Antoni Żychiewicz – Cichociemny

Antoni Żychiewicz – Cichociemny

ps.: „Listek”, „Przerwa”, „Puszczyk”

vel Rudolf Hobler, vel Piotr Płoński, vel Piotr Uzdecki, vel Edmund Zaleski

 

ur. 17 stycznia 1919 we Lwowie (obecnie Ukraina), zm. 25 sierpnia 2005 w Soli-Kiczorze (powiat żywiecki) – podporucznik artylerii, magister inżynier, wykładowca elektroakustyki, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Kedywu Obszaru Zachodniego AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen (1944-1945), cichociemny.

 

 

Od 1929 uczeń Państwego Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego we Lwowie, ukończył je egzaminem dojrzałości w 1937.

Od września 1937 do czerwca 1938 w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Uczestniczył 2 października 1938 w zajęciu Zaolzia, z Korpusem Interwencyjnym gen. dyw. Władysława Bortnowskiego, w składzie 1 Pułku Artylerii Motorowej ze Stryja.

W 1938 rozpoczął studia na Wydziale Elektrotechnicznym Politechniki Lwowskiej.

 

 

II wojna światowa

W sierpniu 1939 zmobilizowany do Ośrodka Zapasowego 1 Pułku Artylerii Motorowej, bronił Lwowa przed Niemacmi i Sowietami. Przekroczył granicę polsko-węgierską 18 września, internowany do 1 listopada 1939. Uciekł i zgłosił się do konsulatu amerykańskiego, jako sierota miał być ewakuowany do USA.

10 listopada, przez Jugosławię i Włochy dotarł do Francji, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim. Od stycznia do kwietnia 1940 instruktor w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Camp de Coëtquidan. potem w 4 Pułku Artylerii Lekkiej.

 

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

22 czerwca 1940 ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 10 Dywizjonu Artylerii Motorowej, od października w 1 Oddziale Rozpoznawczym I Korpusu Polskiego, od lutego 1941 w 10 Pułku Artylerii Lekkiej.

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnoscią w dywersji i broni pancernej, od sierpnia 1942 do lutego 1943 uczestniczył w szkoleniach dla Cichociemnych, m.in. w dywersji oraz broni pancernej. Zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 listopada 1942,  1 grudnia 1942 awansowany na stopień podporucznika.

Zrzucony do Polski w nocy 17/18 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Wall” (dowódca operacji: F/O Mieczysław Kuźnicki, ekipa skoczków nr: XXI), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Mierniczek, pilot – F/S leopold Pęczek / nawigator – F/O Mieczysław Kuźnicki / radiotelegrafista – F/S Edward Janik / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / strzelec – F/O Zdzisław Markiewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę „Lis”, w okolicach miejscowości Cegłów i Zgiechów, 14 km od Mińska Mazowieckiego.

Razem z nim skoczyli: ppor. Antoni Iglewski ps. Ponar, ppor. Tadeusz Jaworski ps. Gont,  ppor. Władysław Wiśniewski ps. Wróbel.

Skoczkowie przerzucili 450 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie, mieszkał przy ul. Fałata 6/9.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczych przerzutów do Polski odnotował:

„O godz. 9.oo Szef Wydziału „S” przekazał do S.O.E. plan startu na dz.17-19.II.: = lot 28/35, ekipa RIVET, pilot sgt. Smith, plac. PIES i rej. zapas. start godz. 18.42 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904 i pieniądze, = lot 29/36, ekipa FLOOR, pilot squ/ldr. Boxer, plac. PUHACZ i rej zapas., start godz. 18.40 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 339000 dol., = lot 30/37, ekipa WALL, nawig. kpt. Kuźnicki, plac. LIS i rej. zapas., start godz. 18.52 (opóźniony powrotem lotu 28/35) = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 450000 dol.

Start nastąpił 17.II. = jak wyżej. Lot 28/35 zawrócił tuż po starcie – nawalił szybkościomierz. Na lot o 90 min. póxniej Szef Wydz. „S” nie zgodził się – załoga angielska, mało czasu na odszukanie plac. w terminie jej czuwania.

18.II. Wynik operacji, w/g meldunków nawigatorów, jest następujący: = lot 29/36 i 30/37 wykonane całkowicie – na plac. odb. 1944 [sygnały świetlne placówki odbiorczej] dobrze widoczne. CHWAŁA CI WIELKI BOŻE .” (s. 151)

 

Od 20 marca 1923 przydzielony do Kedywu Obszaru Zachodniego AK, od maja w zespole kadrowym dywersji mjr Jana Mielczarskiego ps. San. Uczestniczył w wielu akcjach bojowych, m.in. wysadzenia pociągu towarowego pomiędzy Błoniem a Bożą Wolą 15/15 lutego 1944  oraz akcjach likwidacyjnych.

 

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

 

Powstanie Warszawskie

 

W Powstaniu Warszawskim krótko uczestniczył w walkach. Ujęty przez Niemców w pierwszej połowie sierpnia 1944, wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Sachsenhausen.

Po wyzwoleniu obozu, uwolniony na początku 1945.

 

 

Paweł Stachnik – Na spadochronie do kraju, czyli wojenne losy podporucznika „Przerwy”
w:  WPIS nr 3 (65) 18 kwietnia 2016 r. s. 15 – 20

 

 

Po wojnie

Z początkiem 1945 przybył do Poznania, w ciężkim stanie spowodowanym pobytem w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Przebywał w stanie beznadziejnym w szpitalu w Słonym – Rabce. Od sierpnia w Krakowie, następnie we Wrocławiu. Poszukiwany przez UB.

Od 1946 studia na Wydziale Elektromechanicznym, od 1949 na Wydziale Łączności Politechniki Wrocławskiej. W grudniu 1950 uzyskał dyplom magistra inżyniera. Od 1 lutego 1951  wykładowca elektroakustyki. Prześladowany przez UB.

Od 1953 kierownik Laboratorium Badawczego Zakładu Budowy Naukowej Aparatury Elektronicznej w Warszawie. Od 1955 kierownik prdukcji (w Gliwicach i Katowicach) Zjednoczonych Zespołów Gospodarczych „Inco”.

W latach 1959 – 1961 starszy asystent, następnie adiunkt w Głównym Instytucie Górnictwa w Katowicach. Od 1961 starszy konstruktor, następnie główny konstruktor w Hutniczym Przedsiębiorstwie Pomiarowym, później kierownik wydziału w Zakładzie Doświadczalnym Hutnictwa Żelaza i Stali Politechniki Śląskiej w Katowicach.

Od 1971 pracownik kontroli jakości, następnie kierownik Zakładu Doświadczalnego Elektroniki i Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Śląskiej, do przejścia na emeryturę 1 kwietnia 1979. Autor dwóch publikacji, uzyskał pięć świadectw patentowych.

 

Rodziny Cichociemnych o swoich krewnych:
Józefie Zabielskim, Bolesławie Polończyku, Antonim Żychiewiczu, Romanie Wiszniowskim
Ewa Korsak, Magdalena Kowalska – Sendek „Gen Cichociemnego”
w: Polska Zbrojna nr 6 (842) czerwiec 2016 r., s.132 -138

]

 

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

 

 

Awanse

• podporucznik – 1 grudnia 1942

 

 

Upamiętnienie

26 października 2016 w Gliwicach, od strony ul. Dworcowej odsłonięto ponad dwumetrowy pomnik z granitu.

Na tablicy umieszczono napis: „Gliwiccy cichociemni, spadochroniarze Armii Krajowej, elita Polski Walczącej” oraz nazwiska: Edwarda Kiwera ps. Biegaj, Bolesława Polończyka ps. Kryształ, Leszka Ratajskiego ps. Żal, Bogusława Wolniaka ps. Mięta, Antoniego Żychiewicza ps. Przerwa.

 

 

Życie rodzinne

Syn Emila, absolwenta filozofii Uniwersytetu Lwowskiego, wicedyrektora spółki akcyjnej „Książnica-Atlas” oraz Marii Wierzyckiej. Miał starszego brata Emila oraz siostrę Marię.

W 1943 zawarł związek małżeński z Ireną Siwicką, działaczką Stowarzyszenia PAX (1920-1970), mieli dwójkę dzieci: Martę (ur. 1947) oraz Pawła (ur. 1953)

W 1971 zawarł związek małżeński z Hanną Żwiryk, mgr fililogii polskiej, nauczycielką (ur. 1940).

 

Zobacz – Blog rodzinny Antoniego Żychiewicza żołnierza AK, cichociemnego.

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilku Cichociemnych oraz poświęconym Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

Źródła:

• informacje własne
• Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 1. Oleśnica: Firma „Kasperowicz – Meble”, 1994, s. 145–146. ISBN 83-902499-0-1.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana Kraków 1994 r. ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 446. ISBN 8321105378.
• Jędrzej Tucholski: Cichociemni 1941–1945 – Sylwetki spadochroniarzy. Wojskowy Instytut Historyczny, s. 127 – 128.

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii