Zygmunt Milewicz – Cichociemny

Zygmunt Milewicz – Cichociemny

ps.: „Róg”, „Smotrycz”, „Witold”

vel Mieczysław Tatarowski, vel Ostrowski

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0026, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2002

 

ur. 2 maja 1896 w Krasiłowie (Wołyń, powiat starokonstantynowski, obecnie Ukraina), zm. 17 stycznia 1985 w Londynie (Wielka Brytania) – dyrektor oddziału Banku Zachodniego w Krakowie, major, uczestnik walk o niepodległość Polski (1918-1920), oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, Armii Krajowej, zastępca kierownika referatu odbioru zrzutów Wydziału Przerzutów Powietrznych „Syrena”, „Import”, „M II Grad” Komendy Głównej AK, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, Powstania Warszawskiego, Cichociemny

Znajomość języków: rosyjski, ukraiński, angielski, francuski; szkolenia – kursy specjalne: m.in. zasadnicze: dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy; uzupełniające: łączności (Alyth), i in. W dniu wybuchu wojny miał 43 lata 3 miesiące; w dacie skoku do Polski 45 lat 9 miesięcy

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Powstanie Warszawskie
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Od 1906 uczył się w Zakładzie Naukowym Męskim Gustawa Kośmińskiego w Częstochowie, w 1914  zdał egzamin dojrzałości. Działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, organizacjach „Przyszłość” oraz „Polska Młodzież Narodowa”.  W 1914 wyjechał z Wołynia do rodziców na Podole, do 1918 pracował w cukrowni „Wiśniowczyk”.

We wrześniu 1918 powrócił z Rosji, podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. Od 19 listopada jako ochotnik w Wojsku Polskim, początkowo w 1 Pułku Artylerii Górskiej w Nowym Targu, następnie od 8 grudnia w 1 kompanii 2 Pułku Strzelców Podhalańskich. Uczestniczył w walkach z Ukraińcami na froncie galicyjsko – wołyńskim, m.in. pod Chyrowem, Wołczą (25 stycznia) oraz w zdobyciu Żółkwi. Od października 1919 student Wydziału Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Od listopada 1919 w 1 batalionie Grupy „Bug” płk. Kosteckiego ochraniał kopalnie naftowe w Borysławiu i Drohobyczu. 1 czerwca 1919 awansowany na stopień kaprala, 22 lipca na stopień plutonowego, 30 sierpnia 1919 na stopień sierżanta.

W lipcu 1920 ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie, przydzielony jako dowódca plutonu 67 Pułku Piechoty 17 Dywizji Piechoty. Uczestniczył w walkach nad Niemnem, w lipcu  ranny, do listopada 1920 w szpitalu w Warszawie, następnie w Grudziądzu. 9 listopada zwolniony ze służby czynnej, awansowany na stopień podporucznika. 28 października 1924 obronił dyplom magistra prawa na Uniwersytecie Warszawskim. Podjął pracę w Banku Ziemiańskim w Warszawie, od 1932 jako prokurent w Banku Zachodnim.

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, przydzielony do Wojewódzkiej Komendy Policji Państwowej w Krakowie. Ewakuowany przez Ropczyce, Przeworsk, Jarosław, Lwów, Tarnopol. Buczacz. 18 września przekroczył granicę w Rumunią, internowany.

Od listopada 1939 we Francji, w obozie Camp de Carpiagne, następnie Chauteauborent oraz Sables d’Or. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, od maja 1940 przydzielony jako adiutant dowódcy 3 batalionu 9 Pułku Piechoty.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

Po kapitulacji Francji od 22 czerwca w Wielkiej Brytanii, początkowo w obozie Biggar. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do 4 Brygady Kadrowej Strzelców (późniejszej  1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej).

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji i łączności, zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 28 listopada 1941 w Londynie przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), płk Józefa Smoleńskiego ps. Łukasz. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 3 marca 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 3/4 marca 1942 w operacji lotniczej „Collar” (dowódca operacji: F/O Mariusz Wodzicki, ekipa skoczków nr: IV), z samolotu Halifax L-9618 „W” (załoga: pilot – Sgt. Julian Pieniążek, pilot – Sgt. Stanisław Kłosowski / nawigator – F/O Mariusz Wodzicki, F/O Stanisław Król / radiotelegrafista – P/O Ignacy Bator / mechanik pokładowy – Sgt. Czesław Kozłowski / strzelec – Sgt. Zdzisław Nowiński, F/O Michał Tajchman / despatcher – F/S Tadeusz Madejski). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start z lotniska RAF Stradishall, zrzut na placówkę odbiorczą „Pole”, w okolicach miejscowości Łosinno, 7 km od Wyszkowa. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin. Razem z nim skoczyli: kpt. Stanisław Jankowski ps. Agaton, por. Jan Kochański ps. Jarema, kpt. Bohdan Piątkowski ps. Mak, por. Franciszek Pukacki ps. Gzyms, por. Jan Rogowski ps. Czarka. Był to trzeci lot tej ekipy, poprzednio (25/26 oraz 27/28 lutego) zadanie nie mogło być wykonane.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, szef samodzielnego Referatu „S”, organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„Dnia 3/4.III. – odbył się 8-my lot (5-ta ekspedycja). Według relacji nawigatora i strzelca ogonowego zrzut nastąpił wprost na plac. „Pole”. Pogoda wspaniała. Nawigator – por. Wodzicki i kpt. Król (jako doradca).

Noc z 3/4.III. była ożywiona. Na lotnisku Stradishall lądowało kilka Halifaxów biorących udział w bombardowaniu zakładów Renault w Paryżu. (…)

Nasz Halifax wrócił w dobrej formie. Kpt. Król (dublant i kontroler) wytrzymał i za czwartym okrążeniem zauważył sygnał placówki „Pole”.” (s. 47)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Stanisław Urbaniak – Przyjęcie Cichociemnych w marcu 1943
w: Wojskowy Przegląd Historyczny 1967, nr 2 (42), s. 471-475

 

Bartłomiej Szyprowski – Kradzież pieniędzy cichociemnych z placówki „Pole” pod Wyszkowem.
Wyrok Wojskowego Sądu Specjalnego na Władysława Wysockiego
w: Rocznik Wołomiński t. VII, 2011, s. 211 – 227

 

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych w Warszawie przydzielony jako referent, następnie od września 1942 zastępca kierownika referatu odbioru zrzutów Wydziału Przerzutów Powietrznych (Wydział Zrzutów V-S) o kryptonimie „Syrena”, „Import”, „M II Grad” Komendy Głównej AK. Od czerwca 1944 kierownik referatu odbioru oraz zastępca kierownika referatu operacyjnego „M II Grad”.

 

 

Powstanie Warszawskie

W Powstaniu Warszawskim, do ok. 1 września jako oficer komórki odbioru zrzutów, organizował placówki odbiorcze dla zrzutów dla Śródmieścia. Od września zastępca dowódcy batalionu „Czata 49”, pod ps. „Witold”.

Walczył w Śródmieściu, w nocy 19/20 września ranny w nogę od wybuchu pocisku artyleryjskiego na brzegu Wisły, na Czerniakowie, podczas oczekiwania na ewakuację pontonem na drugi brzeg. Pocisk rozerwał oczekującą wraz z Nim Michalinę Wieszeniewską ps. ciocia Antosia. Leczył się w bloku przy ul. Wilanowskiej 5. Aresztowany przez gestapo 22 września 1944, osadzony początkowo na al. Szucha, następnie w siedzibie gestapo na Woli. Przewieziony do szpitala w Skierniewicach na operację nogi, po niej 13 października uciekł.

Od listopada 1944 oficer operacyjny oraz zastępca kierownika referatu przerzutów powietrznych „Syrena” w Wydziale Lotnictwa KG AK. Awansowany na stopień majora, ze starszeństwem od 1 stycznia 1945.

 

 

Po wojnie

Po rozwiązaniu AK od lutego 1945 w kraju. W lipcu 1945 wjechał do Wielkiej Brytanii, 17 września zameldował się w Oddziale VI (Specjalnym) Sztabu Naczelnego Wodza, przydzielony do Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od października leczył się z rany odniesionej w Powstaniu w Szpitalu Wojennym nr 4, od lutego 1946  w szpitalu dla rekonwalescentów.

Od maja 1946 w Samodzielnym Wydziale Statystycznym Sztabu Głównego WP w Londynie. W marcu 1947 wybrany do komisji rewizyjnej na I Zjeździe Koła Armii Krajowej w Londynie.

Zdemobilizowany w 1948, pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł 17 stycznia 1985 w Londynie, pochowany na cmentarzu Gunnersbury.

 

 

Awanse

• kapral – 7 czerwca 1919
• plutonowy – 22 lipca 1919
• sierżant – 30 sierpnia 1919
• podporucznik – 9 listopada 1920
• porucznik
• kapitan – ze starszeństwem od 3 marca 1942
• major – ze starszeństwem od 1 stycznia 1945

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami

 

 

Życie rodzinne

Syn Jana oraz Zofii z domu Wizgrid. Przed wojną zawarł związek małżeński z Zofią z domu Przyjemską. Mieli córkę Elżbietę (ur. 1934 r.).

 

 

Upamiętnienie

W 1991  na elewacji Pałacu Mostowskich w Warszawie (obecnie siedziba Komendy Stołecznej Policji) odsłonięto tablicę ku czci Cichociemnych – oficerów i podoficerów Policji Państwowej.

Na tablicy upamiętniono: mjr cc Bolesława Kontryma ps. Żmudzin, mjr cc Zygmunta Milewicza ps. Róg, mjr. cc Jana Piwnika ps. Ponury, kpt. cc Franciszka Cieplika ps. Hatrak, kpt. cc Piotra Szewczyka ps. Czer, rtm. cc Józefa Zabielskiego ps. Żbik, por. cc Tadeusza Starzyńskiego ps. Ślepowron, ppor. cc Tadeusza Kobylińskiego ps. Hiena, plut. cc Michała Paradę ps. Mapa.

Cichociemny Zygmunt Milewicz nie był oficerem Policji Państwowej, ale w  kampanii wrześniowej 1939 został przydzielony do Wojewódzkiej Komendy Policji Państwowej w Krakowie. Ponadto czterech Cichociemnych wywodziło się z rodzin policyjnych:  kpt. cc Marian Leśkiewicz, syn starszego przodownika policji, kpt. cc Michal Nowakowski, syn komisarza Policji Państwowej, kpt cc Stanisław Skowroński ps. Widelec, syn komendanta posterunku Policji oraz kpt. cc Henryk Zachmost ps. Zorza, syn policjanta.

 

 

---

Spośród 316 Cichociemnych zrzuconych na spadochronie do okupowanej Polski
40 walczyło o niepodległość Polski w latach 1918 – 1921:

Leon Bazała (1918-1920) | Jacek Bętkowski (1920) | Jan Biały (1918-1920) | Niemir Bidziński (1920) | Romuald Bielski (1919-1920) | Adolf Gałacki (1918-1920) | Stanisław Gilowski (1918-1920) | Jan Górski (1919-1920) | Antoni Iglewski (1915-1920) | Kazimierz Iranek-Osmecki (1913, 1916, 1920) | Wacław Kobyliński (1918-1920) | Bolesław Kontrym (1917-1918) | Franciszek Koprowski (1919-1920) | Tadeusz Kossakowski (1909-1920) | Julian Kozłowski (1918-1919) | Henryk Krajewski (1918-1920) | Leopold Krizar (1918-1920) | Stanisław Krzymowski (1914-1920) | Adolf Łojkiewicz (1918-1920) | Narcyz Łopianowski (1918-1920) | Zygmunt Milewicz (1918-1920) | Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1913-1921) | Leopold Okulicki (1914-1920) | Mieczysław Pękala-Górski (1918-1920) | Edward Piotrowski (1918-1920) | Jan Różycki (1917-1920) | Roman Rudkowski (1914-1920) | Tadeusz Runge (1917-1920) | Józef Spychalski (1916-1920) | Tadeusz Starzyński (1920) | Tadeusz Stocki (1920) | Aleksander Stpiczyński (1917-1920) | Witold Strumpf (1920) | Adam Szydłowski (1918-1920) | Wincenty Ściegienny (1918-1920) | Witold Uklański (1917-1921) | Józef Zabielski (1920) | Józef Zając (1920) | Wiktor Zarembiński (1920) | Bronisław Żelkowski (1920)

 

 

Projekt realizowany w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości

---

 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.  Kol.023.0175
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 2, Rzeszów, Abres, 1996, s. 117 – 119, ISBN 83-902499-5-2
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1984, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii