Władysław Wiśniewski – Cichociemny

Władysław Wiśniewski – Cichociemny

ps.: „Wróbel”, „Pasek”

vel Władysław Wisa

Zwykły Znak Spadochronowy nr 0127, Bojowy Znak Spadochronowy nr 1645

 

ur. 1 września 1915 w Ciszycy Dolnej (powiat opatowski), zm. 28 listopada 1984 w Krakowie – podporucznik piechoty, nauczyciel, oficer Wojska Polskiego, Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Armii Krajowej, Okręgu Kraków AK, instruktor dywersji Kedywu Okręgu Kraków AK, więzień gestapo (1943), uczestnik zamachu na Hansa Franka, Cichociemny

Znajomość języków:  niemiecki, angielski, łacina; szkolenia – kursy specjalne: m.in.  zasadnicze: zaprawowy (STS 23, Meoble Lodge, Inverness-shire), dywersyjno – strzelecki (STS 25, Inverlochy), spadochronowy (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej, odprawowy (STS 43, Audley End); uzupełniające: podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), kurs podchorążych, oficerski kurs motoryzacji,  i in. W dniu wybuchu wojny miał 23 lata 11 miesięcy; w dacie skoku do Polski 27 lat 5 miesięcy. Syn rolnika

 

---

Spis treści:

• II wojna światowa
• Cichociemny
• Po wojnie
• Awanse i odznaczenia
• Życie rodzinne

---

 

Do 1931 uczył się w szkole powszechnej w Tarłowie, następnie w Gimnazjum Męskim Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu, w 1937 zdał egzamin dojrzałości.

W 1938 ukończył dywizyjny Kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy przy 4 Pułku Piechoty Legionów w Kielcach. Awansowany na stopień starszego strzelca podchorążego, przeniesiony do rezerwy z przydziałem jako dowódca drużyny do 49 Pułku Piechoty.

W roku akademickim 1938/1939 podjął studia w dwuletnim Państwowym Pedagogium im. Ewarysta Estkowskiego w Lublinie (półwyższa szkoła zawodowa).

 

 

II wojna światowa

W kampanii wrześniowej 1939 zmobilizowany, przydzielony jako dowódca drużyny 49 Huculskiego Pułku Strzelców 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. Walczył m.in. pod Stryjem, Bolechowem, 16 września ranny w nogę. 20 września przekroczył granicę z Węgrami, internowany. 15 maja 1940. Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem francuskim, do 20 czerwca 1940 przydzielony do oddziału rozpoznawczego  Ośrodka Zapasowego 2 Dywizji Strzelców Pieszych.

Po upadku Francji od 28 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie pod dowództwem brytyjskim, przydzielony do Dywizjonu Artylerii w Crawford, od września w 1 Batalionie Strzelców Podhalańskich 1 Brygady Strzelców. Od 1 maja do 1 września 1941 uczestnik II kursu Szkoły Podchorążych Piechoty w Dundee (Szkocja). Od 7 lipca 1942 w dyspozycji Oddziału I Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień kaprala podchorążego 31 grudnia 1941.

Maciej Szczurowski – Geneza formowania Armii Polskiej we Francji 1939 – 1940
w: Piotrkowskie Zeszyty Historyczne, 2002, nr 4 s. 115 – 143

 

Monika Bielak – Ewakuacja żołnierzy polskich z Francji do Wielkiej Brytanii
i Afryki Północnej w latach 1940-1941
w: IPN, Polska 1918-1989 – Od niepodległości do niepodległości. Historia Polski 1918-1989

 

 

Cichociemny

Wielomiesięczny (nawet ponad roczny) proces szkolenia kandydatów na Cichociemnych składał się z czterech grup szkoleń, w każdej po kilka – kilkanaście kursów. Kandydatów szkolili w ok. 30 specjalnościach w większości polscy instruktorzy, w ok. 50 tajnych ośrodkach SOE oraz polskich. Oczywiście nie było Cichociemnego, który ukończyłby wszystkie możliwe kursy. Trzy największe grupy wyszkolonych i przerzuconych do Polski to Cichociemni ze specjalnością w dywersji (169), łączności (50) oraz wywiadzie (37). Przeszkolono i przerzucono także oficerów sztabowych (24), lotników (22), pancerniaków (11) oraz kilku specjalistów „legalizacji” (czyli fałszowania dokumentów). 

 

Uproszczony diagram rekrutacji i szkolenia Cichociemnych  (CAW sygn. II.52.359.29) UWAGA – diagram nie obejmuje wszystkich kursów ani ośrodków

Instruktor kursu odprawowego, późniejszy Cichociemny i szef wywiadu Armii Krajowej mjr / płk dypl. Kazimierz Iranek-Osmecki wspominał – „Kraj żądał przeszkolonych instruktorów, obeznanych z nowoczesnym sprzętem, jaki miał być dostarczony z Zachodu. Ponadto mieli oni być przygotowani pod względem technicznym i taktycznym do wykonywania i kierowania akcją sabotażową, dywersyjną i partyzancką. Żądano też przysłania mechaników i instruktorów radiotelegrafii, jak również oficerów wywiadowczych ze znajomością różnych działów niemieckiego wojska, lotnictwa i marynarki wojennej, ponadto oficerów sztabowych na stanowiska dowódcze. Szkolenie spadochroniarzy musiało więc się odbywać w bardzo rozległym wachlarzu rzemiosła żołnierskiego.

Przystąpiono do werbowania ochotników i wszechstronnego ich szkolenia na najrozmaitszych kursach, zależnie od przeznaczenia kandydata do danej specjalności. Każdy z ochotników musiał oczywiście ukończyć kurs spadochronowy. Ostatecznym oszlifowaniem był tzw. kurs odprawowy. Zaznajamiano na nim z warunkami panującymi w kraju, rodzajami niemieckich służb bezpieczeństwa i zasadami życia konspiracyjnego. (…)”  (Kazimierz Iranek-Osmecki, Emisariusz Antoni, Editions Spotkania, Paryż 1985, s. 159-160)

 

Zgłosił się do służby w Kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, zaprzysiężony na rotę ZWZ-AK 29 listopada 1942 w Audley End przez szefa Oddziału VI (Specjalnego), ppłk dypl. Michała Protasewicza ps. Rawa. Przydzielony do Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 17 lutego 1943.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 17/18 lutego 1943 w sezonie operacyjnym „Intonacja”, w operacji lotniczej „Wall” (dowódca operacji: F/O Mieczysław Kuźnicki, ekipa skoczków nr: XXI), z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 Dywizjon RAF, załoga: pilot – W/O Stanisław Mierniczek, pilot – F/S Leopold Pęczek / nawigator – F/O Mieczysław Kuźnicki / radiotelegrafista – F/S Edward Janik / mechanik pokładowy – Sgt. Henryk Chętkowski / strzelec – F/O Zdzisław Markiewicz). Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) – zobacz:  Lista Krzystka

Start o godz. 18.50 z lotniska RAF Tempsford, zrzut na placówkę odbiorczą „Lis”, w okolicach miejscowości Zgiechów, 14 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: ppor. Antoni Iglewski ps. Ponar, ppor. Tadeusz Jaworski ps. Gont, ppor. Antoni Żychiewicz ps. Przerwa. Skoczkowie przerzucili 450 tys. dolarów w banknotach na potrzeby AK. Zrzucono także sześć zasobników i dwa bagażniki. Samolot szczęśliwie powrócił do bazy po locie trwającym 12 godzin 20 minut.

 

W „Dzienniku czynności” mjr dypl. Jan Jaźwiński oficer wywiadu z Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza, Szef Wydziału Specjalnego (S), organizator lotniczego wsparcia Armii Krajowej (zrzutów do Polski) odnotował:

„O godz. 9.oo Szef Wydziału „S” przekazał do S.O.E. plan startu na dz.17-19.II.: = lot 28/35, ekipa RIVET, pilot sgt. Smith, plac. PIES i rej. zapas. start godz. 18.42 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904 i pieniądze, = lot 29/36, ekipa FLOOR, pilot squ/ldr. Boxer, plac. PUHACZ i rej zapas., start godz. 18.40 = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 339000 dol., = lot 30/37, ekipa WALL, nawig. kpt. Kuźnicki, plac. LIS i rej. zapas., start godz. 18.52 (opóźniony powrotem lotu 28/35) = 4 skoczków, 2 bag. A,6=7904, 450000 dol.

Start nastąpił 17.II. = jak wyżej. Lot 28/35 zawrócił tuż po starcie – nawalił szybkościomierz. Na lot o 90 min. później Szef Wydz. „S” nie zgodził się – załoga angielska, mało czasu na odszukanie plac. w terminie jej czuwania.

18.II. Wynik operacji, w/g meldunków nawigatorów, jest następujący: = lot 29/36 i 30/37 wykonane całkowicie – na plac. odb. 1944 [sygnały świetlne placówki odbiorczej] dobrze widoczne. CHWAŁA CI WIELKI BOŻE .” (s. 151)

Zobacz:  Oddział VI (Specjalny) – Zawartość zasobników i paczek

 

Po skoku aklimatyzacja do realiów okupacyjnych w Warszawie. Podczas aklimatyzacji aresztowany przez gestapo, w trakcie przesłuchania uciekł, wyskakując z okna na I piętrze.

Stanisław Chojnowski – Operacje lotnicze – zrzuty cichociemnych
w Obwodzie „Mewa-Kamień” podczas drugiej wojny światowej
w: Rocznik Mińsko-Mazowiecki 2012, nr 20 s. 59-75

 

Przydzielony do Okręgu Kraków AK, od marca 1943 instruktor dywersji Kedywu Okręgu Kraków AK, w Obwodzie Wieliczka AK, szkolił podchorążych.

Uczestnik wielu bojowych akcji dywersyjnych oraz likwidacyjnych, m.in. nieudanego zamachu na generalnego gubernatora Hansa Franka, w nocy 29/30 kwietnia 1944 pomiędzy stacjami Podłęże i Grodkowice (obecnie Szarów) w Puszczy Niepołomnickiej. Zamach zaplanował Cichociemny Ryszard Nuszkiewicz ps. Powolny, we współpracy z Cichociemnym Henrykiem Januszkiewiczem ps. Spokojny, proponując wg. własnej relacji – jako miejsce zasadzki rejon zalewu wodnego znajdującego się między drogą Cudów-Niepołomice a stacją kolejową Grodkowice. Niewielki zalew wodny przy torze kolejowym i las stanowiły istotny atut dla zasadzki ogniowo-ruchowej, natomiast tor kolejowy nie był ani lepszy, ani gorszy od każdego innego odcinka trasy. (Ryszard Nuszkiewicz, Dynamit. Z dziejów Ruchu Oporu w Polsce Południowej).

Zamach (niestety, nieudany) przeprowadzono w nocy 29/30 kwietnia 1944, wysadzając fragment torów na szlaku kolejowym pomiędzy stacjami Podłęże i Grodkowice (obecnie Szarów) w Puszczy Niepołomnickiej. W akcji wzięło udział 25 żołnierzy z oddziałów „Błyskawica” oraz „Grom” oraz pięcioosobowy patrol minerski i sześcioosobowy patrol pozorujący. Akcja spowodowała dwudniową przerwę w ruchu kolejowym na ważnej linii strategicznej, poderwanie morale okupanta oraz personalne przesunięcia we władzach Generalnej Guberni.

 

 

Po wojnie

Od marca 1945 podjął pracę jako nauczyciel gimnastyki w Państwowym Gimnazjum w Wymyślinie. Podczas ferii letnich ukończył kurs dla anglistów, w roku szkolnym 1945/1946 nauczyciel języka angielskiego. W 1946 podjął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

23 kwietnia 1947 ujawnił się w Krakowie, rozpracowywany przez UB w Bydgoszczy, następnie w Krakowie. 2 marca 1948 wstąpił do PPR, od grudnia 1948 do czerwca 1954 członek PZPR, skreślony, następnie 24 czerwca 1964 ponownie przyjęty.

Zamieszkał w Świeciu nad Wisłą, od 1947 do 1953 nauczyciel historii, WF oraz PW, następnie do 1954 nauczyciel w Liceum Ogólnokształcącym w Proszowicach k. Krakowa. 3 grudnia 1952 obronił na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie dyplom nauczyciela WF w szkołach średnich. Od 1954 do 1958 nauczyciel WF w III Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, następnie do 1975 w XIV Liceum Ogólnokształcącym im. M. Kopernika w Krakowie (Azorach). Od 1 września 1975 na emeryturze, pracował na pół etatu w Technikum Budowlanym przy ul. Dzierżyńskiego (obecnie Juliusza Leo). Zmarł 28 listopada 1984 w Krakowie, pochowany na Cmentarzu Rakowickim – kwatera XVII, rząd 8, miejsce 43.

 

 

Awanse

• starszy strzelec podchorąży – 1938
• kapral podchorąży – 31 grudnia 1941
• podporucznik – ze starszeństwem od 17 lutego 1943

 

 

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Virtuti Militari 
• Krzyż Walecznych
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Medal Wojska
• Odznaka za Rany i Kontuzje

 

 

Życie rodzinne

Syn Józefa, rolnika oraz Eleonory z domu Stępień. W 1945 zawarł związek małżeński z Olgą z domu Horbaczuk (1916-1970), absolwentką biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczycielką w szkołach średnich. Mieli syna Macieja (ur. 1949) absolwenta LO oraz córkę Olgę (ur. 1952), kosmetyczkę, zamężną Bielecką. 

 

 

Upamiętnienie Cichociemnych

W 1989 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni” (scenariusz i reżyseria Marek Widarski).

15 maja 2005 odsłonięto na terenie jednostki specjalnej – Jednostki Wojskowej GROM w Warszawie pomnik poświęcony cichociemnym spadochroniarzom AK. Znaczna część ekspozycji Sali Tradycji jednostki GROM poświęcona jest Cichociemnym.

Od 4 sierpnia 1995 roku jednostka nosi nazwę – Jednostka Wojskowa GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej

W 2008 roku powstał film dokumentalny „My cichociemni. Głos żyjących” (scenariusz i reżyseria Paweł Kędzierski).

7 października 2013 roku w Warszawie przy ul. Matejki, naprzeciwko Sejmu R.P. odsłonięto Pomnik Cichociemnych Spadochroniarzy AK.

W 2013 roku powstał film dokumentalny „Cichociemni. Wywalcz wolność lub zgiń” (scenariusz i reżyseria Dariusz Walusiak).

W 2016 roku Sejm R.P. ustanowił rok 2016 Rokiem Cichociemnych. NBP wyemitował srebrną kolekcjonerską monetę o nominale 10 zł upamiętniającą 75. rocznicę pierwszego zrzutu Cichociemnych.

W 2017 roku PLL LOT umieścił znak spadochronowy oraz podpis upamiętniający Cichociemnych na kadłubie Boeinga 787 (SP-LRG).

Cichociemni są patronem wielu szczepów, drużyn oraz organizacji harcerskich. Opublikowano wiele książek i artykułów o Cichociemnych.

Na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie znajdują się groby kilkudziesięciu Cichociemnych oraz poświęcony Im pomnik „TOBIE OJCZYZNO”

 

 

Źródła:

• informacje własne (archiwum portalu)
• Teka personalna – Oddział Specjalny Sztabu Naczelnego Wodza, w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn.Kol.023.0315
• Krzysztof Tochman – Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, s. 237-239, Zwierzyniec – Rzeszów 2011, Obywatelskie Stowarzyszenie Ostoja, ISBN 978-83-933857-0-6
• Kajetan Bieniecki – Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Arcana, Kraków 1994, ISBN 83-86225-10-6
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni, s. 436, Warszawa 1984, Instytut Wydawniczy Pax, ISBN 8321105378
• Jędrzej Tucholski – Cichociemni 1941-1945. Sylwetki spadochroniarzy, s. 127, Wojskowy Instytut Historyczny

 

Zobacz także – biogram w Wikipedii