Tadeusz Klimowski – Cichociemny

Tadeusz Klimowski – Cichociemny

ps.: „Klon”, „Ostoja”, „Luśka”, „Halka”

Tadeusz Marian Klimowski

vel Tadeusz Bugaj, vel Bazyliusz Swiryd

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0022, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1560

 

ur. 15 października 1911 w Krakowie, zm. 12 września 1981 w Londynie (Wielka Brytania) – major dyplomowany, nauczyciel, oficer Straży Granicznej, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, m.in. uczestnik kampanii wrześniowej, dowódca II Odcinka „Wachlarza”, komendant Inspektoratu Rejonowego Równe AK, szef Oddziału III  Komendy Okręgu Wołyń AK, szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, dowódca Batalionu „Ostoja”, więzień niemieckich obozów jenieckich: Sandbostel, Murnau (1944-1945), cichociemny

Znajomość języków: francuski; szkolenia (kursy): m.in.  przeciwpancerny (Granville), dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), walki konspiracyjnej (STS 38, Briggens), spadochronowy (4 BKS, Largo House,  STS 51, Ringway), i in. W dniu wybuchu wojny miał 27 lat; w dacie skoku do Polski 30 lat. Syn żołnierza Wojska Polskiego

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Album Fotograficzny 27. WDP AK
• Powstanie Warszawskie
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1925 uczył się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim im. S. Konarskiego w Warszawie, w 1932 zdał egzamin dojrzałości, uzyskał uprawnienia do nauczania w publicznych oraz prywatnych szkołach powszechnych. Od 12 września 1932 uczestnik dywizyjnego kursu Szkoły Podchorążych Piechoty przy 79 Pułku Piechoty litewsko – białoruskim 20 Dywizji Piechoty w Słonimiu. Po jego ukończeniu (z 1 lokatą), od kwietnia 1944 dowódca drużyny 3 kompanii 79 Pułku Piechoty. Od 20 września 1933 przeniesiony do rezerwy.

Wstąpił do Straży Granicznej, mianowany na stopień podporucznika (wg. Krzysztofa Tochmana), ze starszeństwem od 1 stycznia 1935  Prawdopodobnie mianowany aspirantem Straży Granicznej. W 1937 pełnił służbę na odcinku granicznym na Śląsku Cieszyńskim (styk Odry i Olzy). W 1938 ukończył kurs dowódców kompanii osłonowych Straży Granicznej. W październiku 1938, w ramach akcji „Zaolzie” uczestniczył w zajęciu Bogumina, mianowany komendantem tamtejszej placówki, przeciwdziałał dywersji niemieckiej.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 jako dowódca kompanii Straży Granicznej, działającej w ramach 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Od 5 września w Rawie Ruskiej, następnie w Kowlu, później w Grupie płk. Stefana Hanki-Kuleszy. Uczestniczył w walkach z Niemcami w rejonie Kamionki Strumiłowej, następnie ponownie pod Rawą Ruską, po wyczerpaniu amunicji skapitulował. Od 25 września w niewoli niemieckiej, uciekł z transportu w Jarosławiu, przez Kraków dotarł do domu rodziców do Piastowa pod Warszawą.

Przekroczył granicę z Węgrami 8 listopada 1939, internowany w obozie Mandok. Uciekł 21 lutego 1940, dotarł do Francji, 28 lutego wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Do maja 1940 w Legii Oficerskiej w Vichy, następnie w ośrodku szkoleniowym artylerii przeciwpancernej w Grandville.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Po upadku Francji ewakuowany z Le Verdon 22 czerwca, dotarł 25 czerwca 1940 do Liverpoolu (Wielka Brytania). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, od 1 lipca przydzielony do 4 Brygady Strzelców, następnie do 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 10 listopada 1941 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), płk dypl. Józefa Smoleńskiego ps. Łukasz. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 7 stycznia 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 6/7 stycznia 1942, w próbnym sezonie operacyjnym, w operacji lotniczej „Shirt” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr:  III), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – Sgt. Bronisław Karbowski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Lakenheat (obecnie lotnisko USAF) o godz. 19.55, zrzut o godz. 02.10 na placówkę odbiorczą „Kocioł”, w okolicach miejscowości Cegłów, Stefanówka, 7 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppłk. Henryk Krajewski ps. Trzaska, ppor. Jan Marek ps. Walka, por. Zbigniew Piasecki ps. Orlik, kpt. Jan Smela ps. Wir oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj ppor. Benedykt Moszyński ps. Andrzej. Zrzucono także trzy zasobniki (czwarty pozostał w samolocie, z powodu usterki wyrzutnika), wraz ze skoczkami, o godz. 02.55. Samolot szczęśliwie (choć na resztkach paliwa) powrócił na lotnisko RAF Attlebridge w hrabstwie Norfolk (Wielka Brytania), po locie trwającym 12 godzin 45 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„Dnia 9.I. – depesza od Wartskiego, drogą przez MSWewn. treści następującej: „Z paczki Michała (3-ci lot) jeden lekko ranny w rękę, dalsi dwaj są już u nas. (…).

L.dz. 121/VI – od Kaliny L.9, – Zrzut 6/7 nastąpił na wieś Stefanówka, poza godziną czuwania placówki, przy dwukrotnym alarmie w Wacławie [Warszawie]. 8 osób przybyło, lecz Wicher się jeszcze do nas nie zgłosił. Containery i pieniądze zostawiono u chłopów. Adres w Cegłowie i Wacławie …… spalone. Aktualny adres …… Dalsze szczegóły zrzutów później. Kalina 8.I.42 r.

L.dz. 145/VI, od Kaliny L.19 z dn. 12.I.42 r. używajcie zasobników przedzielnych, zrzucone koło kotła były b. ciężkie. Wydłużcie zasięg na płdn., w płnc. części GG robi się ciasno. Niestosowanie się do naszych warunków może łączność lotniczą zupełnie położyć.” (s. 33)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał na Żoliborzu. Po aklimatyzacji, w związku z aresztowaniem Cichociemnego Jana Piwnika ps. Ponury, od lipca 1942 dowódca II Odcinka organizacji dywersyjnej Wachlarz, obejmującego swym zasięgiem województwo wołyńskie oraz kierunek wschodni (Równe – Zwiahel – Żytomierz – Kijów). Po drodze do rejonu przydziału, na krótko aresztowany przez Niemców w Brześciu.

Po likwidacji Wachlarza, od lutego 1943 komendant Inspektoratu Rejonowego Równe AK, obejmującego obwody: Równe, Kostopol, Zdołbunów. Na tym terenie operowały dwa oddziały partyzanckie, dowodzone przez Cichociemnych: por. Władysława Kochańskiego ps. Bomba oraz por. Franciszka Pukackiego ps. Gzyms. Awansowany na stopień kapitana 11 listopada 1943.

Od 13 lipca 1943 szef Oddziału III (operacyjnego) Komendy Okręgu Wołyń AK, od 15 stycznia 1944 oficer operacyjny, od 18 kwietnia 1944  szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. 27 lutego ranny w nogę, dopiero 10 lipca przyjechał do Warszawy na leczenie.

 

 

Album Fotograficzny 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK

Album 27. WDP AK udostępniony przez inicjatora jego digitalizacji
mgr inż Grzegorza Fijałkę – syna Cichociemnego Michała Fijałki

 

Kalendarium działań 27 WDP AK

 

 

Powstanie Warszawskie

W Powstaniu Warszawskim, od 2 sierpnia jako zastępca mjr. Jerzego Antoszewicza, dowódcy batalionu „Iwo” (odwodowego) operującego w Śródmieściu Południe (ul. ks. Skorupki). Od 29 sierpnia do 9 września w sztabie Podobwodu Śródmieście-Południe.

Od 9 września dowódca batalionu „Ostoja”, operującego na odcinku Cichociemnego mjr. Narcyza Łopianowskiego ps. Sarna. Walczył w Śródmieściu Południowym. Od 5 października w niemieckiej niewoli, osadzony w stalagu Sandbostel, następnie oflagu VII A w Murnau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy Armii USA.

 

 

Po wojnie

29 czerwca 1945 zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Do 14 marca 1947 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim.

Od 21 lipca do 24 listopada 1945 uczestnik kursu przygotowawczego Wyższej Szkoły Wojennej, zorganizowanego w miejscowości Crieff. Po stażu, od 19 stycznia 1946 uczestnik VI kursu Wyższej Szkoły Wojennej, zorganizowanego w miejscowości Cupar. Po jego ukończeniu w lipcu 1946 mianowany oficerem dyplomowanym. Od 12 sierpnia 1946 w obozie przejściowym w Macmerry (Szkocja), od 15 marca 1947  do 14 marca 1949  w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, potem zdemobilizowany.

Pozostał na emigracji, zamieszkał w Londynie (Wielka Brytania). Pracował początkowo jako robotnik w fabryce, następnie m.in. inspektor w firmie „Vidor”, urzędnik w firmie „Unilever”.

Działał w środowisku polskich kombatantów, współorganizator i pierwszy prezes Koła Byłych Żołnierzy AK, wiceprzewodniczący Rady Studium Polski Podziemnej w Londynie, jednej z najbardziej zasłużonych polskich placówek archiwalno – naukowych. Jej założycielami byli m.in. gen. dyw. Tadeusz Komorowski ps. Bór, ppłk Stanisław Juszczakiewicz ps. Kornik, gen. bryg. Tadeusz Pełczyński, Cichociemny płk. Kazimierz Iranek Osmecki.

Zmarł 12 września 1981 w Londynie, pochowany na Gunnersbury Cemetery – Sq. CA, gr. 25. Dziękuję Marcinowi Kunickiemu – Polskie Miejsca w Wielkiej Brytanii za ustalenie lokalizacji grobu. 

 

 

Awanse

• podporucznik – ze starszeństwem od 1 stycznia 1935
• porucznik – ze starszeństwem od 7 stycznia 1942
• kapitan – 11 listopada 1943
• major – ze starszeństwem od 17 września 1944
• oficer dyplomowany – lipiec 1946

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Srebrny Krzyż Zasługi
• King’s Medal for Courage in the Cause of Freedom  (Wielka Brytania)

 

 

Życie rodzinne

Syn Władysława, żołnierza zawodowego oraz Stefanii z domu Kościółek. W 1937 zawarł związek małżeński z Melanią z domu Bugaj. Mieli syna Andrzeja (ur. 1949) artystę plastyka, wykładowcę Royal College of Art w Londynie oraz córkę Danutę (ur. 1950), pisarkę, tłumaczkę (angielski, francuski, polski), instruktorkę WF, zamężną Stok.

Młodszy brat Jan (1921-1989) od 1939 w konspiracji harcerskiej w Piastowie, następnie w ZWZ, „Wachlarz”, AK, ps. Ostoja, Marian, Niemczyk, dowódca patrolu dywersyjnego w Korostyszewie. Po rozwiązaniu „Wachalrza” m.in. w oddziale Cichociemnego Władysława Kochańskiego ps. Wujek.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0104
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2. Rzeszów, Abres, 1996, s. 74-76, ISBN 83-902499-5-2
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii