realizacji celu istnienia G.B.P. miała być polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia oraz „samoloty uzyskane przez Naczelnego Wodza u wojskowych władz anglo-amerykańskich” (poza przydzielonymi do 1586 ESP innych nie uzyskano). Zaopatrzenie dla Armii Krajowej, czyli „materiały wojenne i ekwipunek skoczków” także „materiał specjalny zapotrzebowany przez D-cę AK” miały być przekazywane przez Brytyjczyków, a w przypadkach pilnych lub niemożliwych do zrealizowania przez Brytyjczyków – zakupione przez Szefa Oddziału Specjalnego lub Dowódcę G.B.P. 

 

JAN-JAZWINSKI-foto-D-Jazwinska-Piotr-Hodyra-1-260x350 Główna Baza Przerzutowa

mjr dypl. Jan Jaźwiński
Źródło: archiwum rodzinne Danuty Borowiec z d. Jaźwińskiej

Rozkaz organizacyjny i Instrukcja Specjalna dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju zawierał istotne zastrzeżenie:
„wszystkie sprawy związane z całokształtem akcji przerzutowej są zachowane do wyłącznej decyzji dowódcy G.B.P. Tylko i wyłącznie D-ca G.B.P. jest uprawniony do określenia zakresu wglądu w pracę G.B.P. dla władz polskich i Sprzymierzonych. Wgląd ten może mieć miejsce o ile D-ca G.B.P. uzna, że jest to konieczne dla ułatwienia pracy G.B.P.”

Dowódca Głównej Bazy Przerzutowej miał także uprawnienie uznania danego kandydata na Cichociemnego (przeszkolonego i zaprzysiężonego) za „nieprzydatnego do przerzutu do Kraju”. Jeśli także uznał danego kandydata za „nieprzydatnego do użycia w pracy G.B.P.” o przydziale (byłego) kandydata na cichociemnego decydował Szef Oddziału VI (Specjalnego).

(źródło: Rozkaz organizacyjny i Instrukcja Specjalna dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju, w: Jan Jaźwiński, Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 268/271/290 – 269/272/291, 21 stycznia 1944)

 

Jazwinski_20220728_093908-199x250 Główna Baza Przerzutowa

Pismo szefa sztabu Naczelnego Wodza do szefa Oddziału VI (Specjalnego) ws. utworzenia GBP, Londyn, 3 listopada 1943

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Główna Baza PrzerzutowaKajetan Bieniecki podkreśla – „W styczniu 1944 Główną Bazę Przerzutową (GBP) pod Brindisi objął mjr dypl. Jan Jaźwiński „Sopja”. Władał on językiem angielskim, był twardy i konsekwentny w stosunku do Anglików z SOE i pracował w Oddziale VI Sztabu N.W. już od czerwca 1940 roku jako szef Referatu „S” (*Specjalny), który został przeorganizowany później na Wydział „S”, zajmujący się przerzutem lotniczym i kompletowaniem sprzętu dla Armii Krajowej.

Był on niewątpliwie pionierem i spiritus movens przerzutu lotniczego do Kraju. Po objęciu dowództwa GBP mjr Jaźwiński podlegał wprawdzie szefowi Oddziału VI w Londynie (był nim wtedy ppłk dypl. Protasewicz), ale sam podpisywał depesze do gen. Bora – Komorowskiego i miał swobodę w organizowaniu przerzutu lotniczego do Kraju. (…) O tej nominacji mjr Jaźwińskiego gen. Sosnkowski listem z 24 stycznia 1944 powiadomił dowódcę wojsk alianckich na obszarze Morza Śródziemnego gen. Henry M. Wilsona”. (Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 107-108)

W ściśle tajnym meldunku z 15 sierpnia 1943, do Szefa Sztabu Naczelnego Wodza, mjr dypl. Jaźwiński podkreślił –  „Najwyższą i najmilszą dla mnie nagrodą i zachętą są depesze Dcy Armii w Kraju. (…) Największym celem mego życia jest aby akcja przerzutu lotniczego dała Armii w Kraju niezbędne środki walki” („Dziennik czynności mjr Jaźwińskiego, s. 184 D, 184 F)

 

Brindisi_20220517_094805-237x200 Główna Baza Przerzutowa

Mapa obiektów w rejonie Brindisi

Rozkaz organizacyjny i Instrukcja Specjalna dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju wskazywał jako zadania dowódcy G.B.P. m.in.:

> opracowanie i realizacja Planu Przerzutu z G.B.P. do Kraju, na podstawie wytycznych Dowódcy Armii Krajowej i Szefa Oddziału Specjalnego, oraz wyników współpracy z władzami brytyjskimi lub amerykańskimi,

> zapewnienie ochrony G.B.P. przed wglądem w jej pracę osób i władz nieupoważnionych

> utrzymanie żywej współpracy z władzami Sprzymierzonych

 

Brindisi-tablica-300x232 Główna Baza Przerzutowa

Pamiątkowa tablica, Campo Casale, Brindisi

Dowódca Głównej Bazy Przerzutowej był uprawniony m.in. do „otrzymywania wiadomości dotyczących sytuacji w Kraju, potrzebnych dla prowadzenia przez D-cę G.B.P. aktualnego obrazu warunków wykonywania operacyj przerzutowych (…) wiadomości wywiadowczych od Dowódcy A.K. i Oddz. Wyw. Sztabu N.W. w zakresie potrzebnym dla prowadzenia operacji”.

Miał zapewnioną stałą łączność operacyjną, radiową (co godzinę) oraz kurierską z Oddziałem VI (Specjalnym), a także stałą łączność radiową z dowództwem (komendantem) Armii Krajowej. Dowódcy G.B.P. podporządkowano także „placówki Oddz. Spec. korzystające z radiostacji lub innej pomocy Bazy”.

 

 

 

Struktura organizacyjna G.B.P.: 
  • Dowództwo, kancelaria, szef Bazy:
    Dowódca G.B.P., dwóch oficerów lotnictwa, oficer do zleceń i tłumacz, oficer bezpieczeństwa i wywiadu; kancelaria: 1 oficer, 4 podoficerów, 3 szeregowych; ponadto patrol żandarmerii  (6 podoficerów, 12 szeregowców)
    GBP-Latiano-fin-4__-300x244 Główna Baza Przerzutowa

    Plan Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano z zaznaczonymi rejonami i obiektami (oznaczenia własne), źródło: archiwum portalu, niepublikowane

  • Wydział Operacyjny:
    szef, 5 oficerów operacyjnych i stacyjnych, 6 oficerów sekcji szyfrów
  • Wydział łączności:
    szef, 2 oficerów technicznych, 7 oficerów, 36 podoficerów, 12 szeregowych – radio, patrole specjalne, warsztat łączności
  • Kwatermistrzostwo Materiałów Wojennych dla Kraju:
    kwatermistrz, 3 oficerów, 2 podoficerów,
  • Pakowalnia (zasobników, bagażników, paczek, pasów pieniężnych):
    2 oficerów, 10 podoficerów, 40 szeregowców,
  • Warsztat mechaniczny, rusznikarski, stolarski: 
    1 oficer, 10 podoficerów, 13 szeregowych
  • Sekcja transportowa, magazyn centralny:
    1 oficer, 8 podoficerów, 6 szeregowych; magazyn
    2 oficerów, 4 podoficerów
  • Wydział Finansowo – Gospodarczy:
    szef, oficer gospodarczy, materiałowy, płatnik, podoficer żywnościowy
  • Lekarz i patrol sanitarny: 
    2 oficerów, 4 podoficerów, 4 szeregowych

 

mapa-Campo-Cassale__114841-283x250 Główna Baza Przerzutowa

Mapa Brindisi, CAW – sygn. II.52.396

Struktura organizacyjna G.B.P. została ustalona wydanym przez szefa sztabu Naczelnego Wodza gen. Stanisława Kopańskiego „Rozkazem organizacyjnym i Instrukcją Specjalną dla Dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju”. Rozkaz przewidywał, że „w miarę aktualnych potrzeb” dowódca G.B.P. mógł zarządzić zmiany w organizacji i obsadzie bazy. 

Jak wynika z niepublikowanego dotąd planu G.B.P. (w archiwum portalu, patrz powyżej po prawej), obiekty bazy zlokalizowane były w pięciu rejonach.

W najważniejszym rejonie I, zlokalizowanym najbliżej miejscowości Latiano, znajdowało się dowództwo bazy, adiutantura dowódcy, warsztaty, rusznikarze, izba chorych, żandarmeria, kuchnia, kasyno, oficer bezpieczeństwa,  referent oświatowy, kwatermistrzostwo, magazyn odprawowy oraz pluton wartowniczy. W tym rejonie zlokalizowane były także mieszkania oficerów SOE oraz „klub brytyjski”.

W rejonie II, zlokalizowanym w pobliżu Latiano, znajdowały się mieszkania oficerów i szefa materiałowego. W rejonie III, zlokalizowanym w pobliżu Latiano, w kierunku na Mesagne, znajdowała się kolumna transportowa i mieszkania, zapewne żołnierzy sekcji transportowej.

skan0142-300x211 Główna Baza Przerzutowa

Stacja Wyczekiwania Bazy nr 11 w Latiano
lipiec – sierpień 1944, od lewej Kazimierz Śliwa, w środku Przemysław Bystrzycki, skan: własny, w zbiorach JW GROM

W rejonie IV, zlokalizowanym pomiędzy Latiano a Mesagne (między rejonami: I i III), znajdowały się dwie stacje wyczekiwania dla kandydatów na Cichociemnych oczekujących na przerzut do Polski – STA „A” oraz STA „B”, prawdopodobnie o pojemności ok. 30 skoczków każda. W tym rejonie znajdowały się także mieszkania łącznościowców oraz baza łączności „Mewa”. W pobliżu znajdował się także dom „fanek” (nr 3 na mapie obiektów w rejonie Brindisi), czyli funkcjonariuszek brytyjskiej organizacji charytatywnej F.A.N.Y. (First Aid Nursing Yeomanry, pol. Korpus Pielęgniarek Pierwszej Pomocy), asystentek SOE wspierających szkolenie oraz przerzut Cichociemnych.

W rejonie V, zlokalizowanym pomiędzy Latiano a Mesagne (obok rejonów: I i III), znajdowała się (polska) pakowalnia (zasobników, paczek itp.) oraz magazyn centralny Bazy. Nieopodal, w rejonie III znajdowała się kolumna transportowa Bazy. Niezależnie od pakowalni G.B.P., w pobliżu – w oddalonym ok. 70 km od Bazy Monopoli –  funkcjonowała brytyjska Stacja Pakowania SOE, przygotowująca zasobniki dla operacji przerzutowych do innych krajów.

 

soe-bron-204x300 Główna Baza PrzerzutowaNa stacjach wyczekiwania przebywali skoczkowie całkowicie już przygotowani, nie przeprowadzano więc żadnych specjalnych ćwiczeń. Trochę porannej gimnastyki, trochę spacerów, czasem biegów, powtarzanie szczegółów nowej osobowości i strzelanie z pistoletów. To ostatnie zajęcie pochłaniało najwięcej czasu i uwagi. Każdy z młodych ochotników gromadził wokół siebie tyle broni, ile tylko potrafił zdobyć, nawet nielegalnymi sposobami. Był to rodzaj kolekcjonerstwa, który przerodził się w manię i współzawodnictwo. Byli tacy, którzy posiadali po kilka pistoletów rozmaitych typów i uganiali się za trudną do zdobycia amunicją.

Parabellum-250x170 Główna Baza Przerzutowa

Pistolet Parabellum

Codziennie, gdy tylko dopisywała pogoda, na zaimprowizowanej w parku i obłożonej workami z piaskiem strzelnicy, odbywały się wielogodzinne kanonady. Przestrzeliwano posiadaną broń, sprawdzano celność, próbowano najwygodniejszego uchwytu.

Któryś z pistoletów okazywał się po wielu próbach najlepszy, najbardziej niezawodny i ten zyskiwał sobie specjalną opiekę i przyjaźń właściciela. Był zawsze dokładnie oczyszczony, posiadał znaczną ilość pocisków, lśnił ciemnią oksydowanej stali. W nocy drzemał spokojnie pod poduszką obok głowy swego pana, w dzień zaczajał się tuż pod ręką, w prawej kieszeni spodni.” 
(Józef Garliński, Politycy i żołnierze, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1968, s.71)

 

 

Rozkaz organizacyjny i instrukcja specjalna dla dowódcy G.B.P.

Rozkaz organizacyjny i instrukcja specjalna
dla dowódcy Głównej Bazy Przerzutowej do Kraju
w: Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, SPP sygn. SK 16.9
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
s.268/272/290 – 270/274/292, niepublikowane (archiwum portalu)

 

 

Infrastruktura Oddziału VI (Specjalnego) we Włoszech

 

stempel-O-VI-250x239 Główna Baza PrzerzutowaGłówna Baza Przerzutowa „Jutrzenka” była kluczowym elementem infrastruktury Oddziału VI (Specjalnego) we Włoszech. W składzie tej infrastruktury specjalnej znajdowały się następujące bazy, ośrodki i placówki:

Baza nr 11 w Latiano (ok. 25 km od lotniska Campo Casale) – Główna Baza Przerzutowa „Jutrzenka”  (brytyjski kryptonim „Torment”), dowodzona przez komendanta z uprawnieniami dowódcy pułku, mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – organizująca przerzut Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej. Podlegała gen. Leopoldowi Okulickiemu tylko pod względem garnizonowym. Oznaczona (w przybliżeniu) jako nr 4 na „mapie obiektów w rejonie Brindisi”.

 

  • Baza nr 10 w Ostuni – Ośrodek Wyszkoleniowy Cichociemnych, od stycznia 1944 organizowano w nim dla kandydatów na Cichociemnych kursy: zaprawowy, walki konspiracyjnej, spadochronowy, odprawowy. Organizatorem oraz komendantem ośrodka od 1 października 1943 był gen. Leopold Okulicki
  • Placówka „Capri” w Bari (na schemacie „Struktura organizacyjna polskich ośrodków wokół Brindisi” błędnie opisana jako „baza”) – placówka organizująca przerzut Polaków do 2 Korpusu oraz wytyczająca trasy przerzutu z brzegów Adriatyku przez Jugosławię i Węgry do Polski.
  • Centrala łączności „Mewa” w Mesagne (ok. 5 km od Latiano, 3 km od Mesagne) – obsługiwała m.in. łączność G.B.P. związaną ze zrzutami Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej. Oznaczona jako nr 1 na „mapie obiektów w rejonie Brindisi”. 
  • 1596 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia – polska eskadra lotnicza wykonująca loty specjalne SOE, w tym ze zrzutami do Polski, dysponująca 6 samolotami: trzema „Halifaxami” oraz trzema „Liberatorami”. W zakresie dotyczącym zrzutów do Polski podlegała polskiemu komendantowi G.B.P. Wchodziła w skład 334 Skrzydła Specjalnego Przeznaczenia (334 Wing) RAF. 
  • dowództwo „Elba” – zbędna struktura dowódcza, utworzona 26 czerwca 1944 rozkazem prosowieckiego gen. Stanisława Tatara, w celu podporządkowania infrastruktury włoskiej Oddziału VI  ppłk Dorotycz – Malewiczowi ps. Roch, Hańcza.

 

B-24-Liberator-zaladunek-zasobnikow-250x164 Główna Baza Przerzutowa

Załadunek zasobników do Liberatora

Elementami tej infrastruktury specjalnej były także ośrodki i placówki, współpracujące z G.B.P., podległe brytyjskiemu SOE:

  • Lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Casale nieopodal Brindisi (ok. 25 km od G.B.P. w Latiano) – miejsce stacjonowania m.in. polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia, wykonującej loty specjalne SOE, w tym do Polski. Loty te wykonywały także, w porozumieniu z komendantem G.B.P., brytyjskie samoloty 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF.
  • Stacja Pakowania w Monopoli (ok. 70 km od G.B.P. w Latiano) – placówka SOE przygotowująca (pakująca) zasobniki zrzutowe z zaopatrzeniem.
  • Placówka F.A.N.Y. w pobliżu Latiano – dom „fanek”, czyli funkcjonariuszek brytyjskiej organizacji charytatywnej F.A.N.Y. (First Aid Nursing Yeomanry, pol. Korpus Pielęgniarek Pierwszej Pomocy), asystentek SOE wspierających przerzut Cichociemnych.

 

 

Operacje przerzutowe do Kraju

Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

 

W czerwcu 1944 pracę Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” w Latiano pod Brindisi, w depeszy L.dz.942 (Law.066) ocenił dowódca Armii Krajowej – „Stworzenie Jutrzenki było celowe. Z naszego punktu widzenia zdała egzamin. Loty są częste, łączność radiowa sprawna, pojemność transportów dwukrotnie wzrosła, przesyłany sprzęt niemiecki bardzo przydatny. Znaczne zaopatrzenie nas w ostatnich trzech miesiącach zawdzięczamy niewyczerpanej i wszechstronnej inicjatywie Sopji [mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemuoraz wielkiej ofiarności załóg samolotów. Kraj i Armia są im głęboko wdzięczne.” („Dziennik czynności”  mjr Jana Jaźwińskiego, Studium Polski Podziemnej sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 298/302/320)

 

 

Konflikt z prosowieckim gen Tatarem

stanislaw-tatar-zdrajca-204x250 Główna Baza PrzerzutowaŻadna relacja o Polsce skrzywdzonej w II wojnie światowej, o zrzutach do Polski Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej nie może pominąć destrukcyjnej, szkodliwej, zdradzieckiej roli gen. Stanisława Tatara. Odpowiedzialny za organizację zrzutów do Kraju oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w swych relacjach („Dziennik czynności” oraz „Pamiętnik”) wielokrotnie przytacza przykłady poczynań Tatara, których skutkiem było blokowanie ilości zrzutów oraz zwiększania ilości polskich załóg samolotów wykonujących loty specjalne SOE. To były jednak „tylko” szkody o charakterze raczej „taktycznym” – znacznie większe znaczenie miały poczynione przez Tatara szkody „strategiczne”.

Pierwsze „starcie” miało miejsce już w dniu przylotu Tatara do Wielkiej Brytanii, tj. 16 kwietnia 1944 (przyleciał w pierwszej operacji „Most”). Zadufany w sobie Tatar arogancko i bezpardonowo oświadczył zdumionemu mjr / ppłk dypl. Janowi JaźwińskiemuNie jestem zainteresowany ani Bazą Jutrzenka, ani też możliwościami przerzutu lotniczego w ogóle. Przybywam z misją. 

Niestety, Tatar został zastępcą szefa sztabu Naczelnego Wodza ds. krajowych i objął nadzór nad Oddziałem VI (Specjalnym). Po objęciu przezeń tej funkcji nastąpiło faktyczne blokowanie przerzutu lotniczego dla Armii Krajowej. Miało to istotne znaczenie dla zaopatrzenia AK także podczas Powstania Warszawskiego. Tatar podżegał do Powstania, ale zrzuty dla Armii Krajowej uważał za zbędne…

26 czerwca 1944 Tatar utworzył we Włoszech zbędne „dowództwo „Elba”, mianując jego szefem ppłk Dorotycz – Malewicza ps. Roch, Hańcza. Podporządkował mu włoskie placówki Oddziału VI (Specjalnego): ośrodek szkoleniowy Cichociemnych – bazę nr 10 w Ostuni, placówkę  „Capri” oraz Główną Bazę Przerzutową „Jutrzenka” (bazę nr 11) w Latiano nieopodal Brindisi.

Depesza-pazdziernik-1944__20220519_110839-300x246 Główna Baza Przerzutowa17 lipca 1944 dowódca Armii Krajowej, w związku z rozważaną decyzją o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego wysłał do mjr Jaźwińskiego, komendanta G.B.P. depeszę L.dz. 1333 – Sopja podajcie na jaki wysiłek Jutrzenki możemy liczyć w decydującej chwili podjęcia silnej akcji, co może nastąpić w początkach sierpnia. Zgodnie z prawdą mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński odpowiedział m.in. Jutrzenka nie ma środków, aby zapewnić przerzut dla Waszej silnej akcji, ani w sierpniu, ani we wrześniu b.r. W reakcji na tę depeszę, tego samego dnia gen. Stanisław Tatar odebrał mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu realną możliwość kierowania przerzutem lotniczym do Polski, zabronił mu bowiem utrzymywania łączności operacyjnej z dowódcą AK oraz z Brytyjczykami z SOE, które użyczało Polakom samolotów do przerzutu… 

22 lipca 1944 Tatar zarządził, że tylko Hańcza ma prawo kontaktowania się z Brytyjczykami (SOE) i dowódcą AK. Następnego dnia zakazał mjr dypl Janowi Jaźwińskiemu wysyłania depesz do Polski (KG AK) i do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Komendant Głównej Bazy Przerzutowej, który od początku organizował zrzuty do Polski nagle stracił realną możliwość działania. W tej sytuacji, 25 lipca 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński napisał do Naczelnego Wodza prośbę o zwolnienie go z funkcji dowódcy Bazy nr 11.

Więcej informacji o okolicznościach tego konfliktu – na stronie z biogramem mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego

 

A propos funkcjonowania bazy „Jutrzenka” po odejściu mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – fragment wymownej depeszy dowódcy Armii Krajowej: (nr 65/R2/XXX/999) – „Zaopatrywanie nas przez Jutrzenkę wygląda na sabotaż. W zapowiedzianych terminach [zrzuty] nie przychodzą, placówki zrzutowe się dekonspirują przez ciągłe i bezskuteczne czuwanie. W ostatnich dwu miesiącach były tylko cztery pojedyńcze zrzuty dzikie bez zapowiedzi w odległości do 35 km od placówek. Częściowo odebrano sprzęt od chłopów, część zrzucono na sygnały żandarmów na torach kolejowych. Interwencje w Jutrzence o przyspieszenie nakazanych przez KG zrzutów nie skutkują.”

Gasnący blask „Jutrzenki”

 

Ryszard M. Zając – Gasnący blask „Jutrzenki”
w: Biuletyn Informacyjny AK nr 2 (406) luty 2024, s. 21-31

 

 

 

Likwidacja G.B.P.

gold-250x175 Główna Baza PrzerzutowaPo odejściu mjr / ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego  – organizatora przerzutu lotniczego dla Armii Krajowej – z funkcji komendanta G.B.P., nieudolny ppłk Dorotycz – Malewicz ps. Hańcza przeprowadził jeszcze tylko kilka operacji zrzutowych do Polski.  W styczniu 1945, w związku ze zbliżającym się zakończeniem wojny, rozpoczęto likwidację Głównej Bazy Przerzutowej.

W trakcie likwidacji G.B.P. gen. Stanisław Tatar doprowadził do przejęcia m.in. 6 mln. 451 tys. dolarów, pozostałych z dotacji prezydenta USA Roosevelta na wsparcie konspiracji w Polsce. Pieniądze te zostały w znacznej części zdefraudowane przez Tatara oraz jego podwładnych: Mariana Utnika i Stanisława Nowickiego. Uczestniczący w tym procederze ppłk Dorotycz – Malewicz ps. Hańcza, który został przyłapany na złodziejstwie – popełnił samobójstwo, zostawiając dwa listy pożegnalne.

 

W końcu maja 1947 r. gen. bryg. Stanisław Tatar i jego wspólnicy – płk dypl. Stanisław Nowicki oraz ppłk dypl. Marian Utnik – zdecydowali się jawnie na współpracę z komunistycznym wywiadem wojskowym. Pod płaszczykiem szczytnych celów, za zdefraudowane pieniądze z funduszu „Drawa” oraz złoto Funduszu Obrony Narodowej, należące do polskiego rządu na emigracji, kupowali sobie faktycznie lepszą przyszłość w Polsce Ludowej. Tak przynajmniej sądzili, gdyż nieodległa przyszłość brutalnie zweryfikowała ich przypuszczenia. (…) Działania Komitetu, noszące wszelkie znamiona defraudacji majątku należącego do Skarbu Państwa, zawsze zmierzały w jednym kierunku: powrotu do Polski i wykorzystania zawłaszczonego majątku w celu zabezpieczenia własnej przyszłości. Oczywiście dążenia te na zewnątrz starannie maskowano troską o odbudowę kraju. Daniel Koreś – U źródeł afery TUN: generał Stanisław Tatar, rozpad Komitetu Trzech i przekazanie komunistycznemu wywiadowi wojskowemu funduszu „Drawa” 1947-1949, Przegląd Historyczno – Wojskowy (1/2021), Warszawa 2021, s. 66-104.

Więcej informacji – na stronie Stanisław Tatar – generał zdrajca

 

Historię bohaterstwa Armii Krajowej kończą:

  • zdrada aliantów oddających Polskę do rosyjskiej „strefy wpływów”,
  • zaakceptowany przez świat niezgodny z prawem międzynarodowym „proces szesnastu” przywódców Polski Podziemnej,
  • morderstwo w celi moskiewskiego więzienia na Łubiance ostatniego dowódcy AK Cichociemnego gen. Leopolda Okulickiego,
  • nawet zdrada we własnych szeregach – żądnego władzy, prosowieckiego, chciwego megalomana bez zasad moralnych gen. Stanisława Tatara – który doprowadził do samobójczej „akcji Burza”, podjudzał do tragicznie zakończonego Powstania Warszawskiego oraz sparaliżował powojenną walkę o wolną Polskę m.in. organizując fałszywą „centralę konspiracyjną Hel”, defraudując państwowe pieniądze funduszu „Drawa” oraz przekazując władzom „Polski Ludowej” ok. 3 tys. teczek personalnych i dokumentów Oddziału VI (Specjalnego)…

 

 


 

 

Podsumowanie
148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Główna Baza Przerzutowa

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Do 31 lipca 1944 – dzięki wysiłkom mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – wystartowało z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy) do Polski 340 samolotów (179 polskich i 161 brytyjskie), wykonało zadanie 178 załóg (104 polskie i 74 brytyjskie). Podczas Powstania Warszawskiego, od 1 do 22 sierpnia 1944 wystartowało stamtąd 146 samolotów (59 polskich, 87 brytyjskich i południowoafrykańskich), wykonało zadanie 69 (33 polskich i 36 brytyjskich oraz południowoafrykańskich).

Ogółem „Jutrzenka” zorganizowała start 486 samolotów (238 polskich oraz 248 brytyjskich i południowoafrykańskich), wykonało zadanie 247 załóg (137 polskich oraz 110 brytyjskich i południowoafrykańskich), stracono 32 samoloty (7 polskich oraz 25 brytyjskich i południowoafrykańskich).

 

Brindisi_1-300x199 Główna Baza Przerzutowa

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Niestety, w zaopatrzeniu Armii Krajowej byliśmy mocno uzależnieni od Brytyjczyków, którzy użyczali Polakom samolotów na potrzeby operacji zrzutowych oraz stale ograniczali loty ze zrzutami do Polski. Brytyjską politykę można zasadnie zdefiniować jako „kroplówka zrzutowa” dla Armii Krajowej…  Polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych wykonywały do innych krajów. W 1944 roku na 1282 wykonane loty Polacy polecieli tylko w 339 lotach do Polski…

Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym) ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ogółem na 430 zaplanowanych (uzgodnionych z SOE) lotów do Polski wykonano tylko 229, czyli trochę ponad połowę. Zasadne jest zatem założenie, że wielkość zrzutów do Polski mogłaby być dwukrotnie większa, gdyby Brytyjczycy dotrzymywali słowa…

 

cc-bagaznik2_ozn-145x250 Główna Baza Przerzutowa

„Bagażnik” skoczka

Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.

Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton.

Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…

 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Zespół akt Oddziału VI Sztabu Głównego Naczelnego Wodza z lat 1940-1949 – Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. II.52
  • Jan Jaźwiński – Dziennik czynności, SPP sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 204/222, 216/234, 233/251, 241/242/260, 245/263, 250/268, 253/271, 255/274, 266/268/286, 271/275/293, 279/283/301, 280/284/302, 281/285/303, 282/286/304, 297/301/319, 301/306/342, 307/312/330
  • Jan Jaźwiński –  Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, s. 436, 442, 451, 466, 467, 487, 492-494, 503, 505, 512, 515, 519, 521, 532
  • Jan Jaźwiński –  Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, s. 5, 9, 17-19, 24,  29, 37, 40, 44, 49, 58, 65, 88, 91, 95, 96, 112, 125, 136, 138, 173, 176, 180, 198, 220, 339, 349
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Tebinka Jacek, Zapalec Anna – Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE) Neriton, Warszawa 2021, s. 346, 419, 512
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW Pax, 1984, s. 16, 20, 261, 262
  • Jędrzej Tucholski – Spadochroniarze, IW Pax 1991, ISBN 83-211-1057-6, s. 93, 94, 103, 127, 129, 130, 132, 226, 152
  • Zbigniew S. Siemaszko – Działalność generała Tatara, Norbertinum, Lublin 2004, ISBN 83-7222-192-8, s. 4, 85, 100, 107, 109, 110, 129, 180, 182

 

Zobacz także:

 

 

 

Stanisław Kłosowski – pilot

vel  Kuba

 

Klosowski-stanislaw-176x250 Stanisław Kłosowski - pilot

chor. pilot Stanisław Kłosowski

ur. 11 stycznia 1913 w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca) zm. 24 września 1971 w Londynie (Wielka Brytania), przez kolegów zwany „Kubą” – podoficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, pilot lotnictwa bombowego i transportowego (301 DB) oraz specjalnego przeznaczenia (138 SDS RAF, 1586 ESP PSP).
Spośród ponad 17 tys. polskich lotników PSP w Wielkiej Brytanii – jedyny podoficer oraz jeden z dziesięciu lotników odznaczonych Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Jako jeden z nielicznych dwukrotnie odznaczony brytyjskim Zaszczytnym Krzyżem Lotniczym (Distinguished Flying Cross).
05_szachownica-lotnicza-250x250 Stanisław Kłosowski - pilotWykonał ponad 110 lotów bojowych, w trzech (!!!) turach bojowych, m.in. kilkadziesiąt bombardowań celów niemieckich.  Pilot w ok. 70 tajnych operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE) m.in. do Francji, Austrii, w tym 33 do Polski, w większości w składzie „królewskiej załogi” – wraz z mjr. naw. Stanisławem Królem, dowódcą polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia. Wykonał podczas nich 12 zrzutów 45 Cichociemnych spadochroniarzy AK oraz 6 kurierów, 20 zrzutów zaopatrzenia dla Armii Krajowej, 1 bombardowanie (lotnisko Okęcie).

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Stanisław Kłosowski - pilotSpis treści:


 

odznaka-Szkoly-Pdof-Lotn-Maloletnich_500px-250x248 Stanisław Kłosowski - pilot

Odznaka SPLdM

Urodził się we wsi Niwka, od 1916 gminie Niwka, od 1953 dzielnicy Sosnowca. Ochrzczony w rzymskokatolickiej parafii pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.  Uczył się w szkole powszechnej oraz w gimnazjum w Niwce (obecnie dzielnica Sosnowca), w 1930 podjął naukę w Szkole Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy. Po jej ukończeniu awansowany na stopień plutonowego pilota, w 1933 uczestnik kursu podstawowego pilotażu, następnie przydzielony do 22 Eskadry Bombowej 2 Pułku Lotniczego w Krakowie.

PZL-P37-Los-Okecie-1939-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

PZL-37 Łoś, Okęcie, 1939

W 1934 uczestnik Kursu Wyższego Pilotażu w Grudziądzu, od kwietnia 1939 uczestnik szkolenia na samolotach bombowych PZL-37 „Łoś” w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie. Po jego ukończeniu przydzielony wraz z 10 innymi pilotami, do sformowanej w marcu 1939 nowej 216 Eskadry Bombowej w Warszawie. Eskadra dysponowała 9 bombowcami PZL-37 B „Łoś” oraz 2 samolotami transportowymi Fokker F.VIIB/3m.

 

II wojna światowa

Polskie_Sily_Powietrzne-orzel Stanisław Kłosowski - pilot

Fairey-Batle-250x89 Stanisław Kłosowski - pilot

Fairey Battle

Po wybuchu II wojny światowej, w składzie 216 Eskadry Bombowej (po wybuchu wojny pod nazwą 16 Eskadra Bombowa), w 215 Dywizjonie Bombowym (po wybuchu wojny pod nazwą XV Dywizjon Bombowy), walczył w kampanii wrześniowej 1939. Jego eskadra m.in. bombardowała nacierające niemieckie kolumny pancerne. 3 września jako jedyny z eskadry, pomimo trudnych warunków atmosferycznych wylądował na lotnisku w Starej Wsi k/ Węgrowa. 15 września po południu, wraz z pchor. obs. Tadeuszem Srzednickim, samolotem PWS-26 przeprowadził lotnicze rozpoznanie rejonu Brześcia.

Zaladunek-bomb-250x134 Stanisław Kłosowski - pilot

Załadunek bomb…

17 września 1939, na rozkaz szefa sztabu naczelnego dowódcy lotnictwa i OP gen. Stanisława Ujejskiego ewakuował się samolotem PZL-37 B „Łoś” do Rumunii. Przez Jugosławię i Grecję dotarł do Francji, następnie w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w bazie lotniczej w Lyon-Bron.

RAF-250x241 Stanisław Kłosowski - pilotPod koniec grudnia 1939 jako jeden z pierwszych zgłosił się do Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (numer służbowy RAF: 780172). W styczniu 1940 awansowany na stopień sierżanta pilota.

Początkowo uczestnik wstępnego szkolenia naziemnego w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa (Eastchurch), później w bazie lotniczej RAF Bramcote przeszkolony na lekkich bombowcach Fairey Battle, w 18 OTU (No 18 Operational Training Unit RAF), w składzie RAF Bomber Command.

 

301 Dywizjon Bombowy

301-DB-250x247 Stanisław Kłosowski - pilotHalifax-250x147 Stanisław Kłosowski - pilotOd 23 lipca 1940 przydzielony do 301 Dywizjonu Bombowego (później pod nazwą „Ziemi Pomorskiej im. Obrońców Warszawy”). Od 23 sierpnia 301 dywizjon wraz z personelem, także z polskim 300 Dywizjonem Bombowym, przeniesiony do bazy RAF Swinderby i włączony w skład No 1 RAF Bomber Command.

W nocy 17/18 września 1940 wystartował w pierwszym locie bojowym, uczestniczył w bombardowaniu przez polskie bombowce barek desantowych zakotwiczonych w Boulogne.

Dywizjon_Bombowy_301_Ziemi_Pomorskiej-300x300 Stanisław Kłosowski - pilotWykazał się mistrzostwem w pilotażu, gdy po powrocie z bombardowania Bremy jako jedyny wylądował w śnieżycy, przy kiepskiej widoczności, na lotnisku RAF Swinderby. W składzie 301 DB wykonał 31 lotów bojowych nad terytorium wroga, m.in. w nocy 11/12 czerwca uczestniczył w bombardowaniu Düsseldorfu. Po ukończeniu tury lotów w lotnictwie bombowym (30 operacji bojowych) zgłosił się jako pilot do wykonywania lotów specjalnych do okupowanej Polski.

Franciszek Kalinowski – Działania na rzecz Kraju
w: Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940 – 1945
Instytut Literacki, Paryż, 1969, s. 249 – 284

 

138 Special Duty Squadron RAF

138-SDS-RAF Stanisław Kłosowski - pilotPrzeszkolony w pilotażu samolotów Handley Page Halifax II, po zakończeniu szkolenia od 1 kwietnia 1941 przydzielony do 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych RAF (138 Special Duty Squadron RAF).

Od października 1941, wraz z 161 SDS RAF, jego dywizjon stacjonował 75 km na północ od centrum Londynu, na tajnym lotnisku RAF Tempsford,  będącym w dyspozycji 3 Grupy RAF, odpowiedzialnej za lotnicze operacje specjalne.

 


 

Lotnisko RAF Tempsford
Tempsford-300x222 Stanisław Kłosowski - pilot

Lotnisko RAF, Tempsford

Lotnisko RAF Tempsford było tajnym obiektem brytyjskiego Kierownictwa Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) którego zadaniem było wspieranie ruchów oporu w okupowanej Europie. Startowały z niego samoloty 138 i 161 dywizjonów specjalnych RAF do Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji oraz do Polski.

148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Stanisław Kłosowski - pilot

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Aby wprowadzić w błąd niemieckie rozpoznanie lotnicze, w Tempsford wybudowano tzw. „Gibraltar Farm”. Obiekt wyglądał jak zwykła brytyjska stodoła w gospodarstwie rolnym. Murowany budynek pokryto od zewnątrz drewnem.

Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 w 43 operacjach lotniczych
z tajnego lotniska RAF Tempsford przerzucono do okupowanej Polski
158 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej

SOE-Tetworth-Hall-hotel-pilotow-Tempsford-300x200 Stanisław Kłosowski - pilot

Tetworth Hall, hotel dla pilotów RAF Tempsford, foto: David Sands

Cichociemni przerzucani byli do Polski także po starcie z innych lotnisk: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Potem przerzucano Cichociemnych z lotniska RAF Tempsford (158). Od 1944 lecieli do Polski po starcie z lotniska Campo Casale (133) nieopodal Brindisi (Włochy). Z lotniska RAF Tempsford przeprowadzono ponadto, od 17 marca 1942 do 21 października 1943  90 operacji zrzutów materiałowych zaopatrzenia dla AK oraz w nocy 29/30 października 1942 operację „Wrench”, w której miano zbombardować siedzibę gestapo w Warszawie.

Loty ze zrzutami Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej odbywały się m.in. dzięki zaangażowaniu mjr dypl. Jana Jaźwińskiego, oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, odpowiedzialnego za organizację lotów specjalnych SOE do Polski.

 

Lotnisko RAF Tempsford – Gibraltar Farm


 
Loty w operacjach specjalnych SOE
Klosowski-Stanislaw-237x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski

Pieczec-dowodztwa-PSP-Anglia-250x250 Stanisław Kłosowski - pilotStanisław Kłosowski ogółem pilotował samolot w ok. 70 tajnych operacjach specjalnych brytyjskiego Special Operation Executive (SOE), w tym 33 do Polski, wykonując 12 zrzutów Cichociemnych oraz 6 kurierów a także 20 zrzutów zaopatrzenia (zasobniki, paczki) dla Armii Krajowej. Z lotniska RAF Tempsford (oraz pobliskich: RAF Stradishall i RAF Lakenheath) do okupowanej Polski przerzucił 40 Cichociemnych (kolejnych 5 CC z lotniska Campo Casale pod Brindisi), w 10 operacjach lotniczych SOE: Jacket (27/28-12-1941), Shirt 6/7-01-1942), Collar (25/26-02-1942, 3/4-03-1942), Belt (30/31-03-1942), Cravat (8/9-04-1942), Rheumatism (1/2-09-1942, 3/4-09-1942), Chisel (1/2-10-1942) oraz Neon 4. Wśród Nich byli m.in.: Adam Boryczka, Maciej Kalenkiewicz, Eugeniusz Kaszyński, Henryk Krajewski, Stefan Mich, Bolesław Polończyk, Stanisław Sędziak, Waldemar Szwiec oraz uznana po wojnie za Cichociemną Elżbieta Zawacka.

Halifax-II-300x194 Stanisław Kłosowski - pilot

Handley Page Halifax II

Pierwszy swój lot w operacji specjalnej zrzutu Cichociemnych, wykonał w nocy z 27 na 28 grudnia 1941, wraz z Julianem Pieniążkiem (obaj w stopniu sierżanta pilota) jako pilot samolotu Halifax L-9618 „W”, w pierwszym (próbnym) sezonie operacyjnym. Była to trzecia operacja lotnicza SOE, o kryptonimie „Jacket„, w której na teren okupowanej Polski zrzucono czterech Cichociemnych, w tym współtwórcę Cichociemnych, wówczas kpt. Macieja Kalenkiewicza. Start o godz. 21.20 z lotniska RAF Lakenheath, zrzut o godz. 4.10 „na dziko”, wskutek błędu nawigatora (F/O Mariusz Wodzicki), poza planowaną placówkę odbiorczą, w okolicach miejscowości Brzozów Stary, na las Paulinka – Załusków, przy drodze Sochaczew – Gąbin (22 km od Łowicza), ok. 22 km. od granicy z Generalną Gubernią.

 

Mistrzostwo pilotażu
Krol-Klosowski-250x176 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Król i Stanisław Kłosowski w otworze na kaem Liberatora BZ-860 'U”

W nocy 1/2 października 1942, wraz z pilotem W/O Franciszkiem Zarembą oraz załogą:  F/O Mariusz Wodzicki (nawigator), F/O Franciszek Pantkowski (radiotelegrafista), F/S Tadeusz Madejski (strzelec), Sgt. Czesław Kozłowski (mechanik), Sgt. Czesław Nowiński (despatcher) wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7776 „U” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Chisel”. Na placówkę odbiorczą „Rak”, w okolicach miejscowości Łupiny, 11 km od Siedlec zostali zrzuceni czterej Cichociemni: mjr Eugeniusz Kaszyński, por. Artur Linowski, ppor. Waldemar Szwiec, por. Adam Trybus oraz zaopatrzenie dla AK.

Liberator-Szostaka-250x168 Stanisław Kłosowski - pilotW drodze powrotnej, już nad brzegiem Wielkiej Brytanii, w rejonie przylądka Flamborough (hrabstwo York), silniki lecącego samolotu zatrzymały się z braku benzyny, po locie trwającym 13 godzin i 30 minut. F/S Stanisław Kłosowski mistrzowsko wylądował na kamienistym terenie. Samolot rozbił się, ale cała załoga szczęśliwie ocalała.

W Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż Kłosowski w tym wypadku wykazał dużo odwagi i przytomności oraz umiejętności powzięcia decyzji w trudnej sytuacji ratując całą załogę”. (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)

Liberator-12-250x141 Stanisław Kłosowski - pilotW nocy 29/30 października 1942, jako drugi pilot wraz z pilotem P/O Kazimierzem Szrajerem oraz załogą:  F/L Stanisław Król (nawigator), F/S Walenty Wasilewski (radiotelegrafista), F/S Rudolf Mol (strzelec), Sgt. Jerzy Sołtysiak (mechanik), wystartowali z lotniska RAF Tempsford Halifaxem W-7774 „T” (138 Dywizjon RAF), w operacji lotniczej „Wrench”, z dwiema bombami 500 funtowymi (ok. 230 kg) oraz czterema 250 funtowymi, w celu zbombardowania siedziby gestapo w Warszawie przy al. Szucha 25. Tego bombardowania od prawie roku domagał się gen. Stefan Rowecki, komendant główny ZWZ-AK. 

 

Jan-Jazwinski-251x350 Stanisław Kłosowski - pilotW „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, wówczas kierownik Samodzielnego Referatu S (Specjalnego), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

19.X. (…) Dziś nadeszła depesza od Kaliny [gen. Rowecki] L.dz. 4379/VI z żądaniem bombardowania siedziby gestapo w Warszawie, lotniska Okęcie i lotniska w Rakowicach. Jest to już 6-ta czy 7-ma depesza na przestrzeni ostatniego roku. Kier. Sam. Ref. „S” poprosił Szefa O.VI [Oddziału VI (Specjalnego)] o interwencję wprost u N.W. [Naczelnego Wodza], aby starania u Anglików [SOE] prowadzić na najwyższym szczeblu. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Stanisław Kłosowski - pilot22.X. (…)  Air Ministry [brytyjskie ministerstwo lotnictwa] zgodziło się na wysłanie jednego samolotu na bombardowanie Gestapo w Warszawie – zgodę tę traktują jako wyjątek – zasadniczo są zdania, że bombardowania takie są niecelowe. (…)

Dnia 29.X. – o godz. 11.oo – „żółty alarm”, gotowość dla ekip „Brace” (lotnicza) i „Pliers” (poczta i instrukcje specjalne) oraz dla ekspedycji „Wrench” (bombardowanie). (…) godz. 18.oo – lot Nr 20/25 – eksp. „Wrench” – bomby 2 po 500 i 4 po 250 funtów – cel – Kw.Gł. Gestapo w Warszawie (…). 31.X. (…) sprawozdanie z lotu w dniu 29/30.X.42 r.: – operacja „Wrench” – kpt. Król – osiągnęła Warszawę, jednak okazało się, że tak wielką maszyną trudno wycelować na budynek Gestapo. Po nieudanej próbie, kpt. Król zrzucił bomby na lotnisko Okęcie. (Pilot dał znak, że podchodzi do lądowania, Niemcy wyłożyli pełne światła i nawigator wysłał im 2000 funtów bomb). Niemcy odpowiedzieli ogniem artylerii przeciwlotniczej – bezskutecznie. 

Liberator-250x141 Stanisław Kłosowski - pilotW drodze powrotnej, kiedy samolot wynurzył się na zachodnim skraju chmur, wiszących nad Danią, został nagle zaatakowany przez dwóch myśliwców niemieckich. Jeden silnik i hydraulika uszkodzone, klapy bombowe wypuszczone, samolot zaczął tracić na szybkości i wysokości i tylko dzięki wytrwałej i zgranej pracy pilotów i nawigatora udało się utrzymać stery i doprowadzić samolot prawie do brzegu. Samolot wodował około 500 yardów [ok. 460 metrów] od brzegu Anglii w okolicy Cromer. Załoga opuściła samolot i w łodzi ratunkowej dobiła do brzegu. (…) Kiedy na lotnisko Tempsford doszła wiadomość, że załoga kpt. Króla pływała, jeden z sierżantów wysłał koledze z załogi (…) pantofle sportowe i majteczki kąpielowe. Bóg Wielki raczył zachować świetną naszą załogę przy życiu.” (s. 100-103)

 

dinghy-RAF-250x171 Stanisław Kłosowski - pilot

Dinghy używana w RAF

Według późniejszej relacji załogi, pilot P/O Kazimierz Szrajer znał Warszawę od dziecka, podchodził do bombardowania trzykrotnie, lecz przy prędkości 200 km/godz. oraz ograniczonej widoczności w nocy, za każdym razem siedziba gestapo była widoczna za późno, aby mieć pewność trafienia po zwolnieniu bomb. Dlatego po trzecim nalocie, gdy odezwała się już artyleria przeciwlotnicza z Bielan, załoga zdecydowała zrzucić bomby na cel zapasowy – lotnisko Okęcie. Po nalocie nad lotnisko, przed zrzuceniem bomb, zapalono światła pozycyjne, symulując lądowanie – po czym Niemcy oświetlili pas startowy. Zrzucono wszystkie bomby na dobrze oświetlony cel.

W drodze powrotnej Halifax W-7774 „T” został ostrzelany przez niemiecki myśliwiec JU-88, który uszkodził jeden silnik, ster kierunku i system kontroli paliwa. Samolot był cieżko sterowny, szybko tracił prędkość i wysokość. Radiotelegrafista do ostatniej chwili nadawał położenie oraz SOS, a przed wodowaniem spiął klucz telegraficzny. Ciężkim samolotem na Morzu Północnym F/S Stanisław Kłosowski wodował po mistrzowsku, tak że jeszcze przez prawie dwie godziny samolot utrzymywał się na wodzie (!). Po ok. dwóch godzinach załogę wyłowiono wraz z nadmuchiwaną dinghy ratunkową, a samolot doholowano do brzegu!. 

Halifax_airfield_1943-250x131 Stanisław Kłosowski - pilotW Dzienniku bojowym 138 Eskadry odnotowano: „St. sierż. Kłosowski zaraz po ataku zrobił unik i lekki skręt w lewo (…). Na wysokości około 6000 stóp stanął drugi silnik po tej samej stronie, ale dzięki sierż. Sołtysiakowi, który z przytomnością przełączył na inny zbiornik, ten sam silnik zaczął ponownie pracować i st. sierż Kłosowski wyprowadził samolot do lotu na wysokości około 2000 stóp. Od tej pory samolot to nabierał wysokości, to znowu tracił, piloci obaj pracowali, pomagając sobie nawzajem (…) Tak załoga leciała przez dwie godziny, aż do chwili kiedy wszystkie silniki stanęły i st. sierż Kłosowski wodował na morzu i cała załoga się uratowała, będąc wzięta w 2 godz. później przez łódź motorową ratowniczą.” (LOT.A.V.35/10A, IPiMS)  

 

Polska eskadra „C” – 301 Dywizjon
Klosowski-Stanislaw-237x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski

W styczniu 1943, po zakończeniu II tury bojowej (60 lotów) pozostał w 138 Dywizjonie RAF jako instruktor pilotażu, oczekiwał także na zgodę Naczelnego Wodza na kontynuowanie lotów bojowych po zakończeniu drugiej tury operacyjnej. Od połowy sierpnia 1943 skierowany do 1 OTU, No 1 (Coastal) Operational Training Unit RAF, na szkolenie z pilotażu samolotów Consolidated B-24 Liberator. Po pomyślnym jego ukończeniu ponownie przydzielony do wykonywania lotów bojowych. 

Liberator-300x203 Stanisław Kłosowski - pilot

Consolidated B-24 Liberator

1 kwietnia 1943 utworzono w 138 Dywizjonie polską eskadrę C, zwaną przez Polaków 301 Dywizjonem. W jej składzie było 6 polskich załóg, 1 zapasowa oraz w 81 proc. polska obsługa naziemna. W drugiej połowie kwietnia Polacy otrzymali sześć nowych Halifaxów. W maju zostały też wymienione prawie wszystkie załogi. W 1943 w związku z intensyfikacją zrzutów oraz wzrostem zagrożenia przelotów trasą północną, pojawiła się konieczność wyznaczenia nowej trasy lotów do Polski. Zanim to jednak nastąpiło, we wrześniu 1943 polska eskadra otrzymała dwa samoloty Consolidated B-24 Liberator. Wyznaczono także nowy wariant trasy nad Szwecją, dłuższy o ok. 200 km

Baza-11-Brindisi-fin-250x140 Stanisław Kłosowski - pilot

W nocy 20/21 października 1943, w tajnej operacji lotniczej SOE o kryptonimie „Cottage 10” wykonał Liberatorem BZ-860 „U”, lot trasą liczącą ok. 4,5 tys. km. Był to najdłuższy lot w historii lotów specjalnych do Polski oraz jeden z najdłuższych w historii RAF – trwał aż 16 godzin i 30 minut! Był to także ostatni lot specjalny z lotniska RAF Tempsford do Polski.

F/S Stanisław Kłosowski wystartował o godz. 16.50 z 6 zasobnikami z zaopatrzeniem dla Armii Krajowej, na placówkę odbiorczą Kufer 513, położoną w rejonie wsi Ruda, 11 km od stacji kolejowej Ostrów Mazowiecka. Placówka jednak nie odpowiadała, ani nie wyłożyła żadnego znaku świetlnego. Liberator poleciał zatem na placówkę zapasową i zrzucił zasobniki na bastion (placówkę zdolną przyjąć zrzut z kilku samolotów) Chochla 507, zlokalizowaną w rejonie miejscowości Łubiec, ok. 27 km od Warszawy, w Puszczy Kampinoskiej.

 

1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia
Taranto-Wlochy-300x187 Stanisław Kłosowski - pilot

Taranto, Włochy

3 listopada 1943 funkcjonująca w brytyjskim 138 Dywizjonie RAF polska eskadra „C” została wydzielona oraz przeformowana na polską 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia. W jej skład wchodziło 10 załóg – w ich składzie m.in. F/S Stanisław Kłosowski – oraz 6 samolotów: po 3 Halifaxy i Liberatory. Część personelu eskadry przetransportowano z Tempsford trzema samolotami, lądując kolejno na lotniskach: Hurn, Gibraltar oraz Blida pod Algierem.

Stirling-mk-I-250x157 Stanisław Kłosowski - pilot

Shot Stirling Mk.I

Pozostały personel polskiej 1586 eskadry  przetransportowano koleją do Liverpoolu, następnie od 14 listopada 1943 brytyjskim transportowcem „Duke of Lincoln”, z silną eskortą lotniczą i morską w konwoju do portu Philippeville (obecnie Skikda) w Algierze. Stamtąd transportem kolejowym do Bizerty, następnie znów w konwoju morskim do włoskiego portu Taranto; później kolumną samochodów na miejsce. Ośmioma samolotami (po cztery Halifaxy i Stirlingi) przerzucono z Wielkiej Brytanii do Włoch osiem oczekujących na zrzut do Polski ekip, tj. 45 skoczków – przyszłych Cichociemnych.

Brindisi_1-300x199 Stanisław Kłosowski - pilot

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Początkowo bazą polskiej eskadry miało być lotnisko Sidi Amor w rejonie Tunisu. Stamtąd F/S Stanisław Kłosowski wykonał dwa loty specjalne w operacjach zrzutów materiałowych dla Armii Krajowej. W nocy 15/16 grudnia 1943 w operacji lotniczej „Ohio 3”, wraz z m.in. Stanisławem Królem, poleciał Liberatorem BZ-860 „U” z 6 zasobnikami i 6 paczkami na placówkę odbiorczą (bastion) Topola 14, zlokalizowaną w rejonie Tyńca, ok. 11 km od Jędrzejowa.  Z powodu fatalnej pogody operacja nie zakończyła się sukcesem, lądował w Sidi Amor po czternastu godzinach lotu.

Liberator-dcy-Stanislawa-Krola-250x158 Stanisław Kłosowski - pilot

Liberator dowódcy 1586 ESP

Ponownie poleciał na ten bastion w nocy 18/19 grudnia 1943, także z 6 zasobnikami i 6 paczkami zaopatrzenia dla AK. Z powodu zbliżających się Świąt, personel obsługi naziemnej oraz piloci dołączyli do paczek kartki świąteczne, opłatki oraz drobne prezenty dla żołnierzy AK. F/S Stanisław Kłosowski, wraz z m.in. S/L Stanisławem Królem jako nawigatorem, wystartowali z Sidi Amor o godz. 17.50 Liberatorem BZ-860 „U”, w operacji lotniczej „Ohio 1”. Tym razem lot specjalny zakończył się pomyśnie, wykonano zrzut, samolot powrócił na lotnisko po locie trwającym 13 godzin i 10 minut.

Lotnisko Sidi Amor dla Halifaxów wracających z Polski było zbyt oddalone. 19 grudnia 1943 dowódca polskiej 1586 eskadry otrzymał zgodę na jej przebazowanie na dawne lotnisko Reggia Aeronautica w Campo Cassale nieopodal Brindisi we Włoszech.  Pięć samolotów eskadry wylądowało na tym lotnisku 22 grudnia 1943.

Zaloga-Krol-Klosowski-250x112 Stanisław Kłosowski - pilot

„Królewska załoga” wraz z personalem naziemnym przy Liberatorze dowódcy 1568 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia.
W środku stoją: po lewej Stanisław Kłosowski, po prawej Stanisław Król.  Spadochrony na samolocie to m.in. udane zrzuty.
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

 

Liberator-model-250x83 Stanisław Kłosowski - pilotNad ranem 6 stycznia 1944, z powodu bardzo złych warunków atmosferycznych w rejonie lotniska Campo Casale pod Brindisi aż dwie polskie załogi zginęły podczas lądowania po powrocie z lotów specjalnych SOE. F/S Stanisław Kłosowski wylądował dopiero po trzecim podejściu. W „Dzienniku bojowym Eskadry” odnotowano: „St. sierż Kłosowski jako pilot w locie tym pokazał, że nie tylko w dobrą pogodę może latać, ale i w najgorszą, która właśnie była w tę noc. Uratował on całą załogę, a tym samym samolot.”

Klosowski-Stanislaw-Sosnkowski-Kazimierz__Piotr-Hodyra-213x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Stanisław Kłosowski odznaczany Złotym Krzyżem Virtuti Militari przez Naczelnego Wodza, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, Brindisi, 26 marca 1944
Fot. ze zbiorów Piotra Hodyry

Z lotniska Campo Casale pod Brindisi przerzucił do okupowanej Polski, w kolejnych operacjach specjalnych SOE 5 Cichociemnych (łącznie 45 CC) oraz zaopatrzenie dla Armii Krajowej. Pilotował samolot Liberator EV-978 „R” (1586 Eskadra PAF), z którego w  nocy 27/28 kwietnia 1944, w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Weller 21” skoczyli do okupowanej Polski, specjalizujący się w lotnictwie Cichociemni: płk. Jan Biały ps. Kadłub, mjr Jerzy Iszkowski ps. Orczyk, mjr Bronisław Lewkowicz ps. Kurs, kpt. Edmund Marynowski ps. Sejm.

Na placówkę odbiorczą „Koza”, w okolicach miejscowości Bychawka, Bystrzyca, 18 km od Lublina, zrzucono także 12 zasobników oraz 6 paczek, wraz ze skoczkami w trzech nalotach na placówkę od godz. 01.15. Z drugiego samolotu –  Halifaxa JP-171 „P” zrzucono 9 zasobników oraz 12 paczek w trzech nalotach w godz. 00.57 – 01.05. Oba samoloty szczęśliwie powróciły do bazy Campo Casale we Włoszech, po locie trwającym (odpowiednio) dziewięć godzin i 40 minut oraz 9 godzin i 45 minut.

W maju 1944 awansowany na stopień chorążego, wielokrotnie odmawiał uczestnictwa w kursie oficerskim. W nocy 24/25 maja 1944 wykonał swój ostatni lot bojowy. Niezwykle skromny, lubiany przez załogi i personel naziemny. We wniosku o odznaczenie Go Złotym Krzyżem Virtuti Militari podkreślono:

Był pierwszym pilotem załogi, która rozpoczęła loty specjalne. Mimo ciężkich przejść w poprzednich latach bojowych wykazywał stale wielką ofiarność i poświęcenie dla służby, wykonując do tej pory największą ilość zadań bojowych w lotnictwie polskim.

 

Polski_Korpus_Przysposobienia_i_Rozmieszczenia-1-300x249 Stanisław Kłosowski - pilot

Ulotka PKPiR

Nie pozwolono Mu pozostać w Campo Casale w Brindisi jako instruktor. Po zakończeniu ostatniej tury lotów bojowych powrócił do Wielkiej Brytanii, przydzielony do Ośrodka Zapasowego Lotnictwa w Blackpool.

Od października 1944 instruktor pilotażu 18 Jednostki Wyszkolenia Bojowego. Na jego wniosek, od lutego 1945 przeniesiony do lotnictwa transportowego, przydzielony do 45 Grupy Transportowej w Kanadzie.

 

 

Po wojnieKlosowski-grob-225x300 Stanisław Kłosowski - pilot

Pod koniec stycznia 1946 formalnie przydzielony do odtworzonego 301 Dywizjonu, przeformowanego w jednostkę transportową.  Od grudnia 1946 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie. Odniósł poważne obrażenia 17 września 1971 w wypadku samochodowym. Według jednej z relacji kierowany przez pakistańskiego kierowcę samochód uderzył w budkę telefoniczną, z której prowadził rozmowę.

Zmarł 24 września 1971 w St. Leonard Hospital w Londynie, pochowany w Streatham Park Cemetery, Rodwan Road – Sq. 33A, gr. 59 641.

 

Upamiętnienie

21-02-10-RM-Sc-Klosowski_-250x193 Stanisław Kłosowski - pilot21-06-21_UM-Sc-Klosowski-216x300 Stanisław Kłosowski - pilot10 lutego 2021 zwróciłem się do Rady Miejskiej Sosnowca z petycją w sprawie upamiętnienia Stanisława Kłosowskiego – wybitnego pilota lotnictwa bombowego i transportowego oraz lotnictwa specjalnego przeznaczenia w operacjach lotniczych Special Operations Executive (SOE), wykonującego m.in. zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

Pismem z 21 czerwca 2021 naczelnik Wydziału Geodezji i Kartografii Urzędu Miejskiego w Sosnowcu poinformował, iż „była ona przedmiotem spotkania Miejskiego Zespołu Nazewnictwa Ulic i Obiektów Publicznych, Zespół pozytywnie zaopiniował wniosek zawarty w petycji. Odrębną kwestią pozostaje sposób upamiętnienia”. 

uchwala-nr-824_Klosowski_-250x191 Stanisław Kłosowski - pilotSkwer_Klosowskiego_20221012_105544-237x250 Stanisław Kłosowski - pilot28 października 2021 Rada Miejska Sosnowca jednogłośnie podjęła uchwałę o  nadaniu imienia Stanisława Kłosowskiego skwerowi u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Wygoda – w rodzinnej dzielnicy Niwka, niedaleko kościoła, w którym wybitny pilot z Sosnowca został ochrzczony. Wszyscy obecni radni głosowali za uchwałą, ponad podziałami politycznymi. Bardzo dziękuję 🙂

8 listopada 2021 wystąpiłem do prezydenta Sosnowca z prośbą upamiętnienia także 105 osób – personelu lotniczego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii – urodzonych w Sosnowcu. Listę tych osób ustalił portal ListaKrzystka.pl Odtąd czekam na odpowiedź…

 

 

 

Awanse
stopnie brytyjskie:
  • Sergeant (Sgt.)  | odpowiednik stopnia w PSP – sierżant
  • Flight Sergeant (F/S)  | odpowiednik stopnia w PSP – starszy sierżant
  • Warrant Officer (W/O) – lipiec 1942  | odpowiednik stopnia w PSP – chorąży
stopnie polskie: 

 

 

Oredery i odznaczenia

 

 

Dziękuję Panu Piotrowi Hodyra za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

 

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943-1945:

Dziennik lotów polskiej sekcji SOE 1943 – 1945

 

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

 

Źródła:
  • informacje własne
  • Piotr Hodyra – Zapomniany wśród najdzielniejszych, Lotnictwo 2010, nr 10, s. 96-98
  • Piotr Hodyra – Jeden z dziesięciu, biuletyn IPN nr 8-9 (129-130), sierpień wrzesień 2011, s. 176-180  ISSN 1641-9561
  • Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
  • Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
  • Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Kajetan Bieniecki – Polskie załogi nad Europą 1942 – 1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10235-X
  • Andrzej Paweł Przemyski – Z pomocą żołnierzom podziemia, WKiŁ Warszawa 1991, ISBN 83-206-0833-3    
  • Krzysztof Mroczkowski – Powroty znad domu. 1586 eskadra specjalnego przeznaczenia, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2013, ISBN 9788393125975
  • Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Szachownice nad okupowaną Europą, Libra, Rzeszów 2011, ISBN 978-83-89183-69-9
  • Krzysztof Mroczkowski, Andrzej Olejko – Nocnych lotów świadectwa. Polskie Dywizjony Bombowe w latach drugiej wojny światowej we wspomnieniach, Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków 2011, ISBN 9788393125913

 

 

Zobacz także:

 

 

Jan Jaźwiński

 

ps. Sopja

JAN-JAZWINSKI-elitadywersji-org-180x250 Jan Jaźwiński

ppłk dypl. Jan Jaźwiński
Londyn, 15 grudnia 1942
Fotografia z dokumentu urzędowego
edytowana cyfrowo, mojego autorstwa,
przekazana do domeny publicznej

© CC BY elitadywersji.org

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0005

 

Znak-Jazwinski_1-143x250 Jan Jaźwiński

Znak Spadochronowy
mjr Jana Jaźwińskiego

ur. 15 czerwca 1905 w majątku Kutyłowo – Skupie  (obecnie pow. ostrowski) zm. 25 sierpnia 1985 w Los Angeles (USA) – podpułkownik dyplomowany saperów, uczestnik walk o niepodległość Polski w wojnie polsko – bolszewickiej (1918-1920), inżynier, spadochroniarz (Znak Spadochronowy nr 0005) oficer Oddziału II (wywiad) Sztabu Głównego WP, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Sztabu Naczelnego Wodza.
M.in. szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) SNW, następnie komendant Głównej Bazy Przerzutowej (Bazy nr 11) w Latiano, 20 km od Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), organizator lotów specjalnych SOE ze zrzutami Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.
Znajomość języków:  angielski, rosyjski, niemiecki, francuski.

 

Syn Ziemi Łomżyńskiej, wielki patriota, o mocnym charakterze, człowiek szlachetny, po żołniersku twardy, utalentowany operacyjnie, oczytany, ogromnie inteligentny, wykształcony, o wszechstronnych zainteresowaniachKajetan Bieniecki („Dramat dowódcy” s. 5-6)

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Jan JaźwińskiSpis treści:


 

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów:
BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

 

Podoski-SOE_20220727_093829-300x130 Jan Jaźwiński

Fragment sprawozdania Wydziału „S” Oddziału VI (Specjalnego), Londyn 28 lutego 1946
WBH – CAW sygn. II-52.356

Urodził się w majątku Kutyłowo – Skupie, w rodzinie ziemiańskiej. Początkowo, od siódmego roku życia uczył się w domu, sześć godzin dziennie, z pomocą korepetytora, przygotowującego go do egzaminu wstępnego do gimnazjum w rusyfikowanej „Kongresówce”. Od jesieni 1913 uczeń klasy wstępnej Gimnazjum 6-go w Warszawie, w której uczyło się 40 uczniów, głównie synów urzędników carskiej administracji oraz 13 Polaków.

Stokowisko-300x208 Jan Jaźwiński

Stokowisko (widok obecny)

Od grudnia 1913 uczęszczał na tajny kurs języka i historii polskiej. Od stycznia 1914 jako kurier dostarczał jego uczestnikom tajną pocztę, a także – dzięki znajomości z córką Cenzora Generalnego Gubernatora Królestwa Polskiego – polskie książki i wydawnictwa (do przepisania), skonfiskowane przez cenzurę.

Od marca 1914, po sprzedaży majątku Kutyłowo – Skupie, rodzina przeniosła się do większego (ok. 300 ha wraz z lasem) majątku Stokowisko w powiecie Wysokie Mazowieckie. W kwietniu 1914 w gimnazjum dał pięścią w pysk uczniowi – Rosjaninowi, który określił go jako „polskaja swołocz”, po tym incydencie wydalony ze szkoły.

Otrzymał tzw. „wilczy bilet”; dyrektor gimnazjum w liście do jego ojca napisał:

„(…) syn Pana, niewątpliwie zdolny uczeń, znalazł się pod wpływem ludzi rewolucyjnie nastawionych w stosunku do uprawnień jakie Imperator Rosji raczył udzielić Polakom. Wpływ ten przejawił syn Pana w ostrej reakcji w stosunku do syna wysokiego i wielokrotnie odznaczanego urzędnika Generalnego Gubernatorstwa. Jestem zmuszony zastosować ustawę i usunąć syna Pana z gimnazjum, bez prawa dalszych studiów w jakiejkolwiek szkole na terenie Królestwa Kongresowego”

 

Służba wojskowa

Od 1918 do 1920 uczeń Gimnazjum Państwowego w Łomży. W 1918 jako trzynastolatek uczestniczył w rozbrajaniu Niemców, w lipcu 1920, jako piętnastolatek zgłosił się konno na ochotnika do obrony Warszawy, zamierzając wstąpić do kawalerii. Ze względu na wiek nie został przyjęty, do kawalerii przyjęto tylko jego wierzchowca. Wstąpił zatem do 201 Ochotniczego Pułku Piechoty 22 Dywizji Piechoty, walczył w okopach Pragi z Kozakami.

Odznaka-9-pulk-saperow-300x303 Jan Jaźwiński

Odznaka 9 Pułku Saperów

Po zakończeniu wojny polsko – bolszewickiej, w 1920 podjął naukę w Korpusie Kadetów nr 2 w Modlinie, 29 czerwca 1923 absolwent drugiej promocji. Podczas nauki poznał późniejszych współinicjatorów systemu łączności z Krajem, Cichociemnych: Jana Górskiego oraz Macieja Kalenkiewicza. Od sierpnia do września 1923 w Szkole Podchorążych Piechoty (kl. 53) w Warszawie. Od 15 września 1923 słuchacz Oficerskiej Szkoły Inżynierii w Warszawie, ukończył ją w 1926 z trzecią lokatą uzyskując półdyplom Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Awansowany na stopień podporucznika 1 października 1925, przydzielony jako dowódca plutonu 9 Pułku Saperów.

odznaka-Batalion-Mostowy-300x303 Jan Jaźwiński

Odznaka Batalionu Mostowego

Od maja 1928 do października 1930 instruktor i dowódca plutonu w Centrum Wyszkolenia Saperów, następnie do kwietnia 1931 przydzielony jako adiutant oraz dowódca kompanii Batalionu Mostowego w Kazuniu 1 Brygady Saperów w Modlinie.

Od stycznia do czerwca 1932 słuchacz XIX Kursu Unifikacyjnego i XIXa Kursu Dowódców Batalionów Piechoty w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, po jego ukończeniu przydzielony jako dowódca kompanii do Batalionu Mostowego. W październiku 1932, po zdaniu konkursowego egzaminu przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. W 1934, jako absolwent XIII Promocji uzyskał dyplom oficera Sztabu Głównego. Awansowany na stopień porucznika dyplomowanego.

Odznaka_8_psap-300x287 Jan Jaźwiński

Odznaka 8 BSap.

Do lutego 1937 kierownik referatu w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu VIII (Toruń). Od lutego 1937 do lutego 1938 dowódca kompanii szkolnej 8 Batalionu Saperów.

Od lutego 1938 przydzielony do Oddziału II (wywiad) Sztabu Głównego w Warszawie. Jako oficer wywiadu w lipcu 1938, pod przykrywką dyplomaty (radca MSZ) oraz pod okiem NKWD, rozpoznawał węzeł kolejowy w Moskwie. Od listopada 1938 skierowany do rozpoznania sieci kolejowej Niemiec, Austrii oraz Czechosłowacji.

 

 

II wojna światowa
Znak-Jazwinski_2-112x250 Jan Jaźwiński

Znak Spadochronowy mjr Jaźwińskiego (rewers)

camp-Coetquidian-300x198 Jan JaźwińskiW kampanii wrześniowej 1939 w dyspozycji szefa Komunikacji Sztabu Głównego, przeprowadził do kolejowych stacji docelowych 86 transportów wojska oraz 2 transporty ewakuacyjne, następnie przydzielony jako oficer do zleceń Szefa Sztabu Naczelnego Wodza.

Na rozkaz ze sztabu Naczelnego Wodza, 18 września wraz z ppłk dypl. Marianem Ogórkiewiczem przekroczył granicę polsko – rumuńską w Zaleszczykach. 21 września 1939 w konsulacie RP w Czerniowcach (Rumunia) uzyskał paszport służbowy (dyplomatyczny) urzędnika MSZ, następnego dnia zameldował się w polskiej ambasadzie w Bukareszcie. Po otrzymaniu 25 września wizy w konsulacie francuskim w Paryżu oraz wiz tranzytowych, wyruszył koleją do Francji. 28 września przekroczył granicę Jugosławii, następnie Włoch. Przez Mediolan 29 września dotarł do Turynu (Włochy), następnie do granicznego Modane.

08_camp-Coetquidian-Francja-1939-241x300 Jan Jaźwiński

Camp Coetquidian

Od 30 września w Modane, od 2 do końca października w Camp de Coëtquidan, zwanym przez Polaków „Koczkodanem”. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, jako dowódca zorganizował i wyszkolił batalion saperów. Od lutego do czerwca 1940 kierownik Działu Studiów w Sztabie Naczelnego Wodza.

Szesnastu-248x300 Jan Jaźwiński

Lista szesnastu „chomików”

W lutym 1940 zgłoszony przez współtwórców Cichociemnych: kpt. dypl. Jana Górskiego oraz kpt. dypl. Macieja Kalenkiewicza jako jeden z 16 oficerów, kandydatów na Cichociemnych, gotowych do desantowania się do okupowanej Polski. Szesnastu polskich oficerów zgłosiło się do wojsk powietrznodesantowych w sytuacji, gdy pierwsze jednostki spadochronowe tworzyły jedynie Niemcy i Związek Radziecki (Rosja). W Europie Zachodniej ich jeszcze nie było, pierwsza rozpoczęła ich tworzenie Polska. Należy więc docenić nowatorski charakter Ich inicjatywy, Ich patriotyzm oraz poświęcenie. Bezpośrednio przed wojną, działania podjęte przez Sztab Główny Wojska Polskiego, w tym uruchomienie produkcji spadochronów Polski Irvin, otwarcie Wojskowego Ośrodka Spadochronowego w Bydgoszczy, testy sprzętu i wyposażenia, szczególnie zaś rozpoczęcie szkolenia spadochroniarzy – komandosów, nie miały wpływu na przebieg kampanii wrześniowej, jednak sytuowały Polskę w ścisłej światowej elicie państw tworzących wojska powietrznodesantowe. Więcej info – Prekursorzy Cichociemnych oraz Łączność z Krajem.

Oddzial-VI-Londyn-300x253 Jan Jaźwiński

Oddział VI SNW, Londyn

Po upadku Francji ewakuowany 18 czerwca 1940 z Pointe de Grave brytyjskim transportowcem „Modura”. Wg. relacji Macieja Kalenkiewicza ewakuowany 22 czerwca wraz z nim oraz Janem Górskim, na pokładzie brytyjskiego okrętu ewakuacyjnego Royal Scotsman.. Według innej relacji, przed wyjazdem spotkał się z późniejszym Cichociemnym kpt. Maciejem Kalenkiewiczem, który zamierzał dotrzeć do Wielkiej Brytanii razem z przyjacielem, późniejszym Cichociemnym kpt. Janem Górskim. 20 czerwca 1940 dotarł do portu Falmouth (Wielka Brytania).

 

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza

29 czerwca 1940 utworzono w sztabie Naczelnego Wodza  Samodzielny Wydział Krajowy, nazwany Oddziałem VI, potem Oddziałem Specjalnym. Jego podstawowym zadaniem było utrzymanie łączności radiowej i kurierskiej Naczelnego Wodza w Londynie z Komendantem Głównym Armii Krajowej w okupowanej Polsce. 

Harold-Perkins-242x350 Jan Jaźwiński

Harold Perkins

30 lipca 1940 podpisana została umowa polsko – brytyjska dot. formowania Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz funkcjonowania Sztabu Naczelnego Wodza w Wielkiej Brytanii. Przy Sztabie NW rozpoczęła działalność brytyjska 4 Misja wojskowa. Za wiedzą ówczesnego szefa Oddziału VI ppłk dypl. Jana Smoleńskiego podjął starania o uruchomienie łączności lotniczej z okupowaną Polską. M.in. 12 sierpnia 1940 przekazał notatkę w tej sprawie jednemu z brytyjskich oficerów wywiadu.

Armstrong-Whitworth-Whitley-300x178 Jan Jaźwiński

Whitworth Whitley

21 sierpnia 1940 spotkał się z nim przedwojenny rezydent brytyjskiego wywiadu w Polsce kpt.  Harold Perkins, późniejszy szef sekcji polskiej Special Operations Executive (SOE). 25 sierpnia przekazał, że komendant brytyjskiej 4 Misji polecił podjąć przygotowania do pierwszego lotu łącznikowego do Polski. W październiku 1940 przeszkolono pierwszych dziesięciu kandydatów na skoczków do Kraju. Pierwszą lotniczą operację zrzutową o kryptonimie Adolphus przeprowadzono w nocy z sobotę na niedzielę 15/16 lutego 1941. Ten pierwszy skok Cichociemnych był pierwszym zrzutem alianckich żołnierzy na teren Europy Środkowej okupowanej przez Niemców. 

Ryszard M. Zając – „Szóstka” czyli specjalnie dla Armii Krajowej (cz. 1)
w:  Biuletyn informacyjny AK nr 07 (411) lipiec 2024, s. 19-24

 

Ryszard M. Zając – „Szóstka” czyli specjalnie dla Armii Krajowej (cz. 2)
w:  Biuletyn informacyjny AK nr 08 (412) sierpień 2024, s. 19-26

 

Organizacja zrzutów dla Armii Krajowej

B-24-Liberator-zaladunek-zasobnikow-250x164 Jan Jaźwiński

Załadunek zasobników do Liberatora

rozkaz-referat-s-30-stycznia-1940-300x216 Jan Jaźwiński

Zadania Referatu „S” określone rozkazem szefa sztabu NW z 30 stycznia 1940

Od końca sierpnia 1940 szef Samodzielnego Referatu „S”, od 4 maja 1942 do stycznia 1944 szef Wydziału Specjalnego (S) w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza.

Jako jeden z pierwszych ukończył kurs spadochronowy, otrzymał Znak Spadochronowy nr 0005. Organizator lotniczych operacji przerzutowych w lotach specjalnych SOE do Polski, tj. zrzutów Cichociemnych, kurierów oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej. Od marca 1942 loty specjalne SOE do Polski odbywały się z lotniska RAF Tempsford (Wielka Brytania), od 1944 z lotniska Campo Casale pod Brindisi (Włochy).

 

Stał się pionierem i spirytus movens przerzutu lotniczego do Kraju (…) Był twardy, konsekwentny i nieustępliwy w postępowaniu z Anglikami. Pełen pomysłów, inicjatywy i wizji. W swojej pracy napotykał stale na przeszkody tak ze strony Brytyjczyków, jak i rodaków. W tych zmaganiach przyświecał mu tylko jeden cel. Za wszelką cenę dopomóc Polsce Walczącej. To on pierwszy odkrył infiltrację i wpływy sowieckie w W. Brytanii, Stanach Zjednoczonych i w polskim Londynie.

Kajetan Bieniecki („Dramat dowódcy” s. 7)

Jan Jaźwiński – notatka dla Naczelnego Wodza na rozmowę z W. Churchillem z 19 stycznia 1943
dotycząca przerzutu lotniczego do Polski w sezonie 1942/43
w: Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 16.9
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89, s. 126/128 – 136/138

 

Jazwinski-Jan-199x250 Jan JaźwińskiTak opisuje początki lotniczej łączności z Krajem – „począwszy od 1 lipca 1940 roku usiłuję nawiązać kontakt z władzami brytyjskimi, jakie mogą być zainteresowane istnieniem ZWZ (przyszłej AK). Idzie to bardzo trudno i opornie ze strony naszych władz. Nasz attache wojskowy przy ambasadzie polskiej w Londynie, któremu przedstawiłem swój projekt łączności lotniczej z Krajem odpowiedział: Panie kapitanie, pański projekt jest nierealny. Nie nadaje się nawet do dyskusji z władzami brytyjskimi. Musimy być poważni, inaczej ośmieszymy się!

Po parafowaniu umowy polsko – brytyjskiej, dotyczącej Polskich Sił Zbrojnych w W.Brytanii i sformowaniu Sztabu NW [Naczelnego Wodza] (31 lipca 1940 r.) rozpoczęła urzędowanie brytyjska 4-ta Misja Wojskowa, celem współpracy ze Sztabem N.W. W rozmowach z kilku oficerami tej Misji otrzymałem podobne informacje – taka sprawa nie jest wymieniona na liście zadań 4-tej Misji. (…)

W rozmowie z płk Smoleńskim, byłym szefem O.II [Oddziału II – wywiad, kontrwywiad] Sztabu Głównego przedstawiłem możliwość uzyskania lotów łącznikowych do Kraju drogą zainteresowania wywiadu brytyjskiego. Płk Smoleński: Niech pan bada możliwości (…) Zobaczymy co z tego wyjdzie. (…)

skoczek-250x186 Jan JaźwińskiNapisałem notatkę dla Anglików, podkreślając położenie strategiczne Polski i ogólne możliwości wywiadu polskiego. (…) 21 sierpnia zadzwonił do mnie kpt. Perkins z 4-tej Misji brytyjskiej (późniejszy szef sekcji polskiej Special Operations Executive, SOE). (…) Rozmowa z Perkinsem trwała przeszło trzy godziny. Miała charakter rozpoznawczy (…) Omawiając możliwość pomocy brytyjskiej w zakresie łączności lotniczej z ZWZ, Perkins powiedział: Zbadam te możliwości. Wątpię, aby dotąd ktokolwiek na taką ideę zwrócił uwagę (…)

25 sierpnia Perkins powiadomił mnie, że komendant 4-tej Misji wojskowej dał mu polecenie, aby podjąć doświadczenia związane z pionierskim lotem do Polski. Powiedziałem – musimy to zrobić tak dokładnie, aby lot był sukcesem. Perkins: tak, słyszałem już kilka opinii, że dla posiadanych obecnie samolotów lot taki jest nierealny. (…) W naszej pierwszej fazie pracy trzeba przekonać, że ZWZ istnieje w Polsce, że wsparcie ZWZ jest celowe z punktu widzenia planowania dalszej wojny oraz, że loty z W. Brytanii do Polski są realną operacją. Mamy przed sobą trudną, stopniową pracę. (…)

Zrzuty-sprawozdanie-Podoski__Strona_04__JAZ-300x165 Jan Jaźwiński

Fragment sprawozdania Wydziału „S” Oddziału VI (Specjalnego), Londyn 28 lutego 1946
WBH – CAW sygn. II-52.356

W październiku pierwszych dziesięciu kandydatów na skoczków do Kraju rozpoczęło kurs przygotowawczy do odlotu do Kraju. Dla nich opracowałem szczegółowy program kursu (…). 3 listopada rozmawiałem z Perkinsem. Perkins: Czytałem raporty oficerów łącznikowych 4-tej Misji Wojskowej przy Sztabie NW i M.S.Wojsk., podkreślają oni upadek ducha w wojsku polskim w Szkocji i małą aktywność Sztabu NW. Wyraźne jest rozbicie i zwalczanie się wzajemne w politycznym środowisku polskim w Londynie. Na naszym odcinku pracy widzę co innego. (…) Duch skoczków jest mocny i zdecydowany (…)

zasobniki-pakowalnia-02-250x191 Jan JaźwińskiOdpowiedziałem: (…) w Polsce konsoliduje się ocena i wola, aby Naród Polski był jednolity w walce z zaborcami. Znam osobiście dowódcę ZWZ sprzed wojny. Pracował przed wojną i pracuje teraz nad wytworzeniem jednolitej postawy Narodu (…) Trudności są tu w Londynie. Jak pan wie, źródłem tych trudności jest prof. Kot i Mikołajczyk oraz dywersja, jaką prowadzi w wojsku Modelski. Kot, Mikołajczyk i Modelski zgodnie argumentują, że mają zrozumienie i poparcie grupy polityków brytyjskich, który mają duże wpływy w Foreign Office. (…)”  (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6 s. 254-257)

Operacje przerzutowe do Kraju – sprawozdania (wszystkie sezony operacyjne)
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

 

II-RP-225x250 Jan JaźwińskiWarto dodać, że mjr dypl. Jan Jaźwiński wcielał w życie ideę lotniczego wsparcia Armii Krajowej wbrew wielu wpływowym Anglikom oraz był zwalczany przez wielu wpływowych Polaków, w tym m.in. środowisko Mikołajczyka.

Jak to ujął płk Smoleński, szef Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – „Gra ich [Mikołajczyk, Kot, Modelski] ma na celu, aby pozbawić ZWZ wszelkiej pomocy z Londynu. Chcą zlikwidować O.VI Sztabu NW i otworzyć komórkę specjalną dla łączności z organizacją Mikołajczyka w Kraju (…)” (ibidem, s. 261)

Gdyby nie Jego upór i determinacja – nie byłoby łączności lotniczej z Polską, organizowania przezeń zrzutów dla Armii Krajowej oraz Cichociemnych…

 

Idąc tropami życia towarzyskiego Macieja [Kalenkiewicza – RMZ] natrafiłem na dwa domy polskie, gdzie bywał często, przeważnie z Górskim [współtwórcami Cichociemnych – RMZ]. Właściwie – to jeden dom, jedno mieszkanie, „flat” na Sloane Street w dzielnicy Chelsea [w Londynie – RMZ], w którym po prawej stronie korytarza mieszkał kpt. dypl. Jan Jaźwiński z żoną Wandą, a po lewej – red. Bolesław Wierzbiański z żoną Aliną. Jaźwiński, saper trochę od Macieja starszy, lubił drażnić się i żartować sobie z „gówniarzy” – Macieja i Jana. Mając ukończoną Szkołę Wojenną i aparat myślenia logiczny i uporządkowany (gen. Smoleński, szef O.VI [Oddziału VI (Specjalnego) – RMZ]; powie o swym współpracowniku w 1975 roku: „To był umysł sztabowy”) zżymał się, słuchając futurologicznych fantazji Macieja, choć nie zaprzeczał, że jego przyszłościowanie zawiera czasem genialne zadatki. Przypominał belfra, który dostrzega świeże podejście i błyskotliwe sformułowanie ucznia, ale nie może strawić błędów ortograficznych.

W gruncie rzeczy łączyło ich wszystko. I szkoła oficerska na Nowowiejskiej, i rok 1926, i praca teraźniejsza, i poglądy na nowoczesną wojnę. Maciej [Kalenkiewicz – RMZ] czuł się u Jaźwińskich dobrze. Było mu tu ciepło, także w sensie fizycznym, bo długie wieczory spędzano przy automatycznym kominku gazowym, który nie odmawiał swego błękitnego płomienia, jeśli dostawał w porę szylingi.  Jaźwiński wraca pamięcią do tamtych czasów. „Młodoturcy” [tajna, półkonspiracyjna organizacja młodych oficerów, m.in. wspierających gen. Sikorskiego, później gen. Sosnkowskiego, opowiadająca się za reformami w armii, należeli do niej m.in. Maciej Kalenkiewicz, Jan Górski, Jan Jaźwiński – RMZ] postawili sobie zadanie oczyszczenia atmosfery w wojsku, usunięcie destrukcyjnych wpływów Modelskiego, Kota, Mikołajczyka. Chcieliśmy także otworzyć drogę do stanowisk dowódczych oficerom młodym, odsunąć zaskorupiałych w rutynie starców. Gen. Sosnkowski [Naczelny Wódz – RMZ] odnosił się do organizacji życzliwie kiedy było to mu na rękę, a lekceważąco – kiedy mu przeszkadzała.” (Jan Erdman, Droga do Ostrej Bramy, s. 158-159)

 

Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” za okres 1941-1945

kpt. dypl. Jan Podoski – „Sprawozdanie z działalności Wydziału „S”
Oddziału Spec. Sztabu N.W. za okres 1941 r. – 1945 r.”
Londyn 28 lutego 1946, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II-52.356

 

Oddział VI (Specjalny) – Plan czuwania

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza – Plan czuwania
w: Sprawozdanie z działalności Wydziału „S” Oddz. Specj. N.W. 1942-1944
Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW II.52.353

 
Oddział VI (Specjalny) – Wsparcie lotnicze dla Armii Krajowej:

Płk dypl. w st. sp. Marian Utnik – Oddział łącznikowy Komendanta Głównego AK
przy Naczelnym Wodzu na emigracji (VI Oddział Sztabu Naczelnego Wodza) część III
w: Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1982, nr 1 s. 188 – 210

 


 

Lotnisko RAF Tempsford
Tempsford-300x222 Jan Jaźwiński

Lotnisko RAF, Tempsford

Lotnisko RAF Tempsford było tajnym obiektem brytyjskiego Kierownictwa Operacji Specjalnych (Special Operations Executive, SOE) którego zadaniem było wspieranie ruchów oporu w okupowanej Europie. Startowały z niego samoloty 138 i 161 dywizjonów specjalnych RAF do Belgii, Holandii, Niemiec, Czechosłowacji oraz do Polski.

148_Squadron_Halifax_Italy_WWII_IWM_CNA_3231-1-300x233 Jan Jaźwiński

Halifax z zasobnikami zrzutowymi

Aby wprowadzić w błąd niemieckie rozpoznanie lotnicze, w Tempsford wybudowano tzw. „Gibraltar Farm”. Obiekt wyglądał jak zwykła brytyjska stodoła w gospodarstwie rolnym. Murowany budynek pokryto od zewnątrz drewnem.

Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 w 43 operacjach lotniczych
z tajnego lotniska RAF Tempsford przerzucono do okupowanej Polski
158 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej

SOE-Tetworth-Hall-hotel-pilotow-Tempsford-300x200 Jan Jaźwiński

Tetworth Hall, hotel dla pilotów RAF Tempsford, foto: David Sands

Cichociemni przerzucani byli do Polski także po starcie z innych lotnisk: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6) oraz Tempsford (158).

Od 1944 lecieli do Polski z lotniska Campo Casale (133) nieopodal Brindisi (Włochy). Z lotniska RAF Tempsford przeprowadzono ponadto, od 17 marca 1942 do 21 października 1943 90 operacji zrzutów materiałowych zaopatrzenia dla AK oraz w nocy 29/30 października 1942 operację „Wrench”, w której miano zbombardować siedzibę gestapo w Warszawie.

 

Lotnisko RAF Tempsford – Gibraltar Farm


 

Główna Baza Przerzutowa „Jutrzenka”

Brindisi_1-300x199 Jan Jaźwiński

Lotnisko w Brindisi (Włochy)

Brindisi-tablica-300x232 Jan Jaźwiński

Pamiątkowa tablica, Campo Casale, Brindisi

Od stycznia do 1 września 1944 komendant Głównej Bazy Przerzutowej (Baza nr 11, kryptonim „Jutrzenka”, brytyjski kryptonim „Torment”) w Latiano, 20 km od Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy), skąd startowały m.in. samoloty 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia z polskimi załogami oraz 138 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF, w lotach specjalnych SOE (zrzuty cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej) do okupowanej Polski.

Niestety, w zaopatrzeniu Armii Krajowej byliśmy mocno uzależnieni od Brytyjczyków, którzy użyczali Polakom samolotów na potrzeby operacji zrzutowych. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej…

 

Jazwinski_20220728_093908-199x250 Jan Jaźwiński

Pismo szefa sztabu Naczelnego Wodza do szefa Oddziału VI (Specjalnego) ws. utworzenia GBP, Londyn, 3 listopada 1943

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Jan JaźwińskiKajetan Bieniecki podkreśla – „W styczniu 1944 Główną Bazę Przerzutową (GBP) pod Brindisi objął mjr dypl. Jan Jaźwiński „Sopja”. Władał on językiem angielskim, był twardy i konsekwentny w stosunku do Anglików z SOE i pracował w Oddziale VI Sztabu N.W. już od czerwca 1940 roku jako szef Referatu „S” (*Specjalny), który został przeorganizowany później na Wydział „S”, zajmujący się przerzutem lotniczym i kompletowaniem sprzętu dla Armii Krajowej.

Był on niewątpliwie pionierem i spiritus movens przerzutu lotniczego do Kraju. Po objęciu dowództwa GBP mjr Jaźwiński podlegał wprawdzie szefowi Oddziału VI w Londynie (był nim wtedy ppłk dypl. Protasewicz), ale sam podpisywał depesze do gen. Bora – Komorowskiego i miał swobodę w organizowaniu przerzutu lotniczego do Kraju. (…) O tej nominacji mjr Jaźwińskiego gen. Sosnkowski listem z 24 stycznia 1944 powiadomił dowódcę wojsk alianckich na obszarze Morza Śródziemnego gen. Henry M. Wilsona”. (Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, s. 107-108)

CC-prezentacja_44-300x224 Jan JaźwińskiW ściśle tajnym meldunku z 15 sierpnia 1943, do Szefa Sztabu Naczelnego Wodza, mjr dypl. Jaźwiński podkreślił –  „Najwyższą i najmilszą dla mnie nagrodą i zachętą są depesze Dcy Armii w Kraju. (…) Największym celem mego życia jest aby akcja przerzutu lotniczego dała Armii w Kraju niezbędne środki walki” („Dziennik czynności mjr Jaźwińskiego, s. 184 D, 184 F)

 

GBP-Latiano-fin-2-300x244 Jan Jaźwiński

Plan Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano
z zaznaczonymi rejonami i obiektami

Do 31 lipca 1944 – dzięki wysiłkom mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – wystartowało z lotniska Campo Casale nieopodal Brindisi (Włochy) do Polski 340 samolotów (179 polskich i 161 brytyjskie), wykonało zadanie 178 załóg (104 polskie i 74 brytyjskie). Podczas Powstania Warszawskiego, od 1 do 22 sierpnia 1944 wystartowało stamtąd 146 samolotów (59 polskich, 87 brytyjskich i południowoafrykańskich), wykonało zadanie 69 (33 polskich i 36 brytyjskich oraz południowoafrykańskich).

Ogółem z „Jutrzenki” wystartowało 486 samolotów (238 polskich oraz 248 brytyjskich i południowoafrykańskich), wykonało zadanie 247 załóg (137 polskich oraz 110 brytyjskich i południowoafrykańskich), stracono 32 samoloty (7 polskich oraz 25 brytyjskich i południowoafrykańskich).

 

cc-bagaznik2_ozn-145x250 Jan Jaźwiński

„Bagażnik” skoczka

Według moich obliczeń cała pomoc zaopatrzeniowa SOE dla Armii Krajowej zmieściłaby się w jednym pociągu towarowym. Byliśmy zależni od użyczanych nam samolotów SOE. Brytyjczycy nie dotrzymywali swoich ustaleń z Oddziałem VI (Specjalnym), stale ograniczali loty do Polski, realizowali paskudną politykę „kroplówki zrzutowej” dla Armii Krajowej.

Do Polski zrzucono ledwo 670 ton zaopatrzenia (4802 zasobniki, 2971 paczek, 58 bagażników), z czego odebrano 443 tony. W tym samym czasie SOE zdecydowało o zrzuceniu do Jugosławii ponad sto dziesięć razy więcej, tj. 76117 ton zaopatrzenia, do Francji 10485 ton, a do Grecji 5796 ton.

Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę, poniesionych (statystycznie) JEDNEGO dnia. Po wojnie wystawili Polsce „fakturę”, m.in. zabierając część polskiego złota. Przerzucono do Polski 316 Cichociemnych, choć przeszkoliliśmy do zadań specjalnych 533 spadochroniarzy. Tak bardzo Brytyjczycy wspierali Polaków oraz pomagali Polsce…

 

Konflikt z prosowieckim gen. Tatarem
Baza-11-Brindisi-fin-250x140 Jan Jaźwiński

Placówki Oddziału VI (Włochy)
po 26 czerwca 1944

Żadna relacja o Polsce skrzywdzonej w II wojnie światowej, o zrzutach do Polski Cichociemnych i zaopatrzenia dla Armii Krajowej nie może pominąć destrukcyjnej, szkodliwej, zdradzieckiej roli gen. Stanisława Tatara. Odpowiedzialny za organizację zrzutów do Kraju oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza – mjr / ppłk dypl. Jan Jaźwiński w swych relacjach („Dziennik czynności” oraz „Pamiętnik”) wielokrotnie przytacza przykłady poczynań Tatara, których skutkiem było blokowanie ilości zrzutów oraz zwiększania ilości polskich załóg samolotów wykonujących loty specjalne SOE. To były jednak „tylko” szkody o charakterze raczej „taktycznym” – znacznie większe znaczenie miały poczynione przez Tatara szkody „strategiczne”.

 

Baza-Latiano-250x162 Jan Jaźwiński

Oryginalny plan bazy w Latiano

Pierwszy kontakt z Tatarem, po wylądowaniu w Brindisi 18 kwietnia 1944, odpowiedzialny za zrzuty Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej oficer wywiadu mjr. dypl Jan Jaźwiński tak opisuje:

„Na sygnał lądowania dany przez pilota wyszliśmy do Dakoty [Tatar przyleciał w pierwszej operacji „Most”, 16 kwietnia 1944 – przyp. RMZ]. Pilot zameldował wykonanie zadania. Z Kraju przybyło trzech oficerów AK: gen. Tatar, ppłk Hańcza [Marian Dorotycz-Malewicz – RMZ] i por. [Dowmuntt – K.B.] [Andrzej Pomian vel Bohdan Sałaciński – RMZ] oraz dwóch cywilnych: delegat Rady Jedności Narodowej w kraju [Stanisław Ołtarzewski – RMZ] oraz reprezentant delegata Rządu na Kraj [Zygmunt Berezowski – RMZ]. Po śniadaniu skierowałem obie ekipy cywilną i wojskową na stację wyczekiwania, aż do odlotu do Londynu, jaki przygotuje ppłk Threlfall samolotem brytyjskim z Bari do Londynu. Z uwagi na zapowiedzianą następną operację przerzutową do Kraju i konferencję z MAAF [alianckie Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego – RMZ] pojechałem na rozmowę z gen. Tatarem i politykami 18 kwietnia.

34_Pamietnik_Jan-Jazwinski-215x300 Jan JaźwińskiRozpocząłem rozmowę z gen. Tatarem, którą zagaiłem: Prawdopodobnie jutro po południu cała ekipa z Kraju odleci samolotem brytyjskim do Londynu, gdzie będzie przyjęta przez oficera O.Sp. Sztabu NW. Gen. Tatar oznajmił, że przybywa w charakterze pełnomocnika dowódcy AK wraz z dwoma oficerami, którzy pracować będą w O.Sp. jako eksperci znający możliwości przyjęcia zrzutów lotniczych w Kraju.

Zaproponowałem: Chciałbym zapoznać pana generała z możliwościami Bazy Jutrzenka [Główna Baza Przerzutowa w Latiano], która obecnie i w najbliższych miesiącach jest jedynym źródłem przerzutu do AK. Gen. Tatar odpowiedział: Nie jestem zainteresowany ani Bazą Jutrzenka, ani też możliwościami przerzutu lotniczego w ogóle. Przybywam z misją. [Podkreślenie RMZ] W wykonaniu mojej misji zrobię wszystko co uważam za celowe dla Polski. (…)

ozn_Dziennik-czynnosci-mjr-Jazwinskiego_600px-300x161 Jan JaźwińskiPojechałem do stacji wyczekiwania polityków przybyłych z Kraju. Trafiłem dobrze, gdyż na stacji zastałem tylko reprezentanta delegata Rządu w Kraju [Zygmunt Berezowski – RMZ]. Drugi polityk był na dłuższym spacerze. Będę mógł rozmawiać z nimi kolejno. (…) Zapytałem: Jako dowódca Bazy Jutrzenka, czy mogę pana zapytać, w jakim charakterze przybył gen. Tatar? Zamieniłem z nim kilka słów. Mówi on o misji. Na czym polega jego misja nie określił. Chcę z nim rozmawiać głębiej. Czy jest on naprawdę pełnomocnikiem dowódcy AK? Delegat: Znam pana majora z opinii, jaką dał mnie o panu dowódca AK Powiem panu szczerze, że dowódca AK i delegat Rządu w Kraju są zadowoleni, że pozbyli się z Kraju Tatara. Tatar ma zbyt przeciwne poglądy dotyczące stosunku do Sowietów. Praca z nim na terenie Kraju nie jest teraz możliwa. Zresztą jest on bardzo trudny we współpracy nawet w normalnych warunkach.

(…) Rozmowę przerwał na chwilę delegat Rady Jedności Narodowej w Kraju [Stanisław Ołtarzewski – RMZ], który wrócił ze spaceru. Mój rozmówca – możemy rozmawiać otwarcie, pan major zna dość dobrze sytuację polityczną i wojskową w Kraju (…) Dodałem: Pytałem panów, na czym polega „misja” Tatara. Z odpowiedzi panów odnoszę wrażenie, że jest zbyt duża różnica poglądów Tatara w stosunku do poglądów dowódcy AK i delegata Rządu. Rozumiem, że najłatwiej było pozbyć się jego z Kraju. Jeżeli jednak ta różnica poglądów polega na stosunku do Sowietów to zjawienie się Tatara w Londynie może mieć bardzo poważne i nieobliczalne skutki. Tatar może działać w Londynie jako pełnomocnik dowódcy AK [Podkreślenie RMZ]. Obawiam się, że Tatar może najłatwiej porozumieć się z Mikołajczykiem, który od dłuższego już czasu idzie po linii przypodobania się Sowietom względnie prosowieckim grupom brytyjskim i amerykańskim, aby uzyskać uznanie rządów obu aliantów, a w szczególności Roosevelta. Mikołajczyk i Tatar są podobni, politycznie ciemni, żądni władzy. (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. t II, s. 36-40)

 

churchill-287x350 Jan Jaźwiński25 kwietnia 1944, już cztery dni po swoim przylocie do Wielkiej Brytanii, wraz z wicepremierem Stanisławem Mikołajczykiem oraz Zygmuntem Berezowskim Tatar został przyjęty przez premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, jako rzekomo „trzecia osoba z dowództwa Armii Krajowej”. Wtedy też opowiadał Churchillowi bajki, jakoby Armia Krajowa była zlepkiem lokalnych grup partyzanckich. Ale potem, dowartościowany Tatar przyjął propozycję posady od Kopańskiego – został… zastępcą do spraw krajowych szefa Sztabu Naczelnego Wodza.

W ten sposób prosowiecki i kapitulancki ignorant, za swą kapitulancką postawę wobec ZSRR (Rosji) „zesłany do Londynu za karę” – o czym nie wiedział Naczelny Wódz – nagle stał się w Londynie jedną z najważniejszych postaci dla okupowanej Polski.

Tatar został wysłany do Londynu, gdy po ujawnieniu zbrodni katyńskiej oraz zerwaniu 25/26 kwietnia 1943 przez sowietów stosunków dyplomatycznych z rządem RP, w listopadzie 1943 wygłosił na farmie będącej ośrodkiem wypoczynkowym KG AK, wobec kilku wyższych oficerów, byłych wykładowców WSW, m. in. Cichociemnego płk dypl. Kazimierza Iranka – Osmeckiego tekst swojego kapitulanckiego memorandum do dowódcy Armii Krajowej gen. Tadeusza Bór – Komorowskiego. Głosiło ono, iż zwycięzcą wojny będzie Rosja, okupacja Polski jest nieunikniona, należy zawrzeć z Sowietami „kompromis”, zrezygnować z ok. połowy terytorium Polski, w tym z Kresów. Memoriał był oczywistą zdradą polskiej racji stanu, która nakazywała – zwłaszcza armii – stać na straży suwerenności i nienaruszalności państwa. Warto dodać, że ZSRR przywłaszczył sobie 42,1 proc. terytorium przedwojennej Polski oraz pozbawił wolności 13,7 mln Polaków…

W reakcji na to defetystyczne memorandum – zamiast oddać Tatara pod sąd wojenny – gen. Tadeusz Bór – Komorowski oraz gen. Tadeusz Pełczyński ograniczyli się jedynie do udzielenia mu ostrej reprymendy słownej. Obowiązujący kodeks karny przewidywał za kolaborację z wrogiem karę śmierci. Według późniejszej relacji Cichociemnego, szefa wywiadu ofensywnego AK, płk Kazimierza Iranka – Osmeckiegogen. Stefan Rowecki oddałby Tatara pod sąd lub kazałby go „rozwalić”. Wskazuje, że gdy szef sztabu Roweckiego, płk dypl. Janusz Albrecht, aresztowany przez Niemców, podjął się pośredniczenia w pertraktacji z Niemcami – gen. Stefan Rowecki zasugerował mu samobójstwo, co ten uczynił. Tatar miał niebywałe szczęście – przełożeni zignorowali go, nie zaproponowali honorowego rozwiązania. Został zlekceważony, zdążył także uciec przed prawdopodobnym wyrokiem konspiracyjnego podziemia.

Dakota_III_Douglas-C-47-300x233 Jan Jaźwiński

Douglas C-47 Skytrain Dakota

Tatar zgłosił się na wyjazd do Londynu, zapewniając iż nie ujawni tam swoich silnie prosowieckich poglądów. Szef wywiadu ofensywnego AK, Cichociemny płk Kazimierz Iranek – Osmecki dwukrotnie interweniował aby Tatara nie wysyłać – bezskutecznie. Generałowie: Pełczyński i Komorowski uznali, że wobec wkroczenia armii sowieckiej na teren Polski, ze swą kapitulancką postawą Tatar nie może pozostać w składzie Komendy Głównej AK. Zdecydowali naiwnie, że w Londynie będzie „pilnować potrzeb AK”. Nie poinformowali Naczelnego Wodza o wyrażonej w „memorandum” ochotniczej gotowości Tatara do zdrady Polski.

Po przylocie do Londynu, arogancki, żądny władzy lis był już w kurniku. Tatar miał znakomitą pozycję: znakomite relacje z premierem, zaufanie szefa sztabu NW, kierował najważniejszym Oddziałem VI (Specjalnym), a Mikołajczyk planował mianowanie go ministrem obrony narodowej. Miał uprzywilejowaną pozycję jako rzekomy osobisty wysłannik generałów: Bora i Pełczyńskiego. Od Tatara stała się zależna Armia Krajowa oraz lotnicze wsparcie (zrzuty) dla AK, które uważał za… nieistotne. Spięcie aroganckiego, prosowieckiego Tatara z patriotycznym mjr dypl. Janem Jaźwińskim było nieuniknione.

W intrygach o umocnienie swej władzy, Tatar nawiązał później bardzo dobre relacje z naiwnym premierem rządu R.P. Stanisławem Mikołajczykiem.  Najbardziej zażyłe relacje miał z sekretarką premiera Stefanią Liebermanową, która na bieżąco donosiła mu o posunięciach Mikołajczyka. Kilku osobom pokazała wykonane przez siebie szkice nagiego Tatara; jej nie tylko pozował. Franciszek Wilk, następca Mikołajczyka w emigracyjnym PSL po wojnie potwierdził, że Liebermanowa była metresą Tatara. O poglądach Tatara powiedział tak: myślałem, że to przyjaciel PSL i Mikołajczyka, a tymczasem stwierdziłem, że to przyjaciel Gomułki i PPR…

 

Zaufany człowiek Tatara, płk Stanisław NowickiTatar „jest to człowiek bardzo ambitny, zarozumiały, despotyczny, a przy tym uparty, żądny władzy, człowiek o zacięciu dyktatorskim”

 

stempel-O-VI-250x239 Jan JaźwińskiBaza-11-Brindisi-fin-250x140 Jan JaźwińskiPo powrocie do Londynu Tatar zaczął wprowadzać swoje „porządki” w podległym mu Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza. 26 czerwca 1944 utworzył we Włoszech zbędne „dowództwo „Elba”, mianując jego szefem ppłk Dorotycz – Malewicza ps. Roch, Hańcza. Ppłk dypl. Tadeusz Rola, szef Wydziału Łączności Oddziału VI oceniał go jako „oficera o przeciętnych zdolnościach”. Tatar podporządkował „Hańczy” placówki Oddziału VI (Specjalnego): ośrodek szkoleniowy Cichociemnych – bazę nr 10 w Ostuni, placówkę „Capri” oraz Główną Bazę Przerzutową „Jutrzenka” (bazę nr 11) w Latiano, nieopodal Brindisi, dowodzoną przez mjr dypl. Jana Jaźwińskiego.

Jak zauważył później Władysław Michniewicz – „Hańcza dysponował znacznymi środkami i ciążyła na nim duża odpowiedzialność. W skład bazy wchodziło paruset oficerów i około tysiąca szeregowych; zarządzał on materiałem technicznym, zapasami broni, stacjami radio i całą siecią łączności, kolumnami samochodów oraz miał pod ręką eskadry samolotów na pobliskich lotniskach”...

 

B-24_Liberator-300x147 Jan JaźwińskiPo objęciu przez prosowieckiego gen. Stanisława Tatara funkcji zastępcy szefa Sztabu Naczelnego Wodza, nadzorującego Oddział VI (Specjalny), nastąpiło faktyczne blokowanie przerzutu lotniczego dla Armii Krajowej. Miało to istotne znaczenie dla zaopatrzenia AK także podczas Powstania Warszawskiego. Cichociemny Jan Nowak – Jeziorański na polecenie Naczelnego Wodza miał dostarczyć do KG AK rozkaz o niewszczynaniu Powstania Warszawskiego. Został przerzucony  do Polski, w nocy 25/26 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, podczas operacji lotniczej „Wildhorn III” („Most 3”). Przed odlotem, 21 lipca 1944 spotkał się w Głównej Bazie Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi z organizatorem przerzutu lotniczego dla AK,  mjr dypl. Janem Jaźwińskim.

37-1078-285x400 Jan Jaźwiński

kpt. Jan Nowak-Jeziorański
źródło: NAC

Jan Nowak – Jeziorański zrelacjonował mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu tragiczny stan Oddziału VI pod rządami gen. Tatara„Personel O.Sp. [ Oddziału Specjalnego – RMZ] zredukowany do kilku osób, sterroryzowanych przez Tatara. Nikt nie ma określonych zadań, brak jakiejkolwiek współpracy. Jedynie Pod, [kpt. dypl. Jan Podoski – RMZ]  były zastępca pana w Wydziale „S”, widzi i zdaje sobie sprawę, że Tatar dąży jedynie do zniszczenia przerzutu do Kraju. Tatar kontroluje radiostację i zastrzegł sobie wyłącznie wymianę depesz z dowódcą AK. Treści tych depesz nikt tam nie zna. Nie ma też żadnej współpracy z SOE. Po prostu Tatar jest źródłem informacji dla dowódcy AK, NW i rządu RP.”  (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, tom II, s. 104)

Obydwaj spotkali się z mjr naw. Stanisławem Królem, b. dowódcą 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia„Mjr Król naświetlił warunki techniczne wykonania lotów do Polski, strefy klimatyczne, zależność warunków meteorologicznych, widoczność i zreasumował przeciętną ilość dni dostatecznie pogodnych, aby można było wykonać zadanie. Mówił jasno unikając terminologii technicznej wskazując na zasadnicze trudności nawigacji. Porównał typy używanych samolotów, Halifaxów i Liberatorów, ich zasięg, szybkość operacyjną oraz nośność przerzutową. Przechodząc do załóg porównał możliwości pracy załóg polskich i brytyjskich, podkreślił ich zainteresowanie oraz znajomość terenów. Porównał załogi młode i doświadczone. Uzupełniłem tę charakterystykę procentowym wykonaniem zadań. Szczególnie uwagę poświęcił własnemu dyonowi polskiemu, sprawie uzupełnienia i wymiany załóg. 

Podkreślił wymownie: Mamy zgodę dowództwa brytyjskiego, że etatowy stan Liberatorów, to znaczy 21 maszyn możemy otrzymać, jeśli nasze władze polskie przyślą etatową ilość załóg, 27 przeszkolonych na Liberatorach. W wyniku starań Inspektora, a szczególnie Sztabu NW – gen. Tatara, nie tylko nie przysłane jest uzupełnienie załóg, ale też załogi, które wylatały swe tury nie są zastąpione. W rezultacie stan dyonu polskiego wynosi obecnie 4 załogi i cztery Liberatory. Porównał możliwości wykonania zadań przez dyon etatowy i obecny. Naświetlił uporczywe starania o załogi, przyjmowane bez odpowiedzi i nazwał to po prostu sabotażem ze strony gen. Tatara. (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, tom II, s. 106)

 

powstanie-warszawskie-pw-300x295 Jan Jaźwiński17 lipca 1944 dowódca Armii Krajowej, w związku z rozważaną decyzją o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego wysłał do mjr Jaźwińskiego, komendanta Głównej Bazy Przerzutowej „Jutrzenka” (brytyjski kryptonim „Impudent”) w Latiano niedaleko Brindisi depeszę L.dz. 1333 – Sopja podajcie na jaki wysiłek Jutrzenki możemy liczyć w decydującej chwili podjęcia silnej akcji, co może nastąpić w początkach sierpnia. 

W odpowiedzi mjr dypl. Jan Jaźwiński nadał do dowódcy AK depeszę L.Dz. 1061 o treści:  Lawina do rąk własnych. Na Waszą 1333 melduję:

  1. Jutrzenka nie ma środków, aby zapewnić przerzut dla Waszej silnej akcji, ani w sierpniu, ani we wrześniu b.r.,
  2. Anglicy w pełni odpowiedzialni za przerzut do Polski oświadczyli dzisiaj, że wsparcie Powstania, ani też nasilonej akcji dywersyjnej Burza nie jest, powtarzam, nie jest przewidziane i nie celowe w tej fazie wojny.
  3. Przerzut bieżący jest ograniczony tylko, powtarzam tylko, dla potrzeb prowadzonej dotąd akcji Burza na małą skalę, na komunikacjach niemieckich. Obszar zrzutów w Kraju jest ograniczony od wschodu pasem 80 km na zachód od linii frontu sowieckiego.
  4. Stan polskiego dyonu spadł do 4 samolotów Liberator. Moje usilne zapotrzebowania o załogi polskie do stanu 27 załóg i 21 Liberatorów przyznanych etatem nie są realizowane przez Centralę. Współpracujący dyon brytyjski dać może tylko wysiłek ograniczony i często zmienny. Podkreślam, że powyższe dane są sprawdzone. Sopja 1061, 21 lipca 1944 r. 

(Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6, tom II, s. 105, 107)

W reakcji na tę depeszę, tego samego dnia gen. Stanisław Tatar odebrał mjr dypl. Janowi Jaźwińskiemu realną możliwość kierowania przerzutem lotniczym do Polski, zabronił mu bowiem utrzymywania łączności operacyjnej z dowódcą AK oraz z Brytyjczykami z SOE, które użyczało Polakom samolotów do przerzutu… 

22 lipca 1944 Tatar zarządził, że tylko Hańcza ma prawo kontaktowania się z Brytyjczykami (SOE) i dowódcą AK. Następnego dnia zakazał mjr dypl Janowi Jaźwińskiemu wysyłania depesz do Polski (KG AK) i do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Komendant Głównej Bazy Przerzutowej, który od początku organizował zrzuty do Polski nagle stracił realną możliwość działania. W tej sytuacji, 25 lipca 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński napisał do Naczelnego Wodza prośbę o zwolnienie go z funkcji dowódcy Bazy nr 11.

 

Jan-Jazwinski-251x350 Jan JaźwińskiW swoim pamiętniku mjr dypl. Jan Jaźwiński odnotował: „(…) list mój do płk Demela: Dn. 23 bm. rozkazem Tatara L.dz. 5856/O.Sp. (kopia w załączeniu) zostałem pozbawiony bezpośredniej łączności z Lawiną [gen. Tadeuszem Komorowskim, dowódcą AK] oraz z władzami brytyjskimi.

Prawnie rozkaz ten pozostawia mnie możność świadomego kierownictwa przerzutem. (…) Faktycznie Hańcza [ppłk Marian Dorotycz-Malewicz] nie jest zdolny do prowadzenia akcji przerzutowej, ani też do rozmów z władzami brytyjskimi. Mogę więc czuwać nad realizacją planu przerzutu do AK. Wobec bardzo trudnej i ciężkiej obecnie sytuacji pozostanę w Bazie Jutrzenka dopóki NW [Naczelny Wódz] uzna to za celowe. (…) jutro wyślę drogą służbową depeszę do NW z prośbą o zwolnienie mnie ze stanowiska Dowódcy Bazy Jutrzenka i od wszelkich prac związanych z O.Sp. [Oddziałem Specjalnym] to znaczy z Tatarem [gen. Stanisławem Tatarem]. Jan Jaźwiński, 25 lipca 1944.”

„27 lipca, szef szyfrów przyniósł mnie kopię depeszy Lawiny [gen. Tadeusz Komorowski, dowódca AK] przysłanej przez O.Sp. do Hańczy L.dz. 1456/1135z 26 lipca 44 r. Sopja [mjr. dypl. Jan Jaźwiński] zgłosił odejście z Jutrzenki [Główna Baza Przerzutowa]. Ze względu na obecną naszą sytuację jest konieczne pozostawienie Sopji, aby podparł Rocha [ppłk Marian Dorotycz-Malewicz] który tej pracy nie zna. Lawina [gen.Tadeusz Komorowski, dowódca AK] L.dz. 1135. (Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego, przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, tom II, s. 112, 120, ISBN 978-0-9868851-3-6)

 

2 sierpnia sierpnia Tatar wezwał do siebie… żonę mjr dypl. Jaźwińskiego – Wandę Jaźwińską oraz zagroził jej – jeśli mąż się nie podporządkuje, to na dłoni wyrosną mi włosy jeśli kiedykolwiek on wróci do Pani…  3 sierpnia 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński wysłał telegram do Tatara, żądając wszczęcia przeciwko sobie dochodzenia. Na zakończenie dodał – Pozwoli Pan, że wyrażę swoją osobistą opinię w sprawie oceny mojego dorobku dla kraju. Wyrażę to w sposób dla Pana zrozumiały. Mam w d… Pańskie oceny. Tatar stchórzył – nie było żadnego postępowania sądowego przeciwko podwładnemu, oficerowi niższemu stopniem, który go w telegramie obraził…

Po konflikcie z prosowieckim gen. Stanisławem Tatarem (od maja 1944 zastępcą szefa Sztabu NW do Spraw Krajowych, któremu podlegał Oddział VI),  m.in. na tle zrzutów dla Powstania Warszawskiego, pozbawiony uprawnień dowódcy pułku oraz prawa szyfrowanej łączności z KG AK.  Komendant Głównej Bazy Przerzutowej, który od początku organizował zrzuty do Polski nagle stracił realną możliwość działania.  W tej sytuacji, 25 lipca 1944 złożył rezygnację oraz poprosił Naczelnego Wodza o zdymisjonowanie z funkcji komendanta Głównej Bazy Przerzutowej. Po proteście Dowódcy Armii Krajowej, do końca sierpnia 1944 wspierał merytorycznie nowego komendanta G.B.P.

 

 

Gasnący blask „Jutrzenki”

Ryszard M. Zając – Gasnący blask „Jutrzenki”
w: Biuletyn Informacyjny AK nr 2 (406) luty 2024, s. 21-31

 

 

Nieudolność ppłk Mariana Dorotycz-Malewicza ps. „Hańcza”…

Brindisi_20220517_094805-237x200 Jan JaźwińskiW swoim pamiętniku wówczas major, później podpułkownik dypl. Jan Jaźwiński opisuje okoliczności „obejmowania dowództwa” utworzonej przez gen. Stanisława Tatara zbędnej struktury o kryptonimie „Elba”, przez ppłk. Mariana Dorotycz-Malewicza ps. Hańcza.

[25 lipca 1944] [Po starcie – K.B.] odjechaliśmy z Threlfallem [Brytyjczyk, oficer SOE oraz dowódca bazy Campo Cassale, ppłk. Henry McLeod Threfall – przyp. RMZ] do hotelu alianckiego, gdzie mieliśmy zarezerwowane pokoje z połączeniem telefonicznym do Bazy Jutrzenka, do Mola di Bari i na lotnisko. Wzięliśmy kąpiel i udaliśmy się do Klubu Alianckiego w pobliżu hotelu. Threlfallowi wyjaśniłem krótko: Mój telefonogram do pana z 23 lipca spowodowany jest rozkazem gen. Tatara. W każdym razie będę na Bazie czuwał, aby operacje do Polski szły w myśl obecnej współpracy i w warunkach bezpieczeństwa, jakie tylko możemy zapewnić w związku z sytuacją na froncie rosyjskim. Będę na Bazie do czasu, kiedy otrzymam rozkaz NW. (…)

O godz. 18.00 przyszedł do mnie Zubrzycki: Nic pilnego, dotyczy Threlfalla i Hańczy. Threlfall przyjechał do Jutrzenki o godz. 11.00 prosił abym znalazł Hańczę. Hańcza wrócił z Taranto o 11.30. Rozmowa miała miejsce w ogrodzie. Ja tłumaczyłem. Mam na tej notatce dokładny przebieg rozmowy. Threlfall: Co znaczy telefonogram mjr Jaźwińskiego z 23 b.m. Kto będzie prowadził operacje przerzutowe do Polski? Hańcza: Ja będę prowadził. Taki rozkaz otrzymałem od mego generała. Threlfall: Czy pan jest zaznajomiony z kompleksem tego rodzaju operacji? Hańcza: Jeszcze nie, ale mam nadzieję, że będę. Liczę na pana pomoc. Threlfall: Problem kompetencji kierownika tych operacji jest zasadniczym dla władz brytyjskich. Gen. Stawell i MAAF [Mediterranean Allied Air Force, alianckie Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego – RMZ] przywiązują do tego wielką wagę. Chodzi tu o docelowe skierowanie i bezpieczeństwo lotów oraz przerzutu. Podkreślam, że nie wchodzę w to jak się nazywa polski kierownik operacji, władze brytyjskie są jedynie zainteresowane czy taka osoba zdolna jest do pozytywnego i konstruktywnego wykonania tego zadania. Nasza współpraca od tego zależy. Hańcza: Będę prosił mjr. Jaźwińskiego, aby zgodził się prowadzić dalej operacje przerzutowe i zwrócę się do mego generała, aby go zatrzymał w Bazie. 

[27 lipca 1944]  Hańcza przyniósł mnie depeszę Lawiny z 23 lipca, w której Lawina podał plan czuwania placówek odbiorczych na okres od 28 lipca do pierwszego tercetu miesiąca sierpnia. Powiedziałem Hańczy: Depesza ta jest spóźniona o 5 dni. Wiele z tych placówek odbiorczych jest już w ręku Sowietów lub w strefie niemieckiej frontu rosyjskiego. Zobaczymy co da się wykorzystać. Hańcza: Ja się na tym nie znam. Czy może mnie pan dać jutro rano Zubrzyckiego, chcę pojechać do Threlfalla. (…)

[28 lipca 1944]  28 lipca Zubrzycki złożył mnie notatkę z rozmowy Hańczy z Threlfallem w Mola di Bari. Zub melduje: Dziś rano dzwoniłem do Threlfalla o rozmowę Hańczy. Threlfall odparł, że przyjmie Hańczę o godz. 10.30. Rozmowa trwała około minuty, na stojąco. Hańcza zagaił: W związku z pana żądaniem 26 b.m. przyjechałem, aby pana zapewnić, że mjr Jaźwiński dał swą zgodę, że będzie prowadził nadal operacje przerzutowe do Polski. Mam też na to zgodę mego generała. Threlfall: Oświadczenie pana przedstawię gen. Stawell. Spojrzał na zegarek. Powiedziałem Hańczy: Rozmowa skończona. Chodźmy do samochodu. Hańcza wyszedł. Threlfall zapytał mnie: Zub ile w tym prawdy? Powiedziałem: Nasz major na pewno zgodzi się, gdyż wczoraj dostał depeszę od dowódcy AK, że dalsze prowadzenie przerzutów przez Sopję jest konieczne. Threlfall: Good man [zacny człowiek – K.B.] 

Depesza-pazdziernik-1944__20220519_110839-300x246 Jan Jaźwiński28 lipca po kolacji przyszedł do mnie Hańcza, zagaił: Przyszedłem, aby prosić pana, aby pan nadal kierował przerzutem do Kraju. Ja nie mogę podjąć się tej odpowiedzialności, dowódca AK prosił, aby pan mnie podparł. Odparłem: Jak ja mogę pana podeprzeć. Pan ciągle nie korzysta z moich zaproszeń, aby brać udział w przygotowaniu i przeprowadzeniu bieżących operacji. Pan wyjeżdża z Bazy właśnie wtedy, kiedy takie operacje są w toku realizacji. Hańcza: Tak, wiem, że pan mnie chce pomóc, ale ja mam trudności z Anglikami. Zapytałem: Jakie trudności?. Hańcza: Trudno mnie to określić. Ja ich ciągle nie rozumiem, chyba, że ja nie mogę im powiedzieć konkretnie co i jak ja chcę zrobić. Dodałem: Niech pan okaże zainteresowanie. Chętnie panu pomogą. Nie można dalej opóźniać, myślę, że NW [Naczelny Wódz – przyp. RMZ] przyjmie moją prośbę. Może to być szybko załatwione. 

Hańcza: Błagam pana niech pan sam rozmawia z Anglikami. Odparłem stanowczo: Czy pan tego nie rozumie, że jeśli rozmawiam z Anglikami to tylko, aby zrealizować wytyczne moich przełożonych względem NW. Czy pan nie wie, że zamiast wytycznych Tatar przysłał mnie zakaz, abym z Anglikami nie rozmawiał, że Tatar przerwał moją łączność bezpośrednią z Lawiną? Czy wreszcie pan, fikcyjny dowódca nieistniejącej Elby, noszący w kieszeni depesze Tatara przekazał mnie jakiekolwiek konkretne wytyczne, odpowiedzi na moje zapytania? [podkreśl. RMZ] Czy mam pewność, że pana meldunki do Tatara prawdziwie przedstawiają sytuację na Bazie przerzutowej?. Hańcza: Pan nie zna Tatara. Jest bardzo uparty. Proszę pana o kierowanie operacjami bez względy na rozkazy Tatara. Odparłem: Mam też duże wątpliwości czy moje depesze do O.Sp. względem szefa Sztabu NW dochodzą do nich nie zmienione, czy też w ogóle nie dochodzą, również mam wątpliwości czy depesze dowódcy AK dochodzą do mnie. Hańcza pobladł, bąkał bez sensu. (…) Hańcza: Niektóre depesze trochę zmieniłem, aby je wysłać w formie, jaką Tatar lubi. Nie zmieniłem treści istotnej. Jeśli panu o to chodzi to podawać je będę w całości. 

2-korpus-polski-208x350 Jan JaźwińskiPodkreśliłem: Nie istotna jest dla mnie co ktokolwiek lubi. Obowiązkiem moim jako oficera polskiego jest przedstawić przełożonemu stan faktyczny, łącznie ze zwróceniem uwagi na zaniedbania czy też aktualne warunki realizacji zadań. W wypadku Bazy Jutrzenka istotne są tylko, powtarzam tylko, żądania dowódcy AK, sytuacja aktualna w Kraju, oraz zdolność Jutrzenki do wykonania zadań, a więc istotna jest współpraca i jej zakres z władzami brytyjskimi. Ani ja ani pan ani też Tatar nic nie zrobią jeśli władze brytyjskie odmówią współpracy. (…) Czy pan to rozumie, że ja nie dopuszczę ani też nie wezmę udziału w żadnym usiłowaniu osłabienia względnie przerwania pomocy dla Kraju, jaka jest możliwa z Bazy Jutrzenka?”
(Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. t II, s. 114-123) 

 

30 sierpnia 1944 mjr dypl. Jan Jaźwiński opuścił Główną Bazę Przerzutową „Jutrzenka” w Latiano nieopodal Brindisi. Od 3 września 1944 przeniesiony do 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, przydzielony do brytyjskiego Centrum Wyszkolenia Saperów, następnie od 24 września 1944 na stażu liniowym, na frontowym szlaku 5 Batalionu Saperów 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Od marca 1945 przydzielony do Oddziału III (operacyjnego) sztabu 2 Korpusu, od czerwca 1945 do kwietnia 1947 w Oddziale Informacyjnym Sztabu 2 Korpusu gen. Władysława Andersa.

 

A propos funkcjonowania bazy „Jutrzenka” po odejściu mjr dypl. Jana Jaźwińskiego – fragment wymownej depeszy dowódcy Armii Krajowej: (nr 65/R2/XXX/999) – „Zaopatrywanie nas przez Jutrzenkę wygląda na sabotaż. W zapowiedzianych terminach [zrzuty] nie przychodzą, placówki zrzutowe się dekonspirują przez ciągłe i bezskuteczne czuwanie. W ostatnich dwu miesiącach były tylko cztery pojedyńcze zrzuty dzikie bez zapowiedzi w odległości do 35 km od placówek. Częściowo odebrano sprzęt od chłopów, część zrzucono na sygnały żandarmów na torach kolejowych. Interwencje w Jutrzence o przyspieszenie nakazanych przez KG zrzutów nie skutkują.” 

 

Sprawa „Hańczy” – defraudacja pasów z dolarami
wyspa-tyberyjska-2-250x213 Jan Jaźwiński

Szpitak i klasztor Bonifratrów na Wyspie Tyberyjskiej w Rzymie

29 września 1945 ściśle tajnym rozkazem gen. Władysław Anders polecił mu jednostronnie przejąć akta, szyfry, radiostacje oraz wszelkie skrytki dawnej Głównej Bazy Przerzutowej (Bazy nr 11) w związku z wyjaśnianiem defraudacji ponad miliona dolarów przez gen. Tatara, znajdujących się w dyspozycji ppłk. Mariana Dorotycz-Malewicz ps. Hańcza.

Mjr dypl. Jan Jaźwiński dość szybko wpadł na trop skrzyni z dolarami Bazy nr 11, ukrytej w szpitalu Bonifratrów na wyspie Isola Tibertina. Już 2 października 1945, od dwóch byłych swoich podwładnych, dowiedział się, że słyszeli nazwę „Tiberina” w rozmowie „Hańczy” z Micińskim (Pamiętnik, tom. II, s. 340). Adiutant „Hańczy” por. Miciński podczas przesłuchania początkowo zaprzeczał istnieniu skrytek, w końcu przyznał że przewiózł pieniądze do klasztoru na wyspie Tiberina. Po przesłuchaniu Micińskiego, mjr dypl. Jan Jaźwiński napisał notatkę dla szefa sztabu  2 Korpusu (do rąk własnych), w której podkreślił:

„(…) główny wysiłek Hańczy i Tatara był skoncentrowany na problemie jak i gdzie pieniądze A.K. przerzucić z Włoch do Niemiec względnie Francji. Odchodząc z Bazy Jutrzenka przekazałem Hańczy ok. 12 milionów dolarów przeznaczonych dla A.K., których do Polski nie można było przerzucić.”
Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom II, s. 345,  Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6

Podpisany przez komisję – w tym mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego –  „Protokół znalezienia, odebrania i otwarcia zawartości skrytki, założonej przez płk. Hańcza Ryszarda i por. Miciński Czesława, w Ospedale dei Fatebenefratelli na wyspie Tiberina w Rzymie, spisanego w Kancelarii Placówki „R” dnia 5.X.1945″ zawiera informację, że komisja udała się na to miejsce tego dnia w samo południe, z pomocą ślusarza otworzyła skrzynię i zabrała z niej dwie mniejsze drewniane skrzynki, zostawiając zakonnikowi, O. Maurycemu pokwitowanie. 

DSC01348_depesza-250x100 Jan JaźwińskiW rzymskiej placówce II Oddziału (wywiadu) 2 Korpusu Polskiego komisja otworzyła skrzynkę oznaczoną numerem „5” oraz znajdującą się w niej „walizkę nr 5”, w której znaleziono 12 pasów sześciokieszeniowych z dolarami oraz paczkę 5.638 dolarów. Komisja otworzyła też drugą skrzynkę, oznaczoną nr „4”, w której była walizka z numerem „4”, ale walizki tej nie otworzono.

Dolary przerzucane przez Cichociemnych pakowane były w parciane pasy z sześcioma kieszeniami, do których wkładano zwykle po trzy paczki banknotów. Pasy oklejone były impregnowanym płótnem z okienkami, pozwalającymi sprawdzić zawartość bez otwierania. Paczki banknotów były opieczętowane, kieszenie przeszywano grubą, mocną, jedwabną nicią, której końce plombowano. Każdy pas posiadał numer; jeśli zawierał banknoty 10-dolarowe, jego wartość wynosiła 18 tys.; jeśli 20-dolarowe – 36 tys. USD. Jeśli w pasie były złote monety 10-dolarowe, mieścił 2,4 tys. USD; jeśli złote monety 20-dolarowe – 3,6 tys. USD.

DSC01349_depesza-2-250x109 Jan JaźwińskiPóźniej w sprawozdaniu mjr dypl. Jana Gorzko wskazano, że w obu tych walizkach znajdowały się dolary papierowe, łącznie na kwotę 1.136.638 (milion sto trzydzieści sześć tysięcy sześćset trzydzieści osiem) dolarów papierowych. 9 października 1945, o godz. 9.30 ppłk Marian Dorotycz – Malewicz ps. Hańcza – który na polecenie Tatara ukrył (czyli ukradł) pieniądze przed legalnymi władzami R.P. oraz swoimi przełożonymi – strzelił sobie w głowę z posiadanej broni służbowej, zmarł w nocy 9/10 października 1945, nie odzyskawszy przytomności. Pozostawił dwa pożegnalne listy, w tym szczegółowe dyspozycje co do rozdysponowania jego rzeczy. Więcej info – Stanisław Tatar – generał zdrajca.

Protokół i in. dokumenty komisji mjr dypl. Jana Jaźwińskiego ws. przejęcia depozytu dolarowego
(Dokumenty z teczki „Sprawa ś.p. płk Hańcza – Studium Polski Podziemnej, sygn. SK 26/39)

 

 

Lotnicze wsparcie Powstania Warszawskiego:

Andrzej Sucholtz – Dziennik czynności mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego z sierpnia 1944 roku
Lotnicze wsparcie Powstania Warszawskiego
w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1988, zeszyt 83, s. 148-177

 

 

 

 

Po wojnie
Insigne_Instituti_ingeniariorum_civilium-300x316 Jan Jaźwiński

Logo Institution of Civil Engineers

Od 27 września 1947 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. 1 lipca 1945 awansowany przez Naczelnego Wodza na stopień podpułkownika, ze starszeństwem od 1 stycznia 1946 (l.dz. 1480/P.Pers.Pfn), jednak szef sztabu NW gen. Kopański, z obawy przed reakcją gen. Tatara oraz Mikołajczyka, przez sześć lat (sic!) przetrzymał decyzję o tym awansie w swoim biurku… Stąd data 27 września 1947 jako data awansu na stopień podpułkownika. 31 stycznia 1948 zdemobilizowany, podjął studia, w 1950 absolwent kursu inżynierii lądowej Polish University College w Londynie. Członek Institution of Civil Engineers.

Ontario-Society Jan JaźwińskiW 1952 wyemigrował do Kanady, członek Association of Professional Engineers of Ontario.

W 1955 wyjechał do USA, pracował w Detroit, od 1960 do połowy 1979 jako inżynier lądowy w stanie Kalifornia.

Zmarł 25 sierpnia 1985 w Los Angeles (USA), pochowany na Cmentarzu Park Lawn w Toronto (Ontario, Kanada), sekcja „O”, grób 312.

 

Awanse

 

 

Ordery i Odznaczenia

 

Życie rodzinne
stokowisko-bok-300x194 Jan Jaźwiński

Stokowisko – elewacja boczna

Syn Wincentego, ziemianina, pochodzącego ze wsi Jaźwiny Koczoty koło Czyżewa, właściciela majątku Kutyłowo – Skupie (ówczesny powiat zambrowski), następnie  majątku Stokowisko (powiat Wysokie Mazowieckie) i Józefy Włodkowskiej.

Stokowisko-front-300x194 Jan Jaźwiński

Stokowisko – elewacja frontowa

Miał dwóch braci: starszego Tadeusza, w 1939 wachmistrza 1 Pułku Szwoleżerów im. Józefa Piłsudskiego, najmłodszego Henryka, w 1939 porucznika w niewoli niemieckiej oraz trzy siostry: Irenę, Eugenię i Marię. Syn najstarszej z nich podczas wojny służył jako pilot RAF, poległ nad Kanałem La Manche. Po wojnie majątek Stokowisko rozparcelowano dekretem PKWN, rodzina rozproszyła się po Polsce.

W 1936 zawarł związek małżeński z Wandą Janiną Goethel, prawniczką.

 

Dziękuję Rodzinie ppłk. dypl.  Jana Jaźwińskiego oraz Panu Piotrowi Hodyra za pomoc w opracowaniu niniejszego biogramu

 

Upamiętnienie

S25C-921091012270-212x300 Jan Jaźwiński25 sierpnia 2021 prezes Fundacji dla Demokracji i autor portalu Ryszard M. Zając zwrócił się do Pana Andrzeja Dudy, Prezydenta R.P. listem otwartym / petycją o godne upamiętnienie ppłk. dypl. Jana Jaźwińskiego, oficera wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, organizatora przerzutu lotniczego Cichociemnych oraz zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

krzyz-oficerski2-1-265x250 Jan JaźwińskiW petycji podkreślono, że pomimo swych ogromnych zasług ppłk dypl. Jan Jaźwiński jest obecnie prawie całkowicie zapomniany, a Jego zasługi przypisywane są… brytyjskiej agendzie rządowej Special Operations Executive (SOE). Dodać należy, że jest także przemilczany m.in. przez Instytut Pamięci Narodowej, który wpisaliśmy m.in. za to na listę fałszerzy historii.

8 września 2021 Pan Roman Kroner, ówczesny dyrektor Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta R.P. pismem znak BON.0600.497.2021 był uprzejmy poinformować, iż zainteresował sprawą Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

19 stycznia 2023 odbyła się uroczystość przekazania Rodzinie ppłk dypl. Jana Jaźwińskiego  Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski, nadanego pośmiertnie 7 lipca 2022, przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Pana Andrzeja Dudę, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (M.P.2022.931).

Dziękujemy Panie Prezydencie 🙂

 

Zobacz najnowszą wersję bazy danych nt. zrzutów – BAZA ZRZUTÓW DLA ARMII KRAJOWEJ

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Dokumenty personalne Jana Jaźwińskiego z archiwum brytyjskiego Ministry of Defence (skany w zbiorach autora portalu)
  • Teczka personalna w Studium Polski Podziemnej sygn. TP2.549
  • Dziennik czynności mjr Jana Jaźwińskiego, sygn. SK 16.9, Centralne Archiwum Wojskowe sygn. CAW – 1769/89
  • Andrzej Sucholtz – Dziennik czynności mjr. dypl. Jana Jaźwińskiego z sierpnia 1944 roku – Lotnicze wsparcie Powstania Warszawskiego, w: Zeszyty Historyczne, Instytut Literacki Paryż 1988, zeszyt 83, s. 148-177
  • The National Archives (Wielka Brytania), sygn. HO 405.25471 – JAZWINSKI W. JAZWINSKI J.
  • Jan Jaźwiński – Dramat dowódcy. Pamiętnik oficera sztabu oddziału wywiadowczego i specjalnego (przygotowanie do druku: Piotr Hodyra i Kajetan Bieniecki), tom I i II, Polski Instytut Naukowy w Kanadzie, Montreal 2012, ISBN 978-0-9868851-3-6
  • Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
  • Zbigniew S. Siemaszko – Działalność generała Tatara, Norbertinum, Lublin 2004, ISBN 83-7222-192-8
  • Jan Lorys (oprac.), Historia Polskiego Znaku Spadochronowego, Materiały. Dokumenty. Źródła. Archiwalia,, Zeszyt 9, s. 58, Londyn 1993, ISBN 0-902508-20-2, ISBN 978-0-902508-20-0

 

 

Zobacz także:

 


Campo Casale

 

Lotnisko Campo Casale, k. Brindisi (Włochy)

 

Brindisi_1-300x199 Campo Casale

lotnisko w Brindisi (Włochy)

Od 22 grudnia 1943 do końca 1944 z tego lotniska startowały samoloty w operacjach SOE, którymi przerzucono do okupowanej przez Niemców i Sowietów Polski 133 Cichociemnych oraz w kilkudziesięciu kolejnych operacjach lotniczych zaopatrzenie dla Armii Krajowej (zrzuty materiałowe).

W okresie niecałych czterech lat wystartowało do Polski 868 samolotów, w tym 483 wykonały zadanie zrzutem lub lądowaniem, stracono 70 samolotów. Przeprowadzono 81 operacji, podczas których przerzucono do Polski 316 Cichociemnych. 

Brindisi-tablica-300x232 Campo Casale

Pamiątkowa tablica, Campo Casale, Brindisi

Początkowo Cichociemnych przerzucano z brytyjskich lotniosk RAF: Foulsham (2), Linton-on-Ouse (2), Leakenheath (9), Newmarket (2), Stradishall (6). Kilku prawdopodobnie przerzucono z lotniska RAF Grottaglie. Od 27 marca 1942 do 21 września 1943 w  43 operacjach lotniczych z tajnego lotniska RAF Temspford przerzucono do Polski 158 Cichociemnych. W pozostałych operacjach lotniczych SOE Cichociemnych oraz zaopatrzenie dla Armii Krajowej przerzucano do okupowanej Polski z lotniska Campo Casale (Brindisi) 

Z różnych powodów (technicznych, problemów nawigacyjnych i in.) część lotów ze skoczkami do Polski kończyła się niepowodzeniem i samoloty musiały zawracać do bazy. Niektóre ekipy CC zrzucono do Polski dopiero po trzecim, nawet po czwartym locie.

Z lotniska Campo Casale startowały samoloty 148 Special Duty Squadron (Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia) RAF oraz polskiej 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia do ALbanii, Austrii, Bułgarii, Czechosłowacji, Grecji, Jugosławii, Rumunii, Węgier, północnych Włoch oraz Polski.

 

02-mapa-placowki-riposta-pn-300x174 Campo Casaleźródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6

 

02-mapa-placowki-riposta-pn-300x174 Campo Casaleźródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6

 

04-mapa-placowki-odwet-275x350 Campo Casaleźródło: Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6

 

 

 

zobacz:

 

Ośrodki szkoleniowe i inne

 

Cichociemni byli żołnierzami Armii Krajowej w służbie specjalnej

 


41_cc-Tobie-Ojczyzno-grupa-250x139 Ośrodki szkoleniowe i inneSpis treści:


 

Audley-End-3-300x200 Ośrodki szkoleniowe i inne

Audley End (od strony ogrodu)

Kandydatów na Cichociemnych szkolono w ok. 30 specjalnościach w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE – Special Training School (Specjalna Szkoła Treningowa) oznaczonych arabskim numerem, także w polskich bazach, m.in. we włoskiej Ostuni.

Ośrodki szkoleniowe, także te zlokalizowane w obiektach SOE oddanych do dyspozycji Oddziału VI (Specjalnego), funkcjonowały według polskich zasad oraz polskich programów szkoleniowych, w części miały polsko-brytyjskie dowództwo. Szkoleniem zajmowali się wyłącznie (z nielicznymi wyjątkami) polscy instruktorzy. Brytyjski personel odpowiadał za kwestie gospodarcze, w tym zaopatrzenie i ochronę obiektów, natomiast Polacy odpowiadali za wszelkie kwestie związane z wyszkoleniem kandydatów na Cichociemnych. Niektóre ośrodki były wyłącznie polskie, bez brytyjskiego personelu (bez brytyjskiego nadzoru). Niektórzy kandydaci na Cichociemnych byli kierowani także dodatkowo na kursy brytyjskie, prowadzone przez brytyjskich instruktorów, w brytyjskich ośrodkach SOE.

Najsłynniejszym ośrodkiem był oczywiście STS 43 Audley End, na wyłączność oddany na potrzeby polskiej sekcji Special Operations Executive (ang. Kierownictwo Operacji Specjalnych). W kilku innych lokalizacjach przeszkoleni Cichociemni oczekiwali na skok do Kraju. W innych fałszowano niezbędne dokumenty (także pieniądze), przygotowywano zasobniki zrzutowe itp. W jeszcze innych pracowały urządzenia do łączności z okupowaną przez Niemców i Rosjan Polską.

Baza-11-Brindisi-fin-250x140 Ośrodki szkoleniowe i inne

W Stanmore, na północny zachód od Londynu, w 1940 zlokalizowano, „pod opieką” brytyjskiej służby specjalnej Radio Security Service:

  • ośrodek nasłuchu (i rozszyfrowywania depesz) sowieckich transmisji radiowych, współpracował z Bletchley Park („fabryka Enigma”), działał do 2 września 1941,
  • Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe (Polish Wireless Research Unit) których zadaniem była m.in. produkcja specjalnego sprzętu radiokomunikacyjnego, w tym wówczas najlepszego na świecie „radia szpiegowskiego” – radiostacji typu AP, konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana. Produkowano tam także sprzęt do szybkich transmisji radiowych, zdolny do nadania 100 grup (ok. 500 znaków) w dwie sekundy,
  • radiostację do łączności ze stacjami polskimi w Wielkiej Brytanii, kontynentalnej Europie i na Bliskim Wschodzie.

Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza dysponował komórkami organizującymi kursy wyszkoleniowe Cichociemnych oraz tzw. stacjami wyczekiwania dla skoczków lecących do Kraju (patrz wykaz poniżej). Od 1944 Oddziałowi VI (Specjalnemu) podlegała także Główna Baza Przerzutowa (baza nr 11) w Latiano nieopodal Brindisi (Włochy).

 

 

Wykaz polskich ośrodków szkoleniowych
oraz innych obiektów wykorzystywanych przez Polaków:

(baza obejmuje ośrodki i placówki związane z historią Cichociemnych)

Tabelę można przeszukiwać, wpisując dowolny ciąg znaków

Autor wykazu – Ryszard M. Zając, wnuk por. cc. Józefa Zająca

Na urządzeniach mobilnych aby zobaczyć całość należy przewinąć w poziomie

FotoNumerLokalizacjaOkres funkcjonowaniaPrzeznaczenie
Rubens-300 Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, hotel Rubens
(Wielka Brytania)
1940 - 1944Sztab Naczelnego Wodza
(personel brytyjski - 26 osób)
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Hotel "Clifton" (III p.)
Londyn, Bulstrode Street
(Wielka Brytania)
od sierpnia do jesieni 1940Radiostacja "Marta"
Dover-House Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Instead House, Herendile House, Dover House (fot.), Stanmore, Stanmore Hill, Gordon Avenueod jesieni 1940Oddział Radio Sztabu Naczelnego Wodza, radiostacja "Marta"
sekcja radiowywiadu
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Stanmore, Harvin House
(Wielka Brytania)
od jesieni 1940Radiostacja "Loda"
Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Boxmoor
(Wielka Brytania)
od jesieni 1940Kompania Radiowywiadu
Barnes-Lodge Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Barnes Lodge (k. Kings Langley, Hertfordshire, Wielka Brytania)1940 - 1944Ośrodek odbiorczy i kontrolny radiołączności
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Stanmore, Gordon Avenue
(Wielka Brytania)
do 2 września 1941
Ośrodek radionasluchu i rozszyfrowywania sowieckich transmisji radiowych
PWWR-Wykeham-House Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Wykeham House, Stanmore, Gordon Avenue
(Wielka Brytania)
1940 - 1945Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe
(m.in. produkcja radiostacji typu AP, sprzętu do szybkiej telegrafii, personel brytyjski - 12 osób)
Inverlochy-Castle Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 25
(STS 26)
Inverlochy Castle k. Fort Wiliam (Highlands, Wielka Brytania)1940 - 1941Kurs dywersyjno-strzelecki, minerski
(przeszkolono 74 osoby)
Largo-House Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Largo House, Upper Largo k. Leven (Fife, Szkocja, Wielka Brytania)1941 - 1944Zaprawa spadochronowa, "Małpi gaj"
(Przeszkolono ogółem, łącznie z Ostuni, 703 osoby)
cichociemni-wieza-Largo-House Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Lundin Links k. Largo House
(Fife, Szkocja, Wielka Brytania)
1941 - 1944Polska wieża spadochronowa
STS51-Ringway Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 51Ringway (k. Manchesteru, Wielka Brytania)1940 - 1944
wg. źródeł brytyjskich od stycznia 1941 do 1944
Kurs spadochronowy
(Przeszkolono ogółem, łącznie z Ostuni, 703 osoby) Kurs 5-7 dni
Ringway-Tatton-Park-1 Ośrodki szkoleniowe i inne
(teren brytyjski
przy STS 51)
Tatton Park
(Wielka Brytania)
1940 - 1944
Miejsce szkoleń spadochroniarzy STS 51
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Chipperfield (Chipperfield Lodge, Wielka Brytania)od grudnia 1941Ośrodek nadawczy Oddziału VI
Radiostacja "Marta II" (Hela)
1-SBS-papet-spadoch- Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Anstruther (Fife, Szkocja, Wielka Brytania)
przy 1 SBS
1941 - 1942Kurs radiotelegrafistów, radiomechaników
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Dundee (City of Dundee, Szkocja, Wielka Brytania)1941-1942Polski kurs motorowy i łączności
(Przeszkolono 94 osoby)
1-SBS-papet-spadoch- Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Dunkeld (nad rz. Tay)
przy 1 SBS
(Wielka Brytania)
1941 - 1943Kurs bytowania
("korzonkowy")
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, Kensington Park Road W.11
(Wielka Brytania)
1941 - 1942"Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej"
(szkoła wywiadu)
Briggens-House-1944 Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 38Briggens
(Wielka Brytania)
1941 - 1942
wg. źródeł brytyjskich od stycznia 1941 do 5 września 1945
Kurs walki konspiracyjnej
(przeszkolono ogółem, łącznie z STS 43 oraz OW 10 -630 osób)
Od marca 1942 ośrodek fałszowania dokumentów, pieniędzy itp.
uk Ośrodki szkoleniowe i inne
(firmy brytyjskie)Lethworth
(Wielka Brytania)
1941 - 1942praktyki kolejowe, samochodowe
(brytyjskie)
uk Ośrodki szkoleniowe i inne
(firmy brytyjskie)Hertford
(Wielka Brytania)
1941 - 1942praktyki ogrodnicze
(brytyjskie)
soe-brickendonbury-manor Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 17
Stacja 17 /
Station STA 17
(XVII)
Brickendonbury Manor, Brickendon, Hertford, Hertfordshire1941 - 1944
wg. źródeł brytyjskich od 1940 do 30 czerwca 1945
Kurs sabotażu przemysłowego, kolejowego, drogowego i in.
Kurs czarnej propagandy
Stacja wyczekiwania
uk Ośrodki szkoleniowe i inne
(firmy brytyjskie)Cambridge
(Wielka Brytania)
1941 - 1942praktyki piekarskie, cukiernicze
(brytyjskie)
uk Ośrodki szkoleniowe i inne
(firmy brytyjskie)Londyn
(Wielka Brytania)
1941 - 1942praktyki spawalnicze
(brytyjskie)
1-SBS-papet-spadoch- Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Szkocja,
przy 3 baonie 1 SBS
1941 - 1942kurs szturmowy
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, Queens Gate Terrace 1 (Wielka Brytania)1941 - 1942kurs odprawowy
Glasgow-szkola-szpiegow Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Glasgow, 1 Horselethill Street1942 - 1944"Oficerski Kurs Doskonalący Administracji Wojskowej"
(szkoła wywiadu)
(Personel polski: 23 osób, w tym 11 wykładowców i instruktorów)
Auchtertool-oboz-rozdzielczy-1 Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Auchtertool (Fife, Szkocja, Wielka Brytania)1942 - 1943Kurs radiotelegrafistów, radiomechaników
STS25a-Garamor Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 25 aGarramor House k. Loch Morar (Highlands, Wielka Brytania)1942 - 1944
wg. źródeł brytyjskich od 25 lutego 1941 do 31 października 1944
Kurs dywersyjno-strzelecki, minerski
(przeszkolono 208 osób)
Howbury-Hall Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 40Howbury Hall k. Waterend, Bedford1942-1944
wg. źródeł brytyjskich: od września 1943 do 16 maja 1945
Kurs łączności ziemia-lotnik "Rebecca i S-Phone" (10 dni)
Briggens-House-1944 Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 38
STS 60
Briggens
(Wielka Brytania)
1942 - 1944Kurs mikrofotografii
(przeszkolono 14 osób)
uk Ośrodki szkoleniowe i inne
London Distric School of tactics street fighting wingLondyn,
ruiny Battersea
(Wielka Brytania)
1942 - 1944Kurs walk ulicznych
(brytyjski)
STS-19_Gaynes_Hall_ Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 61
Gaynes Hall (St Neots , Wielka Brytania)do kwietnia 1942
wg. źródeł brytyjskich od 1941 do 2 lipca 1945
Kurs łączności ziemia - lotnik "Rebecca i S-Phone"
Stacja pakowania SOE
Ganes-Hall Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 19
Gaynes Hall (St Neots , Wielka Brytania)od kwietnia 1942Hotel przed odlotem z lotniska RAF Tempsford (personel brytyjski - 10 osób)
soe-frogmore Ośrodki szkoleniowe i inne
Stacja 18 /
Station STA 18
(XVIII)
Frogmore Park (Watton-at-Stone, Hertfordshire, Wielka Brytania)od wiosny 1942
wg. źródeł brytyjskich od 1 stycznia 1943 do 28 czerwca 1945
od maja do sierpnia 1943 kurs domowego wyrobu materiałów wybuchowych
Stacja wyczekiwania, baza odprawowa CC,
(Personel brytyjski - 12 osób)
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Bushy Heath (pomiędzy Stanmore a Chipperfield)od maja 1942Radiostacja "Marta III" (Zofia)
Audley-End Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 43Audley End (k. Saffron Walden, Essex, Wielka Brytania)od lipca 1942 - 1944
wg. źródeł brytyjskich do 29 października 1944
Kurs walki konspiracyjnej, odprawowy
(Personel brytyjski - 47 osób)
AudleyEndHouse Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 61Audley End (k. Saffron Walden, Essex, Wielka Brytania)do 1943"Pakowalnia" zasobników zrzutowych
Wanborough-Manor-Guilford Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 7a
(STS 5)
Wanborough Manor, Puttenham, Guildford, Surrey 1942 - 1944Kurs badań psychotechnicznych
(przeszkolono 194 osoby)
Beaulieu Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 34Beaulieu (Hampshire, Wielka Brytania)1942 - 1944
wg. źródeł brytyjskich od 1 stycznia 1943 do 15 listopada 1944
Kurs podstaw wywiadu, szyfrów
sts-18-stevenae Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 18
(STS 37a)
k. Stevenage
(Hertfordshire, Wielka Brytania)
1942 - 1944Kurs domowego wyrobu materiałów wybuchowych
(przeszkolono 27 osób)
Tempsford Ośrodki szkoleniowe i inne
Lotnisko RAF Tempsford (Wielka Brytania)od 27 marca 1942 do 21 września 1943
wg. źródeł brytyjskich od 10 sierpnia 1941 do 4 marca 1945
Start 158 Cichociemnych do Polski
zrzuty zaopatrzenia dla Armii Krajowej
SOE-Tetworth-Hall-hotel-pilotow-Tempsford Ośrodki szkoleniowe i inne
(ośrodek brytyjski
przy RAF Tempsford)
Tetworth Hall (Bedfordshire, Wielka Brytania)od lipca 1942 do 1943Hotel SOE dla pilotów lotniska RAF Tempsford
Oddzial-VI-Londyn_500px Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, Upper Belgrave Street 13 (róg Wilton Street)od początku sierpnia 1943Oddział VI (Specjalny)
Sztabu Naczelnego Wodza
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Mesagne, Via Appia Antica (Włochy)od jesieni 1943 do czerwca 1945Centrala radiowa "Mewa"
(Główna Baza Przerzutowa)
cc-Polmont- Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Polmont (Stirlingshire, Szkocja, Wielka Brytania)1943 - 1944Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego SNW (kurs radiotelegrafistów, radiomechaników)
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
STA 20 A
STA 20 B
pomiędzy Latiano a Mesagne (Włochy)1943 - 1944Stacje wyczekiwania
(Główna Baza Przerzutowa)
STS46-Chicheley Ośrodki szkoleniowe i inne
STS 46Michley k. Newport
Chichely Hall (niedaleko Bletchley, Worcester Wielka Brytania)
1943 - 1944
wg. źródeł brytyjskich od lipca 1941 do 19 października 1945
Kurs odprawowy, wyposażenie CC
(Personel brytyjski - 41 osób)
ośrodek sekcji czeskiej SOE
STS20-Chalfont-St-Giles-1 Ośrodki szkoleniowe i inne
Stacja 20 /
Station STA 20 A
(XX), STS 20 B
Pollards Park House
(Chalfont, St. Giles, Buckinghamshire, Wielka Brytania)
do 1943
wg. źródeł brytyjskich od 1 stycznia 1943 do 28 października 1944
Stacja wyczekiwania "Marta",
Kurs czarnej propagandy
(Personel brytyjski: "A" - 22 osoby, "B" - 17 osób)
Brindisi_1-e1574821556981 Ośrodki szkoleniowe i inne
Lotnisko RAF Campo Casale
(k. Brindisi, Włochy)
od 22 grudnia 1943 do końca 1944Start 133 Cichociemnych do Polski
zrzuty zaopatrzenia dla Armii Krajowej
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Kurs polski
w terenie)
góry (Włochy)1943 - 1944"praktyki sportowe"
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
Ośrodek Wyszkolenia
Baza nr 10
Ostuni (Włochy)1944Zaprawa, kurs walki konspiracyjnej, spadochronowy, odprawowy
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
Baza 11
"Jutrzenka"
Latiano k. Campo Casale pod Brindisi (Włochy)1944Główna Baza Przerzutowa
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, Hammersmith Road, St. Paul’s School for Boys1944Sztab Naczelnego Wodza
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Connington Hall
(Wielka Brytania)
od wiosny 1944Centrala radiołączności
(dla Powstania Warszawskiego)
Druga Kompania Radiotelegraficzna
pl Ośrodki szkoleniowe i inne
(Ośrodek polski)Londyn, Achley Gardens
(Wielka Brytania)
1945Sztab Naczelnego Wodza

Zobacz także: Wikipedia (eng) – ośrodki SOE

 

 

Przed skokiem do Kraju
osrodek-radio-300x126 Ośrodki szkoleniowe i inne

Biuletyn Sztabu Naczelnego Wodza nr 8, październik 1941
żródło: IPMS A.XII.1/39.127

W początkowym okresie Cichociemnych po przeszkoleniu przerzucano do Polski także z brytyjskich lotnisk: Foulsham, Linton in Ouse, Lakenheath, Newmarket, Stradishall. Początkowo ośrodek szkoleniowy łącznościowców zlokalizowany był (1941-1942) w Anstruther (hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania), przy 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W latach 1942 – 1943 szkolono łącznościowców w budynkach browaru Auchtertool (hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania), później (1943-1944) w budynkach Saint Margaret’s School for Girls w Polmont (Stirlingshire, Szkocja, Wielka Brytania).

 

CC-prezentacja_38-300x224 Ośrodki szkoleniowe i inneOczywiście nie było ani jednego Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy – każdy Cichociemny uczestniczył w kilku – kilkunastu kursach które były potrzebne do wyszkolenia go w jego specjalności oraz do przygotowania do działań specjalnych w okupowanej przez Niemców i Rosjan Polsce. Dopiero po pomyślnym ukończeniu wszystkich wymaganych kursów, przeszkolony kandydat miał szansę zostać zakwalifikowanym do skoku, następnie skoczyć na spadochronie do okupowanej Polski i zostać Cichociemnym.

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Po zakończeniu wszystkich szkoleń oraz zakwalifikowaniu do skoku, kandydat na Cichociemnego składał przysięgę na rotę Armii Krajowej, wybierał pseudonim oraz wyjeżdżał na tzw. stację wyczekiwania, gdzie oczekiwał na skok do kraju.

Na szkolenia oraz do skoku do okupowanej Polski przyjęto 2413 kandydatów: 1 generał (Tadeusz Kossakowski), 112 oficerów sztabowych, 894 oficerów mlodszych, 592 podoficerów, 771 szeregowych. Wśród ochotników było 15 kobiet.

 

Na szkolenia dla Cichociemnych przyjęto 2413 kandydatów
Jedynie 605 z nich pomyślnie ukończyło szkolenia
Spośród nich tylko 579 zakwalifikowano do skoku do Kraju
Do okupowanej Polski zrzucono 316 Cichociemnych

 

zobacz – 316 Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej

 


 

Cichociemni w walce o niepodległość Polski
Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

logo_pl_negatyw_czerowny-300x89 Ośrodki szkoleniowe i inne

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości


 

 

Źródła:
  • informacje własne (archiwum portalu)
  • Gregory Derwin – Built to Resist. An Assessment of the Special Operations Executive’s Infrastructure in  the United Kingdom durning the Second World War, 1940-1946, vol. I, II University of East Anglia, 2015 (praca doktorska)
  • Iwan Rafał – Cichociemni – rekrutacja, szkolenie i przerzut do Polski, w: Koło Historii, materiały Koła Naukowego Historyków Studentów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Tom 10 (2008) s. 77-106
  • Tadeusz Dubicki, Daria Nałecz, Tessy Stirling – Polsko – brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej. t. I. Ustalenia Polsko – Brytyjskiej Komisji Historycznej, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004, s. 175-176, ISBN 83-89115-11-5
  • Koło Cichociemnych Spadochroniarzy AK – Drogi Cichociemnych, Veritas Londyn, 1954
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni, IW PAX, 1984
  • Ian Valentine – Baza 43. Cichociemni, wyd. Wołoszański, 2004, ISBN 83-89344-09-2
  • Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny
  • Agnieszka Polończyk – Cichociemni – dzieje elity polskiej dywersji na kanwie życiorysu Bolesława Polończyka ps. „Kryształ”, w: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 3/2016, s. 173 – 188, Kraków 2016, ISSN 1899-6264
  • Agnieszka Polończyk – Cichociemni – Zarys historii formacji, w: Wojska Specjalne Rzeczypospolitej Polskiej, Bieniek Mieczysław, Mazur Sławomir M. (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2016, s. 95-105, ISBN 978-83-65208-70-5

 

1